அஸ்து தர்ஹி ஸர்வமேவேத³மநுபபந்நம் । ந, அத்ராத்மாவவோத⁴மாத்ரஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத்ஸர்வோ(அ)யமர்த²வாத³ இத்யதோ³ஷ: । மாயாவிவத்³வா ; மஹாமாயாவீ தே³வ: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வஶக்தி: ஸர்வமேதச்சகார ஸுகா²வபோ³த⁴ப்ரதிபத்த்யர்த²ம் லோகவதா³க்²யாயிகாதி³ப்ரபஞ்ச இதி யுக்ததர: பக்ஷ: । ந ஹி ஸ்ருஷ்ட்யாக்²யாயிகாதி³பரிஜ்ஞாநாத்கிஞ்சித்ப²லமிஷ்யதே । ஐகாத்ம்யஸ்வரூபபரிஜ்ஞாநாத்து அம்ருதத்வம் ப²லம் ஸர்வோபநிஷத்ப்ரஸித்³த⁴ம் । ஸ்ம்ருதிஷு ச கீ³தாத்³யாஸு
‘ஸமம் ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு திஷ்ட²ந்தம் பரமேஶ்வரம்’ (ப⁴. கீ³. 13 । 27) இத்யாதி³நா । நநு த்ரய ஆத்மாநோ போ⁴க்தா கர்தா ஸம்ஸாரீ ஜீவ ஏக: ஸர்வலோகஶாஸ்த்ரப்ரஸித்³த⁴: । அநேகப்ராணிகர்மப²லோபபோ⁴க³யோக்³யாநேகாதி⁴ஷ்டா²நவல்லோகதே³ஹநிர்மாணேந லிங்கே³ந யதா²ஶாஸ்த்ரப்ரத³ர்ஶிதேந புரப்ராஸாதா³தி³நிர்மாணலிங்கே³ந தத்³விஷயகௌஶலஜ்ஞாநவாம்ஸ்தத்கர்தா தக்ஷாதி³ரிவ ஈஶ்வர: ஸர்வஜ்ஞோ ஜக³த: கர்தா த்³விதீயஶ்சேதந ஆத்மா அவக³ம்யதே ।
‘யதோ வாசோ நிவர்தந்தே’ (தை. உ. 2 । 4 । 1) ‘நேதி நேதி’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 26) இத்யாதி³ஶாஸ்த்ரப்ரஸித்³த⁴ ஔபநிஷத³: புருஷஸ்த்ருதீய: । ஏவமேதே த்ரய ஆத்மாநோ(அ)ந்யோந்யவிலக்ஷணா: । தத்ர கத²மேக ஏவாத்மா அத்³விதீய: அஸம்ஸாரீதி ஜ்ஞாதும் ஶக்யதே ? தத்ர ஜீவ ஏவ தாவத்கத²ம் ஜ்ஞாயதே ? நந்வேவம் ஜ்ஞாயதே ஶ்ரோதா மந்தா த்³ரஷ்டா ஆதே³ஷ்டாகோ⁴ஷ்டா விஜ்ஞாதா ப்ரஜ்ஞாதேதி । நநு விப்ரதிஷித்³த⁴ம் ஜ்ஞாயதே ய: ஶ்ரவணாதி³கர்த்ருத்வேந அமதோ மந்தா அவிஜ்ஞாதோ விஜ்ஞாதா இதி ச । ததா²
‘ந மதேர்மந்தாரம் மந்வீதா² ந விஜ்ஞாதேர்விஜ்ஞாதாரம் விஜாநீயா:’ (ப்³ரு. உ. 3 । 4 । 2) இத்யாதி³ ச । ஸத்யம் விப்ரதிஷித்³த⁴ம் , யதி³ ப்ரத்யக்ஷேண ஜ்ஞாயேத ஸுகா²தி³வத் । ப்ரத்யக்ஷஜ்ஞாநம் ச நிவார்யதே
‘ந மதேர்மந்தாரம்’ (ப்³ரு. உ. 3 । 4 । 2) இத்யாதி³நா । ஜ்ஞாயதே து ஶ்ரவணாதி³லிங்கே³ந ; தத்ர குதோ விப்ரதிஷேத⁴: ? நநு ஶ்ரவணாதி³லிங்கே³நாபி கத²ம் ஜ்ஞாயதே, யாவதா யதா³ ஶ்ருணோத்யாத்மா ஶ்ரோதவ்யம் ஶப்³த³ம் , ததா³ தஸ்ய ஶ்ரவணக்ரியயைவ வர்தமாநத்வாந்மநநவிஜ்ஞாநக்ரியே ந ஸம்ப⁴வத ஆத்மநி பரத்ர வா । ததா² அந்யத்ராபி மநநாதி³க்ரியாஸு । ஶ்ரவணாதி³க்ரியாஶ்ச ஸ்வவிஷயேஷ்வேவ । ந ஹி மந்தவ்யாத³ந்யத்ர மந்து: மநநக்ரியா ஸம்ப⁴வதி । நநு மநஸ: ஸர்வமேவ மந்தவ்யம் । ஸத்யமேவம் ; ததா²பி ஸர்வமபி மந்தவ்யம் மந்தாரமந்தரேண ந மந்தும் ஶக்யம் । யத்³யேவம் கிம் ஸ்யாத் ? இத³மத்ர ஸ்யாத் — ஸர்வஸ்ய யோ(அ)யம் மந்தா, ஸ மந்தைவேதி ந ஸ மந்தவ்ய: ஸ்யாத் । ந ச த்³விதீயோ மந்துர்மந்தாஸ்தி । யதா³ ஸ ஆத்மநைவ மந்தவ்ய:, ததா³ யேந ச மந்தவ்ய ஆத்மா ஆத்மநா, யஶ்ச மந்தவ்ய ஆத்மா, தௌ த்³வௌ ப்ரஸஜ்யேயாதாம் । ஏக ஏவ ஆத்மா த்³விதா⁴ மந்த்ருமந்தவ்யத்வேந த்³விஶகலீப⁴வேத்³வம்ஶாதி³வத் , உப⁴யதா²ப்யநுபபத்திரேவ । யதா² ப்ரதீ³பயோ: ப்ரகாஶ்யப்ரகாஶகத்வாநுபபத்தி:, ஸமத்வாத் , தத்³வத் । ந ச மந்துர்மந்தவ்யே மநநவ்யாபாரஶூந்ய: காலே(அ)ஸ்த்யாத்மமநநாய । யதா³பி லிங்கே³நாத்மாநம் மநுதே மந்தா, ததா³பி பூர்வவதே³வ லிங்கே³ந மந்தவ்ய ஆத்மா, யஶ்ச தஸ்ய மந்தா, தௌ த்³வௌ ப்ரஸஜ்யேயாதாம் ; ஏக ஏவ வா த்³விதே⁴தி பூர்வோக்தோ தோ³ஷ: । ந ப்ரத்யக்ஷேண, நாப்யநுமாநேந ஜ்ஞாயதே சேத் , கத²முச்யதே
‘ஸ ம ஆத்மேதி வித்³யாத்’ (கௌ. உ. 3 । 9) இதி, கத²ம் வா ஶ்ரோதா மந்தேத்யாதி³ ? நநு ஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவாநாத்மா, அஶ்ரோத்ருத்வாதி³ ச ப்ரஸித்³த⁴மாத்மந: ; கிமத்ர விஷமம் பஶ்யஸி ? யத்³யபி தவ ந விஷமம் ; ததா²பி மம து விஷமம் ப்ரதிபா⁴தி । கத²ம் ? யதா³ஸௌ ஶ்ரோதா, ததா³ ந மந்தா ; யதா³ மந்தா, ததா³ ந ஶ்ரோதா । தத்ரைவம் ஸதி, பக்ஷே ஶ்ரோதா மந்தா, பக்ஷே ந ஶ்ரோதா நாபி மந்தா । ததா² அந்யத்ராபி ச । யதை³வம் , ததா³ ஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவாநாத்மா அஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவாந்வேதி ஸம்ஶயஸ்தா²நே கத²ம் தவ ந வைஷம்யம் ? யதா³ தே³வத³த்தோ க³ச்ச²தி, ததா³ ந ஸ்தா²தா, க³ந்தைவ । யதா³ திஷ்ட²தி, ந க³ந்தா, ஸ்தா²தைவ ; ததா³ஸ்ய பக்ஷ ஏவ க³ந்த்ருத்வம் ஸ்தா²த்ருத்வம் ச, ந நித்யம் க³ந்த்ருத்வம் ஸ்தா²த்ருத்வம் வா, தத்³வத் । ததை²வாத்ர காணாதா³த³ய: பஶ்யந்தி । பக்ஷப்ராப்தேநைவ ஶ்ரோத்ருத்வாதி³நா ஆத்மோச்யதே ஶ்ரோதா மந்தேத்யாதி³வசநாத் । ஸம்யோக³ஜத்வமயௌக³பத்³யம் ச ஜ்ஞாநஸ்ய ஹ்யாசக்ஷதே । த³ர்ஶயந்தி ச அந்யத்ரமநா அபூ⁴வம் நாத³ர்ஶம் இத்யாதி³ யுக³பஜ்ஜ்ஞாநாநுத்பத்திர்மநஸோ லிங்க³மிதி ச ந்யாய்யம் । ப⁴வத்வேவம் கிம் தவ நஷ்டம் யத்³யேவம் ஸ்யாத் ? அஸ்த்வேவம் தவேஷ்டம் சேத் ; ஶ்ருத்யர்த²ஸ்து ந ஸம்ப⁴வதி । கிம் ந ஶ்ரோதா மந்தேத்யாதி³ஶ்ருத்யர்த²: ? ந, ந ஶ்ரோதா ந மந்தேத்யாதி³வசநாத் । நநு பாக்ஷிகத்வேந ப்ரத்யுக்தம் த்வயா ; ந, நித்யமேவ ஶ்ரோத்ருத்வாத்³யப்⁴யுபக³மாத் ,
‘ந ஹி ஶ்ரோது: ஶ்ருதேர்விபரிலோபோ வித்³யதே’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 27) இத்யாதி³ஶ்ருதே: । ஏவம் தர்ஹி நித்யமேவ ஶ்ரோத்ருத்வாத்³யப்⁴யுபக³மே, ப்ரத்யக்ஷவிருத்³தா⁴ யுக³பஜ்ஜ்ஞாநோத்பத்தி: அஜ்ஞாநாபா⁴வஶ்சாத்மந: கல்பித: ஸ்யாத் । தச்சாநிஷ்டமிதி । நோப⁴யதோ³ஷோபபத்தி:, ஆத்மந: ஶ்ருத்யாதி³ஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவத்த்வஶ்ருதே: । அநித்யாநாம் மூர்தாநாம் ச சக்ஷுராதீ³நாம் த்³ருஷ்ட்யாத்³யநித்யமேவ ஸம்யோக³வியோக³த⁴ர்மிணாம் । யதா² அக்³நேர்ஜ்வலநம் த்ருணாதி³ஸம்யோக³ஜத்வாத் , தத்³வத் । ந து நித்யஸ்யாமூர்தஸ்யாஸம்யோக³விபா⁴க³த⁴ர்மிண: ஸம்யோக³ஜத்³ருஷ்ட்யாத்³யநித்யத⁴ர்மவத்த்வம் ஸம்ப⁴வதி । ததா² ச ஶ்ருதி:
‘ந ஹி த்³ரஷ்டுர்த்³ருஷ்டேர்விபரிலோபோ வித்³யதே’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 23) இத்யாத்³யா । ஏவம் தர்ஹி த்³வே த்³ருஷ்டீ சக்ஷுஷோ(அ)நித்யா த்³ருஷ்டி:, நித்யா சாத்மந: । ததா² ச த்³வே ஶ்ருதீ ஶ்ரோத்ரஸ்யாநித்யா, நித்யா சாத்மஸ்வரூபஸ்ய । ததா² த்³வே மதீ விஜ்ஞாதீ பா³ஹ்யாபா³ஹ்யே । ஏவம் ஹ்யேவ சேயம் ஶ்ருதிருபபந்நா ப⁴வதி — ‘த்³ருஷ்டேர்த்³ரஷ்டா ஶ்ருதே: ஶ்ரோதா’ இத்யாத்³யா । லோகே(அ)பி ப்ரஸித்³த⁴ம் சக்ஷுஷஸ்திமிராக³மாபாயயோ: நஷ்டா த்³ருஷ்டி: ஜாதா த்³ருஷ்டி: இதி சக்ஷுர்த்³ருஷ்டேரநித்யத்வம் । ததா² ச ஶ்ருதிமத்யாதீ³நாமாத்மத்³ருஷ்ட்யாதீ³நாம் ச நித்யத்வம் ப்ரஸித்³த⁴மேவ லோகே । வத³தி ஹ்யுத்³த்⁴ருதசக்ஷு: ஸ்வப்நே(அ)த்³ய மயா ப்⁴ராதா த்³ருஷ்ட இதி । ததா² அவக³தபா³தி⁴ர்ய: ஸ்வப்நே ஶ்ருதோ மந்த்ரோ(அ)த்³யேத்யாதி³ । யதி³ சக்ஷு:ஸம்யோக³ஜைவாத்மநோ நித்யா த்³ருஷ்டிஸ்தந்நாஶே நஶ்யேத் , ததா³ உத்³த்⁴ருதசக்ஷு: ஸ்வப்நே நீலபீதாதி³ ந பஶ்யேத் ।
‘ந ஹி த்³ரஷ்டுர்த்³ருஷ்டே:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 23) இத்யாத்³யா ச ஶ்ருதி: அநுபபந்நா ஸ்யாத் । ‘தச்சக்ஷு: புருஷே யேந ஸ்வப்நம் பஶ்யதி’ இத்யாத்³யா ச ஶ்ருதி: । நித்யா ஆத்மநோ த்³ருஷ்டிர்பா³ஹ்யாநித்யத்³ருஷ்டேர்க்³ராஹிகா । பா³ஹ்யத்³ருஷ்டேஶ்ச உபஜநாபாயாத்³யநித்யத⁴ர்மவத்த்வாத் க்³ராஹிகாயா ஆத்மத்³ருஷ்டேஸ்தத்³வத³வபா⁴ஸத்வமநித்யத்வாதி³ ப்⁴ராந்திநிமித்தம் லோகஸ்யேதி யுக்தம் । யதா² ப்⁴ரமணாதி³த⁴ர்மவத³லாதாதி³வஸ்துவிஷயத்³ருஷ்டிரபி ப்⁴ரமதீவ, தத்³வத் । ததா² ச ஶ்ருதி:
‘த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இதி । தஸ்மாதா³த்மத்³ருஷ்டேர்நித்யத்வாந்ந யௌக³பத்³யமயௌக³பத்³யம் வா அஸ்தி । பா³ஹ்யாநித்யத்³ருஷ்ட்யுபாதி⁴வஶாத்து லோகஸ்ய தார்கிகாணாம் ச ஆக³மஸம்ப்ரதா³யவர்ஜிதத்வாத் அநித்யா ஆத்மநோ த்³ருஷ்டிரிதி ப்⁴ராந்திருபபந்நைவ । ஜீவேஶ்வரபரமாத்மபே⁴த³கல்பநா ச ஏதந்நிமித்தைவ । ததா² அஸ்தி, நாஸ்தி, இத்யாத்³யாஶ்ச யாவந்தோ வாங்மநஸயோர்பே⁴தா³ யத்ரைகம் ப⁴வந்தி, தத்³விஷயாயா நித்யாயா த்³ருஷ்டேர்நிர்விஶேஷாயா: । அஸ்தி நாஸ்தி, ஏகம் நாநா, கு³ணவத³கு³ணம் , ஜாநாதி ந ஜாநாதி, க்ரியாவத³க்ரியம் , ப²லவத³ப²லம் , ஸபீ³ஜம் நிர்பீ³ஜம் , ஸுக²ம் து³:க²ம் , மத்⁴யமமத்⁴யம் , ஶூந்யமஶூந்யம் , பரோ(அ)ஹமந்ய:, இதி வா ஸர்வவாக்ப்ரத்யயாகோ³சரே ஸ்வரூபே யோ விகல்பயிதுமிச்ச²தி, ஸ நூநம் க²மபி சர்மவத்³வேஷ்டயிதுமிச்ச²தி, ஸோபாநமிவ ச பத்³ப்⁴யாமாரோடு⁴ம் ; ஜலே கே² ச மீநாநாம் வயஸாம் ச பத³ம் தி³த்³ருக்ஷதே ;
‘நேதி நேதி’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 26) ‘யதோ வாசோ நிவர்தந்தே’ (தை. உ. 2 । 4 । 1) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய:,
‘கோ அத்³தா⁴ வேத³’ (ரு. ஸம். 1 । 30 । 6) இத்யாதி³மந்த்ரவர்ணாத் ॥