ஏகாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
அர்ஜுந உவாச —
மத³நுக்³ரஹாய பரமம் கு³ஹ்யமத்⁴யாத்மஸம்ஜ்ஞிதம் ।
யத்த்வயோக்தம் வசஸ்தேந மோஹோ(அ)யம் விக³தோ மம ॥ 1 ॥
மத³நுக்³ரஹாய மமாநுக்³ரஹார்த²ம் பரமம் நிரதிஶயம் கு³ஹ்யம் கோ³ப்யம் அத்⁴யாத்மஸம்ஜ்ஞிதம் ஆத்மாநாத்மவிவேகவிஷயம் யத் த்வயா உக்தம் வச: வாக்யம் தேந தே வசஸா மோஹ: அயம் விக³த: மம, அவிவேகபு³த்³தி⁴: அபக³தா இத்யர்த²: ॥ 1 ॥
கிஞ்ச —
ப⁴வாப்யயௌ ஹி பூ⁴தாநாம் ஶ்ருதௌ விஸ்தரஶோ மயா ।
த்வத்த: கமலபத்ராக்ஷ மாஹாத்ம்யமபி சாவ்யயம் ॥ 2 ॥
ப⁴வ: உத்பத்தி: அப்யய: ப்ரலய: தௌ ப⁴வாப்யயௌ ஹி பூ⁴தாநாம் ஶ்ருதௌ விஸ்தரஶ: மயா, ந ஸங்க்ஷேபத:, த்வத்த: த்வத்ஸகாஶாத் , கமலபத்ராக்ஷ கமலஸ்ய பத்ரம் கமலபத்ரம் தத்³வத் அக்ஷிணீ யஸ்ய தவ ஸ த்வம் கமலபத்ராக்ஷ: ஹே கமலபத்ராக்ஷ, மஹாத்மந: பா⁴வ: மாஹாத்ம்யமபி ச அவ்யயம் அக்ஷயம் ‘ஶ்ருதம்’ இதி அநுவர்ததே ॥ 2 ॥
ஏவமேதத்³யதா²த்த² த்வமாத்மாநம் பரமேஶ்வர ।
த்³ரஷ்டுமிச்சா²மி தே ரூபமைஶ்வரம் புருஷோத்தம ॥ 3 ॥
ஏவமேதத் நாந்யதா² யதா² யேந ப்ரகாரேண ஆத்த² கத²யஸி த்வம் ஆத்மாநம் பரமேஶ்வர । ததா²பி த்³ரஷ்டுமிச்சா²மி தே தவ ஜ்ஞாநைஶ்வர்யஶக்திப³லவீர்யதேஜோபி⁴: ஸம்பந்நம் ஐஶ்வரம் வைஷ்ணவம் ரூபம் புருஷோத்தம ॥ 3 ॥
மந்யஸே யதி³ தச்ச²க்யம் மயா த்³ரஷ்டுமிதி ப்ரபோ⁴ ।
யோகே³ஶ்வர ததோ மே த்வம் த³ர்ஶயாத்மாநமவ்யயம் ॥ 4 ॥
மந்யஸே சிந்தயஸி யதி³ மயா அர்ஜுநேந தத் ஶக்யம் த்³ரஷ்டும் இதி ப்ரபோ⁴, ஸ்வாமிந் , யோகே³ஶ்வர யோகி³நோ யோகா³:, தேஷாம் ஈஶ்வர: யோகே³ஶ்வர:, ஹே யோகே³ஶ்வர । யஸ்மாத் அஹம் அதீவ அர்தீ² த்³ரஷ்டும் , தத: தஸ்மாத் மே மத³ர்த²ம் த³ர்ஶய த்வம் ஆத்மாநம் அவ்யயம் ॥ 4 ॥
ஏவம் சோதி³த: அர்ஜுநேந ப⁴க³வாந் உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வாநுவாச —
பஶ்ய மே பார்த² ரூபாணி ஶதஶோ(அ)த² ஸஹஸ்ரஶ: ।
நாநாவிதா⁴நி தி³வ்யாநி நாநாவர்ணாக்ருதீநி ச ॥ 5 ॥
பஶ்ய மே பார்த², ரூபாணி ஶதஶ: அத² ஸஹஸ்ரஶ:, அநேகஶ: இத்யர்த²: । தாநி ச நாநாவிதா⁴நி அநேகப்ரகாராணி தி³வி ப⁴வாநி தி³வ்யாநி அப்ராக்ருதாநி நாநாவர்ணாக்ருதீநி ச நாநா விலக்ஷணா: நீலபீதாதி³ப்ரகாரா: வர்ணா: ததா² ஆக்ருதயஶ்ச அவயவஸம்ஸ்தா²நவிஶேஷா: யேஷாம் ரூபாணாம் தாநி நாநாவர்ணாக்ருதீநி ச ॥ 5 ॥
பஶ்யாதி³த்யாந்வஸூந்ருத்³ராநஶ்விநௌ மருதஸ்ததா² ।
ப³ஹூந்யத்³ருஷ்டபூர்வாணி பஶ்யாஶ்சர்யாணி பா⁴ரத ॥ 6 ॥
பஶ்ய ஆதி³த்யாந் த்³வாத³ஶ, வஸூந் அஷ்டௌ, ருத்³ராந் ஏகாத³ஶ, அஶ்விநௌ த்³வௌ, மருத: ஸப்த ஸப்த க³ணா: யே தாந் । ததா² ச ப³ஹூநி அந்யாந்யபி அத்³ருஷ்டபூர்வாணி மநுஷ்யலோகே த்வயா, த்வத்த: அந்யேந வா கேநசித் , பஶ்ய ஆஶ்சர்யாணி அத்³பு⁴தாநி பா⁴ரத ॥ 6 ॥
ந கேவலம் ஏதாவதே³வ —
இஹைகஸ்த²ம் ஜக³த்க்ருத்ஸ்நம் பஶ்யாத்³ய ஸசராசரம் ।
மம தே³ஹே கு³டா³கேஶ யச்சாந்யத்³த்³ரஷ்டுமிச்ச²ஸி ॥ 7 ॥
இஹ ஏகஸ்த²ம் ஏகஸ்மிந்நேவ ஸ்தி²தம் ஜக³த் க்ருத்ஸ்நம் ஸமஸ்தம் பஶ்ய அத்³ய இதா³நீம் ஸசராசரம் ஸஹ சரேண அசரேண ச வர்ததே மம தே³ஹே கு³டா³கேஶ ।
யச்ச அந்யத் ஜயபராஜயாதி³,
யத் ஶங்கஸே,
‘யத்³வா ஜயேம யதி³ வா நோ ஜயேயு:’ (ப⁴. கீ³. 2 । 6) இதி யத் அவோச:,
தத³பி த்³ரஷ்டும் யதி³ இச்ச²ஸி ॥ 7 ॥
கிம் து —
ந து மாம் ஶக்யஸே த்³ரஷ்டுமநேநைவ ஸ்வசக்ஷுஷா ।
தி³வ்யம் த³தா³மி தே சக்ஷு: பஶ்ய மே யோக³மைஶ்வரம் ॥ 8 ॥
ந து மாம் விஶ்வரூபத⁴ரம் ஶக்யஸே த்³ரஷ்டும் அநேநைவ ப்ராக்ருதேந ஸ்வசக்ஷுஷா ஸ்வகீயேந சக்ஷுஷா । யேந து ஶக்யஸே த்³ரஷ்டும் தி³வ்யேந, தத் தி³வ்யம் த³தா³மி தே துப்⁴யம் சக்ஷு: । தேந பஶ்ய மே யோக³ம் ஐஶ்வரம் ஈஶ்வரஸ்ய மம ஐஶ்வரம் யோக³ம் யோக³ஶக்த்யதிஶயம் இத்யர்த²: ॥ 8 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
ஏவமுக்த்வா ததோ ராஜந்மஹாயோகே³ஶ்வரோ ஹரி: ।
த³ர்ஶயாமாஸ பார்தா²ய பரமம் ரூபமைஶ்வரம் ॥ 9 ॥
ஏவம் யதோ²க்தப்ரகாரேண உக்த்வா தத: அநந்தரம் ராஜந் த்⁴ருதராஷ்ட்ர, மஹாயோகே³ஶ்வர: மஹாம்ஶ்ச அஸௌ யோகே³ஶ்வரஶ்ச ஹரி: நாராயண: த³ர்ஶயாமாஸ த³ர்ஶிதவாந் பார்தா²ய ப்ருதா²ஸுதாய பரமம் ரூபம் விஶ்வரூபம் ஐஶ்வரம் ॥ 9 ॥
அநேகவக்த்ரநயநமநேகாத்³பு⁴தத³ர்ஶநம் ।
அநேகதி³வ்யாப⁴ரணம் தி³வ்யாநேகோத்³யதாயுத⁴ம் ॥ 10 ॥
அநேகவக்த்ரநயநம் அநேகாநி வக்த்ராணி நயநாநி ச யஸ்மிந் ரூபே தத் அநேகவக்த்ரநயநம் , அநேகாத்³பு⁴தத³ர்ஶநம் அநேகாநி அத்³பு⁴தாநி விஸ்மாபகாநி த³ர்ஶநாநி யஸ்மிந் ரூபே தத் அநேகாத்³பு⁴தத³ர்ஶநம் ரூபம் , ததா² அநேகதி³வ்யாப⁴ரணம் அநேகாநி தி³வ்யாநி ஆப⁴ரணாநி யஸ்மிந் தத் அநேகதி³வ்யாப⁴ரணம் , ததா² தி³வ்யாநேகோத்³யதாயுத⁴ம் தி³வ்யாநி அநேகாநி அஸ்யாதீ³நி உத்³யதாநி ஆயுதா⁴நி யஸ்மிந் தத் தி³வ்யாநேகோத்³யதாயுத⁴ம் , ‘த³ர்ஶயாமாஸ’ இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ॥ 10 ॥
கிஞ்ச —
தி³வ்யமால்யாம்ப³ரத⁴ரம் தி³வ்யக³ந்தா⁴நுலேபநம் ।
ஸர்வாஶ்சர்யமயம் தே³வமநந்தம் விஶ்வதோமுக²ம் ॥ 11 ॥
தி³வ்யமால்யாம்ப³ரத⁴ரம் தி³வ்யாநி மால்யாநி புஷ்பாணி அம்ப³ராணி வஸ்த்ராணி ச த்⁴ரியந்தே யேந ஈஶ்வரேண தம் தி³வ்யமால்யாம்ப³ரத⁴ரம் , தி³வ்யக³ந்தா⁴நுலேபநம் தி³வ்யம் க³ந்தா⁴நுலேபநம் யஸ்ய தம் தி³வ்யக³ந்தா⁴நுலேபநம் , ஸர்வாஶ்சர்யமயம் ஸர்வாஶ்சர்யப்ராயம் தே³வம் அநந்தம் ந அஸ்ய அந்த: அஸ்தி இதி அநந்த: தம் , விஶ்வதோமுக²ம் ஸர்வதோமுக²ம் ஸர்வபூ⁴தாத்மபூ⁴தத்வாத் , தம் த³ர்ஶயாமாஸ । ‘அர்ஜுந: த³த³ர்ஶ’ இதி வா அத்⁴யாஹ்ரியதே ॥ 11 ॥
யா புநர்ப⁴க³வத: விஶ்வரூபஸ்ய பா⁴:, தஸ்யா உபமா உச்யதே —
தி³வி ஸூர்யஸஹஸ்ரஸ்ய ப⁴வேத்³யுக³பது³த்தி²தா ।
யதி³ பா⁴: ஸத்³ருஶீ ஸா ஸ்யாத்³பா⁴ஸஸ்தஸ்ய மஹாத்மந: ॥ 12 ॥
தி³வி அந்தரிக்ஷே த்ருதீயஸ்யாம் வா தி³வி ஸூர்யாணாம் ஸஹஸ்ரம் ஸூர்யஸஹஸ்ரம் தஸ்ய யுக³பது³த்தி²தஸ்ய ஸூர்யஸஹஸ்ரஸ்ய யா யுக³பது³த்தி²தா பா⁴:, ஸா யதி³, ஸத்³ருஶீ ஸ்யாத் தஸ்ய மஹாத்மந: விஶ்வரூபஸ்யைவ பா⁴ஸ: । யதி³ வா ந ஸ்யாத் , தத: விஶ்வரூபஸ்யைவ பா⁴: அதிரிச்யதே இத்யபி⁴ப்ராய: ॥ 12 ॥
கிஞ்ச —
தத்ரைகஸ்த²ம் ஜக³த்க்ருத்ஸ்நம் ப்ரவிப⁴க்தமநேகதா⁴ ।
அபஶ்யத்³தே³வதே³வஸ்ய ஶரீரே பாண்ட³வஸ்ததா³ ॥ 13 ॥
தத்ர தஸ்மிந் விஶ்வரூபே ஏகஸ்மிந் ஸ்தி²தம் ஏகஸ்த²ம் ஜக³த் க்ருத்ஸ்நம் ப்ரவிப⁴க்தம் அநேகதா⁴ தே³வபித்ருமநுஷ்யாதி³பே⁴தை³: அபஶ்யத் த்³ருஷ்டவாந் தே³வதே³வஸ்ய ஹரே: ஶரீரே பாண்ட³வ: அர்ஜுந: ததா³ ॥ 13 ॥
தத: ஸ விஸ்மயாவிஷ்டோ ஹ்ருஷ்டரோமா த⁴நஞ்ஜய: ।
ப்ரணம்ய ஶிரஸா தே³வம் க்ருதாஞ்ஜலிரபா⁴ஷத ॥ 14 ॥
தத: தம் த்³ருஷ்ட்வா ஸ: விஸ்மயேந ஆவிஷ்ட: விஸ்மயாவிஷ்ட: ஹ்ருஷ்டாநி ரோமாணி யஸ்ய ஸ: அயம் ஹ்ருஷ்டரோமா ச அப⁴வத் த⁴நஞ்ஜய: । ப்ரணம்ய ப்ரகர்ஷேண நமநம் க்ருத்வா ப்ரஹ்வீபூ⁴த: ஸந் ஶிரஸா தே³வம் விஶ்வரூபத⁴ரம் க்ருதாஞ்ஜலி: நமஸ்காரார்த²ம் ஸம்புடீக்ருதஹஸ்த: ஸந் அபா⁴ஷத உக்தவாந் ॥ 14 ॥
கத²ம் ? யத் த்வயா த³ர்ஶிதம் விஶ்வரூபம் , தத் அஹம் பஶ்யாமீதி ஸ்வாநுப⁴வமாவிஷ்குர்வந் அர்ஜுந உவாச —
அர்ஜுந உவாச —
பஶ்யாமி தே³வாம்ஸ்தவ தே³வ தே³ஹே ஸர்வாம்ஸ்ததா² பூ⁴தவிஶேஷஸங்கா⁴ந் ।
ப்³ரஹ்மாணமீஶம் கமலாஸநஸ்த²ம்ருஷீம்ஶ்ச ஸர்வாநுரகா³ம்ஶ்ச தி³வ்யாந் ॥ 15 ॥
பஶ்யாமி உபலபே⁴ ஹே தே³வ, தவ தே³ஹே தே³வாந் ஸர்வாந் , ததா² பூ⁴தவிஶேஷஸங்கா⁴ந் பூ⁴தவிஶேஷாணாம் ஸ்தா²வரஜங்க³மாநாம் நாநாஸம்ஸ்தா²நவிஶேஷாணாம் ஸங்கா⁴: பூ⁴தவிஶேஷஸங்கா⁴: தாந் , கிஞ்ச — ப்³ரஹ்மாணம் சதுர்முக²ம் ஈஶம் ஈஶிதாரம் ப்ரஜாநாம் கமலாஸநஸ்த²ம் ப்ருதி²வீபத்³மமத்⁴யே மேருகர்ணிகாஸநஸ்த²மித்யர்த²:, ருஷீம்ஶ்ச வஸிஷ்டா²தீ³ந் ஸர்வாந் , உரகா³ம்ஶ்ச வாஸுகிப்ரப்⁴ருதீந் தி³வ்யாந் தி³வி ப⁴வாந் ॥ 15 ॥
அநேகபா³ஹூத³ரவக்த்ரநேத்ரம்
பஶ்யாமி த்வா ஸர்வதோ(அ)நந்தரூபம் ।
நாந்தம் ந மத்⁴யம் ந புநஸ்தவாதி³ம்
பஶ்யாமி விஶ்வேஶ்வர விஶ்வரூப ॥ 16 ॥
அநேகபா³ஹூத³ரவக்த்ரநேத்ரம் அநேகே பா³ஹவ: உத³ராணி வக்த்ராணி நேத்ராணி ச யஸ்ய தவ ஸ: த்வம் அநேகபா³ஹூத³ரவக்த்ரநேத்ர: தம் அநேகபா³ஹூத³ரவக்த்ரநேத்ரம் । பஶ்யாமி த்வா த்வாம் ஸர்வத: ஸர்வத்ர அநந்தரூபம் அநந்தாநி ரூபாணி அஸ்ய இதி அநந்தரூப: தம் அநந்தரூபம் । ந அந்தம் , அந்த: அவஸாநம் , ந மத்⁴யம் , மத்⁴யம் நாம த்³வயோ: கோட்யோ: அந்தரம் , ந புந: தவ ஆதி³ம் — ந தே³வஸ்ய அந்தம் பஶ்யாமி, ந மத்⁴யம் பஶ்யாமி, ந புந: ஆதி³ம் பஶ்யாமி, ஹே விஶ்வேஶ்வர விஶ்வரூப ॥ 16 ॥
கிஞ்ச —
கிரீடிநம் க³தி³நம் சக்ரிணம் ச தேஜோராஶிம் ஸர்வதோதீ³ப்திமந்தம் ।
பஶ்யாமி த்வாம் து³ர்நிரீக்ஷ்யம் ஸமந்தாத்³தீ³ப்தாநலார்கத்³யுதிமப்ரமேயம் ॥ 17 ॥
கிரீடிநம் கிரீடம் நாம ஶிரோபூ⁴ஷணவிஶேஷ: தத் யஸ்ய அஸ்தி ஸ: கிரீடீ தம் கிரீடிநம் , ததா² க³தி³நம் க³தா³ அஸ்ய வித்³யதே இதி க³தீ³ தம் க³தி³நம் , ததா² சக்ரிணம் சக்ரம் அஸ்ய அஸ்தீதி சக்ரீ தம் சக்ரிணம் ச, தேஜோராஶிம் தேஜ:புஞ்ஜம் ஸர்வதோதீ³ப்திமந்தம் ஸர்வதோதீ³ப்தி: அஸ்ய அஸ்தீதி ஸர்வதோதீ³ப்திமாந் , தம் ஸர்வதோதீ³ப்திமந்தம் பஶ்யாமி த்வாம் து³ர்நிரீக்ஷ்யம் து³:கே²ந நிரீக்ஷ்ய: து³ர்நிரீக்ஷ்ய: தம் து³ர்நிரீக்ஷ்யம் ஸமந்தாத் ஸமந்தத: ஸர்வத்ர தீ³ப்தாநலார்கத்³யுதிம் அநலஶ்ச அர்கஶ்ச அநலார்கௌ தீ³ப்தௌ அநலார்கௌ தீ³ப்தாநலார்கௌ தயோ: தீ³ப்தாநலார்கயோ: த்³யுதிரிவ த்³யுதி: தேஜ: யஸ்ய தவ ஸ த்வம் தீ³ப்தாநலார்கத்³யுதி: தம் த்வாம் தீ³ப்தாநலார்கத்³யுதிம் , அப்ரமேயம் ந ப்ரமேயம் அஶக்யபரிச்சே²த³ம் இத்யேதத் ॥ 17 ॥
இத ஏவ தே யோக³ஶக்தித³ர்ஶநாத் அநுமிநோமி —
த்வமக்ஷரம் பரமம் வேதி³தவ்யம்
த்வமஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம் நிதா⁴நம் ।
த்வமவ்யய: ஶாஶ்வதத⁴ர்மகோ³ப்தா
ஸநாதநஸ்த்வம் புருஷோ மதோ மே ॥ 18 ॥
த்வம் அக்ஷரம் ந க்ஷரதீதி, பரமம் ப்³ரஹ்ம வேதி³தவ்யம் ஜ்ஞாதவ்யம் முமுக்ஷுபி⁴: । த்வம் அஸ்ய விஶ்வஸ்ய ஸமஸ்தஸ்ய ஜக³த: பரம் ப்ரக்ருஷ்டம் நிதா⁴நம் நிதீ⁴யதே அஸ்மிந்நிதி நிதா⁴நம் பர: ஆஶ்ரய: இத்யர்த²: । கிஞ்ச, த்வம் அவ்யய: ந தவ வ்யயோ வித்³யதே இதி அவ்யய:, ஶாஶ்வதத⁴ர்மகோ³ப்தா ஶஶ்வத்³ப⁴வ: ஶாஶ்வத: நித்ய: த⁴ர்ம: தஸ்ய கோ³ப்தா ஶாஶ்வதத⁴ர்மகோ³ப்தா । ஸநாதந: சிரந்தந: த்வம் புருஷ: பரம: மத: அபி⁴ப்ரேத: மே மம ॥ 18 ॥
கிஞ்ச —
அநாதி³மத்⁴யாந்தமநந்தவீர்யமநந்தபா³ஹும் ஶஶிஸூர்யநேத்ரம் ।
பஶ்யாமி த்வாம் தீ³ப்தஹுதாஶவக்த்ரம் ஸ்வதேஜஸா விஶ்வமித³ம் தபந்தம் ॥ 19 ॥
அநாதி³மத்⁴யாந்தம் ஆதி³ஶ்ச மத்⁴யம் ச அந்தஶ்ச ந வித்³யதே யஸ்ய ஸ: அயம் அநாதி³மத்⁴யாந்த: தம் த்வாம் அநாதி³மத்⁴யாந்தம் , அநந்தவீர்யம் ந தவ வீர்யஸ்ய அந்த: அஸ்தி இதி அநந்தவீர்ய: தம் த்வாம் அநந்தவீர்யம் , ததா² அநந்தபா³ஹும் அநந்தா: பா³ஹவ: யஸ்ய தவ ஸ: த்வம் , அநந்தபா³ஹு: தம் த்வாம் அநந்தபா³ஹும் , ஶஶிஸூர்யநேத்ரம் ஶஶிஶூர்யௌ நேத்ரே யஸ்ய தவ ஸ: த்வம் ஶஶிஸூர்யநேத்ர: தம் த்வாம் ஶஶிஸூர்யநேத்ரம் சந்த்³ராதி³த்யநயநம் , பஶ்யாமி த்வாம் தீ³ப்தஹுதாஶவக்த்ரம் தீ³ப்தஶ்ச அஸௌ ஹுதாஶஶ்ச வக்த்ரம் யஸ்ய தவ ஸ: த்வம் தீ³ப்தஹுதாஶவக்த்ர: தம் த்வாம் தீ³ப்தஹுதாஶவக்த்ரம் , ஸ்வதேஜஸா விஶ்வம் இத³ம் ஸமஸ்தம் தபந்தம் ॥ 19 ॥
த்³யாவாப்ருதி²வ்யோரித³மந்தரம் ஹி
வ்யாப்தம் த்வயைகேந தி³ஶஶ்ச ஸர்வா: ।
த்³ருஷ்ட்வாத்³பு⁴தம் ரூபமித³ம் தவோக்³ரம்
லோகத்ரயம் ப்ரவ்யதி²தம் மஹாத்மந் ॥ 20 ॥
த்³யாவாப்ருதி²வ்யோ: இத³ம் அந்தரம் ஹி அந்தரிக்ஷம் வ்யாப்தம் த்வயா ஏகேந விஶ்வரூபத⁴ரேண தி³ஶஶ்ச ஸர்வா: வ்யாப்தா: । த்³ருஷ்ட்வா உபலப்⁴ய அத்³பு⁴தம் விஸ்மாபகம் ரூபம் இத³ம் தவ உக்³ரம் க்ரூரம் லோகாநாம் த்ரயம் லோகத்ரயம் ப்ரவ்யதி²தம் பீ⁴தம் ப்ரசலிதம் வா ஹே மஹாத்மந் அக்ஷுத்³ரஸ்வபா⁴வ ॥ 20 ॥
அமீ ஹி த்வா ஸுரஸங்கா⁴ விஶந்தி
கேசித்³பீ⁴தா: ப்ராஞ்ஜலயோ க்³ருணந்தி ।
ஸ்வஸ்தீத்யுக்த்வா மஹர்ஷிஸித்³த⁴ஸங்கா⁴:
ஸ்துவந்தி த்வாம் ஸ்துதிபி⁴: புஷ்கலாபி⁴: ॥ 21 ॥
அமீ ஹி யுத்⁴யமாநா யோத்³தா⁴ர: த்வா த்வாம் ஸுரஸங்கா⁴: யே அத்ர பூ⁴பா⁴ராவதாராய அவதீர்ணா: வஸ்வாதி³தே³வஸங்கா⁴: மநுஷ்யஸம்ஸ்தா²நா: த்வாம் விஶந்தி ப்ரவிஶந்த: த்³ருஶ்யந்தே । தத்ர கேசித் பீ⁴தா: ப்ராஞ்ஜலய: ஸந்தோ க்³ருணந்தி ஸ்துவந்தி த்வாம் அந்யே பலாயநே(அ)பி அஶக்தா: ஸந்த: । யுத்³தே⁴ ப்ரத்யுபஸ்தி²தே உத்பாதாதி³நிமித்தாநி உபலக்ஷ்ய ஸ்வஸ்தி அஸ்து ஜக³த: இதி உக்த்வா மஹர்ஷிஸித்³த⁴ஸங்கா⁴: மஹர்ஷீணாம் ஸித்³தா⁴நாம் ச ஸங்கா⁴: ஸ்துவந்தி த்வாம் ஸ்துதிபி⁴: புஷ்கலாபி⁴: ஸம்பூர்ணாபி⁴: ॥ 21 ॥
கிஞ்சாந்யத் —
ருத்³ராதி³த்யா வஸவோ யே ச ஸாத்⁴யா
விஶ்வே(அ)ஶ்விநௌ மருதஶ்சோஷ்மபாஶ்ச ।
க³ந்த⁴ர்வயக்ஷாஸுரஸித்³த⁴ஸங்கா⁴
வீக்ஷந்தே த்வாம் விஸ்மிதாஶ்சைவ ஸர்வே ॥ 22 ॥
ருத்³ராதி³த்யா: வஸவோ யே ச ஸாத்⁴யா: ருத்³ராத³ய: க³ணா: விஶ்வேதே³வா: அஶ்விநௌ ச தே³வௌ மருதஶ்ச ஊஷ்மபாஶ்ச பிதர:, க³ந்த⁴ர்வயக்ஷாஸுரஸித்³த⁴ஸங்கா⁴: க³ந்த⁴ர்வா: ஹாஹாஹூஹூப்ரப்⁴ருதய: யக்ஷா: குபே³ரப்ரப்⁴ருதய: அஸுரா: விரோசநப்ரப்⁴ருதய: ஸித்³தா⁴: கபிலாத³ய: தேஷாம் ஸங்கா⁴: க³ந்த⁴ர்வயக்ஷாஸுரஸித்³த⁴ஸங்கா⁴:, தே வீக்ஷந்தே பஶ்யந்தி த்வாம் விஸ்மிதா: விஸ்மயமாபந்நா: ஸந்த: தே ஏவ ஸர்வே ॥ 22 ॥
யஸ்மாத் —
ரூபம் மஹத்தே ப³ஹுவக்த்ரநேத்ரம்
மஹாபா³ஹோ ப³ஹுபா³ஹூருபாத³ம் ।
ப³ஹூத³ரம் ப³ஹுத³ம்ஷ்ட்ராகராலம்
த்³ருஷ்ட்வா லோகா: ப்ரவ்யதி²தாஸ்ததா²ஹம் ॥ 23 ॥
ரூபம் மஹத் அதிப்ரமாணம் தே தவ ப³ஹுவக்த்ரநேத்ரம் ப³ஹூநி வக்த்ராணி முகா²நி நேத்ராணி சக்ஷூம்ஷி ச யஸ்மிந் தத் ரூபம் ப³ஹுவக்த்ரநேத்ரம் , ஹே மஹாபா³ஹோ, ப³ஹுபா³ஹூருபாத³ம் ப³ஹவோ பா³ஹவ: ஊரவ: பாதா³ஶ்ச யஸ்மிந் ரூபே தத் ப³ஹுபா³ஹூருபாத³ம் , கிஞ்ச, ப³ஹூத³ரம் ப³ஹூநி உத³ராணி யஸ்மிந்நிதி ப³ஹூத³ரம் , ப³ஹுத³ம்ஷ்ட்ராகராலம் ப³ஹ்வீபி⁴: த³ம்ஷ்ட்ராபி⁴: கராலம் விக்ருதம் தத் ப³ஹுத³ம்ஷ்ட்ராகராலம் , த்³ருஷ்ட்வா ரூபம் ஈத்³ருஶம் லோகா: லௌகிகா: ப்ராணிந: ப்ரவ்யதி²தா: ப்ரசலிதா: ப⁴யேந ; ததா² அஹமபி ॥ 23 ॥
தத்ரேத³ம் காரணம் —
நப⁴:ஸ்ப்ருஶம் தீ³ப்தமநேகவர்ணம்
வ்யாத்தாநநம் தீ³ப்தவிஶாலநேத்ரம் ।
த்³ருஷ்ட்வா ஹி த்வாம் ப்ரவ்யதி²தாந்தராத்மா
த்⁴ருதிம் ந விந்தா³மி ஶமம் ச விஷ்ணோ ॥ 24 ॥
நப⁴:ஸ்ப்ருஶம் த்³யுஸ்பர்ஶம் இத்யர்த²:, தீ³ப்தம் ப்ரஜ்வலிதம் , அநேகவர்ணம் அநேகே வர்ணா: ப⁴யங்கரா: நாநாஸம்ஸ்தா²நா: யஸ்மிந் த்வயி தம் த்வாம் அநேகவர்ணம் , வ்யாத்தாநநம் வ்யாத்தாநி விவ்ருதாநி ஆநநாநி முகா²நி யஸ்மிந் த்வயி தம் த்வாம் வ்யாத்தாநநம் , தீ³ப்தவிஶாலநேத்ரம் தீ³ப்தாநி ப்ரஜ்வலிதாநி விஶாலாநி விஸ்தீர்ணாநி நேத்ராணி யஸ்மிந் த்வயி தம் த்வாம் தீ³ப்தவிஶாலநேத்ரம் த்³ருஷ்ட்வா ஹி த்வாம் ப்ரவ்யதி²தாந்தராத்மா ப்ரவ்யதி²த: ப்ரபீ⁴த: அந்தராத்மா மந: யஸ்ய மம ஸ: அஹம் ப்ரவ்யதி²தாந்தராத்மா ஸந் த்⁴ருதிம் தை⁴ர்யம் ந விந்தா³மி ந லபே⁴ ஶமம் ச உபஶமநம் மநஸ்துஷ்டிம் ஹே விஷ்ணோ ॥ 24 ॥
கஸ்மாத் —
த³ம்ஷ்ட்ராகராலாநி ச தே முகா²நி
த்³ருஷ்ட்வைவ காலாநலஸம்நிபா⁴நி ।
தி³ஶோ ந ஜாநே ந லபே⁴ ச ஶர்ம
ப்ரஸீத³ தே³வேஶ ஜக³ந்நிவாஸ ॥ 25 ॥
த³ம்ஷ்ட்ராகராலாநி த³ம்ஷ்ட்ராபி⁴: கராலாநி விக்ருதாநி தே தவ முகா²நி த்³ருஷ்ட்வைவ உபலப்⁴ய காலாநலஸம்நிபா⁴நி ப்ரலயகாலே லோகாநாம் தா³ஹக: அக்³நி: காலாநல: தத்ஸத்³ருஶாநி காலாநலஸம்நிபா⁴நி முகா²நி த்³ருஷ்ட்வேத்யேதத் । தி³ஶ: பூர்வாபரவிவேகேந ந ஜாநே தி³ங்மூடோ⁴ ஜாத: அஸ்மி । அத: ந லபே⁴ ச ந உபலபே⁴ ச ஶர்ம ஸுக²ம் । அத: ப்ரஸீத³ ப்ரஸந்நோ ப⁴வ ஹே தே³வேஶ, ஜக³ந்நிவாஸ ॥ 25 ॥
யேப்⁴யோ மம பராஜயாஶங்கா யா ஆஸீத் ஸா ச அபக³தா । யத: —
அமீ ச த்வாம் த்⁴ருதராஷ்ட்ரஸ்ய புத்ரா:
ஸர்வே ஸஹைவாவநிபாலஸங்கை⁴: ।
பீ⁴ஷ்மோ த்³ரோண: ஸூதபுத்ரஸ்ததா²ஸௌ
ஸஹாஸ்மதீ³யைரபி யோத⁴முக்²யை: ॥ 26 ॥
அமீ ச த்வாம் த்⁴ருதராஷ்ட்ரஸ்ய புத்ரா: து³ர்யோத⁴நப்ரப்⁴ருதய: — ‘த்வரமாணா: விஶந்தி’ இதி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴: — ஸர்வே ஸஹைவ ஸஹிதா: அவநிபாலஸங்கை⁴: அவநிம் ப்ருத்²வீம் பாலயந்தீதி அவநிபாலா: தேஷாம் ஸங்கை⁴:, கிஞ்ச பீ⁴ஷ்மோ த்³ரோண: ஸூதபுத்ர: கர்ண: ததா² அஸௌ ஸஹ அஸ்மதீ³யைரபி த்⁴ருஷ்டத்³யும்நப்ரப்⁴ருதிபி⁴: யோத⁴முக்²யை: யோதா⁴நாம் முக்²யை: ப்ரதா⁴நை: ஸஹ ॥ 26 ॥
கிஞ்ச —
வக்த்ராணி தே த்வரமாணா விஶந்தி
த³ம்ஷ்ட்ராகராலாநி ப⁴யாநகாநி ।
கேசித்³விலக்³நா த³ஶநாந்தரேஷு
ஸந்த்³ருஶ்யந்தே சூர்ணிதைருத்தமாங்கை³: ॥ 27 ॥
வக்த்ராணி முகா²நி தே தவ த்வரமாணா: த்வராயுக்தா: ஸந்த: விஶந்தி, கிம்விஶிஷ்டாநி முகா²நி ? த³ம்ஷ்ட்ராகராலாநி ப⁴யாநகாநி ப⁴யங்கராணி । கிஞ்ச, கேசித் முகா²நி ப்ரவிஷ்டாநாம் மத்⁴யே விலக்³நா: த³ஶநாந்தரேஷு மாம்ஸமிவ ப⁴க்ஷிதம் ஸந்த்³ருஶ்யந்தே உபலப்⁴யந்தே சூர்ணிதை: சூர்ணீக்ருதை: உத்தமாங்கை³: ஶிரோபி⁴: ॥ 27 ॥
கத²ம் ப்ரவிஶந்தி முகா²நி இத்யாஹ —
யதா² நதீ³நாம் ப³ஹவோ(அ)ம்பு³வேகா³:
ஸமுத்³ரமேவாபி⁴முகா² த்³ரவந்தி ।
ததா² தவாமீ நரலோகவீரா
விஶந்தி வக்த்ராண்யபி⁴விஜ்வலந்தி ॥ 28 ॥
யதா² நதீ³நாம் ஸ்ரவந்தீநாம் ப³ஹவ: அநேகே அம்பூ³நாம் வேகா³: அம்பு³வேகா³: த்வராவிஶேஷா: ஸமுத்³ரமேவ அபி⁴முகா²: ப்ரதிமுகா²: த்³ரவந்தி ப்ரவிஶந்தி, ததா² தத்³வத் தவ அமீ பீ⁴ஷ்மாத³ய: நரலோகவீரா: மநுஷ்யலோகே ஶூரா: விஶந்தி வக்த்ராணி அபி⁴விஜ்வலந்தி ப்ரகாஶமாநாநி ॥ 28 ॥
தே கிமர்த²ம் ப்ரவிஶந்தி கத²ம் ச இத்யாஹ —
யதா² ப்ரதீ³ப்தம் ஜ்வலநம் பதங்கா³ விஶந்தி நாஶாய ஸம்ருத்³த⁴வேகா³: ।
ததை²வ நாஶாய விஶந்தி லோகாஸ்தவாபி வக்த்ராணி ஸம்ருத்³த⁴வேகா³: ॥ 29 ॥
யதா² ப்ரதீ³ப்தம் ஜ்வலநம் அக்³நிம் பதங்கா³: பக்ஷிண: விஶந்தி நாஶாய விநாஶாய ஸம்ருத்³த⁴வேகா³: ஸம்ருத்³த⁴: உத்³பூ⁴த: வேக³: க³தி: யேஷாம் தே ஸம்ருத்³த⁴வேகா³:, ததை²வ நாஶாய விஶந்தி லோகா: ப்ராணிந: தவாபி வக்த்ராணி ஸம்ருத்³த⁴வேகா³: ॥ 29 ॥
த்வம் புந: —
லேலிஹ்யஸே க்³ரஸமாந: ஸமந்தால்லோகாந்ஸமக்³ராந்வத³நைர்ஜ்வலத்³பி⁴: ।
தேஜோபி⁴ராபூர்ய ஜக³த்ஸமக்³ரம் பா⁴ஸஸ்தவோக்³ரா: ப்ரதபந்தி விஷ்ணோ ॥ 30 ॥
லேலிஹ்யஸே ஆஸ்வாத³யஸி க்³ரஸமாந: அந்த: ப்ரவேஶயந் ஸமந்தாத் ஸமந்தத: லோகாந் ஸமக்³ராந் ஸமஸ்தாந் வத³நை: வக்த்ரை: ஜ்வலத்³பி⁴: தீ³ப்யமாநை: தேஜோபி⁴: ஆபூர்ய ஸம்வ்யாப்ய ஜக³த் ஸமக்³ரம் ஸஹ அக்³ரேண ஸமஸ்தம் இத்யேதத் । கிஞ்ச, பா⁴ஸ: தீ³ப்தய: தவ உக்³ரா: க்ரூரா: ப்ரதபந்தி ப்ரதாபம் குர்வந்தி ஹே விஷ்ணோ வ்யாபநஶீல ॥ 30 ॥
யத: ஏவமுக்³ரஸ்வபா⁴வ:, அத: —
ஆக்²யாஹி மே கோ ப⁴வாநுக்³ரரூபோ நமோ(அ)ஸ்து தே தே³வவர ப்ரஸீத³ ।
விஜ்ஞாதுமிச்சா²மி ப⁴வந்தமாத்³யம் ந ஹி ப்ரஜாநாமி தவ ப்ரவ்ருத்திம் ॥ 31 ॥
ஆக்²யாஹி கத²ய மே மஹ்யம் க: ப⁴வாந் உக்³ரரூப: க்ரூராகார:, நம: அஸ்து தே துப்⁴யம் ஹே தே³வவர தே³வாநாம் ப்ரதா⁴ந, ப்ரஸீத³ ப்ரஸாத³ம் குரு । விஜ்ஞாதும் விஶேஷேண ஜ்ஞாதும் இச்சா²மி ப⁴வந்தம் ஆத்³யம் ஆதௌ³ ப⁴வம் ஆத்³யம் , ந ஹி யஸ்மாத் ப்ரஜாநாமி தவ த்வதீ³யாம் ப்ரவ்ருத்திம் சேஷ்டாம் ॥ 31 ॥
ஶ்ரீப⁴க³வாநுவாச —
காலோ(அ)ஸ்மி லோகக்ஷயக்ருத்ப்ரவ்ருத்³தோ⁴ லோகாந்ஸமாஹர்துமிஹ ப்ரவ்ருத்த: ।
ருதே(அ)பி த்வா ந ப⁴விஷ்யந்தி ஸர்வே யே(அ)வஸ்தி²தா: ப்ரத்யநீகேஷு யோதா⁴: ॥ 32 ॥
கால: அஸ்மி லோகக்ஷயக்ருத் லோகாநாம் க்ஷயம் கரோதீதி லோகக்ஷயக்ருத் ப்ரவ்ருத்³த⁴: வ்ருத்³தி⁴ம் க³த: । யத³ர்த²ம் ப்ரவ்ருத்³த⁴: தத் ஶ்ருணு — லோகாந் ஸமாஹர்தும் ஸம்ஹர்தும் இஹ அஸ்மிந் காலே ப்ரவ்ருத்த: । ருதே(அ)பி விநாபி த்வா த்வாம் ந ப⁴விஷ்யந்தி பீ⁴ஷ்மத்³ரோணகர்ணப்ரப்⁴ருதய: ஸர்வே, யேப்⁴ய: தவ ஆஶங்கா, யே அவஸ்தி²தா: ப்ரத்யநீகேஷு அநீகமநீகம் ப்ரதி ப்ரத்யநீகேஷு ப்ரதிபக்ஷபூ⁴தேஷு அநீகேஷு யோதா⁴: யோத்³தா⁴ர: ॥ 32 ॥
யஸ்மாத் ஏவம் —
தஸ்மாத்த்வமுத்திஷ்ட² யஶோ லப⁴ஸ்வ
ஜித்வா ஶத்ரூந்பு⁴ங்க்ஷ்வ ராஜ்யம் ஸம்ருத்³த⁴ம் ।
மயைவைதே நிஹதா: பூர்வமேவ
நிமித்தமாத்ரம் ப⁴வ ஸவ்யஸாசிந் ॥ 33 ॥
தஸ்மாத் த்வம் உத்திஷ்ட² ‘பீ⁴ஷ்மப்ரப்⁴ருதய: அதிரதா²: அஜேயா: தே³வைரபி, அர்ஜுநேந ஜிதா:’ இதி யஶ: லப⁴ஸ்வ ; கேவலம் புண்யை: ஹி தத் ப்ராப்யதே । ஜித்வா ஶத்ரூந் து³ர்யோத⁴நப்ரப்⁴ருதீந் பு⁴ங்க்ஷ்வ ராஜ்யம் ஸம்ருத்³த⁴ம் அஸபத்நம் அகண்டகம் । மயா ஏவ ஏதே நிஹதா: நிஶ்சயேந ஹதா: ப்ராணை: வியோஜிதா: பூர்வமேவ । நிமித்தமாத்ரம் ப⁴வ த்வம் ஹே ஸவ்யஸாசிந் , ஸவ்யேந வாமேநாபி ஹஸ்தேந ஶராணாம் க்ஷேப்தா ஸவ்யஸாசீ இதி உச்யதே அர்ஜுந: ॥ 33 ॥
த்³ரோணம் ச பீ⁴ஷ்மம் ச ஜயத்³ரத²ம் ச
கர்ணம் ததா²ந்யாநபி யோத⁴வீராந் ।
மயா ஹதாம்ஸ்த்வம் ஜஹி மா வ்யதி²ஷ்டா²
யுத்⁴யஸ்வ ஜேதாஸி ரணே ஸபத்நாந் ॥ 34 ॥
த்³ரோணம் ச, யேஷு யேஷு யோதே⁴ஷு அர்ஜுநஸ்ய ஆஶங்கா தாம்ஸ்தாந் வ்யபதி³ஶதி ப⁴க³வாந் , மயா ஹதாநிதி । தத்ர த்³ரோணபீ⁴ஷ்மயோ: தாவத் ப்ரஸித்³த⁴ம் ஆஶங்காகாரணம் । த்³ரோணஸ்து த⁴நுர்வேதா³சார்ய: தி³வ்யாஸ்த்ரஸம்பந்ந:, ஆத்மநஶ்ச விஶேஷத: கு³ரு: க³ரிஷ்ட²: । பீ⁴ஷ்மஶ்ச ஸ்வச்ச²ந்த³ம்ருத்யு: தி³வ்யாஸ்த்ரஸம்பந்நஶ்ச பரஶுராமேண த்³வந்த்³வயுத்³த⁴ம் அக³மத் , ந ச பராஜித: । ததா² ஜயத்³ரத²:, யஸ்ய பிதா தப: சரதி ‘மம புத்ரஸ்ய ஶிர: பூ⁴மௌ நிபாதயிஷ்யதி ய:, தஸ்யாபி ஶிர: பதிஷ்யதி’ இதி । கர்ணோ(அ)பி வாஸவத³த்தயா ஶக்த்யா த்வமோக⁴யா ஸம்பந்ந: ஸூர்யபுத்ர: காநீந: யத:, அத: தந்நாம்நைவ நிர்தே³ஶ: । மயா ஹதாந் த்வம் ஜஹி நிமித்தமாத்ரேண । மா வ்யதி²ஷ்டா²: தேப்⁴ய: ப⁴யம் மா கார்ஷீ: । யுத்⁴யஸ்வ ஜேதாஸி து³ர்யோத⁴நப்ரப்⁴ருதீந் ரணே யுத்³தே⁴ ஸபத்நாந் ஶத்ரூந் ॥ 34 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
ஏதச்ச்²ருத்வா வசநம் கேஶவஸ்ய
க்ருதாஞ்ஜலிர்வேபமாந: கிரீடீ ।
நமஸ்க்ருத்வா பூ⁴ய ஏவாஹ க்ருஷ்ணம்
ஸக³த்³க³த³ம் பீ⁴தபீ⁴த: ப்ரணம்ய ॥ 35 ॥
ஏதத் ஶ்ருத்வா வசநம் கேஶவஸ்ய பூர்வோக்தம் க்ருதாஞ்ஜலி: ஸந் வேபமாந: கம்பமாந: கிரீடீ நமஸ்க்ருத்வா, பூ⁴ய: புந: ஏவ ஆஹ உக்தவாந் க்ருஷ்ணம் ஸக³த்³க³த³ம் ப⁴யாவிஷ்டஸ்ய து³:கா²பி⁴கா⁴தாத் ஸ்நேஹாவிஷ்டஸ்ய ச ஹர்ஷோத்³ப⁴வாத் , அஶ்ருபூர்ணநேத்ரத்வே ஸதி ஶ்லேஷ்மணா கண்டா²வரோத⁴: ; ததஶ்ச வாச: அபாடவம் மந்த³ஶப்³த³த்வம் யத் ஸ க³த்³க³த³: தேந ஸஹ வர்தத இதி ஸக³த்³க³த³ம் வசநம் ஆஹ இதி வசநக்ரியாவிஶேஷணம் ஏதத் । பீ⁴தபீ⁴த: புந: புந: ப⁴யாவிஷ்டசேதா: ஸந் ப்ரணம்ய ப்ரஹ்வ: பூ⁴த்வா, ‘ஆஹ’ இதி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴: ॥
அத்ர அவஸரே ஸஞ்ஜயவசநம் ஸாபி⁴ப்ராயம் । கத²ம் ? த்³ரோணாதி³ஷு அர்ஜுநேந நிஹதேஷு அஜேயேஷு சதுர்ஷு, நிராஶ்ரய: து³ர்யோத⁴ந: நிஹத: ஏவ இதி மத்வா த்⁴ருதராஷ்ட்ர: ஜயம் ப்ரதி நிராஶ: ஸந் ஸந்தி⁴ம் கரிஷ்யதி, தத: ஶாந்தி: உப⁴யேஷாம் ப⁴விஷ்யதி இதி । தத³பி ந அஶ்ரௌஷீத் த்⁴ருதராஷ்ட்ர: ப⁴விதவ்யவஶாத் ॥ 35 ॥
அர்ஜுந உவாச —
ஸ்தா²நே ஹ்ருஷீகேஶ தவ ப்ரகீர்த்யா
ஜக³த்ப்ரஹ்ருஷ்யத்யநுரஜ்யதே ச ।
ரக்ஷாம்ஸி பீ⁴தாநி தி³ஶோ த்³ரவந்தி
ஸர்வே நமஸ்யந்தி ச ஸித்³த⁴ஸங்கா⁴: ॥ 36 ॥
ஸ்தா²நே யுக்தம் । கிம் தத் ? தவ ப்ரகீர்த்யா த்வந்மாஹாத்ம்யகீர்தநேந ஶ்ருதேந, ஹே ஹ்ருஷீகேஶ, யத் ஜக³த் ப்ரஹ்ருஷ்யதி ப்ரஹர்ஷம் உபைதி, தத் ஸ்தா²நே யுக்தம் , இத்யர்த²: । அத²வா விஷயவிஶேஷணம் ஸ்தா²நே இதி । யுக்த: ஹர்ஷாதி³விஷய: ப⁴க³வாந் , யத: ஈஶ்வர: ஸர்வாத்மா ஸர்வபூ⁴தஸுஹ்ருச்ச இதி । ததா² அநுரஜ்யதே அநுராக³ம் ச உபைதி ; தச்ச விஷயே இதி வ்யாக்²யேயம் । கிஞ்ச, ரக்ஷாம்ஸி பீ⁴தாநி ப⁴யாவிஷ்டாநி தி³ஶ: த்³ரவந்தி க³ச்ச²ந்தி ; தச்ச ஸ்தா²நே விஷயே । ஸர்வே நமஸ்யந்தி நமஸ்குர்வந்தி ச ஸித்³த⁴ஸங்கா⁴: ஸித்³தா⁴நாம் ஸமுதா³யா: கபிலாதீ³நாம் , தச்ச ஸ்தா²நே ॥ 36 ॥
ப⁴க³வதோ ஹர்ஷாதி³விஷயத்வே ஹேதும் த³ர்ஶயதி —
கஸ்மாச்ச தே ந நமேரந்மஹாத்மந்க³ரீயஸே ப்³ரஹ்மணோ(அ)ப்யாதி³கர்த்ரே ।
அநந்த தே³வேஶ ஜக³ந்நிவாஸ த்வமக்ஷரம் ஸத³ஸத்தத்பரம் யத் ॥ 37 ॥
கஸ்மாச்ச ஹேதோ: தே துப்⁴யம் ந நமேரந் நமஸ்குர்யு: ஹே மஹாத்மந் , க³ரீயஸே கு³ருதராய ; யத: ப்³ரஹ்மண: ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய அபி ஆதி³கர்தா காரணம் அத: தஸ்மாத் ஆதி³கர்த்ரே । கத²ம் ஏதே ந நமஸ்குர்யு: ? அத: ஹர்ஷாதீ³நாம் நமஸ்காரஸ்ய ச ஸ்தா²நம் த்வம் அர்ஹ: விஷய: இத்யர்த²: । ஹே அநந்த தே³வேஶ ஹே ஜக³ந்நிவாஸ த்வம் அக்ஷரம் தத் பரம் , யத் வேதா³ந்தேஷு ஶ்ரூயதே । கிம் தத் ? ஸத³ஸத் இதி । ஸத் வித்³யமாநம் , அஸத் ச யத்ர நாஸ்தி இதி பு³த்³தி⁴: ; தே உபதா⁴நபூ⁴தே ஸத³ஸதீ யஸ்ய அக்ஷரஸ்ய, யத்³த்³வாரேண ஸத³ஸதீ இதி உபசர்யதே । பரமார்த²தஸ்து ஸத³ஸதோ: பரம் தத் அக்ஷரம் யத் அக்ஷரம் வேத³வித³: வத³ந்தி । தத் த்வமேவ, ந அந்யத் இதி அபி⁴ப்ராய: ॥ 37 ॥
புநரபி ஸ்தௌதி —
த்வமாதி³தே³வ: புருஷ: புராணஸ்த்வமஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம் நிதா⁴நம் ।
வேத்தாஸி வேத்³யம் ச பரம் ச தா⁴ம த்வயா ததம் விஶ்வமநந்தரூப ॥ 38 ॥
த்வம் ஆதி³தே³வ:, ஜக³த: ஸ்ரஷ்ட்ருத்வாத் । புருஷ:, புரி ஶயநாத் புராண: சிரந்தந: த்வம் ஏவ அஸ்ய விஶ்வஸ்ய பரம் ப்ரக்ருஷ்டம் நிதா⁴நம் நிதீ⁴யதே அஸ்மிந் ஜக³த் ஸர்வம் மஹாப்ரலயாதௌ³ இதி । கிஞ்ச, வேத்தா அஸி, வேதி³தா அஸி ஸர்வஸ்யைவ வேத்³யஜாதஸ்ய । யத் ச வேத்³யம் வேத³நார்ஹம் தச்ச அஸி பரம் ச தா⁴ம பரமம் பத³ம் வைஷ்ணவம் । த்வயா ததம் வ்யாப்தம் விஶ்வம் ஸமஸ்தம் , ஹே அநந்தரூப அந்தோ ந வித்³யதே தவ ரூபாணாம் ॥ 38 ॥
கிஞ்ச —
வாயுர்யமோ(அ)க்³நிர்வருண: ஶஶாங்க:
ப்ரஜாபதிஸ்த்வம் ப்ரபிதாமஹஶ்ச ।
நமோ நமஸ்தே(அ)ஸ்து ஸஹஸ்ரக்ருத்வ:
புநஶ்ச பூ⁴யோ(அ)பி நமோ நமஸ்தே ॥ 39 ॥
வாயு: த்வம் யமஶ்ச அக்³நி: வருண: அபாம் பதி: ஶஶாங்க: சந்த்³ரமா: ப்ரஜாபதி: த்வம் கஶ்யபாதி³: ப்ரபிதாமஹஶ்ச பிதாமஹஸ்யாபி பிதா ப்ரபிதாமஹ:, ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி பிதா இத்யர்த²: । நமோ நம: தே துப்⁴யம் அஸ்து ஸஹஸ்ரக்ருத்வ: । புநஶ்ச பூ⁴யோ(அ)பி நமோ நம: தே । ப³ஹுஶோ நமஸ்காரக்ரியாப்⁴யாஸாவ்ருத்திக³ணநம் க்ருத்வஸுசா உச்யதே । ‘புநஶ்ச’ ‘பூ⁴யோ(அ)பி’ இதி ஶ்ரத்³தா⁴ப⁴க்த்யதிஶயாத் அபரிதோஷம் ஆத்மந: த³ர்ஶயதி ॥ 39 ॥
ததா² —
நம: புரஸ்தாத³த² ப்ருஷ்ட²தஸ்தே
நமோ(அ)ஸ்து தே ஸர்வத ஏவ ஸர்வ ।
அநந்தவீர்யாமிதவிக்ரமஸ்த்வம்
ஸர்வம் ஸமாப்நோஷி ததோ(அ)ஸி ஸர்வ: ॥ 40 ॥
நம: புரஸ்தாத் பூர்வஸ்யாம் தி³ஶி துப்⁴யம் , அத² ப்ருஷ்ட²த: தே ப்ருஷ்ட²த: அபி ச தே நமோ(அ)ஸ்து, தே ஸர்வத ஏவ ஸர்வாஸு தி³க்ஷு ஸர்வத்ர ஸ்தி²தாய ஹே ஸர்வ । அநந்தவீர்யாமிதவிக்ரம: அநந்தம் வீர்யம் அஸ்ய, அமித: விக்ரம: அஸ்ய । வீர்யம் ஸாமர்த்²யம் விக்ரம: பராக்ரம: । வீர்யவாநபி கஶ்சித் ஶத்ருவதா⁴தி³விஷயே ந பராக்ரமதே, மந்த³பராக்ரமோ வா । த்வம் து அநந்தவீர்ய: அமிதவிக்ரமஶ்ச இதி அநந்தவீர்யாமிதவிக்ரம: । ஸர்வம் ஸமஸ்தம் ஜக³த் ஸமாப்தோஷி ஸம்யக் ஏகேந ஆத்மநா வ்யாப்நோஷி யத:, தத: தஸ்மாத் அஸி ப⁴வஸி ஸர்வ: த்வம் , த்வயா விநாபூ⁴தம் ந கிஞ்சித் அஸ்தி இதி அபி⁴ப்ராய: ॥ 40 ॥
யத: அஹம் த்வந்மாஹாத்ம்யாபரிஜ்ஞாநாத் அபராத்³த⁴:, அத: —
ஸகே²தி மத்வா ப்ரஸப⁴ம் யது³க்தம்
ஹே க்ருஷ்ண ஹே யாத³வ ஹே ஸகே²தி ।
அஜாநதா மஹிமாநம் தவேத³ம்
மயா ப்ரமாதா³த்ப்ரணயேந வாபி ॥ 41 ॥
ஸகா² ஸமாநவயா: இதி மத்வா ஜ்ஞாத்வா விபரீதபு³த்³த்⁴யா ப்ரஸப⁴ம் அபி⁴பூ⁴ய ப்ரஸஹ்ய யத் உக்தம் ஹே க்ருஷ்ண ஹே யாத³வ ஹே ஸகே²தி ச அஜாநதா அஜ்ஞாநிநா மூடே⁴ந ; கிம் அஜாநதா இதி ஆஹ — மஹிமாநம் மஹாத்ம்யம் தவ இத³ம் ஈஶ்வரஸ்ய விஶ்வரூபம் । ‘தவ இத³ம் மஹிமாநம் அஜாநதா’ இதி வையதி⁴கரண்யேந ஸம்ப³ந்த⁴: । ‘தவேமம்’ இதி பாட²: யதி³ அஸ்தி, ததா³ ஸாமாநாதி⁴கரண்யமேவ । மயா ப்ரமாதா³த் விக்ஷிப்தசித்ததயா, ப்ரணயேந வாபி, ப்ரணயோ நாம ஸ்நேஹநிமித்த: விஸ்ரம்ப⁴: தேநாபி காரணேந யத் உக்தவாந் அஸ்மி ॥ 41 ॥
யச்சாவஹாஸார்த²மஸத்க்ருதோ(அ)ஸி
விஹாரஶய்யாஸநபோ⁴ஜநேஷு ।
ஏகோ(அ)த²வாப்யச்யுத தத்ஸமக்ஷம்
தத்க்ஷாமயே த்வாமஹமப்ரமேயம் ॥ 42 ॥
யச்ச அவஹாஸார்த²ம் பரிஹாஸப்ரயோஜநாய அஸத்க்ருத: பரிபூ⁴த: அஸி ப⁴வஸி ; க்வ ? விஹாரஶய்யாஸநபோ⁴ஜநேஷு, விஹரணம் விஹார: பாத³வ்யாயாம:, ஶயநம் ஶய்யா, ஆஸநம் ஆஸ்தா²யிகா, போ⁴ஜநம் அத³நம் , இதி ஏதேஷு விஹாரஶய்யாஸநபோ⁴ஜநேஷு, ஏக: பரோக்ஷ: ஸந் அஸத்க்ருத: அஸி பரிபூ⁴த: அஸி ; அத²வாபி ஹே அச்யுத, தத் ஸமக்ஷம் , தச்ச²ப்³த³: க்ரியாவிஶேஷணார்த²:, ப்ரத்யக்ஷம் வா அஸத்க்ருத: அஸி தத் ஸர்வம் அபராத⁴ஜாதம் க்ஷாமயே க்ஷமாம் காரயே த்வாம் அஹம் அப்ரமேயம் ப்ரமாணாதீதம் ॥ 42 ॥
யத: த்வம் —
பிதாஸி லோகஸ்ய சராசரஸ்ய
த்வமஸ்ய பூஜ்யஶ்ச கு³ருர்க³ரீயாந் ।
ந த்வத்ஸமோ(அ)ஸ்த்யப்⁴யதி⁴க: குதோ(அ)ந்யோ
லோகத்ரயே(அ)ப்யப்ரதிமப்ரபா⁴வ ॥ 43 ॥
பிதா அஸி ஜநயிதா அஸி லோகஸ்ய ப்ராணிஜாதஸ்ய சராசரஸ்ய ஸ்தா²வரஜங்க³மஸ்ய । ந கேவலம் த்வம் அஸ்ய ஜக³த: பிதா, பூஜ்யஶ்ச பூஜார்ஹ:, யத: கு³ரு: க³ரீயாந் கு³ருதர: । கஸ்மாத் கு³ருதர: த்வம் இதி ஆஹ — ந த்வத்ஸம: த்வத்துல்ய: அஸ்தி । ந ஹி ஈஶ்வரத்³வயம் ஸம்ப⁴வதி, அநேகேஶ்வரத்வே வ்யவஹாராநுபபத்தே: । த்வத்ஸம ஏவ தாவத் அந்ய: ந ஸம்ப⁴வதி ; குத: ஏவ அந்ய: அப்⁴யதி⁴க: ஸ்யாத் லோகத்ரயே(அ)பி ஸர்வஸ்மிந் ? அப்ரதிமப்ரபா⁴வ ப்ரதிமீயதே யயா ஸா ப்ரதிமா, ந வித்³யதே ப்ரதிமா யஸ்ய தவ ப்ரபா⁴வஸ்ய ஸ: த்வம் அப்ரதிமப்ரபா⁴வ:, ஹே அப்ரதிமப்ரபா⁴வ நிரதிஶயப்ரபா⁴வ இத்யர்த²: ॥ 43 ॥
யத: ஏவம் —
தஸ்மாத்ப்ரணம்ய ப்ரணிதா⁴ய காயம்
ப்ரஸாத³யே த்வாமஹமீஶமீட்³யம் ।
பிதேவ புத்ரஸ்ய ஸகே²வ ஸக்²யு:
ப்ரிய: ப்ரியாயார்ஹஸி தே³வ ஸோடு⁴ம் ॥ 44 ॥
தஸ்மாத் ப்ரணம்ய நமஸ்க்ருத்ய, ப்ரணிதா⁴ய ப்ரகர்ஷேண நீசை: த்⁴ருத்வா காயம் ஶரீரம் , ப்ரஸாத³யே ப்ரஸாத³ம் காரயே த்வாம் அஹம் ஈஶம் ஈஶிதாரம் , ஈட்³யம் ஸ்துத்யம் । த்வம் புந: புத்ரஸ்ய அபராத⁴ம் பிதா யதா² க்ஷமதே, ஸர்வம் ஸகா² இவ ஸக்²யு: அபராத⁴ம் , யதா² வா ப்ரிய: ப்ரியாயா: அபராத⁴ம் க்ஷமதே, ஏவம் அர்ஹஸி ஹே தே³வ ஸோடு⁴ம் ப்ரஸஹிதும் க்ஷந்தும் இத்யர்த²: ॥ 44 ॥
அத்³ருஷ்டபூர்வம் ஹ்ருஷிதோ(அ)ஸ்மி த்³ருஷ்ட்வா
ப⁴யேந ச ப்ரவ்யதி²தம் மநோ மே ।
ததே³வ மே த³ர்ஶய தே³வ ரூபம்
ப்ரஸீத³ தே³வேஶ ஜக³ந்நிவாஸ ॥ 45 ॥
அத்³ருஷ்டபூர்வம் ந கதா³சித³பி த்³ருஷ்டபூர்வம் இத³ம் விஶ்வரூபம் தவ மயா அந்யைர்வா, தத் அஹம் த்³ருஷ்ட்வா ஹ்ருஷித: அஸ்மி । ப⁴யேந ச ப்ரவ்யதி²தம் மந: மே । அத: ததே³வ மே மம த³ர்ஶய ஹே தே³வ ரூபம் யத் மத்ஸக²ம் । ப்ரஸீத³ தே³வேஶ, ஜக³ந்நிவாஸ ஜக³தோ நிவாஸோ ஜக³ந்நிவாஸ:, ஹே ஜக³ந்நிவாஸ ॥ 45 ॥
கிரீடிநம் க³தி³நம் சக்ரஹஸ்தமிச்சா²மி த்வாம் த்³ரஷ்டுமஹம் ததை²வ ।
தேநைவ ரூபேண சதுர்பு⁴ஜேந ஸஹஸ்ரபா³ஹோ ப⁴வ விஶ்வமூர்தே ॥ 46 ॥
கிரீடிநம் கிரீடவந்தம் ததா² க³தி³நம் க³தா³வந்தம் சக்ரஹஸ்தம் இச்சா²மி த்வாம் ப்ரார்த²யே த்வாம் த்³ரஷ்டும் அஹம் ததை²வ, பூர்வவத் இத்யர்த²: । யத: ஏவம் , தஸ்மாத் தேநைவ ரூபேண வஸுதே³வபுத்ரரூபேண சதுர்பு⁴ஜேந, ஸஹஸ்ரபா³ஹோ வார்தமாநிகேந விஶ்வரூபேண, ப⁴வ விஶ்வமூர்தே ; உபஸம்ஹ்ருத்ய விஶ்வரூபம் , தேநைவ ரூபேண ப⁴வ இத்யர்த²: ॥ 46 ॥
அர்ஜுநம் பீ⁴தம் உபலப்⁴ய, உபஸம்ஹ்ருத்ய விஶ்வரூபம் , ப்ரியவசநேந ஆஶ்வாஸயந் ஶ்ரீப⁴க³வாந் உவாச —
ஶ்ரீப⁴க³வாநுவாச —
மயா ப்ரஸந்நேந தவார்ஜுநேத³ம்
ரூபம் பரம் த³ர்ஶிதமாத்மயோகா³த் ।
தேஜோமயம் விஶ்வமநந்தமாத்³யம்
யந்மே த்வத³ந்யேந ந த்³ருஷ்டபூர்வம் ॥ 47 ॥
மயா ப்ரஸந்நேந, ப்ரஸாதோ³ நாம த்வயி அநுக்³ரஹபு³த்³தி⁴:, தத்³வதா ப்ரஸந்நேந மயா தவ ஹே அர்ஜுந, இத³ம் பரம் ரூபம் விஶ்வரூபம் த³ர்ஶிதம் ஆத்மயோகா³த் ஆத்மந: ஐஶ்வர்யஸ்ய ஸாமர்த்²யாத் । தேஜோமயம் தேஜ:ப்ராயம் விஶ்வம் ஸமஸ்தம் அநந்தம் அந்தரஹிதம் ஆதௌ³ ப⁴வம் ஆத்³யம் யத் ரூபம் மே மம த்வத³ந்யேந த்வத்த: அந்யேந கேநசித் ந த்³ருஷ்டபூர்வம் ॥ 47 ॥
ஆத்மந: மம ரூபத³ர்ஶநேந க்ருதார்த² ஏவ த்வம் ஸம்வ்ருத்த: இதி தத் ஸ்தௌதி —
ந வேத³யஜ்ஞாத்⁴யயநைர்ந தா³நைர்ந ச க்ரியாபி⁴ர்ந தபோபி⁴ருக்³ரை: ।
ஏவம்ரூப: ஶக்ய அஹம் ந்ருலோகே த்³ரஷ்டும் த்வத³ந்யேந குருப்ரவீர ॥ 48 ॥
ந வேத³யஜ்ஞாத்⁴யயநை: சதுர்ணாமபி வேதா³நாம் அத்⁴யயநை: யதா²வத் யஜ்ஞாத்⁴யயநைஶ்ச — வேதா³த்⁴யயநைரேவ யஜ்ஞாத்⁴யயநஸ்ய ஸித்³த⁴த்வாத் ப்ருத²க் யஜ்ஞாத்⁴யயநக்³ரஹணம் யஜ்ஞவிஜ்ஞாநோபலக்ஷணார்த²ம் — ததா² ந தா³நை: துலாபுருஷாதி³பி⁴:, ந ச க்ரியாபி⁴: அக்³நிஹோத்ராதி³பி⁴: ஶ்ரௌதாதி³பி⁴:, ந அபி தபோபி⁴: உக்³ரை: சாந்த்³ராயணாதி³பி⁴: உக்³ரை: கோ⁴ரை:, ஏவம்ரூப: யதா²த³ர்ஶிதம் விஶ்வரூபம் யஸ்ய ஸோ(அ)ஹம் ஏவம்ரூப: ந ஶக்ய: அஹம் ந்ருலோகே மநுஷ்யலோகே த்³ரஷ்டும் த்வத³ந்யேந த்வத்த: அந்யேந குருப்ரவீர ॥ 48 ॥
மா தே வ்யதா² மா ச விமூட⁴பா⁴வோ
த்³ருஷ்ட்வா ரூபம் கோ⁴ரமீத்³ருங்மமேத³ம் ।
வ்யபேதபீ⁴: ப்ரீதமநா: புநஸ்த்வம்
ததே³வ மே ரூபமித³ம் ப்ரபஶ்ய ॥ 49 ॥
மா தே வ்யதா² மா பூ⁴த் தே ப⁴யம் , மா ச விமூட⁴பா⁴வ: விமூட⁴சித்ததா, த்³ருஷ்ட்வா உபலப்⁴ய ரூபம் கோ⁴ரம் ஈத்³ருக் யதா²த³ர்ஶிதம் மம இத³ம் । வ்யபேதபீ⁴: விக³தப⁴ய:, ப்ரீதமநாஶ்ச ஸந் புந: பூ⁴ய: த்வம் ததே³வ சதுர்பு⁴ஜம் ரூபம் ஶங்க²சக்ரக³தா³த⁴ரம் தவ இஷ்டம் ரூபம் இத³ம் ப்ரபஶ்ய ॥ 49 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
இத்யர்ஜுநம் வாஸுதே³வஸ்ததோ²க்த்வா
ஸ்வகம் ரூபம் த³ர்ஶயாமாஸ பூ⁴ய: ।
ஆஶ்வாஸயாமாஸ ச பீ⁴தமேநம்
பூ⁴த்வா புந:ஸௌம்யவபுர்மஹாத்மா ॥ 50 ॥
இதி ஏவம் அர்ஜுநம் வாஸுதே³வ: ததா²பூ⁴தம் வசநம் உக்த்வா, ஸ்வகம் வஸுதே³வஸ்ய க்³ருஹே ஜாதம் ரூபம் த³ர்ஶயாமாஸ த³ர்ஶிதவாந் பூ⁴ய: புந: । ஆஶ்வாஸயாமாஸ ச ஆஶ்வாஸிதவாந் பீ⁴தம் ஏநம் , பூ⁴த்வா புந: ஸௌம்யவபு: ப்ரஸந்நதே³ஹ: மஹாத்மா ॥ 50 ॥
அர்ஜுந உவாச —
த்³ருஷ்ட்வேத³ம் மாநுஷம் ரூபம்
தவ ஸௌம்யம் ஜநார்த³ந ।
இதா³நீமஸ்மி ஸம்வ்ருத்த:
ஸசேதா: ப்ரக்ருதிம் க³த: ॥ 51 ॥
த்³ருஷ்ட்வா இத³ம் மாநுஷம் ரூபம் மத்ஸக²ம் ப்ரஸந்நம் தவ ஸௌம்யம் ஜநார்த³ந, இதா³நீம் அது⁴நா அஸ்மி ஸம்வ்ருத்த: ஸஞ்ஜாத: । கிம் ? ஸசேதா: ப்ரஸந்நசித்த: ப்ரக்ருதிம் ஸ்வபா⁴வம் க³தஶ்ச அஸ்மி ॥ 51 ॥
ஶ்ரீப⁴க³வாநுவாச —
ஸுது³ர்த³ர்ஶமித³ம் ரூபம்
த்³ருஷ்டவாநஸி யந்மம ।
தே³வா அப்யஸ்ய ரூபஸ்ய
நித்யம் த³ர்ஶநகாங்க்ஷிண: ॥ 52 ॥
ஸுது³ர்த³ர்ஶம் ஸுஷ்டு² து³:கே²ந த³ர்ஶநம் அஸ்ய இதி ஸுது³ர்த³ர்ஶம் , இத³ம் ரூபம் த்³ருஷ்டவாந் அஸி யத் மம, தே³வாத³ய: அபி அஸ்ய மம ரூபஸ்ய நித்யம் ஸர்வதா³ த³ர்ஶநகாங்க்ஷிண: ; த³ர்ஶநேப்ஸவோ(அ)பி ந த்வமிவ த்³ருஷ்டவந்த:, ந த்³ரக்ஷ்யந்தி ச இதி அபி⁴ப்ராய: ॥ 52 ॥
கஸ்மாத் ? —
நாஹம் வேதை³ர்ந தபஸா
ந தா³நேந ந சேஜ்யயா ।
ஶக்ய ஏவம்விதோ⁴ த்³ரஷ்டும்
த்³ருஷ்டவாநஸி மாம் யதா² ॥ 53 ॥
ந அஹம் வேதை³: ருக்³யஜு:ஸாமாத²ர்வவேதை³: சதுர்பி⁴ரபி, ந தபஸா உக்³ரேண சாந்த்³ராயணாதி³நா, ந தா³நேந கோ³பூ⁴ஹிரண்யாதி³நா, ந ச இஜ்யயா யஜ்ஞேந பூஜயா வா ஶக்ய: ஏவம்வித⁴: யதா²த³ர்ஶிதப்ரகார: த்³ரஷ்டும் த்³ருஷ்டாவாந் அஸி மாம் யதா² த்வம் ॥ 53 ॥
கத²ம் புந: ஶக்ய: இதி உச்யதே —
ப⁴க்த்யா த்வநந்யயா ஶக்ய
அஹமேவம்விதோ⁴(அ)ர்ஜுந ।
ஜ்ஞாதும் த்³ரஷ்டும் ச தத்த்வேந
ப்ரவேஷ்டும் ச பரந்தப ॥ 54 ॥
ப⁴க்த்யா து கிம்விஶிஷ்டயா இதி ஆஹ — அநந்யயா அப்ருத²க்³பூ⁴தயா, ப⁴க³வத: அந்யத்ர ப்ருத²க் ந கதா³சித³பி யா ப⁴வதி ஸா த்வநந்யா ப⁴க்தி: । ஸர்வைரபி கரணை: வாஸுதே³வாத³ந்யத் ந உபலப்⁴யதே யயா, ஸா அநந்யா ப⁴க்தி:, தயா ப⁴க்த்யா ஶக்ய: அஹம் ஏவம்வித⁴: விஶ்வரூபப்ரகார: ஹே அர்ஜுந, ஜ்ஞாதும் ஶாஸ்த்ரத: । ந கேவலம் ஜ்ஞாதும் ஶாஸ்த்ரத:, த்³ரஷ்டும் ச ஸாக்ஷாத்கர்தும் தத்த்வேந தத்த்வத:, ப்ரவேஷ்டும் ச மோக்ஷம் ச க³ந்தும் பரந்தப ॥ 54 ॥
அது⁴நா ஸர்வஸ்ய கீ³தாஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸாரபூ⁴த: அர்த²: நி:ஶ்ரேயஸார்த²: அநுஷ்டே²யத்வேந ஸமுச்சித்ய உச்யதே —
மத்கர்மக்ருந்மத்பரமோ
மத்³ப⁴க்த: ஸங்க³வர்ஜித: ।
நிர்வைர: ஸர்வபூ⁴தேஷு
ய: ஸ மாமேதி பாண்ட³வ ॥ 55 ॥
மத்கர்மக்ருத் மத³ர்த²ம் கர்ம மத்கர்ம, தத் கரோதீதி மத்கர்மக்ருத் । மத்பரம: — கரோதி ப்⁴ருத்ய: ஸ்வாமிகர்ம, ந து ஆத்மந: பரமா ப்ரேத்ய க³ந்தவ்யா க³திரிதி ஸ்வாமிநம் ப்ரதிபத்³யதே ; அயம் து மத்கர்மக்ருத் மாமேவ பரமாம் க³திம் ப்ரதிபத்³யதே இதி மத்பரம:, அஹம் பரம: பரா க³தி: யஸ்ய ஸோ(அ)யம் மத்பரம: । ததா² மத்³ப⁴க்த: மாமேவ ஸர்வப்ரகாரை: ஸர்வாத்மநா ஸர்வோத்ஸாஹேந ப⁴ஜதே இதி மத்³ப⁴க்த: । ஸங்க³வர்ஜித: த⁴நபுத்ரமித்ரகலத்ரப³ந்து⁴வர்கே³ஷு ஸங்க³வர்ஜித: ஸங்க³: ப்ரீதி: ஸ்நேஹ: தத்³வர்ஜித: । நிர்வைர: நிர்க³தவைர: ஸர்வபூ⁴தேஷு ஶத்ருபா⁴வரஹித: ஆத்மந: அத்யந்தாபகாரப்ரவ்ருத்தேஷ்வபி । ய: ஈத்³ருஶ: மத்³ப⁴க்த: ஸ: மாம் ஏதி, அஹமேவ தஸ்ய பரா க³தி:, ந அந்யா க³தி: காசித் ப⁴வதி । அயம் தவ உபதே³ஶ: இஷ்ட: மயா உபதி³ஷ்ட: ஹே பாண்ட³வ இதி ॥ 55 ॥
இதி ஶ்ரீமத்பரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்யஸ்ய ஶ்ரீகோ³விந்த³ப⁴க³வத்பூஜ்யபாத³ஶிஷ்யஸ்ய ஶ்ரீமச்ச²ங்கரப⁴க³வத: க்ருதௌ ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யே ஏகாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய: ॥