श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्ஷோட³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
ஷோட³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
தை³வீ ஆஸுரீ ராக்ஷஸீ இதி ப்ராணிநாம் ப்ரக்ருதய: நவமே அத்⁴யாயே ஸூசிதா: । தாஸாம் விஸ்தரேண ப்ரத³ர்ஶநாய ‘அப⁴யம் ஸத்த்வஸம்ஶுத்³தி⁴:’ இத்யாதி³: அத்⁴யாய: ஆரப்⁴யதே । தத்ர ஸம்ஸாரமோக்ஷாய தை³வீ ப்ரக்ருதி:, நிப³ந்தா⁴ய ஆஸுரீ ராக்ஷஸீ ச இதி தை³வ்யா: ஆதா³நாய ப்ரத³ர்ஶநம் க்ரியதே, இதரயோ: பரிவர்ஜநாய ச ॥
ஶ்ரீப⁴க³வாநுவாச —
அப⁴யம் ஸத்த்வஸம்ஶுத்³தி⁴ர்ஜ்ஞாநயோக³வ்யவஸ்தி²தி: ।
தா³நம் த³மஶ்ச யஜ்ஞஶ்ச ஸ்வாத்⁴யாயஸ்தப ஆர்ஜவம் ॥ 1 ॥
அப⁴யம் அபீ⁴ருதா । ஸத்த்வஸம்ஶுத்³தி⁴: ஸத்த்வஸ்ய அந்த:கரணஸ்ய ஸம்ஶுத்³தி⁴: ஸம்வ்யவஹாரேஷு பரவஞ்சநாமாயாந்ருதாதி³பரிவர்ஜநம் ஶுத்³த⁴ஸத்த்வபா⁴வேந வ்யவஹார: இத்யர்த²: । ஜ்ஞாநயோக³வ்யவஸ்தி²தி: ஜ்ஞாநம் ஶாஸ்த்ரத: ஆசார்யதஶ்ச ஆத்மாதி³பதா³ர்தா²நாம் அவக³ம:, அவக³தாநாம் இந்த்³ரியாத்³யுபஸம்ஹாரேண ஏகாக்³ரதயா ஸ்வாத்மஸம்வேத்³யதாபாத³நம் யோக³:, தயோ: ஜ்ஞாநயோக³யோ: வ்யவஸ்தி²தி: வ்யவஸ்தா²நம் தந்நிஷ்ட²தா । ஏஷா ப்ரதா⁴நா தை³வீ ஸாத்த்விகீ ஸம்பத் । யத்ர யேஷாம் அதி⁴க்ருதாநாம் யா ப்ரக்ருதி: ஸம்ப⁴வதி, ஸாத்த்விகீ ஸா உச்யதே । தா³நம் யதா²ஶக்தி ஸம்விபா⁴க³: அந்நாதீ³நாம் । த³மஶ்ச பா³ஹ்யகரணாநாம் உபஶம: ; அந்த:கரணஸ்ய உபஶமம் ஶாந்திம் வக்ஷ்யதி । யஜ்ஞஶ்ச ஶ்ரௌத: அக்³நிஹோத்ராதி³: । ஸ்மார்தஶ்ச தே³வயஜ்ஞாதி³:, ஸ்வாத்⁴யாய: ருக்³வேதா³த்³யத்⁴யயநம் அத்³ருஷ்டார்த²ம் । தப: வக்ஷ்யமாணம் ஶாரீராதி³ । ஆர்ஜவம் ருஜுத்வம் ஸர்வதா³ ॥ 1 ॥
கிஞ்ச —
அஹிம்ஸா ஸத்யமக்ரோத⁴ஸ்த்யாக³: ஶாந்திரபைஶுநம் ।
த³யா பூ⁴தேஷ்வலோலுப்த்வம் மார்த³வம் ஹ்ரீரசாபலம் ॥ 2 ॥
அஹிம்ஸா அஹிம்ஸநம் ப்ராணிநாம் பீடா³வர்ஜநம் । ஸத்யம் அப்ரியாந்ருதவர்ஜிதம் யதா²பூ⁴தார்த²வசநம் । அக்ரோத⁴: பரை: ஆக்ருஷ்டஸ்ய அபி⁴ஹதஸ்ய வா ப்ராப்தஸ்ய க்ரோத⁴ஸ்ய உபஶமநம் । த்யாக³: ஸம்ந்யாஸ:, பூர்வம் தா³நஸ்ய உக்தத்வாத் । ஶாந்தி: அந்த:கரணஸ்ய உபஶம: । அபைஶுநம் அபிஶுநதா ; பரஸ்மை பரரந்த்⁴ரப்ரகடீகரணம் பைஶுநம் , தத³பா⁴வ: அபைஶுநம் । த³யா க்ருபா பூ⁴தேஷு து³:கி²தேஷு । அலோலுப்த்வம் இந்த்³ரியாணாம் விஷயஸம்நிதௌ⁴ அவிக்ரியா । மார்த³வம் ம்ருது³தா அக்ரௌர்யம் । ஹ்ரீ: லஜ்ஜா । அசாபலம் அஸதி ப்ரயோஜநே வாக்பாணிபாதா³தீ³நாம் அவ்யாபாரயித்ருத்வம் ॥ 2 ॥
கிஞ்ச —
தேஜ: க்ஷமா த்⁴ருதி: ஶௌசமத்³ரோஹோ நாதிமாநிதா ।
ப⁴வந்தி ஸம்பத³ம் தை³வீமபி⁴ஜாதஸ்ய பா⁴ரத ॥ 3 ॥
தேஜ: ப்ராக³ல்ப்⁴யம் ந த்வக்³க³தா தீ³ப்தி: । க்ஷமா ஆக்ருஷ்டஸ்ய தாடி³தஸ்ய வா அந்தர்விக்ரியாநுத்பத்தி:, உத்பந்நாயாம் விக்ரியாயாம் உபஶமநம் அக்ரோத⁴: இதி அவோசாம । இத்த²ம் க்ஷமாயா: அக்ரோத⁴ஸ்ய ச விஶேஷ: । த்⁴ருதி: தே³ஹேந்த்³ரியேஷு அவஸாத³ம் ப்ராப்தேஷு தஸ்ய ப்ரதிஷேத⁴க: அந்த:கரணவ்ருத்திவிஶேஷ:, யேந உத்தம்பி⁴தாநி கரணாநி தே³ஹஶ்ச ந அவஸீத³ந்தி । ஶௌசம் த்³விவித⁴ம் ம்ருஜ்ஜலக்ருதம் பா³ஹ்யம் ஆப்⁴யந்தரம் ச மநோபு³த்³த்⁴யோ: நைர்மல்யம் மாயாராகா³தி³காலுஷ்யாபா⁴வ: ; ஏவம் த்³விவித⁴ம் ஶௌசம் । அத்³ரோஹ: பரஜிகா⁴ம்ஸாபா⁴வ: அஹிம்ஸநம் । நாதிமாநிதா அத்யர்த²ம் மாந: அதிமாந:, ஸ: யஸ்ய வித்³யதே ஸ: அதிமாநீ, தத்³பா⁴வ: அதிமாநிதா, தத³பா⁴வ: நாதிமாநிதா ஆத்மந: பூஜ்யதாதிஶயபா⁴வநாபா⁴வ இத்யர்த²: । ப⁴வந்தி அப⁴யாதீ³நி ஏதத³ந்தாநி ஸம்பத³ம் அபி⁴ஜாதஸ்ய । கிம்விஶிஷ்டாம் ஸம்பத³ம் ? தை³வீம் தே³வாநாம் யா ஸம்பத் தாம் அபி⁴லக்ஷ்ய ஜாதஸ்ய தே³வவிபூ⁴த்யர்ஹஸ்ய பா⁴விகல்யாணஸ்ய இத்யர்த²:, ஹே பா⁴ரத ॥ 3 ॥
அத² இதா³நீம் ஆஸுரீ ஸம்பத் உச்யதே —
த³ம்போ⁴ த³ர்போ(அ)திமாநஶ்ச க்ரோத⁴: பாருஷ்யமேவ ச ।
அஜ்ஞாநம் சாபி⁴ஜாதஸ்ய பார்த² ஸம்பத³மாஸுரீம் ॥ 4 ॥
த³ம்ப⁴: த⁴ர்மத்⁴வஜித்வம் । த³ர்ப: வித்³யாத⁴நஸ்வஜநாதி³நிமித்த: உத்ஸேக: । அதிமாந: பூர்வோக்த: । க்ரோத⁴ஶ்ச । பாருஷ்யமேவ ச பருஷவசநம் — யதா² காணம் ‘சக்ஷுஷ்மாந்’ விரூபம் ‘ரூபவாந்’ ஹீநாபி⁴ஜநம் ‘உத்தமாபி⁴ஜந:’ இத்யாதி³ । அஜ்ஞாநம் ச அவிவேகஜ்ஞாநம் கர்தவ்யாகர்தவ்யாதி³விஷயமித்²யாப்ரத்யய: । அபி⁴ஜாதஸ்ய பார்த² । கிம் அபி⁴ஜாதஸ்யேதி, ஆஹ — ஸம்பத³ம் ஆஸுரீம் அஸுராணாம் ஸம்பத் ஆஸுரீ தாம் அபி⁴ஜாதஸ்ய இத்யர்த²: ॥ 4 ॥
அநயோ: ஸம்பதோ³: கார்யம் உச்யதே —
தை³வீ ஸம்பத்³விமோக்ஷாய நிப³ந்தா⁴யாஸுரீ மதா ।
மா ஶுச: ஸம்பத³ம் தை³வீமபி⁴ஜாதோ(அ)ஸி பாண்ட³வ ॥ 5 ॥
தை³வீ ஸம்பத் யா, ஸா விமோக்ஷாய ஸம்ஸாரப³ந்த⁴நாத் । நிப³ந்தா⁴ய நியத: ப³ந்த⁴: நிப³ந்த⁴: தத³ர்த²ம் ஆஸுரீ ஸம்பத் மதா அபி⁴ப்ரேதா । ததா² ராக்ஷஸீ ச । தத்ர ஏவம் உக்தே ஸதி அர்ஜுநஸ்ய அந்தர்க³தம் பா⁴வம் ‘கிம் அஹம் ஆஸுரஸம்பத்³யுக்த: ? கிம் வா தை³வஸம்பத்³யுக்த: ? ’ இத்யேவம் ஆலோசநாரூபம் ஆலக்ஷ்ய ஆஹ ப⁴க³வாந் — மா ஶுச: ஶோகம் மா கார்ஷீ: । ஸம்பத³ம் தை³வீம் அபி⁴ஜாத: அஸி அபி⁴லக்ஷ்ய ஜாதோ(அ)ஸி, பா⁴விகல்யாண: த்வம் அஸி இத்யர்த²:, ஹே பாண்ட³வ ॥ 5 ॥
த்³வௌ பூ⁴தஸர்கௌ³ லோகே(அ)ஸ்மிந்தை³வ ஆஸுர ஏவ ச ।
தை³வோ விஸ்தரஶ: ப்ரோக்த ஆஸுரம் பார்த² மே ஶ்ருணு ॥ 6 ॥
த்³வௌ த்³விஸங்க்²யாகௌ பூ⁴தஸர்கௌ³ பூ⁴தாநாம் மநுஷ்யாணாம் ஸர்கௌ³ ஸ்ருஷ்டீ பூ⁴தஸர்கௌ³ ஸ்ருஜ்யேதேதி ஸர்கௌ³ பூ⁴தாந்யேவ ஸ்ருஜ்யமாநாநி தை³வாஸுரஸம்பத்³த்³வயயுக்தாநி இதி த்³வௌ பூ⁴தஸர்கௌ³ இதி உச்யதே, ‘த்³வயா ஹ வை ப்ராஜாபத்யா தே³வாஶ்சாஸுராஶ்ச’ (ப்³ரு. உ. 1 । 3 । 1) இதி ஶ்ருதே: । லோகே அஸ்மிந் , ஸம்ஸாரே இத்யர்த²:, ஸர்வேஷாம் த்³வைவித்⁴யோபபத்தே: । கௌ தௌ பூ⁴தஸர்கௌ³ இதி, உச்யதே — ப்ரக்ருதாவேவ தை³வ ஆஸுர ஏவ ச । உக்தயோரேவ புந: அநுவாதே³ ப்ரயோஜநம் ஆஹ — தை³வ: பூ⁴தஸர்க³: ‘அப⁴யம் ஸத்த்வஸம்ஶுத்³தி⁴:’ (ப⁴. கீ³. 16 । 1) இத்யாதி³நா விஸ்தரஶ: விஸ்தரப்ரகாரை: ப்ரோக்த: கதி²த:, ந து ஆஸுர: விஸ்தரஶ: ; அத: தத்பரிவர்ஜநார்த²ம் ஆஸுரம் பார்த², மே மம வசநாத் உச்யமாநம் விஸ்தரஶ: ஶ்ருணு அவதா⁴ரய ॥ 6 ॥
ஆ அத்⁴யாயபரிஸமாப்தே: ஆஸுரீ ஸம்பத் ப்ராணிவிஶேஷணத்வேந ப்ரத³ர்ஶ்யதே, ப்ரத்யக்ஷீகரணேந ச ஶக்யதே தஸ்யா: பரிவர்ஜநம் கர்துமிதி —
ப்ரவ்ருத்திம் ச நிவ்ருத்திம் ச ஜநா ந விது³ராஸுரா: ।
ந ஶௌசம் நாபி சாசாரோ ந ஸத்யம் தேஷு வித்³யதே ॥ 7 ॥
ப்ரவ்ருத்திம் ச ப்ரவர்தநம் யஸ்மிந் புருஷார்த²ஸாத⁴நே கர்தவ்யே ப்ரவ்ருத்தி: தாம் , நிவ்ருத்திம் ச ஏதத்³விபரீதாம் யஸ்மாத் அநர்த²ஹேதோ: நிவர்திதவ்யம் ஸா நிவ்ருத்தி: தாம் ச, ஜநா: ஆஸுரா: ந விது³: ந ஜாநந்தி । ந கேவலம் ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ ஏவ தே ந விது³:, ந ஶௌசம் நாபி ச ஆசார: ந ஸத்யம் தேஷு வித்³யதே ; அஶௌசா: அநாசாரா: மாயாவிந: அந்ருதவாதி³நோ ஹி ஆஸுரா: ॥ 7 ॥
கிஞ்ச —
அஸத்யமப்ரதிஷ்ட²ம் தே ஜக³தா³ஹுரநீஶ்வரம் ।
அபரஸ்பரஸம்பூ⁴தம் கிமந்யத்காமஹைதுகம் ॥ 8 ॥
அஸத்யம் யதா² வயம் அந்ருதப்ராயா: ததா² இத³ம் ஜக³த் ஸர்வம் அஸத்யம் , அப்ரதிஷ்ட²ம் ச ந அஸ்ய த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ ப்ரதிஷ்டா² அத: அப்ரதிஷ்ட²ம் ச, இதி தே ஆஸுரா: ஜநா: ஜக³த் ஆஹு:, அநீஶ்வரம் ந ச த⁴ர்மாத⁴ர்மஸவ்யபேக்ஷக: அஸ்ய ஶாஸிதா ஈஶ்வர: வித்³யதே இதி அத: அநீஶ்வரம் ஜக³த் ஆஹு: । கிஞ்ச, அபரஸ்பரஸம்பூ⁴தம் காமப்ரயுக்தயோ: ஸ்த்ரீபுருஷயோ: அந்யோந்யஸம்யோகா³த் ஜக³த் ஸர்வம் ஸம்பூ⁴தம் । கிமந்யத் காமஹைதுகம் காமஹேதுகமேவ காமஹைதுகம் । கிமந்யத் ஜக³த: காரணம் ? ந கிஞ்சித் அத்³ருஷ்டம் த⁴ர்மாத⁴ர்மாதி³ காரணாந்தரம் வித்³யதே ஜக³த: ‘காம ஏவ ப்ராணிநாம் காரணம்’ இதி லோகாயதிகத்³ருஷ்டி: இயம் ॥ 8 ॥
ஏதாம் த்³ருஷ்டிமவஷ்டப்⁴ய நஷ்டாத்மாநோ(அ)ல்பபு³த்³த⁴ய: ।
ப்ரப⁴வந்த்யுக்³ரகர்மாண: க்ஷயாய ஜக³தோ(அ)ஹிதா: ॥ 9 ॥
ஏதாம் த்³ருஷ்டிம் அவஷ்டப்⁴ய ஆஶ்ரித்ய நஷ்டாத்மாந: நஷ்டஸ்வபா⁴வா: விப்⁴ரஷ்டபரலோகஸாத⁴நா: அல்பபு³த்³த⁴ய: விஷயவிஷயா அல்பைவ பு³த்³தி⁴: யேஷாம் தே அல்பபு³த்³த⁴ய: ப்ரப⁴வந்தி உத்³ப⁴வந்தி உக்³ரகர்மாண: க்ரூரகர்மாண: ஹிம்ஸாத்மகா: । க்ஷயாய ஜக³த: ப்ரப⁴வந்தி இதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஜக³த: அஹிதா:, ஶத்ரவ: இத்யர்த²: ॥ 9 ॥
தே ச —
காமமாஶ்ரித்ய து³ஷ்பூரம் த³ம்ப⁴மாநமதா³ந்விதா: ।
மோஹாத்³க்³ருஹீத்வாஸத்³க்³ராஹாந்ப்ரவர்தந்தே(அ)ஶுசிவ்ரதா: ॥ 10 ॥
காமம் இச்சா²விஶேஷம் ஆஶ்ரித்ய அவஷ்டப்⁴ய து³ஷ்பூரம் அஶக்யபூரணம் த³ம்ப⁴மாநமதா³ந்விதா: த³ம்ப⁴ஶ்ச மாநஶ்ச மத³ஶ்ச த³ம்ப⁴மாநமதா³: தை: அந்விதா: த³ம்ப⁴மாநமதா³ந்விதா: மோஹாத் அவிவேகத: க்³ருஹீத்வா உபாதா³ய அஸத்³க்³ராஹாந் அஶுப⁴நிஶ்சயாந் ப்ரவர்தந்தே லோகே அஶுசிவ்ரதா: அஶுசீநி வ்ரதாநி யேஷாம் தே அஶுசிவ்ரதா: ॥ 10 ॥
கிஞ்ச —
சிந்தாமபரிமேயாம் ச ப்ரலயாந்தாமுபாஶ்ரிதா: ।
காமோபபோ⁴க³பரமா ஏதாவதி³தி நிஶ்சிதா: ॥ 11 ॥
சிந்தாம் அபரிமேயாம் ச, ந பரிமாதும் ஶக்யதே யஸ்யா: சிந்தாயா: இயத்தா ஸா அபரிமேயா, தாம் அபரிமேயாம் , ப்ரலயாந்தாம் மரணாந்தாம் உபாஶ்ரிதா:, ஸதா³ சிந்தாபரா: இத்யர்த²: । காமோபபோ⁴க³பரமா:, காம்யந்தே இதி காமா: விஷயா: ஶப்³தா³த³ய: தது³பபோ⁴க³பரமா: ‘அயமேவ பரம: புருஷார்த²: ய: காமோபபோ⁴க³:’ இத்யேவம் நிஶ்சிதாத்மாந:, ஏதாவத் இதி நிஶ்சிதா: ॥ 11 ॥
ஆஶாபாஶஶதைர்ப³த்³தா⁴: காமக்ரோத⁴பராயணா: ।
ஈஹந்தே காமபோ⁴கா³ர்த²மந்யாயேநார்த²ஸஞ்சயாந் ॥ 12 ॥
ஆஶாபாஶஶதை: ஆஶா ஏவ பாஶா: தச்ச²தை: ப³த்³தா⁴: நியந்த்ரிதா: ஸந்த: ஸர்வத: ஆக்ருஷ்யமாணா:, காமக்ரோத⁴பராயணா: காமக்ரோதௌ⁴ பரம் அயநம் ஆஶ்ரய: யேஷாம் தே காமக்ரோத⁴பராயணா:, ஈஹந்தே சேஷ்டந்தே காமபோ⁴கா³ர்த²ம் காமபோ⁴க³ப்ரயோஜநாய ந த⁴ர்மார்த²ம் , அந்யாயேந பரஸ்வாபஹரணாதி³நா இத்யர்த²: ; கிம் ? அர்த²ஸஞ்சயாந் அர்த²ப்ரசயாந் ॥ 12 ॥
ஈத்³ருஶஶ்ச தேஷாம் அபி⁴ப்ராய: —
இத³மத்³ய மயா லப்³த⁴மித³ம் ப்ராப்ஸ்யே மநோரத²ம் ।
இத³மஸ்தீத³மபி மே ப⁴விஷ்யதி புநர்த⁴நம் ॥ 13 ॥
இத³ம் த்³ரவ்யம் அத்³ய இதா³நீம் மயா லப்³த⁴ம் । இத³ம் ச அந்யத் ப்ராப்ஸ்யே மநோரத²ம் மநஸ்துஷ்டிகரம் । இத³ம் ச அஸ்தி இத³மபி மே ப⁴விஷ்யதி ஆகா³மிநி ஸம்வத்ஸரே புந: த⁴நம் தேந அஹம் த⁴நீ விக்²யாத: ப⁴விஷ்யாமி இதி ॥ 13 ॥
அஸௌ மயா ஹத: ஶத்ருர்ஹநிஷ்யே சாபராநபி ।
ஈஶ்வரோ(அ)ஹமஹம் போ⁴கீ³ ஸித்³தோ⁴(அ)ஹம் ப³லவாந்ஸுகீ² ॥ 14 ॥
அஸௌ தே³வத³த்தநாமா மயா ஹத: து³ர்ஜய: ஶத்ரு: । ஹநிஷ்யே ச அபராந் அந்யாந் வராகாந் அபி । கிம் ஏதே கரிஷ்யந்தி தபஸ்விந: ; ஸர்வதா²பி நாஸ்தி மத்துல்ய: । கத²ம் ? ஈஶ்வர: அஹம் , அஹம் போ⁴கீ³ । ஸர்வப்ரகாரேண ச ஸித்³த⁴: அஹம் ஸம்பந்ந: புத்ரை: நப்த்ருபி⁴:, ந கேவலம் மாநுஷ:, ப³லவாந் ஸுகீ² ச அஹமேவ ; அந்யே து பூ⁴மிபா⁴ராயாவதீர்ணா: ॥ 14 ॥
ஆட்⁴யோ(அ)பி⁴ஜநவாநஸ்மி
கோ(அ)ந்யோ(அ)ஸ்தி ஸத்³ருஶோ மயா ।
யக்ஷ்யே தா³ஸ்யாமி மோதி³ஷ்ய
இத்யஜ்ஞாநவிமோஹிதா: ॥ 15 ॥
ஆட்⁴ய: த⁴நேந, அபி⁴ஜநவாந் ஸப்தபுருஷம் ஶ்ரோத்ரியத்வாதி³ஸம்பந்ந: — தேநாபி ந மம துல்ய: அஸ்தி கஶ்சித் । க: அந்ய: அஸ்தி ஸத்³ருஶ: துல்ய: மயா ? கிஞ்ச, யக்ஷ்யே யாகே³நாபி அந்யாந் அபி⁴ப⁴விஷ்யாமி, தா³ஸ்யாமி நடாதி³ப்⁴ய:, மோதி³ஷ்யே ஹர்ஷம் ச அதிஶயம் ப்ராப்ஸ்யாமி, இதி ஏவம் அஜ்ஞாநவிமோஹிதா: அஜ்ஞாநேந விமோஹிதா: விவித⁴ம் அவிவேகபா⁴வம் ஆபந்நா: ॥ 15 ॥
அநேகசித்தவிப்⁴ராந்தா மோஹஜாலஸமாவ்ருதா: ।
ப்ரஸக்தா: காமபோ⁴கே³ஷு பதந்தி நரகே(அ)ஶுசௌ ॥ 16 ॥
அநேகசித்தவிப்⁴ராந்தா: உக்தப்ரகாரை: அநேகை: சித்தை: விவித⁴ம் ப்⁴ராந்தா: அநேகசித்தவிப்⁴ராந்தா:, மோஹஜாலஸமாவ்ருதா: மோஹ: அவிவேக: அஜ்ஞாநம் ததே³வ ஜாலமிவ ஆவரணாத்மகத்வாத் , தேந ஸமாவ்ருதா: । ப்ரஸக்தா: காமபோ⁴கே³ஷு தத்ரைவ நிஷண்ணா: ஸந்த: தேந உபசிதகல்மஷா: பதந்தி நரகே அஶுசௌ வைதரண்யாதௌ³ ॥ 16 ॥
ஆத்மஸம்பா⁴விதா: ஸ்தப்³தா⁴ த⁴நமாநமதா³ந்விதா: ।
யஜந்தே நாமயஜ்ஞைஸ்தே த³ம்பே⁴நாவிதி⁴பூர்வகம் ॥ 17 ॥
ஆத்மஸம்பா⁴விதா: ஸர்வகு³ணவிஶிஷ்டதயா ஆத்மநைவ ஸம்பா⁴விதா: ஆத்மஸம்பா⁴விதா:, ந ஸாது⁴பி⁴: । ஸ்தப்³தா⁴: அப்ரணதாத்மாந: । த⁴நமாநமதா³ந்விதா: த⁴நநிமித்த: மாந: மத³ஶ்ச, தாப்⁴யாம் த⁴நமாநமதா³ப்⁴யாம் அந்விதா: । யஜந்தே நாமயஜ்ஞை: நாமமாத்ரை: யஜ்ஞை: தே த³ம்பே⁴ந த⁴ர்மத்⁴வஜிதயா அவிதி⁴பூர்வகம் விதி⁴விஹிதாங்கே³திகர்தவ்யதாரஹிதம் ॥ 17 ॥
அஹங்காரம் ப³லம் த³ர்பம் காமம் க்ரோத⁴ம் ச ஸம்ஶ்ரிதா: ।
மாமாத்மபரதே³ஹேஷு ப்ரத்³விஷந்தோ(அ)ப்⁴யஸூயகா: ॥ 18 ॥
அஹங்காரம் அஹங்கரணம் அஹங்கார:, வித்³யமாநை: அவித்³யமாநைஶ்ச கு³ணை: ஆத்மநி அத்⁴யாரோபிதை: ‘விஶிஷ்டமாத்மாநமஹம்’ இதி மந்யதே, ஸ: அஹங்கார: அவித்³யாக்²ய: கஷ்டதம:, ஸர்வதோ³ஷாணாம் மூலம் ஸர்வாநர்த²ப்ரவ்ருத்தீநாம் ச, தம் । ததா² ப³லம் பராபி⁴ப⁴வநிமித்தம் காமராகா³ந்விதம் । த³ர்பம் த³ர்போ நாம யஸ்ய உத்³ப⁴வே த⁴ர்மம் அதிக்ராமதி ஸ: அயம் அந்த:கரணாஶ்ரய: தோ³ஷவிஶேஷ: । காமம் ஸ்த்ர்யாதி³விஷயம் । க்ரோத⁴ம் அநிஷ்டவிஷயம் । ஏதாந் அந்யாம்ஶ்ச மஹதோ தோ³ஷாந் ஸம்ஶ்ரிதா: । கிஞ்ச தே மாம் ஈஶ்வரம் ஆத்மபரதே³ஹேஷு ஸ்வதே³ஹே பரதே³ஹேஷு ச தத்³பு³த்³தி⁴கர்மஸாக்ஷிபூ⁴தம் மாம் ப்ரத்³விஷந்த:, மச்சா²ஸநாதிவர்தித்வம் ப்ரத்³வேஷ:, தம் குர்வந்த: அப்⁴யஸூயகா: ஸந்மார்க³ஸ்தா²நாம் கு³ணேஷு அஸஹமாநா: ॥ 18 ॥
தாநஹம் த்³விஷத: க்ரூராந்ஸம்ஸாரேஷு நராத⁴மாந் ।
க்ஷிபாம்யஜஸ்ரமஶுபா⁴நாஸுரீஷ்வேவ யோநிஷு ॥ 19 ॥
தாந் அஹம் ஸந்மார்க³ப்ரதிபக்ஷபூ⁴தாந் ஸாது⁴த்³வேஷிண: த்³விஷதஶ்ச மாம் க்ரூராந் ஸம்ஸாரேஷு ஏவ அநேகநரகஸம்ஸரணமார்கே³ஷு நராத⁴மாந் அத⁴ர்மதோ³ஷவத்த்வாத் க்ஷிபாமி ப்ரக்ஷிபாமி அஜஸ்ரம் ஸந்ததம் அஶுபா⁴ந் அஶுப⁴கர்மகாரிண: ஆஸுரீஷ்வேவ க்ரூரகர்மப்ராயாஸு வ்யாக்⁴ரஸிம்ஹாதி³யோநிஷு ‘க்ஷிபாமி’ இத்யநேந ஸம்ப³ந்த⁴: ॥ 19 ॥
ஆஸுரீம் யோநிமாபந்நா
மூடா⁴ ஜந்மநி ஜந்மநி ।
மாமப்ராப்யைவ கௌந்தேய
ததோ யாந்த்யத⁴மாம் க³திம் ॥ 20 ॥
ஆஸுரீம் யோநிம் ஆபந்நா: ப்ரதிபந்நா: மூடா⁴: அவிவேகிந: ஜந்மநி ஜந்மநி ப்ரதிஜந்ம தமோப³ஹுலாஸ்வேவ யோநிஷு ஜாயமாநா: அதோ⁴ க³ச்ச²ந்தோ மூடா⁴: மாம் ஈஶ்வரம் அப்ராப்ய அநாஸாத்³ய ஏவ ஹே கௌந்தேய, தத: தஸ்மாத³பி யாந்தி அத⁴மாம் க³திம் நிக்ருஷ்டதமாம் க³திம் । ‘மாம் அப்ராப்யைவ’ இதி ந மத்ப்ராப்தௌ காசித³பி ஆஶங்கா அஸ்தி, அத: மச்சி²ஷ்டஸாது⁴மார்க³ம் அப்ராப்ய இத்யர்த²: ॥ 20 ॥
ஸர்வஸ்யா ஆஸுர்யா: ஸம்பத³: ஸங்க்ஷேப: அயம் உச்யதே, யஸ்மிந் த்ரிவிதே⁴ ஸர்வ: ஆஸுரீஸம்பத்³பே⁴த³: அநந்தோ(அ)பி அந்தர்ப⁴வதி । யத்பரிஹாரேண பரிஹ்ருதஶ்ச ப⁴வதி, யத் மூலம் ஸர்வஸ்ய அநர்த²ஸ்ய, தத் ஏதத் உச்யதே —
த்ரிவித⁴ம் நரகஸ்யேத³ம் த்³வாரம் நாஶநமாத்மந: ।
காம: க்ரோத⁴ஸ்ததா² லோப⁴ஸ்தஸ்மாதே³தத்த்ரயம் த்யஜேத் ॥ 21 ॥
த்ரிவித⁴ம் த்ரிப்ரகாரம் நரகஸ்ய ப்ராப்தௌ இத³ம் த்³வாரம் நாஶநம் ஆத்மந:, யத் த்³வாரம் ப்ரவிஶந்நேவ நஶ்யதி ஆத்மா ; கஸ்மைசித் புருஷார்தா²ய யோக்³யோ ந ப⁴வதி இத்யேதத் , அத: உச்யதே ‘த்³வாரம் நாஶநமாத்மந:’ இதி । கிம் தத் ? காம: க்ரோத⁴: ததா² லோப⁴: । தஸ்மாத் ஏதத் த்ரயம் த்யஜேத் । யத: ஏதத் த்³வாரம் நாஶநம் ஆத்மந: தஸ்மாத் காமாதி³த்ரயமேதத் த்யஜேத் ॥ 21 ॥
த்யாக³ஸ்துதிரியம் —
ஏதைர்விமுக்த: கௌந்தேய தமோத்³வாரைஸ்த்ரிபி⁴ர்நர: ।
ஆசரத்யாத்மந: ஶ்ரேயஸ்ததோ யாதி பராம் க³திம் ॥ 22 ॥
ஏதை: விமுக்த: கௌந்தேய தமோத்³வாரை: தமஸ: நரகஸ்ய து³:க²மோஹாத்மகஸ்ய த்³வாராணி காமாத³ய: தை:, ஏதை: த்ரிபி⁴: விமுக்த: நர: ஆசரதி அநுதிஷ்ட²தி । கிம் ? ஆத்மந: ஶ்ரேய: । யத்ப்ரதிப³த்³த⁴: பூர்வம் ந ஆசசார, தத³பக³மாத் ஆசரதி । தத: ததா³சரணாத் யாதி பராம் க³திம் மோக்ஷமபி இதி ॥ 22 ॥
ஸர்வஸ்ய ஏதஸ்ய ஆஸுரீஸம்பத்பரிவர்ஜநஸ்ய ஶ்ரேயஆசரணஸ்ய ச ஶாஸ்த்ரம் காரணம் । ஶாஸ்த்ரப்ரமாணாத் உப⁴யம் ஶக்யம் கர்தும் , ந அந்யதா² । அத: —
ய: ஶாஸ்த்ரவிதி⁴முத்ஸ்ருஜ்ய
வர்ததே காமகாரத: ।
ந ஸ ஸித்³தி⁴மவாப்நோதி
ந ஸுக²ம் ந பராம் க³திம் ॥ 23 ॥
ய: ஶாஸ்த்ரவிதி⁴ம் ஶாஸ்த்ரம் வேத³: தஸ்ய விதி⁴ம் கர்தவ்யாகர்தவ்யஜ்ஞாநகாரணம் விதி⁴ப்ரதிஷேதா⁴க்²யம் உத்ஸ்ருஜ்ய த்யக்த்வா வர்ததே காமகாரத: காமப்ரயுக்த: ஸந் , ந ஸ: ஸித்³தி⁴ம் புருஷார்த²யோக்³யதாம் அவாப்நோதி, ந அபி அஸ்மிந் லோகே ஸுக²ம் ந அபி பராம் ப்ரக்ருஷ்டாம் க³திம் ஸ்வர்க³ம் மோக்ஷம் வா ॥ 23 ॥
தஸ்மாச்சா²ஸ்த்ரம்+ப்ரமாணம்+தே
தஸ்மாச்சா²ஸ்த்ரம் ப்ரமாணம் தே
கார்யாகார்யவ்யவஸ்தி²தௌ ।
ஜ்ஞாத்வா ஶாஸ்த்ரவிதா⁴நோக்தம்
கர்ம கர்துமிஹார்ஹஸி ॥ 24 ॥
தஸ்மாத் ஶாஸ்த்ரம் ப்ரமாணம் ஜ்ஞாநஸாத⁴நம் தே தவ கார்யாகார்யவ்யவஸ்தி²தௌ கர்தவ்யாகர்தவ்யவ்யவஸ்தா²யாம் । அத: ஜ்ஞாத்வா பு³த்³த்⁴வா ஶாஸ்த்ரவிதா⁴நோக்தம் விதி⁴: விதா⁴நம் ஶாஸ்த்ரமேவ விதா⁴நம் ஶாஸ்த்ரவிதா⁴நம் ‘குர்யாத் , ந குர்யாத்’ இத்யேவம்லக்ஷணம் , தேந உக்தம் ஸ்வகர்ம யத் தத் கர்தும் இஹ அர்ஹஸி, இஹ இதி கர்மாதி⁴காரபூ⁴மிப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் இதி ॥ 24 ॥