ஏவம் ஹேயோபாதே³யவிபரீதஸ்த்வமாத்மா ப்³ரஹ்மேதி ப்ரத்யாயித: ஶிஷ்ய: அஹமேவ ப்³ரஹ்மேதி ஸுஷ்டு² வேதா³ஹமிதி மா க்³ருஹ்ணீயாதி³த்யாஶயாதா³ஹாசார்ய: ஶிஷ்யபு³த்³தி⁴விசாலநார்த²ம் — யதீ³த்யாதி³ । நந்விஷ்டைவ ஸு வேதா³ஹம் இதி நிஶ்சிதா ப்ரதிபத்தி: । ஸத்யம் , இஷ்டா நிஶ்சிதா ப்ரதிபத்தி: ; ந ஹி ஸு வேதா³ஹமிதி । யத்³தி⁴ வேத்³யம் வஸ்து விஷயீப⁴வதி, தத்ஸுஷ்டு² வேதி³தும் ஶக்யம் , தா³ஹ்யமிவ த³க்³து⁴ம் அக்³நேர்த³க்³து⁴: ந த்வக்³நே: ஸ்வரூபமேவ । ஸர்வஸ்ய ஹி வேதி³து: ஸ்வாத்மா ப்³ரஹ்மேதி ஸர்வவேதா³ந்தாநாம் ஸுநிஶ்சிதோ(அ)ர்த²: । இஹ ச ததே³வ ப்ரதிபாதி³தம் ப்ரஶ்நப்ரதிவசநோக்த்யா ‘ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரம்’ (கே. உ. 1 । 2) இத்யாத்³யயா । ‘யத்³வாசாநப்⁴யுதி³தம்’ (கே. உ. 1 । 5) இதி ச விஶேஷதோ(அ)வதா⁴ரிதம் । ப்³ரஹ்மவித்ஸம்ப்ரதா³யநிஶ்சயஶ்சோக்த: ‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 4) இதி । உபந்யஸ்தமுபஸம்ஹரிஷ்யதி ச ‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம் விஜ்ஞாதமவிஜாநதாம்’ (கே. உ. 2 । 3) இதி । தஸ்மாத்³யுக்தமேவ ஶிஷ்யஸ்ய ஸு வேதே³தி பு³த்³தி⁴ம் நிராகர்தும் । ந ஹி வேதி³தா வேதி³துர்வேதி³தும் ஶக்ய:, அக்³நிர்த³க்³து⁴ரிவ த³க்³து⁴மக்³நே: । ந சாந்யோ வேதி³தா ப்³ரஹ்மணோ(அ)ஸ்தி யஸ்ய வேத்³யமந்யத்ஸ்யாத்³ப்³ரஹ்ம । ‘நாந்யத³தோ(அ)ஸ்தி விஜ்ஞாத்ரு’ (ப்³ரு. உ. 3 । 8 । 11) இத்யந்யோ விஜ்ஞாதா ப்ரதிஷித்⁴யதே । தஸ்மாத் ஸுஷ்டு² வேதா³ஹம் ப்³ரஹ்மேதி ப்ரதிபத்திர்மித்²யைவ । தஸ்மாத்³யுக்தமேவாஹாசார்யோ யதீ³த்யாதி³ । யதி³ கதா³சித் மந்யஸே ஸு வேதே³தி ஸுஷ்டு² வேதா³ஹம் ப்³ரஹ்மேதி । கதா³சித்³யதா²ஶ்ருதம் து³ர்விஜ்ஞேயமபி க்ஷீணதோ³ஷ: ஸுமேதா⁴: கஶ்சித்ப்ரதிபத்³யதே கஶ்சிந்நேதி ஸாஶங்கமாஹ யதீ³த்யாதி³ । த்³ருஷ்டம் ச ‘ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி புருஷோ த்³ருஶ்யத ஏஷ ஆத்மேதி ஹோவாசைதத³ம்ருதமப⁴யமேதத்³ப்³ரஹ்ம’ (சா². உ. 8 । 7 । 4) இத்யுக்தே ப்ராஜாபத்ய: பண்டி³தோ(அ)ப்யஸுரராட்³விரோசந: ஸ்வபா⁴வதோ³ஷவஶாத³நுபபத்³யமாநமபி விபரீதமர்த²ம் ஶரீரமாத்மேதி ப்ரதிபந்ந: । ததே²ந்த்³ரோ தே³வராட் ஸக்ருத்³த்³விஸ்த்ரிருக்தம் சாப்ரதிபத்³யமாந: ஸ்வபா⁴வதோ³ஷக்ஷயமபேக்ஷ்ய சதுர்தே² பர்யாயே ப்ரத²மோக்தமேவ ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபந்நவாந் । லோகே(அ)பி ஏகஸ்மாத்³கு³ரோ: ஶ்ருண்வதாம் கஶ்சித்³யதா²வத்ப்ரதிபத்³யதே கஶ்சித³யதா²வத் கஶ்சித்³விபரீதம் கஶ்சிந்ந ப்ரதிபத்³யதே । கிமு வக்தவ்யமதீந்த்³ரியமாத்மதத்த்வம் । அத்ர ஹி விப்ரதிபந்நா: ஸத³ஸத்³வாதி³நஸ்தார்கிகா: ஸர்வே । தஸ்மாத்³விதி³தம் ப்³ரஹ்மேதி ஸுநிஶ்சிதோக்தமபி விஷமப்ரதிபத்தித்வாத் யதி³ மந்யஸே இத்யாதி³ ஸாஶங்கம் வசநம் யுக்தமேவாசார்யஸ்ய । த³ப்⁴ரம் அல்பமேவாபி நூநம் த்வம் வேத்த² ஜாநீஷே ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் । கிமநேகாநி ப்³ரஹ்மணோ ரூபாணி மஹாந்த்யர்ப⁴காணி ச, யேநாஹ த³ப்⁴ரமேவேத்யாதி³ ? பா³ட⁴ம் । அநேகாநி ஹி நாமரூபோபாதி⁴க்ருதாநி ப்³ரஹ்மணோ ரூபாணி, ந ஸ்வத: । ஸ்வதஸ்து ‘அஶப்³த³மஸ்பர்ஶமரூபமவ்யயம் ததா²ரஸம் நித்யமக³ந்த⁴வச்ச யத்’ (க. உ. 1 । 3 । 15) இதி ஶப்³தா³தி³பி⁴: ஸஹ ரூபாணி ப்ரதிஷித்⁴யந்தே । நநு யேநைவ த⁴ர்மேண யத்³ரூப்யதே ததே³வ தஸ்ய ஸ்வரூபமிதி ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி யேந விஶேஷேண நிரூபணம் ததே³வ தஸ்ய ஸ்வரூபம் ஸ்யாத் । அத உச்யதே — சைதந்யம் , ப்ருதி²வ்யாதீ³நாமந்யதமஸ்ய ஸர்வேஷாம் விபரிணதாநாம் வா த⁴ர்மோ ந ப⁴வதி, ததா² ஶ்ரோத்ராதீ³நாமந்த:கரணஸ்ய ச த⁴ர்மோ ந ப⁴வதீதி ப்³ரஹ்மணோ ரூபமிதி ப்³ரஹ்ம ரூப்யதே சைதந்யேந । ததா² சோக்தம் । ‘விஜ்ஞாநமாநந்த³ம் ப்³ரஹ்ம’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 7) ‘விஜ்ஞாநக⁴ந ஏவ’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 12) ‘ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்³ரஹ்ம’ (தை. உ. 2 । 1 । 1) ‘ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்ம’ (ஐ. உ. 3 । 1 । 3) இதி ச ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் நிர்தி³ஷ்டம் ஶ்ருதிஷு । ஸத்யமேவம் ; ததா²பி தத³ந்த:கரணதே³ஹேந்த்³ரியோபாதி⁴த்³வாரேணைவ விஜ்ஞாநாதி³ஶப்³தை³ர்நிர்தி³ஶ்யதே, தத³நுகாரித்வாத்³தே³ஹாதி³வ்ருத்³தி⁴ஸங்கோசச்சே²தா³தி³ஷு நாஶேஷு ச, ந ஸ்வத: । ஸ்வதஸ்து ‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம் விஜ்ஞாதமவிஜாநதாம்’ (கே. உ. 2 । 3) இதி ஸ்தி²தம் ப⁴விஷ்யதி । ‘யத³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ரூபம்’ இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । ந கேவலமத்⁴யாத்மோபாதி⁴பரிச்சி²ந்நஸ்யாஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் த்வமல்பம் வேத்த² ; யத³ப்யதி⁴தை³வதோபாதி⁴பரிச்சி²ந்நஸ்யாஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் தே³வேஷு வேத்த² த்வம் , தத³பி நூநம் த³ப்⁴ரமேவ வேத்த² இதி மந்யே(அ)ஹம் । யத³த்⁴யாத்மம் யத³பி தே³வேஷு தத³பி சோபாதி⁴பரிச்சி²ந்நத்வாத்³த³ப்⁴ரத்வாந்ந நிவர்ததே । யத்து வித்⁴வஸ்தஸர்வோபாதி⁴விஶேஷம் ஶாந்தமநந்தமேகமத்³வைதம் பூ⁴மாக்²யம் நித்யம் ப்³ரஹ்ம, ந தத்ஸுவேத்³யமித்யபி⁴ப்ராய: । யத ஏவம் அத² நு தஸ்மாத் மந்யே அத்³யாபி மீமாம்ஸ்யம் விசார்யமேவ தே தவ ப்³ரஹ்ம । ஏவமாசார்யோக்த: ஶிஷ்ய: ஏகாந்தே உபவிஷ்ட: ஸமாஹித: ஸந் , யதோ²க்தமாசார்யேண ஆக³மமர்த²தோ விசார்ய, தர்கதஶ்ச நிர்தா⁴ர்ய, ஸ்வாநுப⁴வம் க்ருத்வா, ஆசார்யஸகாஶமுபக³ம்ய, உவாச — மந்யே(அ)ஹமதே²தா³நீம் விதி³தம் ப்³ரஹ்மேதி ॥

கத²மிதி, ஶ்ருணு — ந அஹ மந்யே ஸு வேதே³தி, நைவாஹம் மந்யே ஸு வேத³ ப்³ரஹ்மேதி । நைவ தர்ஹி விதி³தம் த்வயா ப்³ரஹ்மேத்யுக்தே ஆஹ — நோ ந வேதே³தி வேத³ ச । வேத³ சேதி ச—ஶப்³தா³த் ந வேத³ ச । நநு விப்ரதிஷித்³த⁴ம் நாஹ மந்யே ஸு வேதே³தி, நோ ந வேதே³தி, வேத³ ச இதி । யதி³ ந மந்யஸே ஸு வேதே³தி, கத²ம் மந்யஸே வேத³ சேதி । அத² மந்யஸே வேதை³வேதி, கத²ம் ந மந்யஸே ஸுவேதே³தி । ஏகம் வஸ்து யேந ஜ்ஞாயதே, தேநைவ ததே³வ வஸ்து ந ஸு விஜ்ஞாயத இதி விப்ரதிஷித்³த⁴ம் ஸம்ஶயவிபர்யயௌ வர்ஜயித்வா । ந ச ப்³ரஹ்ம ஸம்ஶயிதத்வேந ஜ்ஞேயம் விபரீதத்வேந வேதி நியந்தும் ஶக்யம் । ஸம்ஶயவிபர்யயௌ ஹி ஸர்வத்ராநர்த²கரத்வேநைவ ப்ரஸித்³தௌ⁴ । ஏவமாசார்யேண விசால்யமாநோ(அ)பி ஶிஷ்யோ ந விசசால, ‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 4) இத்யாசார்யோக்தாக³மஸம்ப்ரதா³யப³லாத் உபபத்த்யநுப⁴வப³லாச்ச ; ஜக³ர்ஜ ச ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம் த்³ருட⁴நிஶ்சயதாம் த³ர்ஶயந்நாத்மந: । கத²மித்யுச்யதே — ய: ய: கஶ்சித் ந: அஸ்மாகம் ஸப்³ரஹ்மசாரிணாம் மத்⁴யே தத் மது³க்தம் வசநம் தத்த்வதோ வேத³, ஸ: தத் ப்³ரஹ்ம வேத³ । கிம் புநஸ்தத்³வசநமித்யத ஆஹ — நோ ந வேதே³தி வேத³ ச இதி । யதே³வ ‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 4) இத்யுக்தம் , ததே³வ வஸ்து அநுமாநாநுப⁴வாப்⁴யாம் ஸம்யோஜ்ய நிஶ்சிதம் வாக்யாந்தரேண நோ ந வேதே³தி வேத³ ச இத்யவோசத் ஆசார்யபு³த்³தி⁴ஸம்வாதா³ர்த²ம் மந்த³பு³த்³தி⁴க்³ரஹணவ்யபோஹார்த²ம் ச । ததா² ச க³ர்ஜிதமுபபந்நம் ப⁴வதி ‘யோ நஸ்தத்³வேத³ தத்³வேத³’ இதி ॥

ஶிஷ்யாசார்யஸம்வாதா³த்ப்ரதிநிவ்ருத்ய ஸ்வேந ரூபேண ஶ்ருதி: ஸமஸ்தஸம்வாத³நிர்வ்ருத்தமர்த²மேவ போ³த⁴யதி — யஸ்யாமதமித்யாதி³நா । யஸ்ய ப்³ரஹ்மவித³: அமதம் அவிஜ்ஞாதம் அவிதி³தம் ப்³ரஹ்மேதி மதம் அபி⁴ப்ராய: நிஶ்சய:, தஸ்ய மதம் ஜ்ஞாதம் ஸம்யக்³ப்³ரஹ்மேத்யபி⁴ப்ராய: । யஸ்ய புந: மதம் ஜ்ஞாதம் விதி³தம் மயா ப்³ரஹ்மேதி நிஶ்சய:, ந வேதை³வ ஸ: ந ப்³ரஹ்ம விஜாநாதி ஸ: । வித்³வத³விது³ஷோர்யர்தோ²க்தௌ பக்ஷாவவதா⁴ரயதி — அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாமிதி, அவிஜ்ஞாதம் அமதம் அவிதி³தமேவ ப்³ரஹ்ம விஜாநதாம் ஸம்யக்³விதி³தவதாமித்யேதத் । விஜ்ஞாதம் விதி³தம் ப்³ரஹ்ம அவிஜாநதாம் அஸம்யக்³த³ர்ஶிநாம் , இந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴ஷ்வேவாத்மத³ர்ஶிநாமித்யர்த²: ; ந த்வத்யந்தமேவாவ்யுத்பந்நபு³த்³தீ⁴நாம் । ந ஹி தேஷாம் விஜ்ஞாதமஸ்மாபி⁴ர்ப்³ரஹ்மேதி மதிர்ப⁴வதி । இந்த்³ரியமநோபு³த்³த்⁴யுபாதி⁴ஷ்வாத்மத³ர்ஶிநாம் து ப்³ரஹ்மோபாதி⁴விவேகாநுபலம்பா⁴த் , பு³த்³த்⁴யாத்³யுபாதே⁴ஶ்ச விஜ்ஞாதத்வாத் விதி³தம் ப்³ரஹ்மேத்யுபபத்³யதே ப்⁴ராந்திரித்யத: அஸம்யக்³த³ர்ஶநம் பூர்வபக்ஷத்வேநோபந்யஸ்யதே — விஜ்ஞாதமவிஜாநதாமிதி । அத²வா ஹேத்வர்த² உத்தரார்தோ⁴(அ)விஜ்ஞாதமித்யாதி³: ॥

‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம்’ (கே. உ. 2 । 3) இத்யவத்⁴ருதம் । யதி³ ப்³ரஹ்மாத்யந்தமேவாவிஜ்ஞாதம் , லௌகிகாநாம் ப்³ரஹ்மவிதா³ம் சாவிஶேஷ: ப்ராப்த: । ‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம்’ (கே. உ. 2 । 3) இதி ச பரஸ்பரவிருத்³த⁴ம் । கத²ம் து தத்³ப்³ரஹ்ம ஸம்யக்³விதி³தம் ப⁴வதீத்யேவமர்த²மாஹ — ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தம் போ³த⁴ம் போ³த⁴ம் ப்ரதி விதி³தம் । போ³த⁴ஶப்³தே³ந பௌ³த்³தா⁴: ப்ரத்யயா உச்யந்தே । ஸர்வே ப்ரத்யயா விஷயீப⁴வந்தி யஸ்ய, ஸ ஆத்மா ஸர்வபோ³தா⁴ந்ப்ரதிபு³த்⁴யதே ஸர்வப்ரத்யயத³ர்ஶீ சிச்ச²க்திஸ்வரூபமாத்ர: ப்ரத்யயைரேவ ப்ரத்யயேஷ்வவிஶிஷ்டதயா லக்ஷ்யதே ; நாந்யத்³த்³வாரமந்தராத்மநோ விஜ்ஞாநாய । அத: ப்ரத்யயப்ரத்யகா³த்மதயா விதி³தம் ப்³ரஹ்ம யதா³, ததா³ தத் மதம் தத்ஸம்யக்³த³ர்ஶநமித்யர்த²: ஸர்வப்ரத்யயத³ர்ஶித்வே சோபஜநநாபாயவர்ஜிதத்³ருக்ஸ்வரூபதா நித்யத்வம் விஶுத்³த⁴ஸ்வரூபத்வமாத்மத்வம் நிர்விஶேஷதைகத்வம் ச ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸித்³த⁴ம் ப⁴வேத் , லக்ஷணபே⁴தா³பா⁴வாத்³வ்யோந்ந இவ க⁴டகி³ரிகு³ஹாதி³ஷு । விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யத்³ப்³ரஹ்மேத்யாக³மவாக்யார்த² ஏவம் பரிஶுத்³த⁴ ஏவோபஸம்ஹ்ருதோ ப⁴வதி । ‘த்³ருஷ்டேத்³ரஷ்டா ஶ்ருதே: ஶ்ரோதா மதேர்மந்தா விஜ்ஞாதேர்விஜ்ஞாதா’ (ப்³ரு. உ. 3 । 4 । 2) இதி ஹி ஶ்ருத்யந்தரம் । யதா³ புநர்போ³த⁴க்ரியாகர்தேதி போ³த⁴க்ரியாலக்ஷணேந தத்கர்தாரம் விஜாநாதீதி போ³த⁴லக்ஷணேந விதி³தம் ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தமிதி வ்யாக்²யாயதே, யதா² யோ வ்ருக்ஷஶாகா²ஶ்சாலயதி ஸ வாயுரிதி தத்³வத் ; ததா³ போ³த⁴க்ரியாஶக்திமாநாத்மா த்³ரவ்யம் , ந போ³த⁴ஸ்வரூப ஏவ । போ³த⁴ஸ்து ஜாயதே விநஶ்யதி ச । யதா³ போ³தோ⁴ ஜாயதே, ததா³ போ³த⁴க்ரியயா ஸவிஶேஷ: । யதா³ போ³தோ⁴ நஶ்யதி, ததா³ நஷ்டபோ³தோ⁴ த்³ரவ்யமாத்ரம் நிர்விஶேஷ: । தத்ரைவம் ஸதி விக்ரியாத்மக: ஸாவயவோ(அ)நித்யோ(அ)ஶுத்³த⁴ இத்யாத³யோ தோ³ஷா ந பரிஹர்தும் ஶக்யந்தே । யத³பி காணாதா³நாம் ஆத்மமந:ஸம்யோக³ஜோ போ³த⁴ ஆத்மநி ஸமவைதி ; அத ஆத்மநி போ³த்³த்⁴ருத்வம் , ந து விக்ரியாத்மக ஆத்மா ; த்³ரவ்யமாத்ரஸ்து ப⁴வதி க⁴ட இவ ராக³ஸமவாயீ । அஸ்மிந்பக்ஷே(அ)ப்யசேதநம் த்³ரவ்யமாத்ரம் ப்³ரஹ்மேதி ‘விஜ்ஞாநமாநந்த³ம் ப்³ரஹ்ம’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 27) ‘ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்ம’ இத்யாத்³யா: ஶ்ருதயோ பா³தி⁴தா: ஸ்யு: । ஆத்மநோ நிரவயவத்வேந ப்ரதே³ஶாபா⁴வாத் நித்யஸம்யுக்தத்வாச்ச மநஸ: ஸ்ம்ருத்யுத்பத்திநியமாநுபபத்திரபரிஹார்யா ஸ்யாத் । ஸம்ஸர்க³த⁴ர்மித்வம் சாத்மந: ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிந்யாயவிருத்³த⁴ம் கல்பிதம் ஸ்யாத் । ‘அஸங்கோ³ ந ஹி ஸஜ்ஜதே’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 26), (ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 15) ‘அஸக்தம் ஸர்வப்⁴ருத்’ (ப⁴. கீ³. 13 । 14) இதி ஹி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீ । ந்யாயஶ்ச — கு³ணவத்³கு³ணவதா ஸம்ஸ்ருஜ்யதே, நாதுல்யஜாதீயம் । அத: நிர்கு³ணம் நிர்விஶேஷம் ஸர்வவிலக்ஷணம் கேநசித³ப்யதுல்யஜாதீயேந ஸம்ஸ்ருஜ்யத இத்யேதத் ந்யாயவிருத்³த⁴ம் ப⁴வேத் । தஸ்மாத் நித்யாலுப்தஜ்ஞாநஸ்வரூபஜ்யோதிராத்மா ப்³ரஹ்மேத்யயமர்த²: ஸர்வபோ³த⁴போ³த்³த்⁴ருத்வே ஆத்மந: ஸித்⁴யதி, நாந்யதா² । தஸ்மாத் ‘ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தம் மதம்’ இதி யதா²வ்யாக்²யாத ஏவார்தோ²(அ)ஸ்மாபி⁴: । யத்புந: ஸ்வஸம்வேத்³யதா ப்ரதிபோ³த⁴விதி³த்யஸ்ய வாக்யஸ்யார்தோ² வர்ண்யதே, தத்ர ப⁴வதி ஸோபாதி⁴கத்வே ஆத்மநோ பு³த்³த்⁴யுபாதி⁴ஸ்வரூபத்வேந பே⁴த³ம் பரிகல்ப்யாத்மநாத்மாநம் வேத்தீதி ஸம்வ்யவஹார: — ‘ஆத்மந்யேவாத்மாநம் பஶ்யதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 23) ‘ஸ்வயமேவாத்மநாத்மாநம் வேத்த² த்வம் புருஷோத்தம’ (ப⁴. கீ³. 10 । 15) இதி । ந து நிருபாதி⁴கஸ்யாத்மந ஏகத்வே ஸ்வஸம்வேத்³யதா பரஸம்வேத்³யதா வா ஸம்ப⁴வதி । ஸம்வேத³நஸ்வரூபத்வாத்ஸம்வேத³நாந்தராபேக்ஷா ச ந ஸம்ப⁴வதி, யதா² ப்ரகாஶஸ்ய ப்ரகாஶாந்தராபேக்ஷாயா ந ஸம்ப⁴வ: தத்³வத் । பௌ³த்³த⁴பக்ஷே ஸ்வஸம்வேத்³யதாயாம் து க்ஷணப⁴ங்கு³ரத்வம் நிராத்மகத்வம் ச விஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்யாத் ; ‘ந ஹி விஜ்ஞாதுர்விஜ்ஞாதேர்விபரிலோபோ வித்³யதே(அ)விநாஶித்வாத்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 30) ‘நித்யம் விபு⁴ம் ஸர்வக³தம்’ (மு. உ. 1 । 1 । 6) ‘ஸ வா ஏஷ மஹாநஜ ஆத்மாஜரோ(அ)மரோ(அ)ம்ருதோ(அ)ப⁴ய:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 25) இத்யாத்³யா: ஶ்ருதயோ பா³த்⁴யேரந் । யத்புந: ப்ரதிபோ³த⁴ஶப்³தே³ந நிர்நிமித்தோ போ³த⁴: ப்ரதிபோ³த⁴: யதா² ஸுப்தஸ்ய இத்யர்த²ம் பரிகல்பயந்தி, ஸக்ருத்³விஜ்ஞாநம் ப்ரதிபோ³த⁴ இத்யபரே ; நிர்நிமித்த: ஸநிமித்த: ஸக்ருத்³வாஸக்ருத்³வா ப்ரதிபோ³த⁴ ஏவ ஹி ஸ: । அம்ருதத்வம் அமரணபா⁴வம் ஸ்வாத்மந்யவஸ்தா²நம் மோக்ஷம் ஹி யஸ்மாத் விந்த³தே லப⁴தே யதோ²க்தாத்ப்ரதிபோ³தா⁴த்ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தாத்மகாத் , தஸ்மாத்ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தமேவ மதமித்யபி⁴ப்ராய: । போ³த⁴ஸ்ய ஹி ப்ரத்யகா³த்மவிஷயத்வம் ச மதமம்ருதத்வே ஹேது: । ந ஹ்யாத்மநோ(அ)நாத்மத்வமம்ருதத்வம் ப⁴வதி । ஆத்மத்வாதா³த்மநோ(அ)ம்ருதத்வம் நிர்நிமித்தமேவ । ஏவம் மர்த்யத்வமாத்மநோ யத³வித்³யயா அநாத்மத்வப்ரதிபத்தி: । கத²ம் புநர்யதோ²க்தயாத்மவித்³யயாம்ருதத்வம் விந்த³த இத்யத ஆஹ — ஆத்மநா ஸ்வேந ரூபேண விந்த³தே லப⁴தே வீர்யம் ப³லம் ஸாமர்த்²யம் । த⁴நஸஹாயமந்த்ரௌஷதி⁴தபோயோக³க்ருதம் வீர்யம் ம்ருத்யும் ந ஶக்நோத்யபி⁴ப⁴விதும் , அநித்யவஸ்துக்ருதத்வாத் ; ஆத்மவித்³யாக்ருதம் து வீர்யமாத்மநைவ விந்த³தே, நாந்யேநேத்யதோ(அ)நந்யஸாத⁴நத்வாதா³த்மவித்³யாவீர்யஸ்ய ததே³வ வீர்யம் ம்ருத்யும் ஶக்நோத்யபி⁴ப⁴விதும் । யத ஏவமாத்மவித்³யாக்ருதம் வீர்யமாத்மநைவ விந்த³தே, அத: வித்³யயா ஆத்மவிஷயயா விந்த³தே(அ)ம்ருதம் அம்ருதத்வம் । ‘நாயமாத்மா ப³லஹீநேந லப்⁴ய:’ (மு. உ. 3 । 2 । 4)இத்யாத²ர்வணே । அத: ஸமர்தோ² ஹேது: அம்ருதத்வம் ஹி விந்த³த இதி ॥

கஷ்டா க²லு ஸுரநரதிர்யக்ப்ரேதாதி³ஷு ஸம்ஸாரது³:க²ப³ஹுலேஷு ப்ராணிநிகாயேஷு ஜந்மஜராமரணரோகா³தி³ஸம்ப்ராப்திரஜ்ஞாநாத் । அத: இஹ ஏவ சேத் மநுஷ்யோ(அ)தி⁴க்ருத: ஸமர்த²: ஸந் யதி³ அவேதீ³த் ஆத்மாநம் யதோ²க்தலக்ஷணம் விதி³தவாந் யதோ²க்தேந ப்ரகாரேண, அத² ததா³ அஸ்தி ஸத்யம் மநுஷ்யஜந்மந்யஸ்மிந்நவிநாஶோ(அ)ர்த²வத்தா வா ஸத்³பா⁴வோ வா பரமார்த²தா வா ஸத்யம் வித்³யதே । ந சேதி³ஹாவேதீ³தி³தி, ந சேத் இஹ ஜீவம்ஶ்சேத் அதி⁴க்ருத: அவேதீ³த் ந விதி³தவாந் , ததா³ மஹதீ தீ³ர்கா⁴ அநந்தா விநஷ்டி: விநாஶநம் ஜந்மஜராமரணாதி³ப்ரப³ந்தா⁴விச்சே²த³லக்ஷணா ஸம்ஸாரக³தி: । தஸ்மாதே³வம் கு³ணதோ³ஷௌ விஜாநந்தோ ப்³ராஹ்மணா: பூ⁴தேஷு பூ⁴தேஷு ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸ்தா²வரேஷு சரேஷு ச ஏகமாத்மதத்த்வம் ப்³ரஹ்ம விசித்ய விஜ்ஞாய ஸாக்ஷாத்க்ருத்ய தீ⁴ரா: தீ⁴மந்த: ப்ரேத்ய வ்யாவ்ருத்ய மமாஹம்பா⁴வலக்ஷணாத³வித்³யாரூபாத³ஸ்மால்லோகாத் உபரம்ய ஸர்வாத்மைகபா⁴வமத்³வைதமாபந்நா: ஸந்த: அம்ருதா ப⁴வந்தி ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வந்தீத்யர்த²: । ‘ஸ யோ ஹ வை தத்பரம் ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி’ (மு. உ. 3 । 2 । 9) இதி ஶ்ருதே: ॥