ಸಪ್ತಮೇ ಅಧ್ಯಾಯೇ ಭಗವತಸ್ತತ್ತ್ವಂ ವಿಭೂತಯಶ್ಚ ಪ್ರಕಾಶಿತಾಃ, ನವಮೇ ಚ । ಅಥ ಇದಾನೀಂ ಯೇಷು ಯೇಷು ಭಾವೇಷು ಚಿಂತ್ಯೋ ಭಗವಾನ್ , ತೇ ತೇ ಭಾವಾ ವಕ್ತವ್ಯಾಃ, ತತ್ತ್ವಂ ಚ ಭಗವತೋ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ ಉಕ್ತಮಪಿ, ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯತ್ವಾತ್ , ಇತ್ಯತಃ ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಭೂಯ ಏವ ಮಹಾಬಾಹೋ ಶೃಣು ಮೇ ಪರಮಂ ವಚಃ ।
ಯತ್ತೇಽಹಂ ಪ್ರೀಯಮಾಣಾಯ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಹಿತಕಾಮ್ಯಯಾ ॥ ೧ ॥
ಯತ್ತೇಽಹಂ ಪ್ರೀಯಮಾಣಾಯ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಹಿತಕಾಮ್ಯಯಾ ॥ ೧ ॥
ಭೂಯಃ ಏವ ಭೂಯಃ ಪುನಃ ಹೇ ಮಹಾಬಾಹೋ ಶೃಣು ಮೇ ಮದೀಯಂ ಪರಮಂ ಪ್ರಕೃಷ್ಟಂ ನಿರತಿಶಯವಸ್ತುನಃ ಪ್ರಕಾಶಕಂ ವಚಃ ವಾಕ್ಯಂ ಯತ್ ಪರಮಂ ತೇ ತುಭ್ಯಂ ಪ್ರೀಯಮಾಣಾಯ — ಮದ್ವಚನಾತ್ ಪ್ರೀಯಸೇ ತ್ವಮ್ ಅತೀವ ಅಮೃತಮಿವ ಪಿಬನ್ , ತತಃ — ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಹಿತಕಾಮ್ಯಯಾ ಹಿತೇಚ್ಛಯಾ ॥ ೧ ॥
ಕಿಮರ್ಥಮ್ ಅಹಂ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಇತ್ಯತ ಆಹ –
ನ ಮೇ ವಿದುಃ ಸುರಗಣಾಃ ಪ್ರಭವಂ ನ ಮಹರ್ಷಯಃ ।
ಅಹಮಾದಿರ್ಹಿ ದೇವಾನಾಂ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ಸರ್ವಶಃ ॥ ೨ ॥
ಅಹಮಾದಿರ್ಹಿ ದೇವಾನಾಂ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ಸರ್ವಶಃ ॥ ೨ ॥
ನ ಮೇ ವಿದುಃ ನ ಜಾನಂತಿ ಸುರಗಣಾಃ ಬ್ರಹ್ಮಾದಯಃ । ಕಿಂ ತೇ ನ ವಿದುಃ ? ಮಮ ಪ್ರಭವಂ ಪ್ರಭಾವಂ ಪ್ರಭುಶಕ್ತ್ಯತಿಶಯಮ್ , ಅಥವಾ ಪ್ರಭವಂ ಪ್ರಭವನಮ್ ಉತ್ಪತ್ತಿಮ್ । ನಾಪಿ ಮಹರ್ಷಯಃ ಭೃಗ್ವಾದಯಃ ವಿದುಃ । ಕಸ್ಮಾತ್ ತೇ ನ ವಿದುರಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ — ಅಹಮ್ ಆದಿಃ ಕಾರಣಂ ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ ದೇವಾನಾಂ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ಸರ್ವಶಃ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರೈಃ ॥ ೨ ॥
ಕಿಂಚ —
ಯೋ ಮಾಮಜಮನಾದಿಂ ಚ ವೇತ್ತಿ ಲೋಕಮಹೇಶ್ವರಮ್ ।
ಅಸಂಮೂಢಃ ಸ ಮರ್ತ್ಯೇಷು ಸರ್ವಪಾಪೈಃ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ ॥ ೩ ॥
ಅಸಂಮೂಢಃ ಸ ಮರ್ತ್ಯೇಷು ಸರ್ವಪಾಪೈಃ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ ॥ ೩ ॥
ಯಃ ಮಾಮ್ ಅಜಮ್ ಅನಾದಿಂ ಚ, ಯಸ್ಮಾತ್ ಅಹಮ್ ಆದಿಃ ದೇವಾನಾಂ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಚ, ನ ಮಮ ಅನ್ಯಃ ಆದಿಃ ವಿದ್ಯತೇ ; ಅತಃ ಅಹಮ್ ಅಜಃ ಅನಾದಿಶ್ಚ ; ಅನಾದಿತ್ವಮ್ ಅಜತ್ವೇ ಹೇತುಃ, ತಂ ಮಾಮ್ ಅಜಮ್ ಅನಾದಿಂ ಚ ಯಃ ವೇತ್ತಿ ವಿಜಾನಾತಿ ಲೋಕಮಹೇಶ್ವರಂ ಲೋಕಾನಾಂ ಮಹಾಂತಮ್ ಈಶ್ವರಂ ತುರೀಯಮ್ ಅಜ್ಞಾನತತ್ಕಾರ್ಯವರ್ಜಿತಮ್ ಅಸಂಮೂಢಃ ಸಂಮೋಹವರ್ಜಿತಃ ಸಃ ಮರ್ತ್ಯೇಷು ಮನುಷ್ಯೇಷು, ಸರ್ವಪಾಪೈಃ ಸರ್ವೈಃ ಪಾಪೈಃ ಮತಿಪೂರ್ವಾಮತಿಪೂರ್ವಕೃತೈಃ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ ಪ್ರಮೋಕ್ಷ್ಯತೇ ॥ ೩ ॥
ಇತಶ್ಚಾಹಂ ಮಹೇಶ್ವರೋ ಲೋಕಾನಾಮ್ —
ಬುದ್ಧಿರ್ಜ್ಞಾನಮಸಂಮೋಹಃ ಕ್ಷಮಾ ಸತ್ಯಂ ದಮಃ ಶಮಃ ।
ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ಭವೋಽಭಾವೋ ಭಯಂ ಚಾಭಯಮೇವ ಚ ॥ ೪ ॥
ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ಭವೋಽಭಾವೋ ಭಯಂ ಚಾಭಯಮೇವ ಚ ॥ ೪ ॥
ಬುದ್ಧಿಃ ಅಂತಃಕರಣಸ್ಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾದ್ಯರ್ಥಾವಬೋಧನಸಾಮರ್ಥ್ಯಮ್ , ತದ್ವಂತಂ ಬುದ್ಧಿಮಾನಿತಿ ಹಿ ವದಂತಿ । ಜ್ಞಾನಮ್ ಆತ್ಮಾದಿಪದಾರ್ಥಾನಾಮವಬೋಧಃ । ಅಸಂಮೋಹಃ ಪ್ರತ್ಯುತ್ಪನ್ನೇಷು ಬೋದ್ಧವ್ಯೇಷು ವಿವೇಕಪೂರ್ವಿಕಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ । ಕ್ಷಮಾ ಆಕ್ರುಷ್ಟಸ್ಯ ತಾಡಿತಸ್ಯ ವಾ ಅವಿಕೃತಚಿತ್ತತಾ । ಸತ್ಯಂ ಯಥಾದೃಷ್ಟಸ್ಯ ಯಥಾಶ್ರುತಸ್ಯ ಚ ಆತ್ಮಾನುಭವಸ್ಯ ಪರಬುದ್ಧಿಸಂಕ್ರಾಂತಯೇ ತಥೈವ ಉಚ್ಚಾರ್ಯಮಾಣಾ ವಾಕ್ ಸತ್ಯಮ್ ಉಚ್ಯತೇ । ದಮಃ ಬಾಹ್ಯೇಂದ್ರಿಯೋಪಶಮಃ । ಶಮಃ ಅಂತಃಕರಣಸ್ಯ ಉಪಶಮಃ । ಸುಖಮ್ ಆಹ್ಲಾದಃ । ದುಃಖಂ ಸಂತಾಪಃ । ಭವಃ ಉದ್ಭವಃ । ಅಭಾವಃ ತದ್ವಿಪರ್ಯಯಃ । ಭಯಂ ಚ ತ್ರಾಸಃ, ಅಭಯಮೇವ ಚ ತದ್ವಿಪರೀತಮ್ ॥ ೪ ॥
ಅಹಿಂಸಾ ಸಮತಾ ತುಷ್ಟಿಸ್ತಪೋ ದಾನಂ ಯಶೋಽಯಶಃ ।
ಭವಂತಿ ಭಾವಾ ಭೂತಾನಾಂ ಮತ್ತ ಏವ ಪೃಥಗ್ವಿಧಾಃ ॥ ೫ ॥
ಭವಂತಿ ಭಾವಾ ಭೂತಾನಾಂ ಮತ್ತ ಏವ ಪೃಥಗ್ವಿಧಾಃ ॥ ೫ ॥
ಅಹಿಂಸಾ ಅಪೀಡಾ ಪ್ರಾಣಿನಾಮ್ । ಸಮತಾ ಸಮಚಿತ್ತತಾ । ತುಷ್ಟಿಃ ಸಂತೋಷಃ ಪರ್ಯಾಪ್ತಬುದ್ಧಿರ್ಲಾಭೇಷು । ತಪಃ ಇಂದ್ರಿಯಸಂಯಮಪೂರ್ವಕಂ ಶರೀರಪೀಡನಮ್ । ದಾನಂ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಸಂವಿಭಾಗಃ । ಯಶಃ ಧರ್ಮನಿಮಿತ್ತಾ ಕೀರ್ತಿಃ । ಅಯಶಸ್ತು ಅಧರ್ಮನಿಮಿತ್ತಾ ಅಕೀರ್ತಿಃ । ಭವಂತಿ ಭಾವಾಃ ಯಥೋಕ್ತಾಃ ಬುದ್ಧ್ಯಾದಯಃ ಭೂತಾನಾಂ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಮತ್ತಃ ಏವ ಈಶ್ವರಾತ್ ಪೃಥಗ್ವಿಧಾಃ ನಾನಾವಿಧಾಃ ಸ್ವಕರ್ಮಾನುರೂಪೇಣ ॥ ೫ ॥
ಕಿಂಚ —
ಮಹರ್ಷಯಃ ಸಪ್ತ ಪೂರ್ವೇ ಚತ್ವಾರೋ ಮನವಸ್ತಥಾ ।
ಮದ್ಭಾವಾ ಮಾನಸಾ ಜಾತಾ ಯೇಷಾಂ ಲೋಕ ಇಮಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ॥ ೬ ॥
ಮದ್ಭಾವಾ ಮಾನಸಾ ಜಾತಾ ಯೇಷಾಂ ಲೋಕ ಇಮಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ॥ ೬ ॥
ಮಹರ್ಷಯಃ ಸಪ್ತ ಭೃಗ್ವಾದಯಃ ಪೂರ್ವೇ ಅತೀತಕಾಲಸಂಬಂಧಿನಃ, ಚತ್ವಾರಃ ಮನವಃ ತಥಾ ಸಾವರ್ಣಾ ಇತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾಃ, ತೇ ಚ ಮದ್ಭಾವಾಃ ಮದ್ಗತಭಾವನಾಃ ವೈಷ್ಣವೇನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯೇನ ಉಪೇತಾಃ, ಮಾನಸಾಃ ಮನಸೈವ ಉತ್ಪಾದಿತಾಃ ಮಯಾ ಜಾತಾಃ ಉತ್ಪನ್ನಾಃ, ಯೇಷಾಂ ಮನೂನಾಂ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ಸೃಷ್ಟಿಃ ಲೋಕೇ ಇಮಾಃ ಸ್ಥಾವರಜಂಗಮಲಕ್ಷಣಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ॥ ೬ ॥
ಏತಾಂ ವಿಭೂತಿಂ ಯೋಗಂ ಚ ಮಮ ಯೋ ವೇತ್ತಿ ತತ್ತ್ವತಃ ।
ಸೋಽವಿಕಂಪೇನ ಯೋಗೇನ ಯುಜ್ಯತೇ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ ॥ ೭ ॥
ಸೋಽವಿಕಂಪೇನ ಯೋಗೇನ ಯುಜ್ಯತೇ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ ॥ ೭ ॥
ಏತಾಂ ಯಥೋಕ್ತಾಂ ವಿಭೂತಿಂ ವಿಸ್ತಾರಂ ಯೋಗಂ ಚ ಯುಕ್ತಿಂ ಚ ಆತ್ಮನಃ ಘಟನಮ್ , ಅಥವಾ ಯೋಗೈಶ್ವರ್ಯಸಾಮರ್ಥ್ಯಂ ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಂ ಯೋಗಜಂ ಯೋಗಃ ಉಚ್ಯತೇ, ಮಮ ಮದೀಯಂ ಯೋಗಂ ಯಃ ವೇತ್ತಿ ತತ್ತ್ವತಃ ತತ್ತ್ವೇನ ಯಥಾವದಿತ್ಯೇತತ್ , ಸಃ ಅವಿಕಂಪೇನ ಅಪ್ರಚಲಿತೇನ ಯೋಗೇನ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಸ್ಥೈರ್ಯಲಕ್ಷಣೇನ ಯುಜ್ಯತೇ ಸಂಬಧ್ಯತೇ । ನ ಅತ್ರ ಸಂಶಯಃ ನ ಅಸ್ಮಿನ್ ಅರ್ಥೇ ಸಂಶಯಃ ಅಸ್ತಿ ॥ ೭ ॥
ಕೀದೃಶೇನ ಅವಿಕಂಪೇನ ಯೋಗೇನ ಯುಜ್ಯತೇ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ —
ಅಹಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಭವೋ ಮತ್ತಃ ಸರ್ವಂ ಪ್ರವರ್ತತೇ ।
ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಭಜಂತೇ ಮಾಂ ಬುಧಾ ಭಾವಸಮನ್ವಿತಾಃ ॥ ೮ ॥
ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಭಜಂತೇ ಮಾಂ ಬುಧಾ ಭಾವಸಮನ್ವಿತಾಃ ॥ ೮ ॥
ಅಹಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವಾಸುದೇವಾಖ್ಯಂ ಸರ್ವಸ್ಯ ಜಗತಃ ಪ್ರಭವಃ ಉತ್ಪತ್ತಿಃ । ಮತ್ತಃ ಏವ ಸ್ಥಿತಿನಾಶಕ್ರಿಯಾಫಲೋಪಭೋಗಲಕ್ಷಣಂ ವಿಕ್ರಿಯಾರೂಪಂ ಸರ್ವಂ ಜಗತ್ ಪ್ರವರ್ತತೇ । ಇತಿ ಏವಂ ಮತ್ವಾ ಭಜಂತೇ ಸೇವಂತೇ ಮಾಂ ಬುಧಾಃ ಅವಗತಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಾಃ, ಭಾವಸಮನ್ವಿತಾಃ ಭಾವಃ ಭಾವನಾ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಾಭಿನಿವೇಶಃ ತೇನ ಸಮನ್ವಿತಾಃ ಸಂಯುಕ್ತಾಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೮ ॥
ಕಿಂಚ —
ಮಚ್ಚಿತ್ತಾ ಮದ್ಗತಪ್ರಾಣಾ ಬೋಧಯಂತಃ ಪರಸ್ಪರಮ್ ।
ಕಥಯಂತಶ್ಚ ಮಾಂ ನಿತ್ಯಂ ತುಷ್ಯಂತಿ ಚ ರಮಂತಿ ಚ ॥ ೯ ॥
ಕಥಯಂತಶ್ಚ ಮಾಂ ನಿತ್ಯಂ ತುಷ್ಯಂತಿ ಚ ರಮಂತಿ ಚ ॥ ೯ ॥
ಮಚ್ಚಿತ್ತಾಃ, ಮಯಿ ಚಿತ್ತಂ ಯೇಷಾಂ ತೇ ಮಚ್ಚಿತ್ತಾಃ, ಮದ್ಗತಪ್ರಾಣಾಃ ಮಾಂ ಗತಾಃ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಚಕ್ಷುರಾದಯಃ ಪ್ರಾಣಾಃ ಯೇಷಾಂ ತೇ ಮದ್ಗತಪ್ರಾಣಾಃ, ಮಯಿ ಉಪಸಂಹೃತಕರಣಾಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಥವಾ, ಮದ್ಗತಪ್ರಾಣಾಃ ಮದ್ಗತಜೀವನಾಃ ಇತ್ಯೇತತ್ । ಬೋಧಯಂತಃ ಅವಗಮಯಂತಃ ಪರಸ್ಪರಮ್ ಅನ್ಯೋನ್ಯಮ್ , ಕಥಯಂತಶ್ಚ ಜ್ಞಾನಬಲವೀರ್ಯಾದಿಧರ್ಮೈಃ ವಿಶಿಷ್ಟಂ ಮಾಮ್ , ತುಷ್ಯಂತಿ ಚ ಪರಿತೋಷಮ್ ಉಪಯಾಂತಿ ಚ ರಮಂತಿ ಚ ರತಿಂ ಚ ಪ್ರಾಪ್ನುವಂತಿ ಪ್ರಿಯಸಂಗತ್ಯೇವ ॥ ೯ ॥
ಯೇ ಯಥೋಕ್ತೈಃ ಪ್ರಕಾರೈಃ ಭಜಂತೇ ಮಾಂ ಭಕ್ತಾಃ ಸಂತಃ —
ತೇಷಾಂ ಸತತಯುಕ್ತಾನಾಂ ಭಜತಾಂ ಪ್ರೀತಿಪೂರ್ವಕಮ್ ।
ದದಾಮಿ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಂ ತಂ ಯೇನ ಮಾಮುಪಯಾಂತಿ ತೇ ॥ ೧೦ ॥
ದದಾಮಿ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಂ ತಂ ಯೇನ ಮಾಮುಪಯಾಂತಿ ತೇ ॥ ೧೦ ॥
ತೇಷಾಂ ಸತತಯುಕ್ತಾನಾಂ ನಿತ್ಯಾಭಿಯುಕ್ತಾನಾಂ ನಿವೃತ್ತಸರ್ವಬಾಹ್ಯೈಷಣಾನಾಂ ಭಜತಾಂ ಸೇವಮಾನಾನಾಮ್ । ಕಿಮ್ ಅರ್ಥಿತ್ವಾದಿನಾ ಕಾರಣೇನ ? ನೇತ್ಯಾಹ — ಪ್ರೀತಿಪೂರ್ವಕಂ ಪ್ರೀತಿಃ ಸ್ನೇಹಃ ತತ್ಪೂರ್ವಕಂ ಮಾಂ ಭಜತಾಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ದದಾಮಿ ಪ್ರಯಚ್ಛಾಮಿ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಂ ಬುದ್ಧಿಃ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಂ ಮತ್ತತ್ತ್ವವಿಷಯಂ ತೇನ ಯೋಗಃ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಃ ತಂ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಮ್ , ಯೇನ ಬುದ್ಧಿಯೋಗೇನ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಲಕ್ಷಣೇನ ಮಾಂ ಪರಮೇಶ್ವರಮ್ ಆತ್ಮಭೂತಮ್ ಆತ್ಮತ್ವೇನ ಉಪಯಾಂತಿ ಪ್ರತಿಪದ್ಯಂತೇ । ಕೇ ? ತೇ ಯೇ ಮಚ್ಚಿತ್ತತ್ವಾದಿಪ್ರಕಾರೈಃ ಮಾಂ ಭಜಂತೇ ॥ ೧೦ ॥
ಕಿಮರ್ಥಮ್ , ಕಸ್ಯ ವಾ, ತ್ವತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿಪ್ರತಿಬಂಧಹೇತೋಃ ನಾಶಕಂ ಬುದ್ಧಿಯೋಗಂ ತೇಷಾಂ ತ್ವದ್ಭಕ್ತಾನಾಂ ದದಾಸಿ ಇತ್ಯಪೇಕ್ಷಾಯಾಮಾಹ —
ತೇಷಾಮೇವಾನುಕಂಪಾರ್ಥಮಹಮಜ್ಞಾನಜಂ ತಮಃ ।
ನಾಶಯಾಮ್ಯಾತ್ಮಭಾವಸ್ಥೋ ಜ್ಞಾನದೀಪೇನ ಭಾಸ್ವತಾ ॥ ೧೧ ॥
ನಾಶಯಾಮ್ಯಾತ್ಮಭಾವಸ್ಥೋ ಜ್ಞಾನದೀಪೇನ ಭಾಸ್ವತಾ ॥ ೧೧ ॥
ತೇಷಾಮೇವ ಕಥಂ ನು ನಾಮ ಶ್ರೇಯಃ ಸ್ಯಾತ್ ಇತಿ ಅನುಕಂಪಾರ್ಥಂ ದಯಾಹೇತೋಃ ಅಹಮ್ ಅಜ್ಞಾನಜಮ್ ಅವಿವೇಕತಃ ಜಾತಂ ಮಿಥ್ಯಾಪ್ರತ್ಯಯಲಕ್ಷಣಂ ಮೋಹಾಂಧಕಾರಂ ತಮಃ ನಾಶಯಾಮಿ, ಆತ್ಮಭಾವಸ್ಥಃ ಆತ್ಮನಃ ಭಾವಃ ಅಂತಃಕರಣಾಶಯಃ ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಸ್ಥಿತಃ ಸನ್ ಜ್ಞಾನದೀಪೇನ ವಿವೇಕಪ್ರತ್ಯಯರೂಪೇಣ ಭಕ್ತಿಪ್ರಸಾದಸ್ನೇಹಾಭಿಷಿಕ್ತೇನ ಮದ್ಭಾವನಾಭಿನಿವೇಶವಾತೇರಿತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದಿಸಾಧನಸಂಸ್ಕಾರವತ್ಪ್ರಜ್ಞಾವರ್ತಿನಾ ವಿರಕ್ತಾಂತಃಕರಣಾಧಾರೇಣ ವಿಷಯವ್ಯಾವೃತ್ತಚಿತ್ತರಾಗದ್ವೇಷಾಕಲುಷಿತನಿವಾತಾಪವರಕಸ್ಥೇನ ನಿತ್ಯಪ್ರವೃತ್ತೈಕಾಗ್ರ್ಯಧ್ಯಾನಜನಿತಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಭಾಸ್ವತಾ ಜ್ಞಾನದೀಪೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೧೧ ॥
ಯಥೋಕ್ತಾಂ ಭಗವತಃ ವಿಭೂತಿಂ ಯೋಗಂ ಚ ಶ್ರುತ್ವಾ ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ —
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ —
ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಂ ಧಾಮ ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮಂ ಭವಾನ್ ।
ಪುರುಷಂ ಶಾಶ್ವತಂ ದಿವ್ಯಮಾದಿದೇವಮಜಂ ವಿಭುಮ್ ॥ ೧೨ ॥
ಪುರುಷಂ ಶಾಶ್ವತಂ ದಿವ್ಯಮಾದಿದೇವಮಜಂ ವಿಭುಮ್ ॥ ೧೨ ॥
ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಪರಂ ಧಾಮ ಪರಂ ತೇಜಃ ಪವಿತ್ರಂ ಪಾವನಂ ಪರಮಂ ಪ್ರಕೃಷ್ಟಂ ಭವಾನ್ । ಪುುುರುಷಂ ಶಾಶ್ವತಂ ನಿತ್ಯಂ ದಿವ್ಯಂ ದಿವಿ ಭವಮ್ ಆದಿದೇವಂ ಸರ್ವದೇವಾನಾಮ್ ಆದೌ ಭವಮ್ ಆದಿದೇವಮ್ ಅಜಂ ವಿಭುಂ ವಿಭವನಶೀಲಮ್ ॥ ೧೨ ॥
ಈದೃಶಮ್ —
ಆಹುಸ್ತ್ವಾಮೃಷಯಃ ಸರ್ವೇ ದೇವರ್ಷಿರ್ನಾರದಸ್ತಥಾ ।
ಅಸಿತೋ ದೇವಲೋ ವ್ಯಾಸಃ ಸ್ವಯಂ ಚೈವ ಬ್ರವೀಷಿ ಮೇ ॥ ೧೩ ॥
ಅಸಿತೋ ದೇವಲೋ ವ್ಯಾಸಃ ಸ್ವಯಂ ಚೈವ ಬ್ರವೀಷಿ ಮೇ ॥ ೧೩ ॥
ಆಹುಃ ಕಥಯಂತಿ ತ್ವಾಮ್ ಋಷಯಃ ವಸಿಷ್ಠಾದಯಃ ಸರ್ವೇ ದೇವರ್ಷಿಃ ನಾರದಃ ತಥಾ । ಅಸಿತಃ ದೇವಲೋಽಪಿ ಏವಮೇವಾಹ, ವ್ಯಾಸಶ್ಚ, ಸ್ವಯಂ ಚೈವ ತ್ವಂ ಚ ಬ್ರವೀಷಿ ಮೇ ॥ ೧೩ ॥
ಸರ್ವಮೇತದೃತಂ ಮನ್ಯೇ ಯನ್ಮಾಂ ವದಸಿ ಕೇಶವ ।
ನ ಹಿ ತೇ ಭಗವನ್ವ್ಯಕ್ತಿಂ ವಿದುರ್ದೇವಾ ನ ದಾನವಾಃ ॥ ೧೪ ॥
ನ ಹಿ ತೇ ಭಗವನ್ವ್ಯಕ್ತಿಂ ವಿದುರ್ದೇವಾ ನ ದಾನವಾಃ ॥ ೧೪ ॥
ಸರ್ವಮೇತತ್ ಯಥೋಕ್ತಮ್ ಋಷಿಭಿಃ ತ್ವಯಾ ಚ ಏತತ್ ಋತಂ ಸತ್ಯಮೇವ ಮನ್ಯೇ, ಯತ್ ಮಾಂ ಪ್ರತಿ ವದಸಿ ಭಾಷಸೇ ಹೇ ಕೇಶವ । ನ ಹಿ ತೇ ತವ ಭಗವನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಂ ಪ್ರಭವಂ ವಿದುಃ ನ ದೇವಾಃ, ನ ದಾನವಾಃ ॥ ೧೪ ॥
ಯತಃ ತ್ವಂ ದೇವಾದೀನಾಮ್ ಆದಿಃ, ಅತಃ —
ಸ್ವಯಮೇವಾತ್ಮನಾತ್ಮಾನಂ ವೇತ್ಥ ತ್ವಂ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ।
ಭೂತಭಾವನ ಭೂತೇಶ ದೇವದೇವ ಜಗತ್ಪತೇ ॥ ೧೫ ॥
ಭೂತಭಾವನ ಭೂತೇಶ ದೇವದೇವ ಜಗತ್ಪತೇ ॥ ೧೫ ॥
ಸ್ವಯಮೇವ ಆತ್ಮನಾ ಆತ್ಮಾನಂ ವೇತ್ಥ ಜಾನಾಸಿ ತ್ವಂ ನಿರತಿಶಯಜ್ಞಾನೈಶ್ವರ್ಯಬಲಾದಿಶಕ್ತಿಮಂತಮ್ ಈಶ್ವರಂ ಪುರುಷೋತ್ತಮ । ಭೂತಾನಿ ಭಾವಯತೀತಿ ಭೂತಭಾವನಃ, ಹೇ ಭೂತಭಾವನ । ಭೂತೇಶ ಭೂತಾನಾಮ್ ಈಶಿತಃ । ಹೇ ದೇವದೇವ ಜಗತ್ಪತೇ ॥ ೧೫ ॥
ವಕ್ತುಮರ್ಹಸ್ಯಶೇಷೇಣ ದಿವ್ಯಾ ಹ್ಯಾತ್ಮವಿಭೂತಯಃ ।
ಯಾಭಿರ್ವಿಭೂತಿಭಿರ್ಲೋಕಾನಿಮಾಂಸ್ತ್ವಂ ವ್ಯಾಪ್ಯ ತಿಷ್ಠಸಿ ॥ ೧೬ ॥
ಯಾಭಿರ್ವಿಭೂತಿಭಿರ್ಲೋಕಾನಿಮಾಂಸ್ತ್ವಂ ವ್ಯಾಪ್ಯ ತಿಷ್ಠಸಿ ॥ ೧೬ ॥
ವಕ್ತುಂ ಕಥಯಿತುಮ್ ಅರ್ಹಸಿ ಅಶೇಷೇಣ । ದಿವ್ಯಾಃ ಹಿ ಆತ್ಮವಿಭೂತಯಃ । ಆತ್ಮನೋ ವಿಭೂತಯೋ ಯಾಃ ತಾಃ ವಕ್ತುಮ್ ಅರ್ಹಸಿ । ಯಾಭಿಃ ವಿಭೂತಿಭಿಃ ಆತ್ಮನೋ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯವಿಸ್ತರೈಃ ಇಮಾನ್ ಲೋಕಾನ್ ತ್ವಂ ವ್ಯಾಪ್ಯ ತಿಷ್ಠಸಿ ॥ ೧೬ ॥
ಕಥಂ ವಿದ್ಯಾಮಹಂ ಯೋಗಿಂಸ್ತ್ವಾಂ ಸದಾ ಪರಿಚಿಂತಯನ್ ।
ಕೇಷು ಕೇಷು ಚ ಭಾವೇಷು ಚಿಂತ್ಯೋಽಸಿ ಭಗವನ್ಮಯಾ ॥ ೧೭ ॥
ಕೇಷು ಕೇಷು ಚ ಭಾವೇಷು ಚಿಂತ್ಯೋಽಸಿ ಭಗವನ್ಮಯಾ ॥ ೧೭ ॥
ಕಥಂ ವಿದ್ಯಾಂ ವಿಜಾನೀಯಾಮ್ ಅಹಂ ಹೇ ಯೋಗಿನ್ ತ್ವಾಂ ಸದಾ ಪರಿಚಿಂತಯನ್ । ಕೇಷು ಕೇಷು ಚ ಭಾವೇಷು ವಸ್ತುಷು ಚಿಂತ್ಯಃ ಅಸಿ ಧ್ಯೇಯಃ ಅಸಿ ಭಗವನ್ ಮಯಾ ॥ ೧೭ ॥
ವಿಸ್ತರೇಣಾತ್ಮನೋ ಯೋಗಂ ವಿಭೂತಿಂ ಚ ಜನಾರ್ದನ ।
ಭೂಯಃ ಕಥಯ ತೃಪ್ತಿರ್ಹಿ ಶೃಣ್ವತೋ ನಾಸ್ತಿ ಮೇಽಮೃತಮ್ ॥ ೧೮ ॥
ಭೂಯಃ ಕಥಯ ತೃಪ್ತಿರ್ಹಿ ಶೃಣ್ವತೋ ನಾಸ್ತಿ ಮೇಽಮೃತಮ್ ॥ ೧೮ ॥
ವಿಸ್ತರೇಣ ಆತ್ಮನಃ ಯೋಗಂ ಯೋಗೈಶ್ವರ್ಯಶಕ್ತಿವಿಶೇಷಂ ವಿಭೂತಿಂ ಚ ವಿಸ್ತರಂ ಧ್ಯೇಯಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ಹೇ ಜನಾರ್ದನ, ಅರ್ದತೇಃ ಗತಿಕರ್ಮಣಃ ರೂಪಮ್ , ಅಸುರಾಣಾಂ ದೇವಪ್ರತಿಪಕ್ಷಭೂತಾನಾಂ ಜನಾನಾಂ ನರಕಾದಿಗಮಯಿತೃತ್ವಾತ್ ಜನಾರ್ದನಃ ಅಭ್ಯುದಯನಿಃಶ್ರೇಯಸಪುರುಷಾರ್ಥಪ್ರಯೋಜನಂ ಸರ್ವೈಃ ಜನೈಃ ಯಾಚ್ಯತೇ ಇತಿ ವಾ । ಭೂಯಃ ಪೂರ್ವಮ್ ಉಕ್ತಮಪಿ ಕಥಯ ; ತೃಪ್ತಿಃ ಪರಿತೋಷಃ ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ ನಾಸ್ತಿ ಮೇ ಮಮ ಶೃಣ್ವತಃ ತ್ವನ್ಮುಖನಿಃಸೃತವಾಕ್ಯಾಮೃತಮ್ ॥ ೧೮ ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಹಂತ ತೇ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ದಿವ್ಯಾ ಹ್ಯಾತ್ಮವಿಭೂತಯಃ ।
ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತಃ ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ ನಾಸ್ತ್ಯಂತೋ ವಿಸ್ತರಸ್ಯ ಮೇ ॥ ೧೯ ॥
ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತಃ ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ ನಾಸ್ತ್ಯಂತೋ ವಿಸ್ತರಸ್ಯ ಮೇ ॥ ೧೯ ॥
ಹಂತ ಇದಾನೀಂ ತೇ ತವ ದಿವ್ಯಾಃ ದಿವಿ ಭವಾಃ ಆತ್ಮವಿಭೂತಯಃ ಆತ್ಮನಃ ಮಮ ವಿಭೂತಯಃ ಯಾಃ ತಾಃ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಇತ್ಯೇತತ್ । ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತಃ ಯತ್ರ ಯತ್ರ ಪ್ರಧಾನಾ ಯಾ ಯಾ ವಿಭೂತಿಃ ತಾಂ ತಾಂ ಪ್ರಧಾನಾಂ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತಃ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಅಹಂ ಕುರುಶ್ರೇಷ್ಠ । ಅಶೇಷತಸ್ತು ವರ್ಷಶತೇನಾಪಿ ನ ಶಕ್ಯಾ ವಕ್ತುಮ್ , ಯತಃ ನಾಸ್ತಿ ಅಂತಃ ವಿಸ್ತರಸ್ಯ ಮೇ ಮಮ ವಿಭೂತೀನಾಮ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೧೯ ॥
ತತ್ರ ಪ್ರಥಮಮೇವ ತಾವತ್ ಶೃಣು —
ಅಹಮಾತ್ಮಾ ಗುಡಾಕೇಶ ಸರ್ವಭೂತಾಶಯಸ್ಥಿತಃ ।
ಅಹಮಾದಿಶ್ಚ ಮಧ್ಯಂ ಚ ಭೂತಾನಾಮಂತ ಏವ ಚ ॥ ೨೦ ॥
ಅಹಮಾದಿಶ್ಚ ಮಧ್ಯಂ ಚ ಭೂತಾನಾಮಂತ ಏವ ಚ ॥ ೨೦ ॥
ಅಹಮ್ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾ ಗುಡಾಕೇಶ, ಗುಡಾಕಾ ನಿದ್ರಾ ತಸ್ಯಾಃ ಈಶಃ ಗುಡಾಕೇಶಃ, ಜಿತನಿದ್ರಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ; ಘನಕೇಶ ಇತಿ ವಾ । ಸರ್ವಭೂತಾಶಯಸ್ಥಿತಃ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಮ್ ಆಶಯೇ ಅಂತರ್ಹೃದಿ ಸ್ಥಿತಃ ಅಹಮ್ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾ ನಿತ್ಯಂ ಧ್ಯೇಯಃ । ತದಶಕ್ತೇನ ಚ ಉತ್ತರೇಷು ಭಾವೇಷು ಚಿಂತ್ಯಃ ಅಹಮ್ ; ಯಸ್ಮಾತ್ ಅಹಮ್ ಏವ ಆದಿಃ ಭೂತಾನಾಂ ಕಾರಣಂ ತಥಾ ಮಧ್ಯಂ ಚ ಸ್ಥಿತಿಃ ಅಂತಃ ಪ್ರಲಯಶ್ಚ ॥ ೨೦ ॥
ಏವಂ ಚ ಧ್ಯೇಯೋಽಹಮ್ —
ಆದಿತ್ಯಾನಾಮಹಂ ವಿಷ್ಣುರ್ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ರವಿರಂಶುಮಾನ್ ।
ಮರೀಚಿರ್ಮರುತಾಮಸ್ಮಿ ನಕ್ಷತ್ರಾಣಾಮಹಂ ಶಶೀ ॥ ೨೧ ॥
ಮರೀಚಿರ್ಮರುತಾಮಸ್ಮಿ ನಕ್ಷತ್ರಾಣಾಮಹಂ ಶಶೀ ॥ ೨೧ ॥
ಆದಿತ್ಯಾನಾಂ ದ್ವಾದಶಾನಾಂ ವಿಷ್ಣುಃ ನಾಮ ಆದಿತ್ಯಃ ಅಹಮ್ । ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ರವಿಃ ಪ್ರಕಾಶಯಿತೄಣಾಮ್ ಅಂಶುಮಾನ್ ರಶ್ಮಿಮಾನ್ । ಮರೀಚಿಃ ನಾಮ ಮರುತಾಂ ಮರುದ್ದೇವತಾಭೇದಾನಾಮ್ ಅಸ್ಮಿ । ನಕ್ಷತ್ರಾಣಾಮ್ ಅಹಂ ಶಶೀ ಚಂದ್ರಮಾಃ ॥ ೨೧ ॥
ವೇದಾನಾಂ ಸಾಮವೇದೋಽಸ್ಮಿ ದೇವಾನಾಮಸ್ಮಿ ವಾಸವಃ ।
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಮನಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಭೂತಾನಾಮಸ್ಮಿ ಚೇತನಾ ॥ ೨೨ ॥
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಮನಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಭೂತಾನಾಮಸ್ಮಿ ಚೇತನಾ ॥ ೨೨ ॥
ವೇದಾನಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಸಾಮವೇದಃ ಅಸ್ಮಿ । ದೇವಾನಾಂ ರುದ್ರಾದಿತ್ಯಾದೀನಾಂ ವಾಸವಃ ಇಂದ್ರಃ ಅಸ್ಮಿ । ಇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಏಕಾದಶಾನಾಂ ಚಕ್ಷುರಾದೀನಾಂ ಮನಶ್ಚ ಅಸ್ಮಿ ಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಾತ್ಮಕಂ ಮನಶ್ಚಾಸ್ಮಿ । ಭೂತಾನಾಮ್ ಅಸ್ಮಿ ಚೇತನಾ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತೇ ನಿತ್ಯಾಭಿವ್ಯಕ್ತಾ ಬುದ್ಧಿವೃತ್ತಿಃ ಚೇತನಾ ॥ ೨೨ ॥
ರುದ್ರಾಣಾಂ ಶಂಕರಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ವಿತ್ತೇಶೋ ಯಕ್ಷರಕ್ಷಸಾಮ್ ।
ವಸೂನಾಂ ಪಾವಕಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಮೇರುಃ ಶಿಖರಿಣಾಮಹಮ್ ॥ ೨೩ ॥
ವಸೂನಾಂ ಪಾವಕಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಮೇರುಃ ಶಿಖರಿಣಾಮಹಮ್ ॥ ೨೩ ॥
ರುದ್ರಾಣಾಮ್ ಏಕಾದಶಾನಾಂ ಶಂಕರಶ್ಚ ಅಸ್ಮಿ । ವಿತ್ತೇಶಃ ಕುಬೇರಃ ಯಕ್ಷರಕ್ಷಸಾಂ ಯಕ್ಷಾಣಾಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ಚ । ವಸೂನಾಮ್ ಅಷ್ಟಾನಾಂ ಪಾವಕಶ್ಚ ಅಸ್ಮಿ ಅಗ್ನಿಃ । ಮೇರುಃ ಶಿಖರಿಣಾಂ ಶಿಖರವತಾಮ್ ಅಹಮ್ ॥ ೨೩ ॥
ಪುರೋಧಸಾಂ ಚ ಮುಖ್ಯಂ ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಪಾರ್ಥ ಬೃಹಸ್ಪತಿಮ್ ।
ಸೇನಾನೀನಾಮಹಂ ಸ್ಕಂದಃ ಸರಸಾಮಸ್ಮಿ ಸಾಗರಃ ॥ ೨೪ ॥
ಸೇನಾನೀನಾಮಹಂ ಸ್ಕಂದಃ ಸರಸಾಮಸ್ಮಿ ಸಾಗರಃ ॥ ೨೪ ॥
ಪುರೋಧಸಾಂ ಚ ರಾಜಪುರೋಹಿತಾನಾಂ ಚ ಮುಖ್ಯಂ ಪ್ರಧಾನಂ ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಹೇ ಪಾರ್ಥ ಬೃಹಸ್ಪತಿಮ್ । ಸ ಹಿ ಇಂದ್ರಸ್ಯೇತಿ ಮುಖ್ಯಃ ಸ್ಯಾತ್ ಪುರೋಧಾಃ । ಸೇನಾನೀನಾಂ ಸೇನಾಪತೀನಾಮ್ ಅಹಂ ಸ್ಕಂದಃ ದೇವಸೇನಾಪತಿಃ । ಸರಸಾಂ ಯಾನಿ ದೇವಖಾತಾನಿ ಸರಾಂಸಿ ತೇಷಾಂ ಸರಸಾಂ ಸಾಗರಃ ಅಸ್ಮಿ ಭವಾಮಿ ॥ ೨೪ ॥
ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಭೃಗುರಹಂ ಗಿರಾಮಸ್ಮ್ಯೇಕಮಕ್ಷರಮ್ ।
ಯಜ್ಞಾನಾಂ ಜಪಯಜ್ಞೋಽಸ್ಮಿ ಸ್ಥಾವರಾಣಾಂ ಹಿಮಾಲಯಃ ॥ ೨೫ ॥
ಯಜ್ಞಾನಾಂ ಜಪಯಜ್ಞೋಽಸ್ಮಿ ಸ್ಥಾವರಾಣಾಂ ಹಿಮಾಲಯಃ ॥ ೨೫ ॥
ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಭೃಗುಃ ಅಹಮ್ । ಗಿರಾಂ ವಾಚಾಂ ಪದಲಕ್ಷಣಾನಾಮ್ ಏಕಮ್ ಅಕ್ಷರಮ್ ಓಂಕಾರಃ ಅಸ್ಮಿ । ಯಜ್ಞಾನಾಂ ಜಪಯಜ್ಞಃ ಅಸ್ಮಿ, ಸ್ಥಾವರಾಣಾಂ ಸ್ಥಿತಿಮತಾಂ ಹಿಮಾಲಯಃ ॥ ೨೫ ॥
ಅಶ್ವತ್ಥಃ ಸರ್ವವೃಕ್ಷಾಣಾಂ ದೇವರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ನಾರದಃ ।
ಗಂಧರ್ವಾಣಾಂ ಚಿತ್ರರಥಃ ಸಿದ್ಧಾನಾಂ ಕಪಿಲೋ ಮುನಿಃ ॥ ೨೬ ॥
ಗಂಧರ್ವಾಣಾಂ ಚಿತ್ರರಥಃ ಸಿದ್ಧಾನಾಂ ಕಪಿಲೋ ಮುನಿಃ ॥ ೨೬ ॥
ಅಶ್ವತ್ಥಃ ಸರ್ವವೃಕ್ಷಾಣಾಮ್ , ದೇವರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ನಾರದಃ ದೇವಾಃ ಏವ ಸಂತಃ ಋಷಿತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಮಂತ್ರದರ್ಶಿತ್ವಾತ್ತೇ ದೇವರ್ಷಯಃ, ತೇಷಾಂ ನಾರದಃ ಅಸ್ಮಿ । ಗಂಧರ್ವಾಣಾಂ ಚಿತ್ರರಥಃ ನಾಮ ಗಂಧರ್ವಃ ಅಸ್ಮಿ । ಸಿದ್ಧಾನಾಂ ಜನ್ಮನೈವ ಧರ್ಮಜ್ಞಾನವೈರಾಗ್ಯೈಶ್ವರ್ಯಾತಿಶಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾನಾಂ ಕಪಿಲೋ ಮುನಿಃ ॥ ೨೬ ॥
ಉಚ್ಚೈಃಶ್ರವಸಮಶ್ವಾನಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಮಾಮಮೃತೋದ್ಭವಮ್ ।
ಐರಾವತಂ ಗಜೇಂದ್ರಾಣಾಂ ನರಾಣಾಂ ಚ ನರಾಧಿಪಮ್ ॥ ೨೭ ॥
ಐರಾವತಂ ಗಜೇಂದ್ರಾಣಾಂ ನರಾಣಾಂ ಚ ನರಾಧಿಪಮ್ ॥ ೨೭ ॥
ಉಚ್ಚೈಃಶ್ರವಸಮ್ ಅಶ್ವಾನಾಂ ಉಚ್ಚೈಃಶ್ರವಾಃ ನಾಮ ಅಶ್ವರಾಜಃ ತಂ ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ವಿಜಾನೀಹಿ ಅಮೃತೋದ್ಭವಮ್ ಅಮೃತನಿಮಿತ್ತಮಥನೋದ್ಭವಮ್ । ಐರಾವತಮ್ ಇರಾವತ್ಯಾಃ ಅಪತ್ಯಂ ಗಜೇಂದ್ರಾಣಾಂ ಹಸ್ತೀಶ್ವರಾಣಾಮ್ , ತಮ್ ‘ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ’ ಇತಿ ಅನುವರ್ತತೇ । ನರಾಣಾಂ ಚ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ನರಾಧಿಪಂ ರಾಜಾನಂ ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಜಾನೀಹಿ ॥ ೨೭ ॥
ಆಯುಧಾನಾಮಹಂ ವಜ್ರಂ ಧೇನೂನಾಮಸ್ಮಿ ಕಾಮಧುಕ್ ।
ಪ್ರಜನಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಕಂದರ್ಪಃ ಸರ್ಪಾಣಾಮಸ್ಮಿ ವಾಸುಕಿಃ ॥ ೨೮ ॥
ಪ್ರಜನಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಕಂದರ್ಪಃ ಸರ್ಪಾಣಾಮಸ್ಮಿ ವಾಸುಕಿಃ ॥ ೨೮ ॥
ಆಯುಧಾನಾಮ್ ಅಹಂ ವಜ್ರಂ ದಧೀಚ್ಯಸ್ಥಿಸಂಭವಮ್ । ಧೇನೂನಾಂ ದೋಗ್ಧ್ರೀಣಾಮ್ ಅಸ್ಮಿ ಕಾಮಧುಕ್ ವಸಿಷ್ಠಸ್ಯ ಸರ್ವಕಾಮಾನಾಂ ದೋಗ್ಧ್ರೀ, ಸಾಮಾನ್ಯಾ ವಾ ಕಾಮಧುಕ್ । ಪ್ರಜನಃ ಪ್ರಜನಯಿತಾ ಅಸ್ಮಿ ಕಂದರ್ಪಃ ಕಾಮಃ ಸರ್ಪಾಣಾಂ ಸರ್ಪಭೇದಾನಾಮ್ ಅಸ್ಮಿ ವಾಸುಕಿಃ ಸರ್ಪರಾಜಃ ॥ ೨೮ ॥
ಅನಂತಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ನಾಗಾನಾಂ ವರುಣೋ ಯಾದಸಾಮಹಮ್ ।
ಪಿತೄಣಾಮರ್ಯಮಾ ಚಾಸ್ಮಿ ಯಮಃ ಸಂಯಮತಾಮಹಮ್ ॥ ೨೯ ॥
ಪಿತೄಣಾಮರ್ಯಮಾ ಚಾಸ್ಮಿ ಯಮಃ ಸಂಯಮತಾಮಹಮ್ ॥ ೨೯ ॥
ಅನಂತಶ್ಚ ಅಸ್ಮಿ ನಾಗಾನಾಂ ನಾಗವಿಶೇಷಾಣಾಂ ನಾಗರಾಜಶ್ಚ ಅಸ್ಮಿ । ವರುಣೋ ಯಾದಸಾಮ್ ಅಹಮ್ ಅಬ್ದೇವತಾನಾಂ ರಾಜಾ ಅಹಮ್ । ಪಿತೄಣಾಮ್ ಅರ್ಯಮಾ ನಾಮ ಪಿತೃರಾಜಶ್ಚ ಅಸ್ಮಿ । ಯಮಃ ಸಂಯಮತಾಂ ಸಂಯಮನಂ ಕುರ್ವತಾಮ್ ಅಹಮ್ ॥ ೨೯ ॥
ಪ್ರಹ್ಲಾದಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ದೈತ್ಯಾನಾಂ ಕಾಲಃ ಕಲಯತಾಮಹಮ್ ।
ಮೃಗಾಣಾಂ ಚ ಮೃಗೇಂದ್ರೋಽಹಂ ವೈನತೇಯಶ್ಚ ಪಕ್ಷಿಣಾಮ್ ॥ ೩೦ ॥
ಮೃಗಾಣಾಂ ಚ ಮೃಗೇಂದ್ರೋಽಹಂ ವೈನತೇಯಶ್ಚ ಪಕ್ಷಿಣಾಮ್ ॥ ೩೦ ॥
ಪ್ರಹ್ಲಾದೋ ನಾಮ ಚ ಅಸ್ಮಿ ದೈತ್ಯಾನಾಂ ದಿತಿವಂಶ್ಯಾನಾಮ್ । ಕಾಲಃ ಕಲಯತಾಂ ಕಲನಂ ಗಣನಂ ಕುರ್ವತಾಮ್ ಅಹಮ್ । ಮೃಗಾಣಾಂ ಚ ಮೃಗೇಂದ್ರಃ ಸಿಂಹೋ ವ್ಯಾಘ್ರೋ ವಾ ಅಹಮ್ । ವೈನತೇಯಶ್ಚ ಗರುತ್ಮಾನ್ ವಿನತಾಸುತಃ ಪಕ್ಷಿಣಾಂ ಪತತ್ರಿಣಾಮ್ ॥ ೩೦ ॥
ಪವನಃ ಪವತಾಮಸ್ಮಿ ರಾಮಃ ಶಸ್ತ್ರಭೃತಾಮಹಮ್ ।
ಝಷಾಣಾಂ ಮಕರಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಸ್ರೋತಸಾಮಸ್ಮಿ ಜಾಹ್ನವೀ ॥ ೩೧ ॥
ಝಷಾಣಾಂ ಮಕರಶ್ಚಾಸ್ಮಿ ಸ್ರೋತಸಾಮಸ್ಮಿ ಜಾಹ್ನವೀ ॥ ೩೧ ॥
ಪವನಃ ವಾಯುಃ ಪವತಾಂ ಪಾವಯಿತೄಣಾಮ್ ಅಸ್ಮಿ । ರಾಮಃ ಶಸ್ತ್ರಭೃತಾಮ್ ಅಹಂ ಶಸ್ತ್ರಾಣಾಂ ಧಾರಯಿತೄಣಾಂ ದಾಶರಥಿಃ ರಾಮಃ ಅಹಮ್ । ಝಷಾಣಾಂ ಮತ್ಸ್ಯಾದೀನಾಂ ಮಕರಃ ನಾಮ ಜಾತಿವಿಶೇಷಃ ಅಹಮ್ । ಸ್ರೋತಸಾಂ ಸ್ರವಂತೀನಾಮ್ ಅಸ್ಮಿ ಜಾಹ್ನವೀ ಗಂಗಾ ॥ ೩೧ ॥
ಸರ್ಗಾಣಾಮಾದಿರಂತಶ್ಚ ಮಧ್ಯಂ ಚೈವಾಹಮರ್ಜುನ ।
ಅಧ್ಯಾತ್ಮವಿದ್ಯಾ ವಿದ್ಯಾನಾಂ ವಾದಃ ಪ್ರವದತಾಮಹಮ್ ॥ ೩೨ ॥
ಅಧ್ಯಾತ್ಮವಿದ್ಯಾ ವಿದ್ಯಾನಾಂ ವಾದಃ ಪ್ರವದತಾಮಹಮ್ ॥ ೩೨ ॥
ಸರ್ಗಾಣಾಂ ಸೃಷ್ಟೀನಾಮ್ ಆದಿಃ ಅಂತಶ್ಚ ಮಧ್ಯಂ ಚೈವ ಅಹಮ್ ಉತ್ಪತ್ತಿಸ್ಥಿತಿಲಯಾಃ ಅಹಮ್ ಅರ್ಜುನ । ಭೂತಾನಾಂ ಜೀವಾಧಿಷ್ಠಿತಾನಾಮೇವ ಆದಿಃ ಅಂತಶ್ಚ ಇತ್ಯಾದ್ಯುಕ್ತಮ್ ಉಪಕ್ರಮೇ, ಇಹ ತು ಸರ್ವಸ್ಯೈವ ಸರ್ಗಮಾತ್ರಸ್ಯ ಇತಿ ವಿಶೇಷಃ । ಅಧ್ಯಾತ್ಮವಿದ್ಯಾ ವಿದ್ಯಾನಾಂ ಮೋಕ್ಷಾರ್ಥತ್ವಾತ್ ಪ್ರಧಾನಮಸ್ಮಿ । ವಾದಃ ಅರ್ಥನಿರ್ಣಯಹೇತುತ್ವಾತ್ ಪ್ರವದತಾಂ ಪ್ರಧಾನಮ್ , ಅತಃ ಸಃ ಅಹಮ್ ಅಸ್ಮಿ । ಪ್ರವತ್ತ್ಕೃದ್ವಾರೇಣ ವದನಭೇದಾನಾಮೇವ ವಾದಜಲ್ಪವಿತಂಡಾನಾಮ್ ಇಹ ಗ್ರಹಣಂ ಪ್ರವದತಾಮ್ ಇತಿ ॥ ೩೨ ॥
ಅಕ್ಷರಾಣಾಮಕಾರೋಽಸ್ಮಿ
ದ್ವಂದ್ವಃ ಸಾಮಾಸಿಕಸ್ಯ ಚ ।
ಅಹಮೇವಾಕ್ಷಯಃ ಕಾಲೋ
ಧಾತಾಹಂ ವಿಶ್ವತೋಮುಖಃ ॥ ೩೩ ॥
ದ್ವಂದ್ವಃ ಸಾಮಾಸಿಕಸ್ಯ ಚ ।
ಅಹಮೇವಾಕ್ಷಯಃ ಕಾಲೋ
ಧಾತಾಹಂ ವಿಶ್ವತೋಮುಖಃ ॥ ೩೩ ॥
ಅಕ್ಷರಾಣಾಂ ವರ್ಣಾನಾಮ್ ಅಕಾರಃ ವರ್ಣಃ ಅಸ್ಮಿ । ದ್ವಂದ್ವಃ ಸಮಾಸಃ ಅಸ್ಮಿ ಸಾಮಾಸಿಕಸ್ಯ ಚ ಸಮಾಸಸಮೂಹಸ್ಯ । ಕಿಂಚ ಅಹಮೇವ ಅಕ್ಷಯಃ ಅಕ್ಷೀಣಃ ಕಾಲಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧಃ ಕ್ಷಣಾದ್ಯಾಖ್ಯಃ, ಅಥವಾ ಪರಮೇಶ್ವರಃ ಕಾಲಸ್ಯಾಪಿ ಕಾಲಃ ಅಸ್ಮಿ । ಧಾತಾ ಅಹಂ ಕರ್ಮಫಲಸ್ಯ ವಿಧಾತಾ ಸರ್ವಜಗತಃ ವಿಶ್ವತೋಮುಖಃ ಸರ್ವತೋಮುಖಃ ॥ ೩೩ ॥
ಮೃತ್ಯುಃ ಸರ್ವಹರಶ್ಚಾಹಮುದ್ಭವಶ್ಚ ಭವಿಷ್ಯತಾಮ್ ।
ಕೀರ್ತಿಃ ಶ್ರೀರ್ವಾಕ್ಚ ನಾರೀಣಾಂ ಸ್ಮೃತಿರ್ಮೇಧಾ ಧೃತಿಃ ಕ್ಷಮಾ ॥ ೩೪ ॥
ಕೀರ್ತಿಃ ಶ್ರೀರ್ವಾಕ್ಚ ನಾರೀಣಾಂ ಸ್ಮೃತಿರ್ಮೇಧಾ ಧೃತಿಃ ಕ್ಷಮಾ ॥ ೩೪ ॥
ಮೃತ್ಯುಃ ದ್ವಿವಿಧಃ ಧನಾದಿಹರಃ ಪ್ರಾಣಹರಶ್ಚ ; ತತ್ರ ಯಃ ಪ್ರಾಣಹರಃ, ಸ ಸರ್ವಹರಃ ಉಚ್ಯತೇ ; ಸಃ ಅಹಮ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಥವಾ, ಪರಃ ಈಶ್ವರಃ ಪ್ರಲಯೇ ಸರ್ವಹರಣಾತ್ ಸರ್ವಹರಃ, ಸಃ ಅಹಮ್ । ಉದ್ಭವಃ ಉತ್ಕರ್ಷಃ ಅಭ್ಯುದಯಃ ತತ್ಪ್ರಾಪ್ತಿಹೇತುಶ್ಚ ಅಹಮ್ । ಕೇಷಾಮ್ ? ಭವಿಷ್ಯತಾಂ ಭಾವಿಕಲ್ಯಾಣಾನಾಮ್ , ಉತ್ಕರ್ಷಪ್ರಾಪ್ತಿಯೋಗ್ಯಾನಾಮ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಕೀರ್ತಿಃ ಶ್ರೀಃ ವಾಕ್ ಚ ನಾರೀಣಾಂ ಸ್ಮೃತಿಃ ಮೇಧಾ ಧೃತಿಃ ಕ್ಷಮಾ ಇತ್ಯೇತಾಃ ಉತ್ತಮಾಃ ಸ್ತ್ರೀಣಾಮ್ ಅಹಮ್ ಅಸ್ಮಿ, ಯಾಸಾಮ್ ಆಭಾಸಮಾತ್ರಸಂಬಂಧೇನಾಪಿ ಲೋಕಃ ಕೃತಾರ್ಥಮಾತ್ಮಾನಂ ಮನ್ಯತೇ ॥ ೩೪ ॥
ಬೃಹತ್ಸಾಮ ತಥಾ ಸಾಮ್ನಾಂ ಗಾಯತ್ರೀ ಚ್ಛಂದಸಾಮಹಮ್ ।
ಮಾಸಾನಾಂ ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷೋಽಹಮೃತೂನಾಂ ಕುಸುಮಾಕರಃ ॥ ೩೫ ॥
ಮಾಸಾನಾಂ ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷೋಽಹಮೃತೂನಾಂ ಕುಸುಮಾಕರಃ ॥ ೩೫ ॥
ಬೃಹತ್ಸಾಮ ತಥಾ ಸಾಮ್ನಾಂ ಪ್ರಧಾನಮಸ್ಮಿ । ಗಾಯತ್ರೀ ಚ್ಛಂದಸಾಮ್ ಅಹಂ ಗಾಯತ್ರ್ಯಾದಿಚ್ಛಂದೋವಿಶಿಷ್ಟಾನಾಮೃಚಾಂ ಗಾಯತ್ರೀ ಋಕ್ ಅಹಮ್ ಅಸ್ಮಿ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಮಾಸಾನಾಂ ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷಃ ಅಹಮ್ , ಋತೂನಾಂ ಕುಸುಮಾಕರಃ ವಸಂತಃ ॥ ೩೫ ॥
ದ್ಯೂತಂ ಛಲಯತಾಮಸ್ಮಿ
ತೇಜಸ್ತೇಜಸ್ವಿನಾಮಹಮ್ ।
ಜಯೋಽಸ್ಮಿ ವ್ಯವಸಾಯೋಽಸ್ಮಿ
ಸತ್ತ್ವಂ ಸತ್ತ್ವವತಾಮಹಮ್ ॥ ೩೬ ॥
ತೇಜಸ್ತೇಜಸ್ವಿನಾಮಹಮ್ ।
ಜಯೋಽಸ್ಮಿ ವ್ಯವಸಾಯೋಽಸ್ಮಿ
ಸತ್ತ್ವಂ ಸತ್ತ್ವವತಾಮಹಮ್ ॥ ೩೬ ॥
ದ್ಯೂತಮ್ ಅಕ್ಷದೇವನಾದಿಲಕ್ಷಣಂ ಛಲಯತಾಂ ಛಲಸ್ಯ ಕರ್ತೄಣಾಮ್ ಅಸ್ಮಿ । ತೇಜಸ್ವಿನಾಂ ತೇಜಃ ಅಹಮ್ । ಜಯಃ ಅಸ್ಮಿ ಜೇತೄಣಾಮ್ , ವ್ಯವಸಾಯಃ ಅಸ್ಮಿ ವ್ಯವಸಾಯಿನಾಮ್ , ಸತ್ತ್ವಂ ಸತ್ತ್ವವತಾಂ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಾನಾಮ್ ಅಹಮ್ ॥ ೩೬ ॥
ವೃಷ್ಣೀನಾಂ ವಾಸುದೇವೋಽಸ್ಮಿ
ಪಾಂಡವಾನಾಂ ಧನಂಜಯಃ ।
ಮುನೀನಾಮಪ್ಯಹಂ ವ್ಯಾಸಃ
ಕವೀನಾಮುಶನಾ ಕವಿಃ ॥ ೩೭ ॥
ಪಾಂಡವಾನಾಂ ಧನಂಜಯಃ ।
ಮುನೀನಾಮಪ್ಯಹಂ ವ್ಯಾಸಃ
ಕವೀನಾಮುಶನಾ ಕವಿಃ ॥ ೩೭ ॥
ವೃಷ್ಣೀನಾಂ ಯಾದವಾನಾಂ ವಾಸುದೇವಃ ಅಸ್ಮಿ ಅಯಮೇವ ಅಹಂ ತ್ವತ್ಸಖಃ । ಪಾಂಡವಾನಾಂ ಧನಂಜಯಃ
ತ್ವಮೇವ । ಮುನೀನಾಂ ಮನನಶೀಲಾನಾಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಜ್ಞಾನಿನಾಮ್ ಅಪಿ ಅಹಂ ವ್ಯಾಸಃ, ಕವೀನಾಂ ಕ್ರಾಂತದರ್ಶಿನಾಮ್ ಉಶನಾ ಕವಿಃ ಅಸ್ಮಿ ॥ ೩೭ ॥
ದಂಡೋ ದಮಯತಾಮಸ್ಮಿ
ನೀತಿರಸ್ಮಿ ಜಿಗೀಷತಾಮ್ ।
ಮೌನಂ ಚೈವಾಸ್ಮಿ ಗುಹ್ಯಾನಾಂ
ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾನವತಾಮಹಮ್ ॥ ೩೮ ॥
ನೀತಿರಸ್ಮಿ ಜಿಗೀಷತಾಮ್ ।
ಮೌನಂ ಚೈವಾಸ್ಮಿ ಗುಹ್ಯಾನಾಂ
ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾನವತಾಮಹಮ್ ॥ ೩೮ ॥
ದಂಡಃ ದಮಯತಾಂ ದಮಯಿತೄಣಾಮ್ ಅಸ್ಮಿ ಅದಾಂತಾನಾಂ ದಮನಕಾರಣಮ್ । ನೀತಿಃ ಅಸ್ಮಿ ಜಿಗೀಷತಾಂ ಜೇತುಮಿಚ್ಛತಾಮ್ । ಮೌನಂ ಚೈವ ಅಸ್ಮಿ ಗುಹ್ಯಾನಾಂ ಗೋಪ್ಯಾನಾಮ್ । ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾನವತಾಮ್ ಅಹಮ್ ॥ ೩೮ ॥
ಯಚ್ಚಾಪಿ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಬೀಜಂ ತದಹಮರ್ಜುನ ।
ನ ತದಸ್ತಿ ವಿನಾ ಯತ್ಸ್ಯಾನ್ಮಯಾ ಭೂತಂ ಚರಾಚರಮ್ ॥ ೩೯ ॥
ನ ತದಸ್ತಿ ವಿನಾ ಯತ್ಸ್ಯಾನ್ಮಯಾ ಭೂತಂ ಚರಾಚರಮ್ ॥ ೩೯ ॥
ಯಚ್ಚಾಪಿ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಬೀಜಂ ಪ್ರರೋಹಕಾರಣಮ್ , ತತ್ ಅಹಮ್ ಅರ್ಜುನ । ಪ್ರಕರಣೋಪಸಂಹಾರಾರ್ಥಂ ವಿಭೂತಿಸಂಕ್ಷೇಪಮಾಹ — ನ ತತ್ ಅಸ್ತಿ ಭೂತಂ ಚರಾಚರಂ ಚರಮ್ ಅಚರಂ ವಾ, ಮಯಾ ವಿನಾ ಯತ್ ಸ್ಯಾತ್ ಭವೇತ್ । ಮಯಾ ಅಪಕೃಷ್ಟಂ ಪರಿತ್ಯಕ್ತಂ ನಿರಾತ್ಮಕಂ ಶೂನ್ಯಂ ಹಿ ತತ್ ಸ್ಯಾತ್ । ಅತಃ ಮದಾತ್ಮಕಂ ಸರ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೩೯ ॥
ನಾಂತೋಽಸ್ತಿ ಮಮ ದಿವ್ಯಾನಾಂ
ವಿಭೂತೀನಾಂ ಪರಂತಪ ।
ಏಷ ತೂದ್ದೇಶತಃ ಪ್ರೋಕ್ತೋ
ವಿಭೂತೇರ್ವಿಸ್ತರೋ ಮಯಾ ॥ ೪೦ ॥
ವಿಭೂತೀನಾಂ ಪರಂತಪ ।
ಏಷ ತೂದ್ದೇಶತಃ ಪ್ರೋಕ್ತೋ
ವಿಭೂತೇರ್ವಿಸ್ತರೋ ಮಯಾ ॥ ೪೦ ॥
ನ ಅಂತಃ ಅಸ್ತಿ ಮಮ ದಿವ್ಯಾನಾಂ ವಿಭೂತೀನಾಂ ವಿಸ್ತರಾಣಾಂ ಪರಂತಪ । ನ ಹಿ ಈಶ್ವರಸ್ಯ ಸರ್ವಾತ್ಮನಃ ದಿವ್ಯಾನಾಂ ವಿಭೂತೀನಾಮ್ ಇಯತ್ತಾ ಶಕ್ಯಾ ವಕ್ತುಂ ಜ್ಞಾತುಂ ವಾ ಕೇನಚಿತ್ । ಏಷ ತು ಉದ್ದೇಶತಃ ಏಕದೇಶೇನ ಪ್ರೋಕ್ತಃ ವಿಭೂತೇಃ ವಿಸ್ತರಃ ಮಯಾ ॥ ೪೦ ॥
ಯದ್ಯದ್ವಿಭೂತಿಮತ್ಸತ್ತ್ವಂ ಶ್ರೀಮದೂರ್ಜಿತಮೇವ ವಾ ।
ತತ್ತದೇವಾವಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಮಮ ತೇಜೋಂಶಸಂಭವಮ್ ॥ ೪೧ ॥
ತತ್ತದೇವಾವಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಮಮ ತೇಜೋಂಶಸಂಭವಮ್ ॥ ೪೧ ॥
ಯದ್ಯತ್ ಲೋಕೇ ವಿಭೂತಿಮತ್ ವಿಭೂತಿಯುಕ್ತಂ ಸತ್ತ್ವಂ ವಸ್ತು ಶ್ರೀಮತ್ ಊರ್ಜಿತಮೇವ ವಾ ಶ್ರೀರ್ಲಕ್ಷ್ಮೀಃ ತಯಾ ಸಹಿತಮ್ ಉತ್ಸಾಹೋಪೇತಂ ವಾ, ತತ್ತದೇವ ಅವಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಜಾನೀಹಿ ಮಮ ಈಶ್ವರಸ್ಯ ತೇಜೋಂಶಸಂಭವಂ ತೇಜಸಃ ಅಂಶಃ ಏಕದೇಶಃ ಸಂಭವಃ ಯಸ್ಯ ತತ್ ತೇಜೋಂಶಸಂಭವಮಿತಿ ಅವಗಚ್ಛ ತ್ವಮ್ ॥ ೪೧ ॥
ಅಥವಾ ಬಹುನೈತೇನ ಕಿಂ ಜ್ಞಾತೇನ ತವಾರ್ಜುನ ।
ವಿಷ್ಟಭ್ಯಾಹಮಿದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಮೇಕಾಂಶೇನ ಸ್ಥಿತೋ ಜಗತ್ ॥ ೪೨ ॥
ವಿಷ್ಟಭ್ಯಾಹಮಿದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಮೇಕಾಂಶೇನ ಸ್ಥಿತೋ ಜಗತ್ ॥ ೪೨ ॥
ಅಥವಾ ಬಹುನಾ ಏತೇನ ಏವಮಾದಿನಾ ಕಿಂ ಜ್ಞಾತೇನ ತವ ಅರ್ಜುನ ಸ್ಯಾತ್ ಸಾವಶೇಷೇಣ । ಅಶೇಷತಃ ತ್ವಮ್ ಉಚ್ಯಮಾನಮ್ ಅರ್ಥಂ ಶೃಣು — ವಿಷ್ಟಭ್ಯ ವಿಶೇಷತಃ ಸ್ತಂಭನಂ ದೃಢಂ ಕೃತ್ವಾ ಇದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗತ್ ಏಕಾಂಶೇನ ಏಕಾವಯವೇನ ಏಕಪಾದೇನ, ಸರ್ವಭೂತಸ್ವರೂಪೇಣ ಇತ್ಯೇತತ್ ; ತಥಾ ಚ ಮಂತ್ರವರ್ಣಃ — ‘ಪಾದೋಽಸ್ಯ ವಿಶ್ವಾ ಭೂತಾನಿ’ (ಋ. ೧೦ । ೮ । ೯೦ । ೩) ಇತಿ ; ಸ್ಥಿತಃ ಅಹಮ್ ಇತಿ ॥ ೪೨ ॥