சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:

ப்ரத²ம: க²ண்ட³:

வாயுப்ராணயோர்ப்³ரஹ்மண: பாத³த்³ருஷ்ட்யத்⁴யாஸ: புரஸ்தாத்³வர்ணித: । அதே²தா³நீம் தயோ: ஸாக்ஷாத்³ப்³ரஹ்மத்வேநோபாஸ்யத்வாயோத்தரமாரப்⁴யதே । ஸுகா²வபோ³தா⁴ர்தா² ஆக்²யாயிகா, வித்³யாதா³நக்³ரஹணவிதி⁴ப்ரத³ர்ஶநார்தா² ச । ஶ்ரத்³தா⁴ந்நதா³நாநுத்³த⁴தத்வாதீ³நாம் ச வித்³யாப்ராப்திஸாத⁴நத்வம் ப்ரத³ர்ஶ்யதே ஆக்²யாயிகயா —

ஜாநஶ்ருதிர்ஹ பௌத்ராயண: ஶ்ரத்³தா⁴தே³யோ ப³ஹுதா³யீ ப³ஹுபாக்ய ஆஸ ஸ ஹ ஸர்வத ஆவஸதா²ந்மாபயாஞ்சக்ரே ஸர்வத ஏவ மே(அ)ந்நமத்ஸ்யந்தீதி ॥ 1 ॥

ஜாநஶ்ருதி: ஜநஶ்ருதஸ்யாபத்யம் । ஹ ஐதிஹ்யார்த²: । புத்ரஸ்ய பௌத்ர: பௌத்ராயண: ஸ ஏவ ஶ்ரத்³தா⁴தே³ய: ஶ்ரத்³தா⁴புர:ஸரமேவ ப்³ராஹ்மணாதி³ப்⁴யோ யமஸ்யேதி ஶ்ரத்³தா⁴தே³ய: । ப³ஹுதா³யீ ப்ரபூ⁴தம் தா³தும் ஶீலமஸ்யேதி ப³ஹுதா³யீ । ப³ஹுபாக்ய: ப³ஹு பக்தவ்யமஹந்யஹநி க்³ருஹே யஸ்யாஸௌ ப³ஹுபாக்ய: ; போ⁴ஜநார்தி²ப்⁴யோ ப³ஹ்வஸ்ய க்³ருஹே(அ)ந்நம் பச்யத இத்யர்த²: । ஏவம்கு³ணஸம்பந்நோ(அ)ஸௌ ஜாநஶ்ருதி: பௌத்ராயணோ விஶிஷ்டே தே³ஶே காலே ச கஸ்மிம்ஶ்சித் ஆஸ ப³பூ⁴வ । ஸ ஹ ஸர்வத: ஸர்வாஸு தி³க்ஷு க்³ராமேஷு நக³ரேஷு ஆவஸதா²ந் ஏத்ய வஸந்தி யேஷ்விதி ஆவஸதா²: தாந் மாபயாஞ்சக்ரே காரிதவாநித்யர்த²: । ஸர்வத ஏவ மே மம அந்நம் தேஷ்வாவஸதே²ஷு வஸந்த: அத்ஸ்யந்தி போ⁴க்ஷ்யந்த இத்யேவமபி⁴ப்ராய: ॥

அத² ஹꣳஸா நிஶாயாமதிபேதுஸ்தத்³தை⁴வꣳ ஹꣳ ஸோஹꣳ ஸமப்⁴யுவாத³ ஹோ ஹோ(அ)யி ப⁴ல்லாக்ஷ ப⁴ல்லாக்ஷ ஜாநஶ்ருதே: பௌத்ராயணஸ்ய ஸமம் தி³வா ஜ்யோதிராததம் தந்மா ப்ரஸாங்க்ஷீ ஸ்தத்த்வா மா ப்ரதா⁴க்ஷீரிதி ॥ 2 ॥

தத்ரைவம் ஸதி ராஜநி தஸ்மிந்க⁴ர்மகாலே ஹர்ம்யதலஸ்தே² அத² ஹ ஹம்ஸா நிஶாயாம் ராத்ரௌ அதிபேது: । ருஷயோ தே³வதா வா ராஜ்ஞோ(அ)ந்நதா³நகு³ணைஸ்தோஷிதா: ஸந்த: ஹம்ஸரூபா பூ⁴த்வா ராஜ்ஞோ த³ர்ஶநகோ³சரே அதிபேது: பதிதவந்த: । தத் தஸ்மிந்காலே தேஷாம் பததாம் ஹம்ஸாநாம் ஏக: ப்ருஷ்ட²த: பதந் அக்³ரத: பதந்தம் ஹம்ஸமப்⁴யுவாத³ அப்⁴யுக்தவாந் — ஹோ ஹோயீதி போ⁴ போ⁴ இதி ஸம்போ³த்⁴ய ப⁴ல்லாக்ஷ ப⁴ல்லாக்ஷேத்யாத³ரம் த³ர்ஶயந் யதா² பஶ்ய பஶ்யாஶ்சர்யமிதி தத்³வத் ; ப⁴ல்லாக்ஷேதி மந்த³த்³ருஷ்டித்வம் ஸூசயந்நாஹ ; அத²வா ஸம்யக்³ப்³ரஹ்மத³ர்ஶநாபி⁴மாநவத்த்வாத்தஸ்ய அஸக்ருது³பாலப்³த⁴ஸ்தேந பீட்³யமாநோ(அ)மர்ஷிதயா தத்ஸூசயதி ப⁴ல்லாக்ஷேதி ; ஜாநஶ்ருதே: பௌத்ராயணஸ்ய ஸமம் துல்யம் தி³வா த்³யுலோகேந ஜ்யோதி: ப்ரபா⁴ஸ்வரம் அந்நதா³நாதி³ஜநிதப்ரபா⁴வஜம் ஆததம் வ்யாப்தம் த்³யுலோகஸ்ப்ருகி³த்யர்த²: ; தி³வா அஹ்நா வா ஸமம் ஜ்யோதிரித்யேதத் ; தந்மா ப்ரஸாங்க்ஷீ: ஸஞ்ஜநம் ஸக்திம் தேந ஜ்யோதிஷா ஸம்ப³ந்த⁴ம் மா கார்ஷிரித்யர்த²: । தத்ப்ரஸஞ்ஜநேந தத் ஜ்யோதி: த்வா த்வாம் மா ப்ரதா⁴க்ஷீ: மா த³ஹத்வித்யர்த²: ; புருஷவ்யத்யயேந மா ப்ரதா⁴க்ஷீதி³தி ॥

தமு ஹ பர: ப்ரத்யுவாச கம்வர ஏநமேதத்ஸந்தꣳ ஸயுக்³வாநமிவ ரைக்வமாத்தே²தி யோ நு கத²ꣳ ஸயுக்³வா ரைக்வ இதி ॥ 3 ॥

தம் ஏவமுக்தவந்தம் பர: இதரோ(அ)க்³ரகா³மீ ப்ரத்யுவாச — அரே நிக்ருஷ்டோ(அ)யம் ராஜா வராக:, தம் கமு ஏநம் ஸந்தம் கேந மாஹாத்ம்யேந யுக்தம் ஸந்தமிதி குத்ஸயதி ஏநமேவம் ஸப³ஹுமாநமேதத்³வசநமாத்த² ரைக்வமிவ ஸயுக்³வாநம் , ஸஹ யுக்³வநா க³ந்த்ர்யா வர்தத இதி ஸயுக்³வா ரைக்வ:, தமிவ ஆத்த² ஏநம் ; அநநுரூபமஸ்மிந்நயுக்தமீத்³ருஶம் வக்தும் ரைக்வ இவேத்யபி⁴ப்ராய: । இதரஶ்ச ஆஹ — யோ நு கத²ம் த்வயோச்யதே ஸயுக்³வா ரைக்வ: । இத்யுக்தவந்தம் ப⁴ல்லாக்ஷ ஆஹ — ஶ்ருணு யதா² ஸ ரைக்வ: ॥

யதா² க்ருதாயவிஜிதாயாத⁴ரேயா: ஸம்யந்த்யேவமேநம் ஸர்வம் தத³பி⁴ஸமைதி யத்கிஞ்சப்ரஜா: ஸாது⁴ குர்வந்தி யஸ்தத்³வேத³ யத்ஸ வேத³ ஸ மயைதது³க்த இதி ॥ 4 ॥

யதா² லோகே க்ருதாய: க்ருதோ நாமாயோ த்³யூதஸமயே ப்ரஸித்³த⁴ஶ்சதுரங்க:, ஸ யதா³ ஜயதி த்³யூதே ப்ரவ்ருத்தாநாம் , தஸ்மை விஜிதாய தத³ர்த²மிதரே த்ரித்³வ்யேகாங்கா அத⁴ரேயா: த்ரேதாத்³வாபரகலிநாமாந: ஸம்யந்தி ஸங்க³ச்ச²ந்தே(அ)ந்தர்ப⁴வந்தி ; சதுரங்கே க்ருதாயே த்ரித்³வ்யேகாங்காநாம் வித்³யமாநத்வாத்தத³ந்தர்ப⁴வந்தீத்யர்த²: । யதா² அயம் த்³ருஷ்டாந்த:, ஏவமேநம் ரைக்வம் க்ருதாயஸ்தா²நீயம் த்ரேதாத்³யயஸ்தா²நீயம் ஸர்வம் தத³பி⁴ஸமைதி அந்தர்ப⁴வதி ரைக்வே । கிம் தத் ? யத்கிஞ்ச லோகே ஸர்வா: ப்ரஜா: ஸாது⁴ ஶோப⁴நம் த⁴ர்மஜாதம் குர்வந்தி, தத்ஸர்வம் ரைக்வஸ்ய த⁴ர்மே(அ)ந்தர்ப⁴வதி, தஸ்ய ச ப²லே ஸர்வப்ராணித⁴ர்மப²லமந்தர்ப⁴வதீத்யர்த²: । ததா² அந்யோ(அ)பி கஶ்சித் ய: தத் வேத்³யம் வேத³ । கிம் தத் ? யத் வேத்³யம் ஸ: ரைக்வ: வேத³ ; தத்³வேத்³யமந்யோ(அ)பி யோ வேத³, தமபி ஸர்வப்ராணித⁴ர்மஜாதம் தத்ப²லம் ச ரைக்வமிவாபி⁴ஸமைதீத்யநுவர்ததே । ஸ: ஏவம்பூ⁴த: அரைக்வோ(அ)பி மயா வித்³வாந் ஏதது³க்த: ஏவமுக்த:, ரைக்வவத்ஸ ஏவ க்ருதாயஸ்தா²நீயோ ப⁴வதீத்யபி⁴ப்ராய: ॥

தது³ ஹ ஜாநஶ்ருதி: பௌத்ராயண உபஶுஶ்ராவ ஸ ஹ ஸஞ்ஜிஹாந ஏவ க்ஷத்தாரமுவாசாங்கா³ரே ஹ ஸயுக்³வாநமிவ ரைக்வமாத்தே²தி யோ நு கத²ம் ஸயுக்³வா ரைக்வ இதி ॥ 5 ॥

யதா² க்ருதாயவிஜிதாயாத⁴ரேயா: ஸம்யந்த்யேவமேநம் ஸர்வம் தத³பி⁴ஸமைதி யத்கிஞ்ச ப்ரஜா: ஸாது⁴ குர்வந்தி யஸ்தத்³வேத³ யத்ஸ வேத³ ஸ மயைதது³க்த இதி ॥ 6 ॥

தது³ ஹ ததே³ததீ³த்³ருஶம் ஹம்ஸவாக்யமாத்மந: குத்ஸாரூபமந்யஸ்ய விது³ஷோ ரைக்வாதே³: ப்ரஶம்ஸாரூபம் உபஶுஶ்ராவ ஶ்ருதவாந்ஹர்ம்யதலஸ்தோ² ராஜா ஜாநஶ்ருதி: பௌத்ராயண: । தச்ச ஹம்ஸவாக்யம் ஸ்மரந்நேவ பௌந:புந்யேந ராத்ரிஶேஷமதிவாஹயாமாஸ । தத: ஸ வந்தி³பீ⁴ ராஜா ஸ்துதியுக்தாபி⁴ர்வாக்³பி⁴: ப்ரதிபோ³த்⁴யமாந: உவாச க்ஷத்தாரம் ஸஞ்ஜிஹாந ஏவ ஶயநம் நித்³ராம் வா பரித்யஜந்நேவ, ஹே(அ)ங்க³ வத்ஸ அரே ஸயுக்³வாநமிவ ரைக்வமாத்த² கிம் மாம் ; ஸ ஏவ ஸ்துத்யர்ஹோ நாஹமித்யபி⁴ப்ராய: । அத²வா ஸயுக்³வாநம் ரைக்வமாத்த² க³த்வா மம தத்³தி³த்³ருக்ஷாம் । ததா³ இவஶப்³தோ³(அ)வதா⁴ரணார்தோ²(அ)நர்த²கோ வா வாச்ய: । ஸ ச க்ஷத்தா ப்ரத்யுவாச ரைக்வாநயநகாமோ ராஜ்ஞோ(அ)பி⁴ப்ராயஜ்ஞ: — யோ நு கத²ம் ஸயுக்³வா ரைக்வ இதி, ராஜ்ஞா ஏவம் சோக்த: ஆநேதும் தச்சிஹ்நம் ஜ்ஞாதுமிச்ச²ந் யோ நு கத²ம் ஸயுக்³வா ரைக்வ இத்யவோசத் । ஸ ச ப⁴ல்லாக்ஷவசநமேவாவோசத் தஸ்ய ஸ்மரந் ॥

ஸ ஹ க்ஷத்தாந்விஷ்ய நாவித³மிதி ப்ரத்யேயாய தꣳ ஹோவாச யத்ராரே ப்³ராஹ்மணஸ்யாந்வேஷணா ததே³நமர்ச்சே²தி ॥ 7 ॥

ஸ ஹ க்ஷத்தா நக³ரம் க்³ராமம் வா க³த்வா அந்விஷ்ய ரைக்வம் நாவித³ம் ந வ்யஜ்ஞாஸிஷமிதி ப்ரத்யேயாய ப்ரத்யாக³தவாந் । தம் ஹோவாச க்ஷத்தாரம் — அரே யத்ர ப்³ராஹ்மணஸ்ய ப்³ரஹ்மவித³ ஏகாந்தே(அ)ரண்யே நதீ³புலிநாதௌ³ விவிக்தே தே³ஶே அந்வேஷணா அநுமார்க³ணம் ப⁴வதி, தத் தத்ர ஏநம் ரைக்வம் அர்ச்ச² ருச்ச² க³ச்ச², தத்ர மார்க³ணம் குர்வித்யர்த²: ॥

ஸோ(அ)த⁴ஸ்தாச்ச²கடஸ்ய பாமாநம் கஷமாணமுபோபவிவேஶ தம் ஹாப்⁴யுவாத³ த்வம் நு ப⁴க³வ: ஸயுக்³வா ரைக்வ இத்யஹம் ஹ்யரா3 இதி ஹ ப்ரதிஜஜ்ஞே ஸ ஹ க்ஷத்தாவித³மிதி ப்ரத்யேயாய ॥ 8 ॥

இத்யுக்த: க்ஷத்தா அந்விஷ்ய தம் விஜநே தே³ஶே அத⁴ஸ்தாச்ச²கடஸ்ய க³ந்த்ர்யா: பாமாநம் க²ர்ஜூம் கஷமாணம் கண்டூ³யமாநம் த்³ருஷ்ட்வா, அயம் நூநம் ஸயுக்³வா ரைக்வ இதி உப ஸமீபே உபவிவேஶ விநயேநோபவிஷ்டவாந் । தம் ச ரைக்வம் ஹ அப்⁴யுவாத³ உக்தவாந் । த்வமஸி ஹே ப⁴க³வ: ப⁴க³வந் ஸயுக்³வா ரைக்வ இதி । ஏவம் ப்ருஷ்ட: அஹமஸ்மி ஹி அரா3 அரே இதி ஹ அநாத³ர ஏவ ப்ரதிஜஜ்ஞே அப்⁴யுபக³தவாந் — ஸ தம் விஜ்ஞாய அவித³ம் விஜ்ஞாதவாநஸ்மீதி ப்ரத்யேயாய ப்ரத்யாக³த இத்யர்த²: ॥

இதி ப்ரத²மக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

த்³விதீய: க²ண்ட³:

தது³ ஹ ஜாநஶ்ருதி: பௌத்ராயண: ஷட்ஶதாநி க³வாம் நிஷ்கமஶ்வதரீரத²ம் ததா³தா³ய ப்ரதிசக்ரமே தம் ஹாப்⁴யுவாத³ ॥ 1 ॥

தத் தத்ர ருஷேர்கா³ர்ஹஸ்த்²யம் ப்ரதி அபி⁴ப்ராயம் பு³த்³த்⁴வா த⁴நார்தி²தாம் ச உ ஹ ஏவ ஜாநஶ்ருதி: பௌத்ராயண: ஷட்ஶதாநி க³வாம் நிஷ்கம் கண்ட²ஹாரம் அஶ்வதரீரத²ம் அஶ்வதரீப்⁴யாம் யுக்தம் ரத²ம் ததா³தா³ய த⁴நம் க்³ருஹீத்வா ப்ரதிசக்ரமே ரைக்வம் ப்ரதி க³தவாந் । தம் ச க³த்வா அப்⁴யுவாத³ ஹ அப்⁴யுக்தவாந் ॥

ரைக்வேமாநி ஷட்ஶதாநி க³வாமயம் நிஷ்கோ(அ)யமஶ்வதரீரதோ²(அ)நு ம ஏதாம் ப⁴க³வோ தே³வதாꣳ ஶாதி⁴ யாம் தே³வதாமுபாஸ்ஸ இதி ॥ 2 ॥

ஹே ரைக்வ க³வாம் ஷட் ஶதாநி இமாநி துப்⁴யம் மயா ஆநீதாநி, அயம் நிஷ்க: அஶ்வதரீரத²ஶ்சாயம் ஏதத்³த⁴நமாத³த்ஸ்வ । ப⁴க³வோ(அ)நுஶாதி⁴ ச மே மாம் ஏதாம் , யாம் ச தே³வதாம் த்வமுபாஸ்ஸே தத்³தே³வதோபதே³ஶேந மாமநுஶாதீ⁴த்யர்த²: ॥

தமு ஹ பர: ப்ரத்யுவாசாஹ ஹாரேத்வா ஶூத்³ர தவைவ ஸஹ கோ³பி⁴ரஸ்த்விதி தது³ ஹ புநரேவ ஜாநஶ்ருதி: பௌத்ராயண: ஸஹஸ்ரம் க³வாம் நிஷ்கமஶ்வதரீரத²ம் து³ஹிதரம் ததா³தா³ய ப்ரதிசக்ரமே ॥ 3 ॥

தம் ஏவமுக்தவந்தம் ராஜாநம் ப்ரத்யுவாச பரோ ரைக்வ: । அஹேத்யயம் நிபாதோ விநிக்³ரஹார்தீ²யோ(அ)ந்யத்ர, இஹ த்வநர்த²க:, ஏவஶப்³த³ஸ்ய ப்ருத²க்ப்ரயோகா³த் । ஹாரேத்வா ஹாரேண யுக்தா இத்வா க³ந்த்ரீ ஸேயம் ஹாரேத்வா கோ³பி⁴: ஸஹ தவைவாஸ்து தவைவ திஷ்ட²து ந மம அபர்யாப்தேந கர்மார்த²மநேந ப்ரயோஜநமித்யபி⁴ப்ராய: । ஹே ஶூத்³ரேதி — நநு ராஜாஸௌ க்ஷத்த்ருஸம்ப³ந்தா⁴த் , ஸ ஹ க்ஷத்தாரமுவாசேத்யுக்தம் ; வித்³யாக்³ரஹணாய ச ப்³ராஹ்மணஸமீபோபக³மாத் ஶூத்³ரஸ்ய ச அநதி⁴காராத் கத²மித³மநநுரூபம் ரைக்வேணோச்யதே ஹே ஶூத்³ரேதி । தத்ராஹுராசார்யா: — ஹம்ஸவசநஶ்ரவணாத் ஶுகே³நமாவிவேஶ ; தேநாஸௌ ஶுசா ஶ்ருத்வா ரைக்வஸ்ய மஹிமாநம் வா ஆத்³ரவதீதி ருஷி: ஆத்மந: பரோக்ஷஜ்ஞதாம் த³ர்ஶயந் ஶூத்³ரேத்யாஹேதி । ஶூத்³ரவத்³வா த⁴நேநைவ ஏவம் வித்³யாக்³ரஹணாயோபஜாக³ம ந ச ஶுஶ்ரூஷயா । ந து ஜாத்யைவ ஶூத்³ர இதி । அபரே புநராஹு: அல்பம் த⁴நமாஹ்ருதமிதி ருஷைவ ஏவமுக்தவாந் ஶூத்³ரேதி । லிங்க³ம் ச ப³ஹ்வாஹரணே உபாதா³நம் த⁴நஸ்யேதி । தது³ ஹ ருஷேர்மதம் ஜ்ஞாத்வா புநரேவ ஜாநஶ்ருதி: பௌத்ராயணோ க³வாம் ஸஹஸ்ரமதி⁴கம் ஜாயாம் ச ருஷேரபி⁴மதாம் து³ஹிதரமாத்மந: ததா³தா³ய ப்ரதிசக்ரமே க்ராந்தவாந் ॥

தꣳ ஹாப்⁴யுவாத³ ரைக்வேத³ꣳ ஸஹஸ்ரம் க³வாமயம் நிஷ்கோ(அ)யமஶ்வதரீரத² இயம் ஜாயாயம் க்³ராமோ யஸ்மிந்நாஸ்ஸே(அ)ந்வேவ மா ப⁴க³வ: ஶாதீ⁴தி ॥ 4 ॥

தஸ்யா ஹ முக²முபோத்³க்³ருஹ்ணந்நுவாசாஜஹாரேமா: ஶூத்³ராநேநைவ முகே²நாலாபயிஷ்யதா² இதி தே ஹைதே ரைக்வபர்ணா நாம மஹாவ்ருஷேஷு யத்ராஸ்மா உவாஸ ஸ தஸ்மை ஹோவாச ॥ 5 ॥

ரைக்வ இத³ம் க³வாம் ஸஹஸ்ரம் அயம் நிஷ்க: அயமஶ்வதரீரத²: இயம் ஜாயா ஜாயார்த²ம் மம து³ஹிதா ஆநீதா அயம் ச க்³ராம: யஸ்மிந்நாஸ்ஸே திஷ்ட²ஸி ஸ ச த்வத³ர்தே² மயா கல்பித: ; ததே³தத்ஸர்வமாதா³ய அநுஶாத்⁴யேவ மா மாம் ஹே ப⁴க³வ:, இத்யுக்த: தஸ்யா ஜாயார்த²மாநீதாயா ராஜ்ஞோ து³ஹிது: ஹ ஏவ முக²ம் த்³வாரம் வித்³யாயா தா³நே தீர்த²ம் உபோத்³க்³ருஹ்ணந் ஜாநந்நித்யர்த²: । ‘ப்³ரஹ்மசாரீ த⁴நதா³யீ மேதா⁴வீ ஶ்ரோத்ரிய: ப்ரிய: । வித்³யயா வா வித்³யாம் ப்ராஹ தீர்தா²நி ஷண்மம’ ( ? ) இதி வித்³யாயா வசநம் விஜ்ஞாயதே ஹி । ஏவம் ஜாநந் உபோத்³க்³ருஹ்ணந் உவாச உக்தவாந் । ஆஜஹார ஆஹ்ருதவாந் ப⁴வாந் இமா: கா³: யச்சாந்யத்³த⁴நம் தத்ஸாத்⁴விதி வாக்யஶேஷ: ஶூத்³ரேதி பூர்வோக்தாநுக்ருதிமாத்ரம் ந து காரணாந்தராபேக்ஷயா பூர்வவத் । அநேநைவ முகே²ந வித்³யாக்³ரஹணதீர்தே²ந ஆலாபயிஷ்யதா²: ஆலாபயஸீதி மாம் பா⁴ணயஸீத்யர்த²: । தே ஹ ஏதே க்³ராமா ரைக்வபர்ணா நாம விக்²யாதா மஹாவ்ருஷேஷு தே³ஶேஷு யத்ர யேஷு க்³ராமேஷு உவாஸ உஷிதவாந் ரைக்வ:, தாநஸௌ க்³ராமாநதா³த³ஸ்மை ரைக்வாய ராஜா । தஸ்மை ராஜ்ஞே த⁴நம் த³த்தவதே ஹ கில உவாச வித்³யாம் ஸ: ரைக்வ: ॥

இதி த்³விதீயக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

த்ருதீய: க²ண்ட³:

வாயுர்வாவ ஸம்வர்கோ³ யதா³ வா அக்³நிருத்³வாயதி வாயுமேவாப்யேதி யதா³ ஸூர்யோ(அ)ஸ்தமேதி வாயுமேவாப்யேதி யதா³ சந்த்³ரோ(அ)ஸ்தமேதி வாயுமேவாப்யேதி ॥ 1 ॥

வாயுர்வாவ ஸம்வர்க³: வாயுர்பா³ஹ்ய:, வாவேத்யவதா⁴ரணார்த²:, ஸம்வர்ஜநாத்ஸங்க்³ரஹணாத்ஸங்க்³ரஸநாத்³வா ஸம்வர்க³: ; வக்ஷ்யமாணா அக்³ந்யாத்³யா தே³வதா ஆத்மபா⁴வமாபாத³யதீத்யத: ஸம்வர்க³: ஸம்வர்ஜநாக்²யோ கு³ணோ த்⁴யேயோ வாயோ:, க்ருதாயாந்தர்பா⁴வத்³ருஷ்டாந்தாத் । கத²ம் ஸம்வர்க³த்வம் வாயோரிதி, ஆஹ — யதா³ யஸ்மிந்காலே வை அக்³நி: உத்³வாயதி உத்³வாஸநம் ப்ராப்நோதி உபஶாம்யதி, ததா³ அஸௌ அக்³நி: வாயுமேவ அப்யேதி வாயுஸ்வாபா⁴வ்யமபிக³ச்ச²தி । ததா² யதா³ ஸூர்யோ(அ)ஸ்தமேதி, வாயுமேவாப்யேதி । யதா³ சந்த்³ரோ(அ)ஸ்தமேதி வாயுமேவாப்யேதி । நநு கத²ம் ஸூர்யாசந்த்³ரமஸோ: ஸ்வரூபாவஸ்தி²தயோ: வாயௌ அபிக³மநம் ? நைஷ தோ³ஷ:, அஸ்தமநே அத³ர்ஶநப்ராப்தே: வாயுநிமித்தத்வாத் ; வாயுநா ஹி அஸ்தம் நீயதே ஸூர்ய:, சலநஸ்ய வாயுகார்யத்வாத் । அத²வா ப்ரலயே ஸூர்யாசந்த்³ரமஸோ: ஸ்வரூபப்⁴ரம்ஶே தேஜோரூபயோர்வாயாவேவ அபிக³மநம் ஸ்யாத் ॥

யதா³ப உச்சு²ஷ்யந்தி வாயுமேவாபியந்தி வாயுர்ஹ்யேவைதாந்ஸர்வாந்ஸம்வ்ருங்க்த இத்யதி⁴தை³வதம் ॥ 2 ॥

ததா² யதா³ ஆப: உச்சு²ஷ்யந்தி உச்சோ²ஷமாப்நுவந்தி, ததா³ வாயுமேவ அபியந்தி । வாயுர்ஹி யஸ்மாதே³வ ஏதாந் அக்³ந்யாத்³யாந்மஹாப³லாந் ஸம்வ்ருங்க்தே, அதோ வாயு: ஸம்வர்க³கு³ண உபாஸ்ய இத்யர்த²: । இத்யதி⁴தை³வதம் தே³வதாஸு ஸம்வர்க³த³ர்ஶநமுக்தம் ॥

+“ப்ராணோ+வாவ+ஸம்வர்க³:”

அதா²த்⁴யாத்மம் ப்ராணோ வாவ ஸம்வர்க³: ஸ யதா³ ஸ்வபிதி ப்ராணமேவ வாக³ப்யேதி ப்ராணம் சக்ஷு: ப்ராணꣳ ஶ்ரோத்ரம் ப்ராணம் மந: ப்ராணோ ஹ்யேவைதாந்ஸர்வாந்ஸம்வ்ருங்க்த இதி ॥ 3 ॥

அத² அநந்தரம் அத்⁴யாத்மம் ஆத்மநி ஸம்வர்க³த³ர்ஶநமித³முச்யதே । ப்ராண: முக்²ய: வாவ ஸம்வர்க³: । ஸ புருஷ: யதா³ யஸ்மிந்காலே ஸ்வபிதி, ததா³ ப்ராணமேவ வாக³ப்யேதி — வாயுமிவாக்³நி: । ப்ராணம் சக்ஷு: ப்ராணம் ஶ்ரோத்ரம் ப்ராணம் மந: ப்ராணோ ஹி யஸ்மாதே³வைதாந்வாகா³தீ³ந் ஸர்வாந்ஸம்வ்ருங்க்த இதி ॥

தௌ வா ஏதௌ த்³வௌ ஸம்வர்கௌ³ வாயுரேவ தே³வேஷு ப்ராண: ப்ராணேஷு ॥ 4 ॥

தௌ வா ஏதௌ த்³வௌ ஸம்வர்கௌ³ ஸம்வர்ஜநகு³ணௌ — வாயுரேவ தே³வேஷு ஸம்வர்க³: ப்ராண: ப்ராணேஷு வாகா³தி³ஷு முக்²ய: ॥

அத² ஹ ஶௌநகம் ச காபேயமபி⁴ப்ரதாரிணம் ச காக்ஷஸேநிம் பரிவிஷ்யமாணௌ ப்³ரஹ்மசாரீ பி³பி⁴க்ஷே தஸ்மா உ ஹ ந த³த³து: ॥ 5 ॥

அத² ஏதயோ: ஸ்துத்யர்த²ம் இயமாக்²யாயிகா ஆரப்⁴யதே । ஹேத்யைதிஹ்யார்த²: । ஶௌநகம் ச ஶுநகஸ்யாபத்யம் ஶௌநகம் காபேயம் கபிகோ³த்ரமபி⁴ப்ரதாரிணம் ச நாமத: கக்ஷஸேநஸ்யாபத்யம் காக்ஷஸேநிம் போ⁴ஜநாயோபவிஷ்டௌ பரிவிஷ்யமாணௌ ஸூபகாரை: ப்³ரஹ்மசாரீ ப்³ரஹ்மவிச்சௌ²ண்டோ³ பி³பி⁴க்ஷே பி⁴க்ஷிதவாந் । ப்³ரஹ்மசாரிணோ ப்³ரஹ்மவிந்மாநிதாம் பு³த்³த்⁴வா தம் ஜிஜ்ஞாஸமாநௌ தஸ்மை உ பி⁴க்ஷாம் ந த³த³து: ந த³த்தவந்தௌ ஹ கிமயம் வக்ஷ்யதீதி ॥

ஸ ஹோவாச மஹாத்மநஶ்சதுரோ தே³வ ஏக: க: ஸ ஜகா³ர பு⁴வநஸ்ய கோ³பாஸ்தம் காபேய நாபி⁴பஶ்யந்தி மர்த்யா அபி⁴ப்ரதாரிந்ப³ஹுதா⁴ வஸந்தம் யஸ்மை வா ஏதத³ந்நம் தஸ்மா ஏதந்ந த³த்தமிதி ॥ 6 ॥

ஸ ஹ உவாச ப்³ரஹ்மசாரீ மஹாத்மநஶ்சதுர இதி த்³விதீயாப³ஹுவசநம் । தே³வ ஏக: அக்³ந்யாதீ³ந்வாயுர்வாகா³தீ³ந்ப்ராண: । க: ஸ: ப்ரஜாபதி: ஜகா³ர க்³ரஸிதவாந் । க: ஸ ஜாக³ரேதி ப்ரஶ்நமேகே । பு⁴வநஸ்ய ப⁴வந்த்யஸ்மிந்பூ⁴தாநீதி பு⁴வநம் பூ⁴ராதி³: ஸர்வோ லோக: தஸ்ய கோ³பா: கோ³பாயிதா ரக்ஷிதா கோ³ப்தேத்யர்த²: । தம் கம் ப்ரஜாபதிம் ஹே காபேய நாபி⁴பஶ்யந்தி ந ஜாநந்தி மர்த்யா: மரணத⁴ர்மாணோ(அ)விவேகிநோ வா ஹே அபி⁴ப்ரதாரிந் ப³ஹுதா⁴ அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வதாதி⁴பூ⁴தப்ரகாரை: வஸந்தம் । யஸ்மை வை ஏதத் அஹந்யஹநி அந்நம் அத³நாயாஹ்ரியதே ஸம்ஸ்க்ரியதே ச, தஸ்மை ப்ரஜாபதயே ஏதத³ந்நம் ந த³த்தமிதி ॥

தது³ ஹ ஶௌநக: காபேய: ப்ரதிமந்வாந: ப்ரத்யேயாயாத்மா தே³வாநாம் ஜநிதா ப்ரஜாநாம் ஹிரண்யத³ꣳஷ்ட்ரோ ப³ப⁴ஸோ(அ)நஸூரிர்மஹாந்தமஸ்ய மஹிமாநமாஹுரநத்³யமாநோ யத³நந்நமத்தீதி வை வயம் ப்³ரஹ்மசாரிந்நேத³முபாஸ்மஹே த³த்தாஸ்மை பி⁴க்ஷாமிதி ॥ 7 ॥

தது³ ஹ ப்³ரஹ்மசாரிணோ வசநம் ஶௌநக: காபேய: ப்ரதிமந்வாந: மநஸா ஆலோசயந் ப்³ரஹ்மசாரிணம் ப்ரத்யேயாய ஆஜகா³ம । க³த்வா ச ஆஹ யம் த்வமவோச: நாபி⁴பஶ்யந்தி மர்த்யா இதி, தம் வயம் பஶ்யாம: । கத²ம் ? ஆத்மா ஸர்வஸ்ய ஸ்தா²வரஜங்க³மஸ்ய । கிஞ்ச தே³வாநாமக்³ந்யாதீ³நாம் ஆத்மநி ஸம்ஹ்ருத்ய க்³ரஸித்வா புநர்ஜநயிதா உத்பாத³யிதா வாயுரூபேணாதி⁴தை³வதமக்³ந்யாதீ³நாம் । அத்⁴யாத்மம் ச ப்ராணரூபேண வாகா³தீ³நாம் ப்ரஜாநாம் ச ஜநிதா । அத²வா ஆத்மா தே³வாநாமக்³நிவாகா³தீ³நாம் ஜநிதா ப்ரஜாநாம் ஸ்தா²வரஜங்க³மாநாம் । ஹிரண்யத³ம்ஷ்ட்ர: அம்ருதத³ம்ஷ்ட்ர: அப⁴க்³நத³ம்ஷ்ட்ர இதி யாவத் । ப³ப⁴ஸோ ப⁴க்ஷணஶீல: । அநஸூரி: ஸூரிர்மேதா⁴வீ ந ஸூரிரஸூரிஸ்தத்ப்ரதிஷேதோ⁴(அ)நஸூரி: ஸூரிரேவேத்யர்த²: । மஹாந்தமதிப்ரமாணமப்ரமேயமஸ்ய ப்ரஜாபதேர்மஹிமாநம் விபூ⁴திம் ஆஹுர்ப்³ரஹ்மவித³: । யஸ்மாத்ஸ்வயமந்யைரநத்³யமாந: அப⁴க்ஷ்யமாண: யத³நந்நம் அக்³நிவாகா³தி³தே³வதாரூபம் அத்தி ப⁴க்ஷயதீதி । வா இதி நிரர்த²க: । வயம் ஹே ப்³ரஹ்மசாரிந் , ஆ இத³ம் ஏவம் யதோ²க்தலக்ஷணம் ப்³ரஹ்ம வயமா உபாஸ்மஹே । வயமிதி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴: । அந்யே ந வயமித³முபாஸ்மஹே, கிம் தர்ஹி ? பரமேவ ப்³ரஹ்ம உபாஸ்மஹே இதி வர்ணயந்தி । த³த்தாஸ்மை பி⁴க்ஷாமித்யவோசத்³ப்⁴ருத்யாந் ॥

தஸ்மா உ ஹ த³து³ஸ்தே வா ஏதே பஞ்சாந்யே பஞ்சாந்யே த³ஶ ஸந்தஸ்தத்க்ருதம் தஸ்மாத்ஸர்வாஸு தி³க்ஷ்வந்நமேவ த³ஶ க்ருதꣳ ஸைஷா விராட³ந்நாதீ³ தயேத³ꣳ ஸர்வம் த்³ருஷ்டꣳ ஸர்வமஸ்யேத³ம் த்³ருஷ்டம் ப⁴வத்யந்நாதோ³ ப⁴வதி ய ஏவம் வேத³ ய ஏவம் வேத³ ॥ 8 ॥

தஸ்மா உ ஹ த³து³: தே ஹி பி⁴க்ஷாம் । தே வை யே க்³ரஸ்யந்தே அக்³ந்யாத³ய: யஶ்ச தேஷாம் க்³ரஸிதா வாயு: பஞ்சாந்யே வாகா³தி³ப்⁴ய:, ததா² அந்யே தேப்⁴ய: பஞ்சாத்⁴யாத்மம் வாகா³த³ய: ப்ராணஶ்ச, தே ஸர்வே த³ஶ ப⁴வந்தி ஸங்க்²யயா, த³ஶ ஸந்த: தத்க்ருதம் ப⁴வதி தே, சதுரங்க ஏகாய: ஏவம் சத்வாரஸ்த்ர்யங்காய: ஏவம் த்ரயோ(அ)பரே த்³வ்யங்காய: ஏவம் த்³வாவந்யாவேகாங்காய: ஏவமேகோ(அ)ந்ய: இத்யேவம் த³ஶ ஸந்த: தத்க்ருதம் ப⁴வதி । யத ஏவம் , தஸ்மாத் ஸர்வாஸு தி³க்ஷு த³ஶஸ்வப்யக்³ந்யாத்³யா வாகா³த்³யாஶ்ச த³ஶஸங்க்²யாஸாமாந்யாத³ந்நமேவ, ‘த³ஶாக்ஷரா விராட்’ ‘விராட³ந்நம்’ இதி ஹி ஶ்ருதி: । அதோ(அ)ந்நமேவ, த³ஶஸங்க்²யத்வாத் । தத ஏவ த³ஶ க்ருதம் க்ருதே(அ)ந்தர்பா⁴வாத் சதுரங்காயத்வேநேத்யவோசாம । ஸைஷா விராட் த³ஶஸங்க்²யா ஸதீ அந்நம் ச அந்நாதீ³ அந்நாதி³நீ ச க்ருதத்வேந । க்ருதே ஹி த³ஶஸங்க்²யா அந்தர்பூ⁴தா, அதோ(அ)ந்நமந்நாதி³நீ ச ஸா । ததா² வித்³வாந்த³ஶதே³வதாத்மபூ⁴த: ஸந் விராட்த்வேந த³ஶஸங்க்²யயா அந்நம் க்ருதஸங்க்²யயா அந்நாதீ³ ச । தயா அந்நாந்நாதி³ந்யா இத³ம் ஸர்வம் ஜக³த் த³ஶதி³க்ஸம்ஸ்த²ம் த்³ருஷ்டம் க்ருதஸங்க்²யாபூ⁴தயா உபலப்³த⁴ம் । ஏவம்வித³: அஸ்ய ஸர்வம் க்ருதஸங்க்²யாபூ⁴தஸ்ய த³ஶதி³க்ஸம்ப³த்³த⁴ம் த்³ருஷ்டம் உபலப்³த⁴ம் ப⁴வதி । கிஞ்ச அந்நாத³ஶ்ச ப⁴வதி, ய ஏவம் வேத³ யதோ²க்தத³ர்ஶீ । த்³விரப்⁴யாஸ: உபாஸநஸமாப்த்யர்த²: ॥

இதி த்ருதீயக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

சதுர்த²: க²ண்ட³:

ஸத்யகாமோ ஹ ஜாபா³லோ ஜபா³லாம் மாதரமாமந்த்ரயாஞ்சக்ரே ப்³ரஹ்மசர்யம் ப⁴வதி விவத்ஸ்யாமி கிங்கோ³த்ரோ ந்வஹமஸ்மீதி ॥ 1 ॥

ஸர்வம் வாகா³த்³யக்³ந்யாதி³ ச அந்நாந்நாத³த்வஸம்ஸ்துதம் ஜக³தே³கீக்ருத்ய ஷோட³ஶதா⁴ ப்ரவிப⁴ஜ்ய தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிர்விதா⁴தவ்யேத்யாரப்⁴யதே । ஶ்ரத்³தா⁴தபஸோர்ப்³ரஹ்மோபாஸநாங்க³த்வப்ரத³ர்ஶநாய ஆக்²யாயிகா । ஸத்யகாமோ ஹ நாமத:, ஹ—ஶப்³த³ ஐதிஹ்யார்த²:, ஜபா³லாயா அபத்யம் ஜாபா³ல: ஜபா³லாம் ஸ்வாம் மாதரம் ஆமந்த்ரயாஞ்சக்ரே ஆமந்த்ரிதவாந் । ப்³ரஹ்மசர்யம் ஸ்வாத்⁴யாயக்³ரஹணாய ஹே ப⁴வதி விவத்ஸ்யாமி ஆசார்யகுலே, கிங்கோ³த்ரோ(அ)ஹம் கிமஸ்ய மம கோ³த்ரம் ஸோ(அ)ஹம் கிங்கோ³த்ரோ நு அஹமஸ்மீதி ॥

ஸா ஹைநமுவாச நாஹமேதத்³வேத³ தாத யத்³கோ³த்ரஸ்த்வமஸி ப³ஹ்வஹம் சரந்தீ பரிசாரிணீ யௌவநே த்வாமலபே⁴ ஸாஹமேதந்ந வேத³ யத்³கோ³த்ரஸ்த்வமஸி ஜபா³லா து நாமாஹமஸ்மி ஸத்யகாமோ நாம த்வமஸி ஸ ஸத்யகாம ஏவ ஜாபா³லோ ப்³ரவீதா² இதி ॥ 2 ॥

ஏவம் ப்ருஷ்டா ஜபா³லா ஸா ஹ ஏநம் புத்ரமுவாச — நாஹமேதத் தவ கோ³த்ரம் வேத³, ஹே தாத யத்³கோ³த்ரஸ்த்வமஸி । கஸ்மாந்ந வேத்ஸீத்யுக்தா ஆஹ — ப³ஹு ப⁴ர்த்ருக்³ருஹே பரிசர்யாஜாதமதித்²யப்⁴யாக³தாதி³ சரந்தீ அஹம் பரிசாரிணீ பரிசரந்தீதி பரிசரணஶீலைவாஹம் , பரிசரணசித்ததயா கோ³த்ராதி³ஸ்மரணே மம மநோ நாபூ⁴த் । யௌவநே ச தத்காலே த்வாமலபே⁴ லப்³த⁴வத்யஸ்மி । ததை³வ தே பிதோபரத: ; அதோ(அ)நாதா² அஹம் , ஸாஹமேதந்ந வேத³ யத்³கோ³த்ரஸ்த்வமஸி । ஜபா³லா து நாமாஹமஸ்மி, ஸத்யகாமோ நாம த்வமஸி, ஸ த்வம் ஸத்யகாம ஏவாஹம் ஜாபா³லோ(அ)ஸ்மீத்யாசார்யாய ப்³ரவீதா²: ; யத்³யாசார்யேண ப்ருஷ்ட இத்யபி⁴ப்ராய: ॥

ஸ ஹ ஹாரித்³ருமதம் கௌ³தமமேத்யோவாச ப்³ரஹ்மசர்யம் ப⁴க³வதி வத்ஸ்யாம்யுபேயாம் ப⁴க³வந்தமிதி ॥ 3 ॥

தꣳ ஹோவாச கிங்கோ³த்ரோ நு ஸோம்யாஸீதி ஸ ஹோவாச நாஹமேதத்³வேத³ போ⁴ யத்³கோ³த்ரோ(அ)ஹமஸ்ம்யப்ருச்ச²ம் மாதரம் ஸா மா ப்ரத்யப்³ரவீத்³ப³ஹ்வஹம் சரந்தீ பரிசாரிணீ யௌவநே த்வாமலபே⁴ ஸாஹமேதந்ந வேத³ யத்³கோ³த்ரஸ்த்வமஸி ஜபா³லா து நாமாஹமஸ்மி ஸத்யகாமோ நாம த்வமஸீதி ஸோ(அ)ஹம் ஸத்யகாமோ ஜாபா³லோ(அ)ஸ்மி போ⁴ இதி ॥ 4 ॥

ஸ ஹ ஸத்யகாம: ஹாரித்³ருமதம் ஹரித்³ருமதோ(அ)பத்யம் ஹாரித்³ருமதம் கௌ³தமம் கோ³த்ரத: ஏத்ய க³த்வா உவாச — ப்³ரஹ்மசர்யம் ப⁴க³வதி பூஜாவதி த்வயி வத்ஸ்யாமி அத: உபேயாம் உபக³ச்சே²யம் ஶிஷ்யதயா ப⁴க³வந்தம் இத்யுக்தவந்தம் தம் ஹ உவாச கௌ³தம: கிங்கோ³த்ர: நு ஸோம்ய அஸீதி, விஜ்ஞாதகுலகோ³த்ர: ஶிஷ்ய உபநேதவ்ய: ; இதி ப்ருஷ்ட: ப்ரத்யாஹ ஸத்யகாம: । ஸ ஹ உவாச — நாஹமேதத்³வேத³ போ⁴, யத்³கோ³த்ரோ(அ)ஹமஸ்மி ; கிம் து அப்ருச்ச²ம் ப்ருஷ்டவாநஸ்மி மாதரம் ; ஸா மயா ப்ருஷ்டா மாம் ப்ரத்யப்³ரவீந்மாதா ; ப³ஹ்வஹம் சரந்தீத்யாதி³ பூர்வவத் ; தஸ்யா அஹம் வச: ஸ்மராமி ; ஸோ(அ)ஹம் ஸத்யகாமோ ஜாபா³லோ(அ)ஸ்மி போ⁴ இதி ॥

தꣳ ஹோவாச நைதத³ப்³ராஹ்மணோ விவக்துமர்ஹதி ஸமித⁴ꣳ ஸோம்யாஹரோப த்வா நேஷ்யே ந ஸத்யாத³கா³ இதி தமுபநீய க்ருஶாநாமப³லாநாம் சது:ஶதா கா³ நிராக்ருத்யோவாசேமா: ஸோம்யாநுஸம்வ்ரஜேதி தா அபி⁴ப்ரஸ்தா²பயந்நுவாச நாஸஹஸ்ரேணாவர்தேயேதி ஸ ஹ வர்ஷக³ணம் ப்ரோவாஸ தா யதா³ ஸஹஸ்ரꣳ ஸம்பேது³: ॥ 5 ॥

தம் ஹ உவாச கௌ³தம: — நைதத்³வச: அப்³ராஹ்மணே விஶேஷேண வக்துமர்ஹதி ஆர்ஜவார்த²ஸம்யுக்தம் । ருஜாவோ ஹி ப்³ராஹ்மணா நேதரே ஸ்வபா⁴வத: । யஸ்மாந்ந ஸத்யாத் ப்³ராஹ்மணஜாதித⁴ர்மாத் அகா³: நாபேதவாநஸி, அத: ப்³ராஹ்மணம் த்வாமுபநேஷ்யே ; அத: ஸம்ஸ்காரார்த²ம் ஹோமாய ஸமித⁴ம் ஸோம்ய ஆஹர, இத்யுக்த்வா தமுபநீய க்ருஶாநாமப³லாநாம் கோ³யூதா²ந்நிராக்ருத்ய அபக்ருஷ்ய சது:ஶதா சத்வாரிஶதாநி க³வாம் உவாச — இமா: கா³: ஸோம்ய அநுஸம்வ்ரஜ அநுக³ச்ச² । இத்யுக்த: தா அரண்யம் ப்ரத்யபி⁴ப்ரஸ்தா²பயந்நுவாச — நாஸஹஸ்ரேண அபூர்ணேந ஸஹஸ்ரேண நாவர்தேய ந ப்ரத்யாக³ச்சே²யம் । ஸ ஏவமுக்த்வா கா³: அரண்யம் த்ருணோத³கப³ஹுலம் த்³வந்த்³வரஹிதம் ப்ரவேஶ்ய ஸ ஹ வர்ஷக³ணம் தீ³ர்க⁴ம் ப்ரோவாஸ ப்ரோஷிதவாந் । தா: ஸம்யக்³கா³வ: ரக்ஷிதா: யதா³ யஸ்மிந்காலே ஸஹஸ்ரம் ஸம்பேது³: ஸம்பந்நா ப³பூ⁴வு: ॥

இதி சதுர்த²க²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

பஞ்சம: க²ண்ட³:

அத² ஹைநம்ருஷபோ⁴(அ)ப்⁴யுவாத³ ஸத்யகாம3 இதி ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ ப்ராப்தா: ஸோம்ய ஸஹஸ்ரꣳ ஸ்ம: ப்ராபய ந ஆசார்யகுலம் ॥ 1 ॥

தமேதம் ஶ்ரத்³தா⁴தபோப்⁴யாம் ஸித்³த⁴ம் வாயுதே³வதா தி³க்ஸம்ப³ந்தி⁴நீ துஷ்டா ஸதீ ருஷப⁴மநுப்ரவிஶ்ய ருஷப⁴பா⁴வமாபந்நா அநுக்³ரஹாய அத² ஹ ஏநம்ருஷபோ⁴(அ)ப்⁴யுவாத³ அப்⁴யுக்தவாந் ஸத்யகாம3 இதி ஸம்போ³த்⁴ய । தம் அஸௌ ஸத்யகாமோ ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ ப்ரதிவசநம் த³தௌ³ । ப்ராப்தா: ஸோம்ய ஸஹஸ்ரம் ஸ்ம:, பூர்ணா தவ ப்ரதிஜ்ஞா, அத: ப்ராபய ந: அஸ்மாநாசார்யகுலம் ॥

ப்³ரஹ்மணஶ்ச தே பாத³ம் ப்³ரவாணீதி ப்³ரவீது மே ப⁴க³வாநிதி தஸ்மை ஹோவாச ப்ராசீ தி³க்கலா ப்ரதீசீ தி³க்கலா த³க்ஷிணா தி³க்கலோதீ³சீ தி³க்கலைஷ வை ஸோம்ய சதுஷ்கல: பாதோ³ ப்³ரஹ்மண: ப்ரகாஶவாந்நாம ॥ 2 ॥

கிஞ்ச அஹம் ப்³ரஹ்மண: பரஸ்ய தே துப்⁴யம் பாத³ம் ப்³ரவாணி கத²யாநி । இத்யுக்த: ப்ரத்யுவாச — ப்³ரவீது

கத²யது மே மஹ்யம் ப⁴க³வாந் । இத்யுக்த: ருஷப⁴: தஸ்மை ஸத்யகாமாய ஹ உவாச — ப்ராசீ தி³க்கலா ப்³ரஹ்மண: பாத³ஸ்ய சதுர்தோ² பா⁴க³: । ததா² ப்ரதீசீ தி³க்கலா த³க்ஷிணா தி³க்கலா உதீ³சீ தி³க்கலா, ஏஷ வை ஸோம்ய ப்³ரஹ்மண: பாத³: சதுஷ்கல: சதஸ்ர: கலா அவயவா யஸ்ய ஸோ(அ)யம் சதுஷ்கல: பாதோ³ ப்³ரஹ்மண: ப்ரகாஶவாந்நாம ப்ரகாஶவாநித்யேவ நாம அபி⁴தா⁴நம் யஸ்ய । ததோ²த்தரே(அ)பி பாதா³ஸ்த்ரயஶ்சதுஷ்கலா ப்³ரஹ்மண: ॥

ஸ ய ஏதமேவம் வித்³வாம்ஶ்சதுஷ்கலம் பாத³ம் ப்³ரஹ்மண: ப்ரகாஶவாநித்யுபாஸ்தே ப்ரகாஶவாநஸ்மிம்ல்லோகே ப⁴வதி ப்ரகாஶவதோ ஹ லோகாஞ்ஜயதி ய ஏதமேவம் வித்³வாம்ஶ்சதுஷ்கலம் பாத³ம் ப்³ரஹ்மண: ப்ரகாஶவாநித்யுபாஸ்தே ॥ 3 ॥

ஸ ய: கஶ்சித் ஏவம் யதோ²க்தமேதம் ப்³ரஹ்மண: சதுஷ்கலம் பாத³ம் வித்³வாந் ப்ரகாஶவாநித்யநேந கு³ணேந விஶிஷ்டம் உபாஸ்தே, தஸ்யேத³ம் ப²லம் — ப்ரகாஶவாநஸ்மிம்ல்லோகே ப⁴வதி ப்ரக்²யாதோ ப⁴வதீத்யர்த²: ; ததா² அத்³ருஷ்டம் ப²லம் — ப்ரகாஶவத: ஹ லோகாந் தே³வாதி³ஸம்ப³ந்தி⁴ந: ம்ருத: ஸந் ஜயதி ப்ராப்நோதி ; ய ஏதமேவம் வித்³வாந் சதுஷ்கலம் பாத³ம் ப்³ரஹ்மண: ப்ரகாஶவாநித்யுபாஸ்தே ॥

இதி பஞ்சமக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

ஷஷ்ட²: க²ண்ட³:

அக்³நிஷ்டே பாத³ம் வக்தேதி ஸ ஹ ஶ்வோபூ⁴தே கா³ அபி⁴ப்ரஸ்தா²பயாஞ்சகார தா யத்ராபி⁴ ஸாயம் ப³பூ⁴வுஸ்தத்ராக்³நிமுபஸமாதா⁴ய கா³ உபருத்⁴ய ஸமித⁴மாதா⁴ய பஶ்சாத³க்³நே: ப்ராஙுபோபவிவேஶ ॥ 1 ॥

ஸோ(அ)க்³நி: தே பாத³ம் வக்தேத்யுபரராம ருஷப⁴: । ஸ: ஸத்யகாம: ஹ ஶ்வோபூ⁴தே பரேத்³யு: நைத்யகம் நித்யம் கர்ம க்ருத்வா கா³: அபி⁴ப்ரஸ்தா²பயாஞ்சகார ஆசார்யகுலம் ப்ரதி । தா: ஶநைஶ்சரந்த்ய: ஆசார்யகுலாபி⁴முக்²ய: ப்ரஸ்தி²தா: யத்ர யஸ்மிந்காலே தே³ஶே(அ)பி⁴ ஸாயம் நிஶாயாமபி⁴ஸம்ப³பூ⁴வு: ஏகத்ராபி⁴முக்²ய: ஸம்பூ⁴தா:, தத்ராக்³நிமுபஸமாதா⁴ய கா³ உபருத்⁴ய ஸமித⁴மாதா⁴ய பஶ்சாத³க்³நே: ப்ராங்முக²: உபவிவேஶ ருஷப⁴வசோ த்⁴யாயந் ॥

தமக்³நிரப்⁴யுவாத³ ஸத்யகாம3 இதி ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ ॥ 2 ॥

தமக்³நிரப்⁴யுவாத³ ஸத்யகாம3 இதி ஸம்போ³த்⁴ய । தம் அஸௌ ஸத்யகாமோ ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ ப்ரதிவசநம் த³தௌ³ ॥

ப்³ரஹ்மண: ஸோம்ய தே பாத³ம் ப்³ரவாணீதி ப்³ரவிது மே ப⁴க³வாநிதி தஸ்மை ஹோவாச ப்ருதி²வீ கலாந்தரிக்ஷம் கலா த்³யௌ: கலா ஸமுத்³ர: கலைஷ வை ஸோம்ய சதுஷ்கல: பாதோ³ ப்³ரஹ்மணோ(அ)நந்தவாந்நாம ॥ 3 ॥

ப்³ரஹ்மண: ஸோம்ய தே பாத³ம் ப்³ரவாணீதி । ப்³ரவீது மே ப⁴க³வாநிதி । தஸ்மை ஹ உவாச, ப்ருதி²வீ கலா அந்தரிக்ஷம் கலா த்³யௌ: கலா ஸமுத்³ர: கலேத்யாத்மகோ³சரமேவ த³ர்ஶநமக்³நிரப்³ரவீத் । ஏஷ வை ஸோம்ய சதுஷ்கல: பாதோ³ ப்³ரஹ்மணோ(அ)நந்தவாந்நாம ॥

ஸ ய ஏதமேவம் வித்³வாꣳஶ்சதுஷ்கலம் பாத³ம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)நந்தவாநித்யுபாஸ்தே(அ)நந்தவாநஸ்மிம்ல்லோகே ப⁴வத்ய நந்தவதோ ஹ லோகாஞ்ஜயதி ய ஏதமேவம் வித்³வாꣳஶ்சதுஷ்கலம் பாத³ம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)நந்தவாநித்யுபாஸ்தே ॥ 4 ॥

ஸ ய: கஶ்சித் யதோ²க்தம் பாத³மநந்தவத்த்வேந கு³ணேநோபாஸ்தே, ஸ ததை²வ தத்³கு³ணோ ப⁴வத்யஸ்மிம்ல்லோகே, ம்ருதஶ்ச அநந்தவதோ ஹ லோகாந் ஸ ஜயதி ; ய ஏதமேவமித்யாதி³ பூர்வவத் ॥

இதி ஷஷ்ட²க²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

ஸப்தம: க²ண்ட³:

ஹꣳஸஸ்தே பாத³ம் வக்தேதி ஸ ஹ ஶ்வோபூ⁴தே கா³ அபி⁴ப்ரஸ்தா²பயாஞ்சகார தா யத்ராபி⁴ ஸாயம் ப³பூ⁴வுஸ்தத்ராக்³நிமுபஸமாதா⁴ய கா³ உபாருத்⁴ய ஸமித⁴மாதா⁴ய பஶ்சாத³க்³நே: ப்ராஙுபோபவிவேஶ ॥ 1 ॥

தꣳ ஹꣳஸ உபநிபத்யாப்⁴யுவாத³ ஸத்யகாம3 இதி ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ ॥ 2 ॥

ஸோ(அ)க்³நி: ஹம்ஸ: தே பாத³ம் வக்தேத்யுக்த்வா உபரராம । ஹம்ஸ ஆதி³த்ய:, ஶௌக்ல்யாத்பதநஸாமாந்யாச்ச । ஸ ஹ ஶ்வோபூ⁴தே இத்யாதி³ ஸமாநம் ॥

ப்³ரஹ்மண: ஸோம்ய தே பாத³ம் ப்³ரவாணீதி ப்³ரவீது மே ப⁴க³வாநிதி தஸ்மை ஹோவாசாக்³நி: கலா ஸூர்ய: கலா சந்த்³ர: கலா வித்³யுத்கலைஷ வை ஸோம்ய சதுஷ்கல: பாதோ³ ப்³ரஹ்மணோ ஜ்யோதிஷ்மாந்நாம ॥ 3 ॥

ஸ ய ஏதமேவம் வித்³வாꣳஶ்சதுஷ்கலம் பாத³ம் ப்³ரஹ்மணோ ஜ்யோதிஷ்மாநித்யுபாஸ்தே ஜ்யோதிஷ்மாநஸ்மிம்ல்லோகே ப⁴வதி ஜ்யோதிஷ்மதோ ஹ லோகாஞ்ஜயதி ய ஏதமேவம் வித்³வாꣳஶ்சதுஷ்கலம் பாத³ம் ப்³ரஹ்மணோ ஜ்யோதிஷ்மாநித்யுபாஸ்தே ॥ 4 ॥

அக்³நி: கலா ஸூர்ய: கலா சந்த்³ர: கலா வித்³யுத்கலைஷ வை ஸோம்யேதி ஜ்யோதிர்விஷயமேவ ச த³ர்ஶநம் ப்ரோவாச ; அதோ ஹம்ஸஸ்ய ஆதி³த்யத்வம் ப்ரதீயதே । வித்³வத்ப²லம் — ஜ்யோதிஷ்மாந் தீ³ப்தியுக்தோ(அ)ஸ்மிம்ல்லோகே ப⁴வதி । சந்த்³ராதி³த்யாதீ³நாம் ஜ்யோதிஷ்மத ஏவ ச ம்ருத்வா லோகாந் ஜயதி । ஸமாநமுத்தரம் ॥

இதி ஸப்தமக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

அஷ்டம: க²ண்ட³:

மத்³கு³ஷ்டே பாத³ம் வக்தேதி ஸ ஹ ஶ்வோபூ⁴தே கா³ அபி⁴ப்ரஸ்தா²பயாஞ்சகார தா யத்ராபி⁴ ஸாயம் ப³பூ⁴வுஸ்தத்ராக்³நிமுபஸமாதா⁴ய கா³ உபருத்⁴ய ஸமித⁴மாதா⁴ய பஶ்சாத³க்³நே: ப்ராஙுபோபவிவேஶ ॥ 1 ॥

ஹம்ஸோ(அ)பி மத்³கு³ஷ்டே பாத³ம் வக்தேத்யுபரராம । மத்³கு³: உத³கசர: பக்ஷீ, ஸ ச அப்ஸம்ப³ந்தா⁴த்ப்ராண: । ஸ ஹ ஶ்வோபூ⁴தே இத்யாதி³ பூர்வவத் ॥

தம் மத்³கு³ருபநிபத்யாப்⁴யுவாத³ ஸத்யகாம3 இதி ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ ॥ 2 ॥

ப்³ரஹ்மண: ஸோம்ய தே பாத³ம் ப்³ரவாணீதி ப்³ரவீது மே ப⁴க³வாநிதி தஸ்மை ஹோவாச ப்ராண: கலா சக்ஷு: கலா ஶ்ரோத்ரம் கலா மந: கலைஷ வை ஸோம்ய சதுஷ்கல: பாதோ³ ப்³ரஹ்மண ஆயதநவாந்நாம ॥ 3 ॥

ஸ ச மத்³கு³: ப்ராண: ஸ்வவிஷயமேவ ச த³ர்ஶநமுவாச ப்ராண: கலேத்யாத்³யாயதநவாநித்யேவம் நாம । ஆயதநம் நாம மந: ஸர்வகரணோபஹ்ருதாநாம் போ⁴கா³நாம் தத்³யஸ்மிந்பாதே³ வித்³யத இத்யாயதநவாந்நாம பாத³: ॥

ஸ ய ஏதமேவம் வித்³வாꣳஶ்சதுஷ்கலம் பாத³ம் ப்³ரஹ்மண ஆயதநவாநித்யுபாஸ்த ஆயதநவாநஸ்மிம்ல்லோகே ப⁴வத்யாயதநவதோ ஹ லோகாஞ்ஜயதி ய ஏதமேவம் வித்³வாꣳஶ்சதுஷ்கலம் பாத³ம் ப்³ரஹ்மண ஆயதநவாநித்யுபாஸ்தே ॥ 4 ॥

தம் பாத³ம் ததை²வோபாஸ்தே ய: ஸ ஆயதநவாந் ஆஶ்ரயவாநஸ்மிம்ல்லோகே ப⁴வதி । ஆயதநவத ஏவ ஸாவகாஶாம்ல்லோகாந்ம்ருதோ ஜயதி । ய ஏதமேவமித்யாதி³ பூர்வவத் ॥

இதி அஷ்டமக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

நவம: க²ண்ட³:

ப்ராப ஹாசார்யகுலம் தமாசார்யோ(அ)ப்⁴யுவாத³ ஸத்யகாம3 இதி ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ ॥ 1 ॥

ஸ ஏவம் ப்³ரஹ்மவித்ஸந் ப்ராப ஹ ப்ராப்தவாநாசார்யகுலம் । தமாசார்யோ(அ)ப்⁴யுவாத³ ஸத்யகாம3 இதி ; ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ ॥

ப்³ரஹ்மவிதி³வ வை ஸோம்ய பா⁴ஸி கோ நு த்வாநுஶஶாஸேத்யந்யே மநுஷ்யேப்⁴ய இதி ஹ ப்ரதிஜஜ்ஞே ப⁴க³வாꣳஸ்த்வேவ மே காமே ப்³ரூயாத் ॥ 2 ॥

ப்³ரஹ்மவிதி³வ வை ஸோம்ய பா⁴ஸி । ப்ரஸந்நேந்த்³ரிய: ப்ரஹஸிதவத³நஶ்ச நிஶ்சிந்த: க்ருதார்தோ² ப்³ரஹ்மவித்³ப⁴வதி । அத ஆஹ ஆசார்யோ ப்³ரஹ்மவிதி³வ பா⁴ஸீதி ; கோ ந்விதி விதர்கயந்நுவாச — கஸ்த்வாமநுஶஶாஸேதி । ஸ ச ஆஹ ஸத்யகாம: அந்யே மநுஷ்யேப்⁴ய: । தே³வதா மாமநுஶிஷ்டவத்ய: । கோ(அ)ந்யோ ப⁴க³வச்சி²ஷ்யம் மாம் மநுஷ்ய: ஸந் அநுஶாஸிதுமுத்ஸஹேதேத்யபி⁴ப்ராய: । அதோ(அ)ந்யே மநுஷ்யேப்⁴ய இதி ஹ ப்ரதிஜஜ்ஞே ப்ரதிஜ்ஞாதவாந் । ப⁴க³வாம்ஸ்த்வேவ மே காமே மமேச்சா²யாம் ப்³ரூயாத் கிமந்யைருக்தேந, நாஹம் தத்³க³ணயாமீத்யபி⁴ப்ராய: ॥

ஶ்ருதꣳ ஹ்யேவ மே ப⁴க³வத்³த்³ருஶேப்⁴ய ஆசார்யாத்³தை⁴வ வித்³யா விதி³தா ஸாதி⁴ஷ்ட²ம் ப்ராபதீதி தஸ்மை ஹைததே³வோவாசாத்ர ஹ ந கிஞ்சந வீயாயேதி வீயாயேதி ॥ 3 ॥

கிஞ்ச ஶ்ருதம் ஹி யஸ்மாத் மம வித்³யதே ஏவாஸ்மிந்நர்தே² ப⁴க³வத்³த்³ருஶேப்⁴யோ ப⁴க³வத்ஸமேப்⁴ய: ருஷிப்⁴ய: । ஆசார்யாத்³தை⁴வ வித்³யா விதி³தா ஸாதி⁴ஷ்ட²ம் ஸாது⁴தமத்வம் ப்ராபதி ப்ராப்நோதி ; அதோ ப⁴க³வாநேவ ப்³ரூயாதி³த்யுக்த: ஆசார்ய: அப்³ரவீத் தஸ்மை தாமேவ தை³வதைருக்தாம் வித்³யாம் । அத்ர ஹ ந கிஞ்சந ஷோட³ஶகலவித்³யாயா: கிஞ்சிதே³கதே³ஶமாத்ரமபி ந வீயாய ந விக³தமித்யர்த²: । த்³விரப்⁴யாஸோ வித்³யாபரிஸமாப்த்யர்த²: ॥

இதி நவமக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

த³ஶம: க²ண்ட³:

புநர்ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ப்ரகாராந்தரேண வக்ஷ்யாமீத்யாரப⁴தே க³திம் ச தத்³விதோ³(அ)க்³நிவித்³யாம் ச । ஆக்²யாயாயிகா பூர்வவச்ச்²ரத்³த⁴தபஸோர்ப்³ரஹ்மவித்³யாஸாத⁴நத்வப்ரத³ர்ஶநார்தா² —

உபகோஸலோ ஹ வை காமலாயந: ஸத்யகாமே ஜாபா³லே ப்³ரஹ்மசர்யமுவாஸ தஸ்ய ஹ த்³வாத³ஶ வர்ஷாண்யக்³நீந்பரிசசார ஸ ஹ ஸ்மாந்யாநந்தேவாஸிந: ஸமாவர்தயꣳஸ்தꣳ ஹ ஸ்மைவ ந ஸமாவர்தயதி ॥ 1 ॥

உபகோஸலோ ஹ வை நாமத: கமலஸ்யாபத்யம் காமலாயந: ஸத்யகாமே ஜாபா³லே ப்³ரஹ்மசர்யமுவாஸ । தஸ்ய, ஹ ஐதிஹ்யார்த²:, தஸ்ய ஆசார்யஸ்ய த்³வாத³ஶ வர்ஷாணி அக்³நீந்பரிசசார அக்³நீநாம் பரிசரணம் க்ருதவாந் । ஸ ஹ ஸ்ம ஆசார்ய: அந்யாந்ப்³ரஹ்மசாரிண: ஸ்வாத்⁴யாயம் க்³ராஹயித்வா ஸமாவர்தயந் தமேவோபகோஸலமேகம் ந ஸமாவர்தயதி ஸ்ம ஹ ॥

தம் ஜாயோவாச தப்தோ ப்³ரஹ்மசாரீ குஶலமக்³நீந்பரிசசாரீந்மா த்வாக்³நய: பரிப்ரவோசந்ப்ரப்³ரூஹ்யஸ்மா இதி தஸ்மை ஹாப்ரோச்யைவ ப்ரவாஸாஞ்சக்ரே ॥ 2 ॥

தம் ஆசார்யம் ஜாயா உவாச — தப்தோ ப்³ரஹ்மசாரீ குஶலம் ஸம்யக் அக்³நீந் பரிசசாரீத் பரிசரிதவாந் ; ப⁴க³வாம்ஶ்ச அக்³நிஷு ப⁴க்தம் ந ஸமாவர்தயதி ; அத: அஸ்மத்³ப⁴க்தம் ந ஸமாவர்தயதீதி ஜ்ஞாத்வா த்வாம் அக்³நய: மா பரிப்ரவோசந் க³ர்ஹாம் தவ மா குர்யு: ; அத: ப்ரப்³ரூஹி அஸ்மை வித்³யாமிஷ்டாம் உபகோஸலாயேதி । தஸ்மை ஏவம் ஜாயயா உக்தோ(அ)பி ஹ அப்ரோச்யைவ அநுக்த்வைவ கிஞ்சித்ப்ரவாஸாஞ்சக்ரே ப்ரவஸிதவாந் ॥

ஸ ஹ வ்யாதி⁴நாநஶிதும் த³த்⁴ரே தமாசார்யஜாயோவாச ப்³ரஹ்மசாரிந்நஶாந கிம் நு நாஶ்நாஸீதி ஸ ஹோவாச ப³ஹவ இமே(அ)ஸ்மிந்புருஷே காமா நாநாத்யயா வ்யாதி⁴பி⁴: ப்ரதிபூர்ணோ(அ)ஸ்மி நாஶிஷ்யாமீதி ॥ 3 ॥

ஸ ஹ உபகோஸல: வ்யாதி⁴நா மாநஸேந து³:கே²ந அநஶிதும் அநஶநம் கர்தும் த³த்⁴ரே த்⁴ருதவாந்மந: । தம் தூஷ்ணீமக்³ந்யாகா³ரே(அ)வஸ்தி²தம் ஆசார்யஜாயோவாச — ஹே ப்³ரஹ்மசாரிந் அஶாந பு⁴ங்க்ஷ்வ, கிம் நு கஸ்மாந்நு காரணாந்நாஶ்நாஸி ? இதி । ஸ ஹ உவாச — ப³ஹவ: அநேகே(அ)ஸ்மிந்புருஷே(அ)க்ருதார்தே² ப்ராக்ருதே காமா: இச்சா²: கர்தவ்யம் ப்ரதி நாநா அத்யய: அதிக³மநம் யேஷாம் வ்யாதீ⁴நாம் கர்தவ்யசிந்தாநாம் தே நாநாத்யயா: வ்யாத⁴ய: கர்தவ்யதாப்ராப்திநிமித்தாநி சித்தது³:கா²நீத்யர்த²: ; தை: ப்ரதிபூர்ணோ(அ)ஸ்மி ; அதோ நாஶிஷ்யாமீதி ॥

அத² ஹாக்³நய: ஸமூதி³ரே தப்தோ ப்³ரஹ்மசாரீ குஶலம் ந: பர்யசாரீத்³த⁴ந்தாஸ்மை ப்ரப்³ரவாமேதி தஸ்மை ஹோசு: ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம கம் ப்³ரஹ்ம க²ம் ப்³ரஹ்மேதி ॥ 4 ॥

உக்த்வா தூஷ்ணீம்பூ⁴தே ப்³ரஹ்மசாரிணி, அத² ஹ அக்³நய: ஶுஶ்ரூஷயாவர்ஜிதா: காருண்யாவிஷ்டா: ஸந்த: த்ரயோ(அ)பி ஸமூதி³ரே ஸம்பூ⁴யோக்தவந்த: — ஹந்த இதா³நீம் அஸ்மை ப்³ரஹ்மசாரிணே அஸ்மத்³ப⁴க்தாய து³:கி²தாய தபஸ்விநே ஶ்ரத்³த³தா⁴நாய ஸர்வே(அ)நுஶாஸ்ம: அநுப்ரப்³ரவாம ப்³ரஹ்மவித்³யாம் , இதி ஏவம் ஸம்ப்ரதா⁴ர்ய, தஸ்மை ஹ ஊசு: உக்தவந்த: — ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம கம் ப்³ரஹ்ம க²ம் ப்³ரஹ்மேதி ॥

ஸ ஹோவாச விஜாநாம்யஹம் யத்ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம கம் ச து க²ம் ச ந விஜாநாமீதி தே ஹோசுர்யத்³வாவ கம் ததே³வ க²ம் யதே³வ க²ம் ததே³வ கமிதி ப்ராணம் ச ஹாஸ்மை ததா³காஶம் சோசு: ॥ 5 ॥

ஸ ஹ உவாச ப்³ரஹ்மசாரீ — விஜாநாம்யஹம் யத்³ப⁴வத்³பி⁴ருக்தம் ப்ரஸித்³த⁴பதா³ர்த²கத்வாத்ப்ராணோ ப்³ரஹ்மேதி, ஸ: யஸ்மிந்ஸதி ஜீவநம் யத³பக³மே ச ந ப⁴வதி, தஸ்மிந்வாயுவிஶேஷே லோகே ரூட⁴: ; அத: யுக்தம் ப்³ரஹ்மத்வம் தஸ்ய ; தேந ப்ரஸித்³த⁴பதா³ர்த²கத்வாத்³விஜாநாம்யஹம் யத்ப்ராணோ ப்³ரஹ்மேதி । கம் ச து க²ம் ச ந விஜாநாமீதி । நநு கங்க²ம்ஶப்³த³யோரபி ஸுகா²காஶவிஷயத்வேந ப்ரஸித்³த⁴பதா³ர்த²கத்வமேவ, கஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மசாரிணோ(அ)ஜ்ஞாநம் ? நூநம் , ஸுக²ஸ்ய கம்ஶப்³த³வாச்யஸ்ய க்ஷணப்ரத்⁴வம்ஸித்வாத் க²ம்ஶப்³த³வாச்யஸ்ய ச ஆகாஶஸ்யாசேதநஸ்ய கத²ம் ப்³ரஹ்மத்வமிதி, மந்யதே ; கத²ம் ச ப⁴க³வதாம் வாக்யமப்ரமாணம் ஸ்யாதி³தி ; அதோ ந விஜாநாமீத்யாஹ । தம் ஏவமுக்தவந்தம் ப்³ரஹ்மசாரிணம் தே ஹ அக்³நய ஊசு: — யத்³வாவ யதே³வ வயம் கம் அவோசாம, ததே³வ க²ம் ஆகாஶம் , இத்யேவம் கே²ந விஶேஷ்யமாணம் கம் விஷயேந்த்³ரியஸம்யோக³ஜாத்ஸுகா²ந்நிவர்திதம் ஸ்யாத் — நீலேநேவ விஶேஷ்யமாணமுத்பலம் ரக்தாதி³ப்⁴ய: । யதே³வ க²ம் இத்யாகாஶமவோசாம, ததே³வ ச கம் ஸுக²மிதி ஜாநீஹி । ஏவம் ச ஸுகே²ந விஶேஷ்யமாணம் க²ம் பௌ⁴திகாத³சேதநாத்கா²ந்நிவர்திதம் ஸ்யாத் — நீலோத்பலவதே³வ । ஸுக²மாகாஶஸ்த²ம் நேதரல்லௌகிகம் , ஆகாஶம் ச ஸுகா²ஶ்ரயம் நேதரத்³பௌ⁴திகமித்யர்த²: । நந்வாகாஶம் சேத் ஸுகே²ந விஶேஷயிதுமிஷ்டம் , அஸ்த்வந்யதரதே³வ விஶேஷணம் — யத்³வாவ கம் ததே³வ க²ம் இதி, அதிரிக்தமிதரத் ; யதே³வ க²ம் ததே³வ கமிதி பூர்வவிஶேஷணம் வா ; நநு ஸுகா²காஶயோருப⁴யோரபி லௌகிகஸுகா²காஶாப்⁴யாம் வ்யாவ்ருத்திரிஷ்டேத்யவோசாம । ஸுகே²ந ஆகாஶே விஶேஷிதே வ்யாவ்ருத்திருப⁴யோரர்த²ப்ராப்தைவேதி சேத் , ஸத்யமேவம் ; கிந்து ஸுகே²ந விஶேஷிதஸ்யைவ ஆகாஶஸ்ய த்⁴யேயத்வம் விஹிதம் ; ந த்வாகாஶகு³ணஸ்ய விஶேஷணஸ்ய ஶுக²ஸ்ய த்⁴யேயத்வம் விஹிதம் ஸ்யாத் , விஶேஷணோபாதா³நஸ்ய விஶேஷ்யநியந்த்ருத்வேநைவோபக்ஷயாத் । அத: கே²ந ஸுக²மபி விஶேஷ்யதே த்⁴யேயத்வாய । குதஶ்சைதந்நிஶ்சீயதே ? கம்ஶப்³த³ஸ்யாபி ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸம்ப³ந்தா⁴த் கம் ப்³ரஹ்மேதி । யதி³ ஹி ஸுக²கு³ணவிஶிஷ்டஸ்ய க²ஸ்ய த்⁴யேயத்வம் விவக்ஷிதம் ஸ்யாத் , கம் க²ம் ப்³ரஹ்மேதி ப்³ரூயு: அக்³நய: ப்ரத²மம் । ந சைவமுக்தவந்த: । கிம் தர்ஹி ? கம் ப்³ரஹ்ம க²ம் ப்³ரஹ்மேதி । அத: ப்³ரஹ்மசாரிணோ மோஹாபநயநாய கங்க²ம்ஶப்³த³யோரிதரேதரவிஶேஷணவிஶேஷ்யத்வநிர்தே³ஶோ யுக்த ஏவ யத்³வாவ கமித்யாதி³: । ததே³தத³க்³நிபி⁴ருக்தம் வாக்யார்த²மஸ்மத்³போ³தா⁴ய ஶ்ருதிராஹ — ப்ராணம் ச ஹ அஸ்மை ப்³ரஹ்மாசரிணே, தஸ்ய ஆகாஶ: ததா³காஶ:, ப்ராணஸ்ய ஸம்ப³ந்தீ⁴ ஆஶ்ரயத்வேந ஹார்த³ ஆகாஶ இத்யர்த²:, ஸுக²கு³ணவத்த்வநிர்தே³ஶாத் ; தம் ச ஆகாஶம் ஸுக²கு³ணவிஶிஷ்டம் ப்³ரஹ்ம தத்ஸ்த²ம் ச ப்ராணம் ப்³ரஹ்மஸம்பர்காதே³வ ப்³ரஹ்மேத்யுப⁴யம் ப்ராணம் ச ஆகாஶம் ச ஸமுச்சித்ய ப்³ரஹ்மணீ ஊசு: அக்³நய இதி ॥

இதி த³ஶமக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

ஏகாத³ஶ: க²ண்ட³:

அத² ஹைநம் கா³ர்ஹபத்யோ(அ)நுஶஶாஸ ப்ருதி²வ்யக்³நிரந்நமாதி³த்ய இதி ய ஏஷ ஆதி³த்யே புருஷோ த்³ருஶ்யதே ஸோ(அ)ஹமஸ்மி ஸ ஏவாஹமஸ்மீதி ॥ 1 ॥

ஸம்பூ⁴யாக்³நய: ப்³ரஹ்மசாரிணே ப்³ரஹ்ம உக்தவந்த: । அத² அநந்தரம் ப்ரத்யேகம் ஸ்வஸ்வவிஷயாம் வித்³யாம் வக்துமாரேபி⁴ரே । தத்ர ஆதௌ³ ஏநம் ப்³ரஹ்மசாரிணம் கா³ர்ஹபத்ய: அக்³நி: அநுஶஶாஸ — ப்ருதி²வ்யக்³நிரந்நமாதி³த்ய இதி மமைதாஶ்சதஸ்ரஸ்தநவ: । தத்ர ய ஆதி³த்யே ஏஷ புருஷோ த்³ருஶ்யதே, ஸோ(அ)ஹமஸ்மி கா³ர்ஹபத்யோ(அ)க்³நி:, யஶ்ச கா³ர்ஹபத்யோ(அ)க்³நி: ஸ ஏவாஹமாதி³த்யே புருஷோ(அ)ஸ்மி, இதி புந: பராவ்ருத்த்யா ஸ ஏவாஹமஸ்மீதி வசநம் । ப்ருதி²வ்யந்நயோரிவ போ⁴ஜ்யத்வலக்ஷணயோ: ஸம்ப³ந்தோ⁴ ந கா³ர்ஹபத்யாதி³த்யயோ: । அத்த்ருத்வபக்த்ருத்வப்ரகாஶநத⁴ர்மா அவிஶிஷ்டா இத்யத: ஏகத்வமேவாநயோரத்யந்தம் । ப்ருதி²வ்யந்நயோஸ்து போ⁴ஜ்யத்வேந ஆப்⁴யாம் ஸம்ப³ந்த⁴: ॥

ஸ ய ஏதமேவம் வித்³வாநுபாஸ்தே(அ)பஹதே பாபக்ருத்யாம் லோகீ ப⁴வதி ஸர்வமாயுரேதி ஜ்யோக்³ஜீவதி நாஸ்யாவரபுருஷா: க்ஷீயந்த உப வயம் தம் பு⁴ஞ்ஜாமோ(அ)ஸ்மிꣳஶ்ச லோகே(அ)முஷ்மிꣳஶ்ச ய ஏதமேவம் வித்³வாநுபாஸ்தே ॥ 2 ॥

ஸ ய: கஶ்சித் ஏவம் யதோ²க்தம் கா³ர்ஹபத்யமக்³நிம் அந்நாந்நாத³த்வேந சதுர்தா⁴ ப்ரவிப⁴க்தம் உபாஸ்தே, ஸோ(அ)பஹதே விநாஶயதி பாபக்ருத்யாம் பாபம் கர்ம । லோகீ லோகவாம்ஶ்சாஸ்மதீ³யேந லோகேநாக்³நேயேந தத்³வாந்ப⁴வதி யதா² வயம் । இஹ ச லோகே ஸர்வம் வர்ஷஶதம் ஆயுரேதி ப்ராப்நோதி । ஜ்யோக் உஜ்ஜ்வலம் ஜீவதி நாப்ரக்²யாத இத்யேதத் । ந ச அஸ்ய அவராஶ்ச தே புருஷாஶ்ச அஸ்ய விது³ஷ: ஸந்ததிஜா இத்யர்த²:, ந க்ஷீயந்தே ஸந்தத்யுச்சே²தோ³ ந ப⁴வதீத்யர்த²: । கிம் ச தம் வயம் உபபு⁴ஞ்ஜாம: பாலயாம: அஸ்மிம்ஶ்ச லோகே ஜீவந்தம் அமுஷ்மிம்ஶ்ச பரலோகே । ய ஏதமேவம் வித்³வாநுபாஸ்தே, யதோ²க்தம் தஸ்ய தத்ப²லமித்யர்த²: ॥

இதி ஏகாத³ஶக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

த்³வாத³ஶ: க²ண்ட³:

அத² ஹைநமந்வாஹார்யபசநோ(அ)நுஶஶாஸாபோ தி³ஶோ நக்ஷத்ராணி சந்த்³ரமா இதி ய ஏஷ சந்த்³ரமஸி புருஷோ த்³ருஶ்யதே ஸோ(அ)ஹமஸ்மி ஸ ஏவாஹமஸ்மீதி ॥ 1 ॥

அத² ஹ ஏநம் அந்வாஹார்யபசந: அநுஶஶாஸ த³க்ஷிணாக்³நி: — ஆபோ தி³ஶோ நக்ஷத்ராணி சந்த்³ரமா இத்யேதா மம சதஸ்ரஸ்தநவ: சதுர்தா⁴ அஹமந்வாஹார்யபசநே ஆத்மாநம் ப்ரவிப⁴ஜ்யாவஸ்தி²த: । தத்ர ய ஏஷ சந்த்³ரமஸி புருஷோ த்³ருஶ்யதே, ஸோ(அ)ஹமஸ்மி, ஸ ஏவாஹமஸ்மீதி பூர்வவத் । அந்நஸம்ப³ந்தா⁴ஜ்ஜ்யோதிஷ்ட்வஸாமாந்யாச்ச அந்வாஹார்யபசநசந்த்³ரமஸோரேகத்வம் த³க்ஷிணதி³க்ஸம்ப³ந்தா⁴ச்ச । அபாம் நக்ஷத்ராணாம் ச பூர்வவத³ந்நத்வேநைவ ஸம்ப³ந்த⁴:, நக்ஷத்ராணாம் சந்த்³ரமஸோ போ⁴க்³யத்வப்ரஸித்³தே⁴: । அபாமந்நோத்பாத³கத்வாத³ந்நத்வம் த³க்ஷிணாக்³நே: — ப்ருதி²வீவத்³கா³ர்ஹபத்யஸ்ய । ஸமாநமந்யத் ॥

இதி த்³வாத³ஶக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

த்ரயோத³ஶ: க²ண்ட³:

அத² ஹைநமாஹவநீயோ(அ)நுஶஶாஸ ப்ராண ஆகாஶோ த்³யௌர்வித்³யுதி³தி ய ஏஷ வித்³யுதி புருஷோ த்³ருஶ்யதே ஸோ(அ)ஹமஸ்மி ஸ ஏவாஹமஸ்மீதி ॥ 1 ॥

அத² ஹ ஏநமாஹவநீயோ(அ)நுஶஶாஸ — ப்ராண ஆகாஶோ த்³யௌர்வித்³யுதி³தி மமாப்யேதாஶ்சதஸ்ரஸ்தநவ: । ய ஏஷ வித்³யுதி புருஷோ த்³ருஶ்யதே, ஸோ(அ)ஹமஸ்மீத்யாதி³ பூர்வவத் ஸாமாந்யாத் । த்³ய்வாகாஶயோ: ஸ்வாஶ்ரயத்வாத் வித்³யுதா³ஹவநீயயோ: போ⁴க்³யத்வேநைவ ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸமாநமந்யத் ॥

இதி த்ரயோத³ஶக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

சதுர்த³ஶ: க²ண்ட³:

தே ஹோசுருபகோஸலைஷா ஸோம்ய தே(அ)ஸ்மத்³வித்³யாத்மவித்³யா சாசார்யஸ்து தே க³திம் வக்தேத்யாஜகா³ம ஹாஸ்யாசார்யஸ்தமாசார்யோ(அ)ப்⁴யுவாதோ³பகோஸல3 இதி ॥ 1 ॥

தே புந: ஸம்பூ⁴யோசு: ஹ — உபகோஸல ஏஷா ஸோம்ய தே தவ அஸ்மத்³வித்³யா அக்³நிவித்³யேத்யர்த²: ; ஆத்மவித்³யா பூர்வோக்தா ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம கம் ப்³ரஹ்ம க²ம் ப்³ரஹ்மேதி ச ; ஆசார்யஸ்து தே க³திம் வக்தா வித்³யாப²லப்ராப்தயே இத்யுக்த்வா உபரேமுரக்³நய: । ஆஜகா³ம ஹ அஸ்ய ஆசார்ய: காலேந । தம் ச ஶிஷ்யம் ஆசார்யோ அப்⁴யுவாத³ உபகோஸல3 இதி ॥

ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ ப்³ரஹ்மவித³ இவ ஸோம்ய தே முக²ம் பா⁴தி கோ நு த்வாநுஶஶாஸேதி கோ நு மாநுஶிஷ்யாத்³போ⁴ இதீஹாபேவ நிஹ்நுத இமே நூநமீத்³ருஶா அந்யாத்³ருஶா இதீஹாக்³நீநப்⁴யூதே³ கிம் நு ஸோம்ய கில தே(அ)வோசந்நிதி ॥ 2 ॥

இத³மிதி ஹ ப்ரதிஜஜ்ஞே லோகாந்வாவ கில ஸோம்ய தே(அ)வோசந்நஹம் து தே தத்³வக்ஷ்யாமி யதா² புஷ்கரபலாஶ ஆபோ ந ஶ்லிஷ்யந்த ஏவமேவம்விதி³ பாபம் கர்ம ந ஶ்லிஷ்யத இதி ப்³ரவீது மே ப⁴க³வாநிதி தஸ்மை ஹோவாச ॥ 3 ॥

ப⁴க³வ இதி ஹ ப்ரதிஶுஶ்ராவ । ப்³ரஹ்மவித³ இவ ஸோம்ய தே முக²ம் ப்ரஸந்நம் பா⁴தி கோ நு த்வா அநுஶஶாஸ இத்யுக்த: ப்ரத்யாஹ — கோ நு மா அநுஶிஷ்யாத் அநுஶாஸநம் குர்யாத் போ⁴ ப⁴க³வந் த்வயி ப்ரோஷிதே, இதி இஹ அப இவ நிஹ்நுதே அபநிஹ்நுத இவேதி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴:, ந ச அபநிஹ்நுதே, ந ச யதா²வத³க்³நிபி⁴ருக்தம் ப்³ரவீதீத்யபி⁴ப்ராய: । கத²ம் ? இமே அக்³நய: மயா பரிசரிதா: உக்தவந்த: நூநம் , யதஸ்த்வாம் த்³ருஷ்ட்வா வேபமாநா இவ ஈத்³ருஶா த்³ருஶ்யந்தே பூர்வமந்யாத்³ருஶா: ஸந்த:, இதி இஹ அக்³நீந் அப்⁴யூதே³ அப்⁴யுக்தவாந் காக்வா அக்³நீந்த³ர்ஶயந் । கிம் நு ஸோம்ய கில தே துப்⁴யம் அவோசந் அக்³நய: ? இதி, ப்ருஷ்ட: இத்யேவம் இத³முக்தவந்த: இத்யேவம் ஹ ப்ரதிஜஜ்ஞே ப்ரதிஜ்ஞாதவாந் ப்ரதீகமாத்ரம் கிஞ்சித் , ந ஸர்வம் யதோ²க்தமக்³நிபி⁴ருக்தமவோசத் । யத ஆஹ ஆசார்ய: — லோகாந்வாவ ப்ருதி²வ்யாதீ³ந் ஹே ஸோம்ய கில தே அவோசந் , ந ப்³ரஹ்ம ஸாகல்யேந । அஹம் து தே துப்⁴யம் தத்³ப்³ரஹ்ம யதி³ச்ச²ஸி த்வம் ஶ்ரோதும் வக்ஷ்யாமி, ஶ்ருணு தஸ்ய மயோச்யமாநஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாநமாஹாத்ம்யம் — யதா² புஷ்கரபலாஶே பத்³மபத்ரே ஆபோ ந ஶ்லிஷ்யந்தே, ஏவம் யதா² வக்ஷ்யாமி ப்³ரஹ்ம, ஏவம்விதி³ பாபம் கர்ம ந ஶ்லிஷ்யதே ந ஸம்ப³த்⁴யதே இதி । ஏவமுக்தவதி ஆசார்யே ஆஹ உபகோஸல: — ப்³ரவீது மே ப⁴க³வாநிதி । தஸ்மை ஹ உவாச ஆசார்ய: ॥

இதி சதுர்த³ஶக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

பஞ்சத³ஶ: க²ண்ட³:

ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி புருஷோ த்³ருஶ்யத ஏஷ ஆத்மேதி ஹோவாசைதத³ம்ருதமப⁴யமேதத்³ப்³ரஹ்மேதி தத்³யத்³யப்யஸ்மிந்ஸர்பிர்வோத³கம் வா ஸிஞ்சதி வர்த்மநீ ஏவ க³ச்ச²தி ॥ 1 ॥

ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி புருஷ: த்³ருஶ்யதே நிவ்ருத்தசக்ஷுர்பி⁴ர்ப்³ரஹ்மசர்யாதி³ஸாத⁴நஸம்பந்நை: ஶாந்தைர்விவேகிபி⁴: த்³ருஷ்டேர்த்³ரஷ்டா, ‘சக்ஷுஷஶ்சக்ஷு:’ (கே. உ. 1 । 2) இத்யாதி³ஶ்ருத்யந்தராத் ; நநு அக்³நிபி⁴ருக்தம் விதத²ம் , யத: ஆசார்யஸ்து தே க³திம் வக்தா இதி க³திமாத்ரஸ்ய வக்தேத்யவோசந் , ப⁴விஷ்யத்³விஷயாபரிஜ்ஞாநம் ச அக்³நீநாம் ; நைஷ தோ³ஷ:, ஸுகா²காஶஸ்யைவ அக்ஷிணி த்³ருஶ்யத இதி த்³ரஷ்டுரநுவாதா³த் । ஏஷ ஆத்மா ப்ராணிநாமிதி ஹ உவாச ஏவமுக்தவாந் ; ஏதத் யதே³வ ஆத்மதத்த்வமவோசாம, ஏதத³ம்ருதம் அமரணத⁴ர்மி அவிநாஶி அத ஏவாப⁴யம் , யஸ்ய ஹி விநாஶாஶங்கா தஸ்ய ப⁴யோபபத்தி: தத³பா⁴வாத³ப⁴யம் , அத ஏவ ஏதத்³ப்³ரஹ்ம ப்³ருஹத³நந்தமிதி । கிஞ்ச, அஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)க்ஷிபுருஷஸ்ய மாஹாத்ம்யம் — தத் தத்ர புருஷஸ்ய ஸ்தா²நே அக்ஷிணி யத்³யப்யஸ்மிந்ஸர்பிர்வோத³கம் வா ஸிஞ்சதி, வர்த்மநீ ஏவ க³ச்ச²தி பக்ஷ்மாவேவ க³ச்ச²தி ; ந சக்ஷுஷா ஸம்ப³த்⁴யதே — பத்³மபத்ரேணேவோத³கம் । ஸ்தா²நஸ்யாப்யேதந்மாஹாத்ம்யம் , கிம் புந: ஸ்தா²நிநோ(அ)க்ஷிபுருஷஸ்ய நிரஞ்ஜநத்வம் வக்தவ்யமித்யபி⁴ப்ராய: ॥

ஏதꣳ ஸம்யத்³வாம இத்யாசக்ஷத ஏதꣳ ஹி ஸர்வாணி வாமாந்யபி⁴ஸம்யந்தி ஸர்வாண்யேநம் வாமாந்யபி⁴ஸம்யந்தி ய ஏவம் வேத³ ॥ 2 ॥

ஏதம் யதோ²க்தம் புருஷம் ஸம்யத்³வாம இத்யாசக்ஷதே । கஸ்மாத் ? யஸ்மாதே³தம் ஸர்வாணி வாமாநி வநநீயாநி ஸம்ப⁴ஜநீயாநி ஶோப⁴நாநி அபி⁴ஸம்யந்தி அபி⁴ஸங்க³ச்ச²ந்தீத்யத: ஸம்யத்³வாம: । ததா² ஏவம்வித³மேநம் ஸர்வாணி வாமாந்யபி⁴ஸம்யந்தி ய ஏவம் வேத³ ॥

ஏஷ உ ஏவ வாமநீரேஷ ஹி ஸர்வாணி வாமாநி நயதி ஸர்வாணி வாமாநி நயதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 3 ॥

ஏஷ உ ஏவ வாமநீ:, யஸ்மாதே³ஷ ஹி ஸர்வாணி வாமாநி புண்யகர்மப²லாநி புண்யாநுரூபம் ப்ராணிப்⁴யோ நயதி ப்ராபயதி வஹதி ச ஆத்மத⁴ர்மத்வேந । விது³ஷ: ப²லம் — ஸர்வாணி வாமாநி நயதி ய ஏவம் வேத³ ॥

ஏஷ உ ஏவ பா⁴மநீரேஷ ஹி ஸர்வேஷு லோகேஷு பா⁴தி ஸர்வேஷு லோகேஷு பா⁴தி ய ஏவம் வேத³ ॥ 4 ॥

ஏஷ உ ஏவ பா⁴மநீ:, ஏஷ ஹி யஸ்மாத் ஸர்வேஷு லோகேஷு ஆதி³த்யசந்த்³ராக்³ந்யாதி³ரூபை: பா⁴தி தீ³ப்யதே, ‘தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தி’ (மு. உ. 2 । 2 । 11) இதி ஶ்ருதே: । அதோ பா⁴மாநி நயதீதி பா⁴மநீ: । ய ஏவம் வேத³, அஸாவபி ஸர்வேஷு லோகேஷு பா⁴தி ॥

அத² யது³ சைவாஸ்மிஞ்ச²வ்யம் குர்வந்தி யதி³ ச நார்சிஷமேவாபி⁴ஸம்ப⁴வந்த்யர்சிஷோ(அ)ஹரஹ்ந ஆபூர்யமாணபக்ஷமாபூர்யமாணபக்ஷாத்³யாந்ஷடு³த³ங்ஙேதி மாஸாꣳஸ்தாந்மாஸேப்⁴ய: ஸம்வத்ஸரꣳ ஸம்வத்ஸராதா³தி³த்யமாதி³த்யாச்சந்த்³ரமஸம் சந்த்³ரமஸோ வித்³யுதம் தத்புருஷோ(அ)மாநவ: ஸ ஏநாந்ப்³ரஹ்ம க³மயத்யேஷ தே³வபதோ² ப்³ரஹ்மபத² ஏதேந ப்ரதிபத்³யமாநா இமம் மாநவமாவர்தம் நாவர்தந்தே நாவர்தந்தே ॥ 5 ॥

அதே²தா³நீம் யதோ²க்தப்³ரஹ்மவித³: க³திருச்யதே । யத் யதி³ உ ச ஏவ அஸ்மிந் ஏவம்விதி³ ஶவ்யம் ஶவகர்ம ம்ருதே குர்வந்தி, யதி³ ச ந குர்வந்தி ருத்விஜ:, ஸர்வதா²ப்யேவம்வித் தேந ஶவகர்மணா அக்ருதேநாபி ப்ரதிப³த்³தோ⁴ ந ப்³ரஹ்ம ந ப்ராப்நோதி ; ந ச க்ருதேந ஶவகர்மணா அஸ்ய கஶ்சநாப்⁴யதி⁴கோ லோக:, ‘ந கர்மணா வர்த⁴தே நோ கநீயாந்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 23) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் । ஶவகர்மண்யநாத³ரம் த³ர்ஶயந் வித்³யாம் ஸ்தௌதி, ந புந: ஶவகர்ம ஏவம்வித³: ந கர்தவ்யமிதி । அக்ரியமாணே ஹி ஶவகர்மணி கர்மணாம் ப²லாரம்பே⁴ ப்ரதிப³ந்த⁴: கஶ்சித³நுமீயதே(அ)ந்யத்ர । யத இஹ வித்³யாப²லாரம்ப⁴காலே ஶவகர்ம ஸ்யாத்³வா ந வேதி வித்³யாவத: அப்ரதிப³ந்தே⁴ந ப²லாரம்ப⁴ம் த³ர்ஶயதி । யே ஸுகா²காஶமக்ஷிஸ்த²ம் ஸம்யத்³வாமோ வாமநீர்பா⁴மநீரித்யேவம்கு³ணமுபாஸதே ப்ராணஸஹிதாமக்³நிவித்³யாம் ச, தேஷாமந்யத்கர்ம ப⁴வது மா வா பூ⁴த் ஸர்வதா² அபி தே அர்சிஷமேவாபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி அர்சிரபி⁴மாநிநீம் தே³வதாமபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி ப்ரதிபத்³யந்த இத்யர்த²: । அர்சிஷ: அர்சிர்தே³வதாயா அஹ: அஹரபி⁴மாநிநீம் தே³வதாம் , அஹ்ந: ஆபூர்யமாணபக்ஷம் ஶுக்லபக்ஷதே³வதாம் , ஆபூர்யமாணபக்ஷாத் யாந்ஷாண்மாஸாந் உத³ங் உத்தராம் தி³ஶம் ஏதி ஸவிதா தாந்மாஸாந் உத்தராயணதே³வதாம் , தேப்⁴யோ மாஸேப்⁴ய: ஸம்வத்ஸரம் ஸம்வத்ஸரதே³வதாம் , தத: ஸம்வத்ஸராதா³தி³த்யம் , ஆதி³த்யாச்சந்த்³ரமஸம் , சந்த்³ரமஸோ வித்³யுதம் । தத் தத்ரஸ்தா²ந் தாந் புருஷ: கஶ்சித்³ப்³ரஹ்மலோகாதே³த்ய அமாநவ: மாநவ்யாம் ஸ்ருஷ்டௌ ப⁴வ: மாநவ: ந மாநவ: அமாநவ: ஸ புருஷ: ஏநாந்ப்³ரஹ்ம ஸத்யலோகஸ்த²ம் க³மயதி க³ந்த்ருக³ந்தவ்யக³மயித்ருத்வவ்யபதே³ஶேப்⁴ய:, ஸந்மாத்ரப்³ரஹ்மப்ராப்தௌ தத³நுபபத்தே: । ‘ப்³ரஹ்மைவ ஸந்ப்³ரஹ்மாப்யேதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 6) இதி ஹி தத்ர வக்தும் ந்யாய்யம் । ஸர்வபே⁴த³நிராஸேந ஸந்மாத்ரப்ரதிபத்திம் வக்ஷ்யதி । ந ச அத்³ருஷ்டோ மார்கோ³(அ)க³மநாயோபதிஷ்ட²தே, ‘ஸ ஏநமவிதி³தோ ந பு⁴நக்தி’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 15) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் । ஏஷ தே³வபத²: தே³வைரர்சிராதி³பி⁴ர்க³மயித்ருத்வேநாதி⁴க்ருதைருபலக்ஷித: பந்தா² தே³வபத² உச்யதே । ப்³ரஹ்ம க³ந்தவ்யம் தேந ச உபலக்ஷித இதி ப்³ரஹ்மபத²: । ஏதேந ப்ரதிபத்³யமாநா க³ச்ச²ந்தோ ப்³ரஹ்ம இமம் மாநவம் மநுஸம்ப³ந்தி⁴நம் மநோ: ஸ்ருஷ்டிலக்ஷணமாவர்தம் நாவர்தந்தே ஆவர்தந்தே(அ)ஸ்மிஞ்ஜநநமரணப்ரப³ந்த⁴சக்ராரூடா⁴ க⁴டீயந்த்ரவத்புந: புநரித்யாவர்த: தம் ந ப்ரதிபத்³யந்தே । நாவர்தந்தே இதி த்³விருக்தி: ஸப²லாயா வித்³யாயா: பரிஸமாப்திப்ரத³ர்ஶநார்தா² ॥

இதி பஞ்சத³ஶக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

ஷோட³ஶ: க²ண்ட³:

ரஹஸ்யப்ரகரணே ப்ரஸங்கா³த் ஆரண்யகத்வஸாமாந்யாச்ச யஜ்ஞே க்ஷத உத்பந்நே வ்யாஹ்ருதய: ப்ராயஶ்சித்தார்தா² விதா⁴தவ்யா:, தத³பி⁴ஜ்ஞஸ்ய ச ருத்விஜோ ப்³ரஹ்மணோ மௌநமித்யத இத³மாரப்⁴யதே —

ஏஷ ஹ வை யஜ்ஞோ யோ(அ)யம் பவத ஏஷ ஹ யந்நித³ம் ஸர்வம் புநாதி யதே³ஷ யந்நித³ம் ஸர்வம் புநாதி தஸ்மாதே³ஷ ஏவ யஜ்ஞஸ்தஸ்ய மநஶ்ச வாக்ச வர்தநீ ॥ 1 ॥

ஏஷ வை ஏஷ வாயு: யோ(அ)யம் பவதே அயம் யஜ்ஞ: । ஹ வை இதி ப்ரஸித்³தா⁴ர்தா²வத்³யோதகௌ நிபாதௌ । வாயுப்ரதிஷ்டோ² ஹி யஜ்ஞ: ப்ரஸித்³த⁴: ஶ்ருதிஷு, ‘ஸ்வாஹரா வாதேதா⁴:’ ‘அயம் வை யஜ்ஞோ யோ(அ)யம் பவதே’ (ஐ. ப்³ரா. 25 । 8) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: । வாத ஏவ ஹி சலநாத்மகத்வாத்க்ரியாஸமவாயீ, ‘வாத ஏவ யஜ்ஞஸ்யாரம்ப⁴கோ வாத: ப்ரதிஷ்டா²’ இதி ச ஶ்ரவணாத் । ஏஷ ஹ யந் க³ச்ச²ந் சலந் இத³ம் ஸர்வம் ஜக³த் புநாதி பாவயதி ஶோத⁴யதி । ந ஹி அசலத: ஶுத்³தி⁴ரஸ்தி । தோ³ஷநிரஸநம் சலதோ ஹி த்³ருஷ்டம் ந ஸ்தி²ரஸ்ய । யத் யஸ்மாச்ச யந் ஏஷ இத³ம் ஸர்வம் புநாதி, தஸ்மாதே³ஷ ஏவ யஜ்ஞ: யத்புநாதீதி । தஸ்யாஸ்யைவம் விஶிஷ்டஸ்ய யஜ்ஞஸ்ய வாக்ச மந்த்ரோச்சாரணே வ்யாப்ருதா, மநஶ்ச யதா²பூ⁴தார்த²ஜ்ஞாநே வ்யாப்ருதம் , தே ஏதே வாங்மநஸே வர்தநீ மார்கௌ³, யாப்⁴யாம் யஜ்ஞஸ்தாயமாந: ப்ரவர்ததே தே வர்தநீ ; ‘ப்ராணாபாநபரிசலநவத்யா ஹி வாசஶ்சித்தஸ்ய சோத்தரோத்தரக்ரமோ யத்³யஜ்ஞ:’ (ஐ. ஆ. 2 । 3) இதி ஹி ஶ்ருத்யந்தரம் । அதோ வாங்மநஸாப்⁴யாம் யஜ்ஞோ வர்தத இதி வாங்மநஸே வர்தநீ உச்யேதே யஜ்ஞஸ்ய ॥

தயோரந்யதராம் மநஸா ஸம்ஸ்கரோதி ப்³ரஹ்மா வாசா ஹோதாத்⁴வர்யுருத்³கா³தாந்யதராம் ஸ யத்ரோபாக்ருதே ப்ராதரநுவாகே புரா பரிதா⁴நீயாயா ப்³ரஹ்மா வ்யவத³தி ॥ 2 ॥

அந்யதராமேவ வர்தநீꣳ ஸꣳஸ்கரோதி ஹீயதே(அ)ந்யதரா ஸ யதை²கபாத்³வ்ரஜந்‌ரதோ² வைகேந சக்ரேண வர்தமாநோ ரிஷ்யத்யேவமஸ்ய யஜ்ஞோ ரிஷ்யதி யஜ்ஞம் ரிஷ்யந்தம் யஜமாநோ(அ)நுரிஷ்யதி ஸ இஷ்ட்வா பாபீயாந்ப⁴வதி ॥ 3 ॥

தயோ: வர்தந்யோ: அந்யதராம் வர்தநீம் மநஸா விவேகஜ்ஞாநவதா ஸம்ஸ்கரோதி ப்³ரஹ்மா ருத்விக் , வாசா வர்தந்யா ஹோதாத்⁴வர்யுருத்³கா³தா இத்யேதே த்ரயோ(அ)பி ருத்விஜ: அந்யதராம் வாக்³லக்ஷணாம் வர்தநீம் வாசைவ ஸம்ஸ்குர்வந்தி । தத்ரைவம் ஸதி வாங்மநஸே வர்தநீ ஸம்ஸ்கார்யே யஜ்ஞே । அத² ஸ ப்³ரஹ்மா யத்ர யஸ்மிந்காலே உபாக்ருதே ப்ராரப்³தே⁴ ப்ராதரநுவாகே ஶஸ்த்ரே, புரா பூர்வம் பரிதா⁴நீயாயா ருச: ப்³ரஹ்மா ஏதஸ்மிந்நந்தரே காலே வ்யவத³தி மௌநம் பரித்யஜதி யதி³, ததா³ அந்யதராமேவ வாக்³வர்தநீம் ஸம்ஸ்கரோதி । ப்³ரஹ்மணா ஸம்ஸ்க்ரியமாணா மநோவர்தநீ ஹீயதே விநஶ்யதி சி²த்³ரீப⁴வதி அந்யதரா ; ஸ யஜ்ஞ: வாக்³வர்தந்யைவ அந்யதரயா வர்திதுமஶக்நுவந் ரிஷ்யதி । கத²மிவேதி, ஆஹ — ஸ யதை²கபாத் புருஷ: வ்ரஜந் க³ச்ச²ந்நத்⁴வாநம் ரிஷ்யதி, ரதோ² வைகேந சக்ரேண வர்தமாநோ க³ச்ச²ந் ரிஷ்யதி, ஏவமஸ்ய யஜமாநஸ்ய குப்³ரஹ்மணா யஜ்ஞோ ரிஷ்யதி விநஶ்யதி । யஜ்ஞம் ரிஷ்யந்தம் யஜமாநோ(அ)நுரிஷ்யதி । யஜ்ஞப்ராணோ ஹி யஜமாந: । அதோ யுக்தோ யஜ்ஞரேஷே ரேஷஸ்தஸ்ய । ஸ: தம் யஜ்ஞமிஷ்ட்வா தாத்³ருஶம் பாபீயாந் பாபதரோ ப⁴வதி ॥

அத² யத்ரோபாக்ருதே ப்ராதரநுவாகே ந புரா பரிதா⁴நீயாயா ப்³ரஹ்மா வ்யவத³த்யுபே⁴ ஏவ வர்தநீ ஸம்ஸ்குர்வந்தி ந ஹீயதே(அ)ந்யதரா ॥ 4 ॥

ஸ யதோ²ப⁴யபாத்³வ்ரஜந்‌ரதோ² வோபா⁴ப்⁴யாம் சக்ராப்⁴யாம் வர்தமாந: ப்ரதிதிஷ்ட²த்யேவமஸ்ய யஜ்ஞ: ப்ரதிதிஷ்ட²தி யஜ்ஞம் ப்ரதிதிஷ்ட²ந்தம் யஜமாநோ(அ)நுப்ரதிதிஷ்ட²தி ஸ இஷ்ட்வா ஶ்ரேயாந்ப⁴வதி ॥ 5 ॥

அத² புந: யத்ர ப்³ரஹ்மா வித்³வாந் மௌநம் பரிக்³ருஹ்ய வாக்³விஸர்க³மகுர்வந் வர்ததே யாவத்பரிதா⁴நீயாயா ந வ்யவத³தி, ததை²வ ஸர்வர்த்விஜ:, உபே⁴ ஏவ வர்தநீ ஸம்ஸ்குர்வந்தி ந ஹீயதே(அ)ந்யதராபி । கிமிவேத்யாஹ பூர்வோக்தவிபரீதௌ த்³ருஷ்டாந்தௌ । ஏவமஸ்ய யஜமாநஸ்ய யஜ்ஞ: ஸ்வவர்தநீப்⁴யாம் வர்தமாந: ப்ரதிதிஷ்ட²தி ஸ்வேந ஆத்மநாவிநஶ்யந்வர்தத இத்யர்த²: । யஜ்ஞம் ப்ரதிதிஷ்ட²ந்தம் யஜமாநோ(அ)நுப்ரதிதிஷ்ட²தி । ஸ: யஜமாந: ஏவம் மௌநவிஜ்ஞாநவத்³ப்³ரஹ்மோபேதம் யஜ்ஞமிஷ்ட்வா ஶ்ரேயாந்ப⁴வதி ஶ்ரேஷ்டோ² ப⁴வதீத்யர்த²: ॥

இதி ஷோட³ஶக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

ஸப்தத³ஶ: க²ண்ட³:

அத்ர ப்³ரஹ்மணோ மௌநம் விஹிதம் , தத்³ரேஷே ப்³ரஹ்மத்வகர்மணி ச அதா²ந்யஸ்மிம்ஶ்ச ஹௌத்ராதி³கர்மரேஷே வ்யாஹ்ருதிஹோம: ப்ராயஶ்சித்தமிதி தத³ர்த²ம் வ்யாஹ்ருதயோ விதா⁴தவ்யா இத்யாஹ —

ப்ரஜாபதிர்லோகாநப்⁴யதபத்தேஷாம் தப்யமாநாநாம் ரஸாந்ப்ராவ்ருஹத³க்³நிம் ப்ருதி²வ்யா வாயுமந்தரிக்ஷாதா³தி³த்யம் தி³வ: ॥ 1 ॥

ப்ரஜாபதி: லோகாநப்⁴யதபத் லோகாநுத்³தி³ஶ்ய தத்ர ஸாரஜிக்⁴ருக்ஷயா த்⁴யாநலக்ஷணம் தபஶ்சசார । தேஷாம் தப்யமாநாநாம் லோகாநாம் ரஸாந் ஸாரரூபாந்ப்ராவ்ருஹத் உத்³த்⁴ருதவாந் ஜக்³ராஹேத்யர்த²: । காந் ? அக்³நிம் ரஸம் ப்ருதி²வ்யா:, வாயுமந்தரிக்ஷாத் , ஆதி³த்யம் தி³வ: ॥

ஸ ஏதாஸ்திஸ்ரோ தே³வதா அப்⁴யதபத்தாஸாம் தப்யமாநாநாꣳ ரஸாந்ப்ராவ்ருஹத³க்³நேர்‌ருசோ வாயோர்யஜூம்ஷி ஸாமாந்யாதி³த்யாத் ॥ 2 ॥

புநரப்யேவமேவாக்³ந்யாத்³யா: ஸ ஏதாஸ்திஸ்ரோ தே³வதா உத்³தி³ஶ்ய அப்⁴யதபத் । ததோ(அ)பி ஸாரம் ரஸம் த்ரயீவித்³யாம் ஜக்³ராஹ ॥

ஸ ஏதாம் த்ரயீம் வித்³யாமப்⁴யதபத்தஸ்யாஸ்தப்யமாநாயா ரஸாந்ப்ராவ்ருஹத்³பூ⁴ரித்ய்ருக்³ப்⁴யோ பு⁴வரிதி யஜுர்ப்⁴ய: ஸ்வரிதி ஸாமப்⁴ய: ॥ 3 ॥

தத்³யத்³ருக்தோ ரிஷ்யேத்³பூ⁴: ஸ்வாஹேதி கா³ர்ஹபத்யே ஜுஹுயாத்³ருசாமேவ தத்³ரஸேநர்சாம் வீர்யேணர்சாம் யஜ்ஞஸ்ய விரிஷ்டம் ஸந்த³தா⁴தி ॥ 4 ॥

ஸ ஏதாம் புநரப்⁴யதபத் த்ரயீம் வித்³யாம் । தஸ்யாஸ்தப்யமாநாயா ரஸம் பூ⁴ரிதி வ்யாஹ்ருதிம் ருக்³ப்⁴யோ ஜக்³ராஹ ; பு⁴வரிதி வ்யாஹ்ருதிம் யஜுர்ப்⁴ய: ; ஸ்வரிதி வ்யாஹ்ருதிம் ஸாமப்⁴ய: । அத ஏவ லோகதே³வவேத³ரஸா மஹாவ்யாஹ்ருதய: । அத: தத் தத்ர யஜ்ஞே யதி³ ருக்த: ருக்ஸம்ப³ந்தா⁴த்³ருங்நிமித்தம் ரிஷ்யேத் யஜ்ஞ: க்ஷதம் ப்ராப்நுயாத் , பூ⁴: ஸ்வாஹேதி கா³ர்ஹபத்யே ஜுஹுயாத் । ஸா தத்ர ப்ராயஶ்சித்தி: । கத²ம் ? ருசாமேவ, ததி³தி க்ரியாவிஶேஷணம் , ரஸேந ருசாம் விர்யேண ஓஜஸா ருசாம் யஜ்ஞஸ்ய ருக்ஸம்ப³ந்தி⁴நோ யஜ்ஞஸ்ய விரிஷ்டம் விச்சி²ந்நம் க்ஷதரூபமுத்பந்நம் ஸந்த³தா⁴தி ப்ரதிஸந்த⁴த்தே ॥

ஸ யதி³ யஜுஷ்டோ ரிஷ்யேத்³பு⁴வ: ஸ்வாஹேதி த³க்ஷிணாக்³நௌ ஜுஹுயாத்³யஜுஷாமேவ தத்³ரஸேந யஜுஷாம் வீர்யேண யஜுஷாம் யஜ்ஞஸ்ய விரிஷ்டம் ஸந்த³தா⁴தி ॥ 5 ॥

அத² யதி³ ஸாமதோ ரிஷ்யேத்ஸ்வ: ஸ்வாஹேத்யாஹவநீயே ஜுஹுயாத்ஸாம்நாமேவ தத்³ரஸேந ஸாம்நாம் வீர்யேண ஸாம்நாம் யஜ்ஞஸ்ய விரிஷ்டம் ஸந்த³தா⁴தி ॥ 6 ॥

அத² யதி³ யஜுஷ்டோ யஜுர்நிமித்தம் ரிஷ்யேத் , பு⁴வ: ஸ்வாஹேதி த³க்ஷிணாக்³நௌ ஜுஹுயாத் । ததா² ஸாமநிமித்தே ரேஷே ஸ்வ: ஸ்வாஹேத்யாஹவநீயே ஜுஹுயாத் । ததா² பூர்வவத்³யஜ்ஞம் ஸந்த³தா⁴தி । ப்³ரஹ்மநிமித்தே து ரேஷே த்ரிஷ்வக்³நிஷு திஸ்ருபி⁴ர்வ்யாஹ்ருதிபி⁴ர்ஜுஹுயாத் । த்ரய்யா ஹி வித்³யாயா: ஸ ரேஷ:, ‘அத² கேந ப்³ரஹ்மத்வமித்யநயைவ த்ரய்யா வித்³யயா’ ( ? ) இதி ஶ்ருதே: । ந்யாயாந்தரம் வா ம்ருக்³யம் ப்³ரஹ்மத்வநிமித்தே ரேஷே ॥

தத்³யதா² லவணேந ஸுவர்ணம் ஸந்த³த்⁴யாத்ஸுவர்ணேந ரஜதம் ரஜதேந த்ரபு த்ரபுணா ஸீஸம் ஸீஸேந லோஹம் லோஹேந தா³ரு தா³ரு சர்மணா ॥ 7 ॥

ஏவமேஷாம் லோகாநாமாஸாம் தே³வதாநாமஸ்யாஸ்த்ரய்யா வித்³யாயா வீர்யேண யஜ்ஞஸ்ய விரிஷ்டம் ஸந்த³தா⁴தி பே⁴ஷஜக்ருதோ ஹ வா ஏஷ யஜ்ஞோ யத்ரைவம்வித்³ப்³ரஹ்மா ப⁴வதி ॥ 8 ॥

தத்³யதா² லவணேந ஸுவர்ணம் ஸந்த³த்⁴யாத் । க்ஷாரேண டங்கணாதி³நா க²ரே ம்ருது³த்வகரம் ஹி தத் । ஸுவர்ணேந ரஜதமஶக்யஸந்தா⁴நம் ஸந்த³த்⁴யாத் । ரஜதேந ததா² த்ரபு, த்ரபுணா ஸீஸம் , ஸீஸேந லோஹம் , லோஹேந தா³ரு, தா³ரு சர்மணா சர்மப³ந்த⁴நேந । ஏவமேஷாம் லோகாநாமாஸாம் தே³வதாநாமஸ்யாஸ்த்ரய்யா வித்³யாயா வீர்யேண ரஸாக்²யேநௌஜஸா யஜ்ஞஸ்ய விரிஷ்டம் ஸந்த³தா⁴தி । பே⁴ஷஜக்ருதோ ஹ வா ஏஷ யஜ்ஞ: — ரோகா³ர்த இவ புமாம்ஶ்சிகித்ஸகேந ஸுஶிக்ஷிதேந ஏஷ யஜ்ஞோ ப⁴வதி । கோ(அ)ஸௌ ? யத்ர யஸ்மிந்யஜ்ஞே ஏவம்வித் யதோ²க்தவ்யாஹ்ருதிஹோமப்ராயஶ்சித்தவித் ப்³ரஹ்மா ருத்விக்³ப⁴வதி ஸ யஜ்ஞ இத்யர்த²: ॥

ஏஷ ஹ வா உத³க்ப்ரவணோ யஜ்ஞோ யத்ரைவம்வித்³ப்³ரஹ்மா ப⁴வத்யேவம்வித³ம் ஹ வா ஏஷா ப்³ரஹ்மாணமநுகா³தா² யதோ யத ஆவர்ததே தத்தத்³க³ச்ச²தி ॥ 9 ॥

கிம் ச, ஏஷ ஹ வா உத³க்ப்ரவண உத³ங்நிம்நோ த³க்ஷிணோச்ச்²ராயோ யஜ்ஞோ ப⁴வதி ; உத்தரமார்க³ப்ரதிபத்திஹேதுரித்யர்த²: । யத்ரைவம்வித்³ப்³ரஹ்மா ப⁴வதி । ஏவம்வித³ம் ஹ வை ப்³ரஹ்மாணம் ருத்விஜம் ப்ரதி ஏஷா அநுகா³தா² ப்³ரஹ்மண: ஸ்துதிபரா — யதோ யத ஆவர்ததே கர்ம ப்ரதே³ஶாத் ருத்விஜாம் யஜ்ஞ: க்ஷதீப⁴வந் , தத்தத்³யஜ்ஞஸ்ய க்ஷதரூபம் ப்ரதிஸந்த³த⁴த் ப்ராயஶ்சித்தேந க³ச்ச²தி பரிபாலயதீத்யேதத் ॥

மாநவோ ப்³ரஹ்மைவைக ருத்விக்குரூநஶ்வாபி⁴ரக்ஷத்யேவம்வித்³த⁴ வை ப்³ரஹ்மா யஜ்ஞம் யஜமாநம் ஸர்வாம்ஶ்சர்த்விஜோ(அ)பி⁴ரக்ஷதி தஸ்மாதே³வம்வித³மேவ ப்³ரஹ்மாணம் குர்வீத நாநேவம்வித³ம் நாநேவம்வித³ம் ॥ 10 ॥

மாநவோ ப்³ரஹ்மா மௌநாசரணாந்மநநாத்³வா ஜ்ஞாநவத்த்வாத் ; ததோ ப்³ரஹ்மைவைக: ருத்விக் குரூந் கர்த்ரூந் — யோத்³த்⁴ரூநாரூடா⁴நஶ்வா ப³ட³பா³ யதா² அபி⁴ரக்ஷதி, ஏவம்வித் ஹ வை ப்³ரஹ்மா யஜ்ஞம் யஜமாநம் ஸர்வாம்ஶ்ச ருத்விஜோ(அ)பி⁴ரக்ஷதி, தத்க்ருததோ³ஷாபநயநாத் । யத ஏவம் விஶிஷ்டோ ப்³ரஹ்மா வித்³வாந் , தஸ்மாதே³வம்வித³மேவ யதோ²க்தவ்யாஹ்ருத்யாதி³வித³ம் ப்³ரஹ்மாணம் குர்வீத, நாநேவம்வித³ம் கதா³சநேதி । த்³விரப்⁴யாஸோ(அ)த்⁴யாயபரிஸமாப்த்யர்த²: ॥

இதி ஸப்தத³ஶக²ண்ட³பா⁴ஷ்யம் ॥

இதி ஶ்ரீமத்பரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்யஸ்ய ஶ்ரீகோ³விந்த³ப⁴க³வத்பூஜ்யபாத³ஶிஷ்யஸ்ய ஶ்ரீமச்ச²ங்கரப⁴க³வத: க்ருதௌ சா²ந்தோ³க்³யோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யே சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய: ஸமாப்த: ॥

छान्दोग्योपनिषद्भाष्यम्