केनोपनिषत्पदभाष्यम्

‘நைஷா தர்கேண மதிராபநேயா’ (க. உ. 1 । 2 । 9) இதி ஶ்ருதேஶ்ச । ‘ஆசார்யவாந்புருஷோ வேத³’ (சா². உ. 6 । 14 । 2) ‘ஆசார்யாத்³தை⁴வ வித்³யா விதி³தா ஸாதி⁴ஷ்ட²ம் ப்ராபதி³தி’ (சா². உ. 4 । 9 । 3) ‘தத்³வித்³தி⁴ ப்ரணிபாதேந’ (ப⁴. கீ³. 4 । 34) இத்யாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிநியமாச்ச கஶ்சித்³கு³ரும் ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²ம் விதி⁴வது³பேத்ய ப்ரத்யகா³த்மவிஷயாத³ந்யத்ர ஶரணமபஶ்யந்நப⁴யம் நித்யம் ஶிவமசலமிச்ச²ந்பப்ரச்சே²தி கல்ப்யதே — கேநேஷிதமித்யாதி³ । கேந இஷிதம் கேந கர்த்ரா இஷிதம் இஷ்டமபி⁴ப்ரேதம் ஸத் மந: பததி க³ச்ச²தி ஸ்வவிஷயம் ப்ரதீதி ஸம்ப³த்⁴யதே । இஷேராபீ⁴க்ஷ்ண்யார்த²ஸ்ய க³த்யர்த²ஸ்ய சேஹாஸம்ப⁴வாதி³ச்சா²ர்த²ஸ்யைவைதத்³ரூபமிதி க³ம்யதே । இஷிதமிதி இட்ப்ரயோக³ஸ்து ச்சா²ந்த³ஸ: । தஸ்யைவ ப்ரபூர்வஸ்ய நியோகா³ர்தே² ப்ரேஷிதமித்யேதத் । தத்ர ப்ரேஷிதமித்யேவோக்தே ப்ரேஷயித்ருப்ரேஷணவிஶேஷவிஷயாகாங்க்ஷா ஸ்யாத் — கேந ப்ரேஷயித்ருவிஶேஷேண, கீத்³ருஶம் வா ப்ரேஷணமிதி । இஷிதமிதி து விஶேஷணே ஸதி தது³ப⁴யம் நிவர்ததே, கஸ்யேச்சா²மாத்ரேண ப்ரேஷிதமித்யர்த²விஶேஷநிர்தா⁴ரணாத் । யத்³யேஷோ(அ)ர்தோ²(அ)பி⁴ப்ரேத: ஸ்யாத் , கேநேஷிதமித்யேதாவதைவ ஸித்³த⁴த்வாத்ப்ரேஷிதமிதி ந வக்தவ்யம் । அபி ச ஶப்³தா³தி⁴க்யாத³ர்தா²தி⁴க்யம் யுக்தமிதி இச்ச²யா கர்மணா வாசா வா கேந ப்ரேஷிதமித்யர்த²விஶேஷோ(அ)வக³ந்தும் யுக்த: । ந, ப்ரஶ்நஸாமர்த்²யாத் ; தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தாத³நித்யாத்கர்மகார்யாத்³விரக்த: அதோ(அ)ந்யத்கூடஸ்த²ம் நித்யம் வஸ்து பு³பு⁴த்ஸமாந: ப்ருச்ச²தீதி ஸாமர்த்²யாது³பபத்³யதே । இதரதா² இச்சா²வாக்கர்மபி⁴ர்தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தஸ்ய ப்ரேரயித்ருத்வம் ப்ரஸித்³த⁴மிதி ப்ரஶ்நோ(அ)நர்த²க ஏவ ஸ்யாத் । ஏவமபி ப்ரேஷிதஶப்³த³ஸ்யார்தோ² ந ப்ரத³ர்ஶித ஏவ । ந ; ஸம்ஶயவதோ(அ)யம் ப்ரஶ்ந இதி ப்ரேஷிதஶப்³த³ஸ்யார்த²விஶேஷ உபபத்³யதே । கிம் யதா²ப்ரஸித்³த⁴மேவ கார்யகரணஸங்கா⁴தஸ்ய ப்ரேஷயித்ருத்வம் , கிம் வா ஸங்கா⁴தவ்யதிரிக்தஸ்ய ஸ்வதந்த்ரஸ்யேச்சா²மாத்ரேணைவ மநஆதி³ப்ரேஷயித்ருத்வம் , இத்யஸ்யார்த²ஸ்ய ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் கேநேஷிதம் பததி ப்ரேஷிதம் மந இதி விஶேஷணத்³வயமுபபத்³யதே । நநு ஸ்வதந்த்ரம் மந: ஸ்வவிஷயே ஸ்வயம் பததீதி ப்ரஸித்³த⁴ம் ; தத்ர கத²ம் ப்ரஶ்ந உபபத்³யதே இதி, உச்யதே — யதி³ ஸ்வதந்த்ரம் மந: ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திவிஷயே ஸ்யாத் , தர்ஹி ஸர்வஸ்யாநிஷ்டசிந்தநம் ந ஸ்யாத் । அநர்த²ம் ச ஜாநந்ஸங்கல்பயதி । அப்⁴யக்³ரது³:கே² ச கார்யே வார்யமாணமபி ப்ரவர்தத ஏவ மந: । தஸ்மாத்³யுக்த ஏவ கேநேஷிதமித்யாதி³ப்ரஶ்ந: । கேந ப்ராண: யுக்த: நியுக்த: ப்ரேரித: ஸந் ப்ரைதி க³ச்ச²தி ஸ்வவ்யாபாரம் ப்ரதி । ப்ரத²ம இதி ப்ராணவிஶேஷணம் ஸ்யாத் , தத்பூர்வகத்வாத்ஸர்வேந்த்³ரியப்ரவ்ருத்தீநாம் । கேந இஷிதாம் வாசம் இமாம் ஶப்³த³லக்ஷணாம் வத³ந்தி லௌகிகா: । ததா² சக்ஷு: ஶ்ரோத்ரம் ச ஸ்வே ஸ்வே விஷயே க உ தே³வ: த்³யோதநவாந் யுநக்தி நியுங்க்தே ப்ரேரயதி ॥

ஏவம் ப்ருஷ்டவதே யோக்³யாயாஹ கு³ரு: । ஶ்ருணு யத் த்வம் ப்ருச்ச²ஸி, மநஆதி³கரணஜாதஸ்ய கோ தே³வ: ஸ்வவிஷயம் ப்ரதி ப்ரேரயிதா கத²ம் வா ப்ரேரயதீதி । ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரம் ஶ்ருணோத்யநேநேதி ஶ்ரோத்ரம் , ஶப்³த³ஸ்ய ஶ்ரவணம் ப்ரதி கரணம் ஶப்³தா³பி⁴வ்யஞ்ஜகம் ஶ்ரோத்ரமிந்த்³ரியம் , தஸ்ய ஶ்ரோத்ரம் ஸ: யஸ்த்வயா ப்ருஷ்ட: ‘சக்ஷு:ஶ்ரோத்ரம் க உ தே³வோ யுநக்தி’ (கே. உ. 1 । 1) இதி । அஸாவேவம்விஶிஷ்ட: ஶ்ரோத்ராதீ³நி நியுங்க்த இதி வக்தவ்யே, நந்வேதத³நநுரூபம் ப்ரதிவசநம் ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரமிதி । நைஷ தோ³ஷ:, தஸ்யாந்யதா² விஶேஷாநவக³மாத் । யதி³ ஹி ஶ்ரோத்ராதி³வ்யாபாரவ்யதிரிக்தேந ஸ்வவ்யாபாரேண விஶிஷ்ட: ஶ்ரோத்ராதி³நியோக்தா அவக³ம்யேத தா³த்ராதி³ப்ரயோக்த்ருவத் , ததே³த³மநநுரூபம் ப்ரதிவசநம் ஸ்யாத் । ந த்விஹ ஶ்ரோத்ராதீ³நாம் ப்ரயோக்தா ஸ்வவ்யாபாரவிஶிஷ்டோ லவித்ராதி³வத³தி⁴க³ம்யதே । ஶ்ரோத்ராதீ³நாமேவ து ஸம்ஹதாநாம் வ்யாபாரேணாலோசநஸங்கல்பாத்⁴யவஸாயலக்ஷணேந ப²லாவஸாநலிங்கே³நாவக³ம்யதே — அஸ்தி ஹி ஶ்ரோத்ராதி³பி⁴ரஸம்ஹத:, யத்ப்ரயோஜநப்ரயுக்த: ஶ்ரோத்ராதி³கலாப: க்³ருஹாதி³வதி³தி । ஸம்ஹதாநாம் பரார்த²த்வாத³வக³ம்யதே ஶ்ரோத்ராதீ³நாம் ப்ரயோக்தா । தஸ்மாத³நுரூபமேவேத³ம் ப்ரதிவசநம் ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரமித்யாதி³ । க: புநரத்ர பதா³ர்த²: ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரமித்யாதே³: ? ந ஹ்யத்ர ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ராந்தரேணார்த²:, யதா² ப்ரகாஶஸ்ய ப்ரகாஶாந்தரேண । நைஷ தோ³ஷ: । அயமத்ர பதா³ர்த²: — ஶ்ரோத்ரம் தாவத்ஸ்வவிஷயவ்யஞ்ஜநஸமர்த²ம் த்³ருஷ்டம் । தத்து ஸ்வவிஷயவ்யஞ்ஜநஸாமர்த்²யம் ஶ்ரோத்ரஸ்ய சைதந்யே ஹ்யாத்மஜ்யோதிஷி நித்யே(அ)ஸம்ஹதே ஸர்வாந்தரே ஸதி ப⁴வதி, ந அஸதி இதி । அத: ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரமித்யாத்³யுபபத்³யதே । ததா² ச ஶ்ருத்யந்தராணி — ‘ஆத்மநைவாயம் ஜ்யோதிஷாஸ்தே’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 6) ‘தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தி’ (மு. உ. 2 । 2 । 10) ‘யேந ஸூர்யஸ்தபதி தேஜஸேத்³த⁴:’ (தை. ப்³ரா. 3 । 12 । 9 । 7) இத்யாதீ³நி । ‘யதா³தி³த்யக³தம் தேஜோ ஜக³த்³பா⁴ஸயதே(அ)கி²லம் । ’ (ப⁴. கீ³. 15 । 12) ‘க்ஷேத்ரம் க்ஷேத்ரீ ததா² க்ருத்ஸ்நம் ப்ரகாஶயதி பா⁴ரத’ (ப⁴. கீ³. 13 । 33) இதி ச கீ³தாஸு । காட²கே ச ‘நித்யோ நித்யாநாம் சேதநஶ்சேதநாநாம்’ (க. உ. 2 । 2 । 13) இதி । ஶ்ரோத்ராத்³யேவ ஸர்வஸ்யாத்மபூ⁴தம் சேதநமிதி ப்ரஸித்³த⁴ம் ; ததி³ஹ நிவர்த்யதே । அஸ்தி கிமபி வித்³வத்³பு³த்³தி⁴க³ம்யம் ஸர்வாந்தரதமம் கூடஸ்த²மஜமஜரமம்ருதமப⁴யம் ஶ்ரோத்ராதே³ரபி ஶ்ரோத்ராதி³ தத்ஸாமர்த்²யநிமித்தம் இதி ப்ரதிவசநம் ஶப்³தா³ர்த²ஶ்சோபபத்³யத ஏவ । ததா² மநஸ: அந்த:கரணஸ்ய மந: । ந ஹ்யந்த:கரணம் அந்தரேண சைதந்யஜ்யோதிஷோ தீ³தி⁴திம் ஸ்வவிஷயஸங்கல்பாத்⁴யவஸாயாதி³ஸமர்த²ம் ஸ்யாத் । தஸ்மாந்மநஸோ(அ)பி மந இதி । இஹ பு³த்³தி⁴மநஸீ ஏகீக்ருத்ய நிர்தே³ஶோ மநஸ இதி । யத்³வாசோ ஹ வாசம் ; யச்ச²ப்³தோ³ யஸ்மாத³ர்தே² ஶ்ரோத்ராதி³பி⁴: ஸர்வை: ஸம்ப³த்⁴யதே — யஸ்மாச்ச்²ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரம் , யஸ்மாந்மநஸோ மந இத்யேவம் । வாசோ ஹ வாசமிதி த்³விதீயா ப்ரத²மாத்வேந விபரிணம்யதே, ப்ராணஸ்ய ப்ராண இதி த³ர்ஶநாத் । வாசோ ஹ வாசமித்யேதத³நுரோதே⁴ந ப்ராணஸ்ய ப்ராணமிதி கஸ்மாத்³த்³விதீயைவ ந க்ரியதே ? ந ; ப³ஹூநாமநுரோத⁴ஸ்ய யுக்தத்வாத் । வாசமித்யஸ்ய வாகி³த்யேதாவத்³வக்தவ்யம் ஸ உ ப்ராணஸ்ய ப்ராண இதி ஶப்³த³த்³வயாநுரோதே⁴ந ; ஏவம் ஹி ப³ஹூநாமநுரோதோ⁴ யுக்த: க்ருத: ஸ்யாத் । ப்ருஷ்டம் ச வஸ்து ப்ரத²மயைவ நிர்தே³ஷ்டும் யுக்தம் । ஸ யஸ்த்வயா ப்ருஷ்ட: ப்ராணஸ்ய ப்ராணாக்²யவ்ருத்திவிஶேஷஸ்ய ப்ராண:, தத்க்ருதம் ஹி ப்ராணஸ்ய ப்ராணநஸாமர்த்²யம் । ந ஹ்யாத்மநாநதி⁴ஷ்டி²தஸ்ய ப்ராணநமுபபத்³யதே, ‘கோ ஹ்யேவாந்யாத்க: ப்ராண்யாத்³யதே³ஷ ஆகாஶ ஆநந்தோ³ ந ஸ்யாத்’ (தை. உ. 2 । 7 । 1) ‘ஊர்த்⁴வம் ப்ராணமுந்நயத்யபாநம் ப்ரத்யக³ஸ்யதி’ (க. உ. 2 । 2 । 3) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: । இஹாபி ச வக்ஷ்யதே ‘யேந ப்ராண: ப்ரணீயதே ததே³வ ப்³ரஹ்ம த்வம் வித்³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 8) இதி । ஶ்ரோத்ராதீ³ந்த்³ரியப்ரஸ்தாவே க்⁴ராணஸ்யேவ ப்ராணஸ்ய ந து யுக்தம் க்³ரஹணம் । ஸத்யமேவம் । ப்ராணக்³ரஹணேநைவ து க்⁴ராணஸ்ய க்³ரஹணம் க்ருதமேவ மந்யதே ஶ்ருதி: । ஸர்வஸ்யைவ கரணகலாபஸ்ய யத³ர்த²ப்ரயுக்தா ப்ரவ்ருத்தி:, தத்³ப்³ரஹ்மேதி ப்ரகரணார்தோ² விவக்ஷித: । ததா² சக்ஷுஷஶ்சக்ஷு: ரூபப்ரகாஶகஸ்ய சக்ஷுஷோ யத்³ரூபக்³ரஹணஸாமர்த்²யம் ததா³த்மசைதந்யாதி⁴ஷ்டி²தஸ்யைவ । அதஶ்சக்ஷுஷஶ்சக்ஷு: । ப்ரஷ்டு: ப்ருஷ்டஸ்யார்த²ஸ்ய ஜ்ஞாதுமிஷ்டத்வாத் ஶ்ரோத்ராதே³: ஶ்ரோத்ராதி³லக்ஷணம் யதோ²க்தம் ப்³ரஹ்ம ‘ஜ்ஞாத்வா’ இத்யத்⁴யாஹ்ரியதே ; அம்ருதா ப⁴வந்தி இதி ப²லஶ்ருதேஶ்ச । ஜ்ஞாநாத்³த்⁴யம்ருதத்வம் ப்ராப்யதே । ஜ்ஞாத்வா அதிமுச்ய இதி ஸாமர்த்²யாத் ஶ்ரோத்ராதி³கரணகலாபமுஜ்ஜி²த்வா — ஶ்ரோத்ராதௌ³ ஹ்யாத்மபா⁴வம் க்ருத்வா, தது³பாதி⁴: ஸந் , ததா³த்மநா ஜாயதே ம்ரியதே ஸம்ஸரதி ச । அத: ஶ்ரோத்ராதே³: ஶ்ரோத்ராதி³லக்ஷணம் ப்³ரஹ்மாத்மேதி விதி³த்வா, அதிமுச்ய ஶ்ரோத்ராத்³யாத்மபா⁴வம் பரித்யஜ்ய — யே ஶ்ரோத்ராத்³யாத்மபா⁴வம் பரித்யஜந்தி, தே தீ⁴ரா: தீ⁴மந்த: । ந ஹி விஶிஷ்டதீ⁴மத்த்வமந்தரேண ஶ்ரோத்ராத்³யாத்மபா⁴வ: ஶக்ய: பரித்யுக்தம் । ப்ரேத்ய வ்யாவ்ருத்ய அஸ்மாத் லோகாத் புத்ரமித்ரகலத்ரப³ந்து⁴ஷு மமாஹம்பா⁴வஸம்வ்யவஹாரலக்ஷணாத் , த்யக்தஸர்வைஷணா பூ⁴த்வேத்யர்த²: । அம்ருதா: அமரணத⁴ர்மாண: ப⁴வந்தி । ‘ந கர்மணா ந ப்ரஜயா த⁴நேந த்யாகே³நைகே அம்ருதத்வமாநஶு:’ (தை. நா. 28) ‘பராஞ்சி கா²நி வ்யத்ருணத் . . . ஆவ்ருத்தசக்ஷுரம்ருதத்வமிச்ச²ந்’ (க. உ. 2 । 1 । 1) ‘யதா³ ஸர்வே ப்ரமுச்யந்தே . . . அத்ர ப்³ரஹ்ம ஸமஶ்நுதே’ (க. உ. 2 । 3 । 14) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: । அத²வா, அதிமுச்யேத்யநேநைவைஷணாத்யாக³ஸ்ய ஸித்³த⁴த்வாத் அஸ்மால்லோகாத்ப்ரேத்ய அஸ்மாச்ச²ரீராத³பேத்ய ம்ருத்வேத்யர்த²: ॥

யஸ்மாச்ச்²ரோத்ராதே³ரபி ஶ்ரோத்ராத்³யாத்மபூ⁴தம் ப்³ரஹ்ம, அத: ந தத்ர தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி சக்ஷு: க³ச்ச²தி, ஸ்வாத்மநி க³மநாஸம்ப⁴வாத் । ததா² ந வாக் க³ச்ச²தி । வாசா ஹி ஶப்³த³ உச்சார்யமாணோ(அ)பி⁴தே⁴யம் ப்ரகாஶயதி யதா³, ததா³பி⁴தே⁴யம் ப்ரதி வாக்³க³ச்ச²தீத்யுச்யதே । தஸ்ய ச ஶப்³த³ஸ்ய தந்நிர்வர்தகஸ்ய ச கரணஸ்யாத்மா ப்³ரஹ்ம । அதோ ந வாக்³க³ச்ச²தி । யதா²க்³நிர்தா³ஹக: ப்ரகாஶகஶ்சாபி ஸந் ந ஹ்யாத்மாநம் ப்ரகாஶயதி த³ஹதி வா, தத்³வத் । நோ மந: மநஶ்சாந்யஸ்ய ஸங்கல்பயித்ரு அத்⁴யவஸாத்ரு ச ஸத் நாத்மாநம் ஸங்கல்பயத்யத்⁴யவஸ்யதி ச, தஸ்யாபி ப்³ரஹ்மாத்மேதி । இந்த்³ரியமநோப்⁴யாம் ஹி வஸ்துநோ விஜ்ஞாநம் । தத³கோ³சரத்வாத் ந வித்³ம: தத்³ப்³ரஹ்ம ஈத்³ருஶமிதி । அதோ ந விஜாநீம: யதா² யேந ப்ரகாரேண ஏதத் ப்³ரஹ்ம அநுஶிஷ்யாத் உபதி³ஶேச்சி²ஷ்யாயேத்யபி⁴ப்ராய: । யத்³தி⁴ கரணகோ³சர:, தத³ந்யஸ்மை உபதே³ஷ்டும் ஶக்யம் ஜாதிகு³ணக்ரியாவிஶேஷணை: । ந தஜ்ஜாத்யாதி³விஶேஷணவத்³ப்³ரஹ்ம । தஸ்மாத்³விஷமம் ஶிஷ்யாநுபதே³ஶேந ப்ரத்யாயயிதுமிதி உபதே³ஶே தத³ர்த²க்³ரஹணே ச யத்நாதிஶயகர்தவ்யதாம் த³ர்ஶயதி ॥

‘ந வித்³மோ ந விஜாநீமோ யதை²தத³நுஶிஷ்யாத்’ (கே. உ. 1 । 3) இதி அத்யந்தமேவோபதே³ஶப்ரகாரப்ரத்யாக்²யாநே ப்ராப்தே தத³பவாதோ³(அ)யமுச்யதே । ஸத்யமேவம் ப்ரத்யக்ஷாதி³பி⁴: ப்ரமாணைர்ந பர: ப்ரத்யாயயிதும் ஶக்ய: ; ஆக³மேந து ஶக்யத ஏவ ப்ரத்யாயயிதுமிதி தது³பதே³ஶார்த²மாக³மமாஹ — அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தீ⁴தி । அந்யதே³வ ப்ருத²கே³வ தத் யத்ப்ரக்ருதம் ஶ்ரோத்ராதீ³நாம் ஶ்ரோத்ராதீ³த்யுக்தமவிஷயஶ்ச தேஷாம் । தத் விதி³தாத் அந்யதே³வ ஹி । விதி³தம் நாம யத்³விதி³க்ரியயாதிஶயேநாப்தம் விதி³க்ரியாகர்மபூ⁴தம் । க்வசித்கிஞ்சித்கஸ்யசித்³விதி³தம் ஸ்யாதி³தி ஸர்வமேவ வ்யாக்ருதம் விதி³தமேவ ; தஸ்மாத³ந்யதே³வேத்யர்த²: । அவிதி³தமஜ்ஞாதம் தர்ஹீதி ப்ராப்தே ஆஹ — அதோ² அபி அவிதி³தாத் விதி³தவிபரீதாத³வ்யாக்ருதாத³வித்³யாலக்ஷணாத்³வ்யாக்ருதபீ³ஜாத் । அதி⁴ இதி உபர்யர்தே² ; லக்ஷணயா அந்யதி³த்யர்த²: । யத்³தி⁴ யஸ்மாத³தி⁴ உபரி ப⁴வதி, தத்தஸ்மாத³ந்யதி³தி ப்ரஸித்³த⁴ம் । யத்³விதி³தம் தத³ல்பம் மர்த்யம் து³:கா²த்மகம் சேதி ஹேயம் । தஸ்மாத்³விதி³தாத³ந்யத்³ப்³ரஹ்மேத்யுக்தே த்வஹேயத்வமுக்தம் ஸ்யாத் । ததா² அவிதி³தாத³தீ⁴த்யுக்தே(அ)நுபாதே³யத்வமுக்தம் ஸ்யாத் । கார்யார்த²ம் ஹி காரணமந்யத³ந்யேநோபாதீ³யதே । அதஶ்ச ந வேதி³துரந்யஸ்மை ப்ரயோஜநாயாந்யது³பாதே³யம் ப⁴வதீத்யேவம் விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யதி³தி ஹேயோபாதே³யப்ரதிஷேதே⁴ந ஸ்வாத்மநோ(அ)நந்யத்வாத் ப்³ரஹ்மவிஷயா ஜிஜ்ஞாஸா ஶிஷ்யஸ்ய நிர்வர்திதா ஸ்யாத் । ந ஹ்யந்யஸ்ய ஸ்வாத்மநோ விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யத்வம் வஸ்துந: ஸம்ப⁴வதீத்யாத்மா ப்³ரஹ்மேத்யேஷ வாக்யார்த²: ; ‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 5) ‘ய ஆத்மாபஹதபாப்மா’ (சா². உ. 8 । 7 । 1) ‘யத்ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா ஸர்வாந்தர:’ (ப்³ரு. உ. 3 । 4 । 1) இத்யாதி³ஶ்ருத்யந்தரேப்⁴யஶ்சேதி । ஏவம் ஸர்வாத்மந: ஸர்வவிஶேஷரஹிதஸ்ய சிந்மாத்ரஜ்யோதிஷோ ப்³ரஹ்மத்வப்ரதிபாத³கஸ்ய வாக்யார்த²ஸ்யாசார்யோபதே³ஶபரம்பரயா ப்ராப்தத்வமாஹ — இதி ஶுஶ்ருமேத்யாதி³ । ப்³ரஹ்ம சைவமாசார்யோபதே³ஶபரம்பரயைவாதி⁴க³ந்தவ்யம் ந தர்கத: ப்ரவசநமேதா⁴ப³ஹுஶ்ருததபோயஜ்ஞாதி³ப்⁴யஶ்ச, இதி ஏவம் ஶுஶ்ரும ஶ்ருதவந்தோ வயம் பூர்வேஷாம் ஆசார்யாணாம் வசநம் ; யே ஆசார்யா: ந: அஸ்மப்⁴யம் தத் ப்³ரஹ்ம வ்யாசசக்ஷிரே வ்யாக்²யாதவந்த: விஸ்பஷ்டம் கதி²தவந்த: தேஷாமித்யர்த²: ॥

‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 4) இத்யநேந வாக்யேந ஆத்மா ப்³ரஹ்மேதி ப்ரதிபாதி³தே ஶ்ரோதுராஶங்கா ஜாதா — கத²ம் ந்வாத்மா ப்³ரஹ்ம । ஆத்மா ஹி நாமாதி⁴க்ருத: கர்மண்யுபாஸநே ச ஸம்ஸாரீ கர்மோபாஸநம் வா ஸாத⁴நமநுஷ்டா²ய ப்³ரஹ்மாதி³தே³வாந்ஸ்வர்க³ம் வா ப்ராப்துமிச்ச²தி । தத்தஸ்மாத³ந்ய உபாஸ்யோ விஷ்ணுரீஶ்வர இந்த்³ர: ப்ராணோ வா ப்³ரஹ்ம ப⁴விதுமர்ஹதி, ந த்வாத்மா ; லோகப்ரத்யயவிரோதா⁴த் । யதா²ந்யே தார்கிகா ஈஶ்வராத³ந்ய ஆத்மேத்யாசக்ஷதே, ததா² கர்மிணோ(அ)மும் யஜாமும் யஜேத்யந்யா ஏவ தே³வதா உபாஸதே । தஸ்மாத்³யுக்தம் யத்³விதி³தமுபாஸ்யம் தத்³ப்³ரஹ்ம ப⁴வேத் , ததோ(அ)ந்ய உபாஸக இதி । தாமேதாமாஶங்காம் ஶிஷ்யலிங்கே³நோபலக்ஷ்ய தத்³வாக்யாத்³வா ஆஹ — மைவம் ஶங்கிஷ்டா²: । யத் சைதந்யமாத்ரஸத்தாகம் , வாசா — வாகி³தி ஜிஹ்வாமூலாதி³ஷ்வஷ்டஸு ஸ்தா²நேஷு விஷக்தமாக்³நேயம் வர்ணாநாமபி⁴வ்யஞ்ஜகம் கரணம் , வர்ணாஶ்சார்த²ஸங்கேதபரிச்சி²ந்நா ஏதாவந்த ஏவம்க்ரமப்ரயுக்தா இதி ; ஏவம் தத³பி⁴வ்யங்க்³ய: ஶப்³த³: பத³ம் வாகி³த்யுச்யதே ; ‘அகாரோ வை ஸர்வா வாக்ஸைஷாஸ்ய ஸ்பர்ஶாந்த:ஸ்தோ²ஷ்மபி⁴ர்வ்யஜ்யமாநா ப³ஹ்வீ நாநாரூபா ப⁴வதி’ (ஐ. ஆ. 2 । 3 । 6) இதி ஶ்ருதே: । மிதமமிதம் ஸ்வர: ஸத்யாந்ருதே ஏஷ விகாரோ யஸ்யா: தயா வாசா பத³த்வேந பரிச்சி²ந்நயா கரணகு³ணவத்யா — அநப்⁴யுதி³தம் அப்ரகாஶிதமநப்⁴யுக்தம் । யேந ப்³ரஹ்மணா விவக்ஷிதே(அ)ர்தே² ஸகரணா வாக் அப்⁴யுத்³யதே சைதந்யஜ்யோதிஷா ப்ரகாஶ்யதே ப்ரயுஜ்யத இத்யேதத் । யத் ‘வாசோ ஹ வாக்’ (கே. உ. 1 । 2) இத்யுக்தம் , ‘வத³ந்வாக்’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 7) ‘யோ வாசமந்தரோ யமயதி’ (ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 10) இத்யாதி³ ச வாஜஸநேயகே । ‘யா வாக் புருஷேஷு ஸா கோ⁴ஷேஷு ப்ரதிஷ்டி²தா கஶ்சித்தாம் வேத³ ப்³ராஹ்மண:’ இதி ப்ரஶ்நமுத்பாத்³ய ப்ரதிவசநமுக்தம் ‘ஸா வாக்³யயா ஸ்வப்நே பா⁴ஷதே’ ( ? ) இதி । ஸா ஹி வக்துர்வக்திர்நித்யா வாக் சைதந்யஜ்யோதி:ஸ்வரூபா, ‘ந ஹி வக்துர்வக்தேர்விபரிலோபோ வித்³யதே’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 26) இதி ஶ்ருதே: । ததே³வ ஆத்மஸ்வரூபம் ப்³ரஹ்ம நிரதிஶயம் பூ⁴மாக்²யம் ப்³ருஹத்த்வாத்³ப்³ரஹ்மேதி வித்³தி⁴ விஜாநீஹி த்வம் । யைர்வாகா³த்³யுபாதி⁴பி⁴: ‘வாசோ ஹ வாக்’ ‘சக்ஷுஷஶ்சக்ஷு:’ ‘ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரம் மநஸோ மந:’ (கே. உ. 1 । 2) ‘கர்தா போ⁴க்தா விஜ்ஞாதா நியந்தா ப்ரஶாஸிதா’ ‘விஜ்ஞாநமாநந்த³ம் ப்³ரஹ்ம’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 7) இத்யேவமாத³ய: ஸம்வ்யவஹாரா அஸம்வ்யவஹார்யே நிர்விஶேஷே பரே ஸாம்யே ப்³ரஹ்மணி ப்ரவர்தந்தே, தாந்வ்யுத³ஸ்ய ஆத்மாநமேவ நிர்விஶேஷம் ப்³ரஹ்ம வித்³தீ⁴தி ஏவஶப்³தா³ர்த²: । நேத³ம் ப்³ரஹ்ம யதி³த³ம் இத்யுபாதி⁴பே⁴த³விஶிஷ்டமநாத்மேஶ்வராதி³ உபாஸதே த்⁴யாயந்தி । ததே³வ ப்³ரஹ்ம த்வம் வித்³தி⁴ இத்யுக்தே(அ)பி நேத³ம் ப்³ரஹ்ம இத்யநாத்மநோ(அ)ப்³ரஹ்மத்வம் புநருச்யதே நியமார்த²ம் அந்யப்³ரஹ்மபு³த்³தி⁴பரிஸங்க்²யாநார்த²ம் வா ॥

யந்மநஸா ந மநுதே । மந இத்யந்த:கரணம் பு³த்³தி⁴மநஸோரேகத்வேந க்³ருஹ்யதே । மநுதே(அ)நேநேதி மந: ஸர்வகரணஸாதா⁴ரணம் , ஸர்வவிஷயவ்யாபகத்வாத் । ‘காம: ஸங்கல்போ விசிகித்ஸா ஶ்ரத்³தா⁴ஶ்ரத்³தா⁴ த்⁴ருதிரத்⁴ருதிர்ஹ்ரீர்தீ⁴ர்பீ⁴ரித்யேதத்ஸர்வம் மந ஏவ’ (ப்³ரு. உ. 1 । 5 । 3) இதி ஶ்ருதே: காமாதி³வ்ருத்திமந்மந: । தேந மநஸா யத் சைதந்யஜ்யோதிர்மநஸோ(அ)வபா⁴ஸகம் ந மநுதே ந ஸங்கல்பயதி நாபி நிஶ்சிநோதி லோக:, மநஸோ(அ)வபா⁴ஸகத்வேந நியந்த்ருத்வாத் । ஸர்வவிஷயம் ப்ரதி ப்ரத்யகே³வேதி ஸ்வாத்மநி ந ப்ரவர்ததே(அ)ந்த:கரணம் । அந்த:ஸ்தே²ந ஹி சைதந்யஜ்யோதிஷாவபா⁴ஸிதஸ்ய மநஸோ மநநஸாமர்த்²யம் ; தேந ஸவ்ருத்திகம் மந: யேந ப்³ரஹ்மணா மதம் விஷயீக்ருதம் வ்யாப்தம் ஆஹு: கத²யந்தி ப்³ரஹ்மவித³: । தஸ்மாத் ததே³வ மநஸ ஆத்மாநம் ப்ரத்யக்சேதயிதாரம் ப்³ரஹ்ம வித்³தி⁴ । நேத³மித்யாதி³ பூர்வவத் ॥

யத் சக்ஷுஷா ந பஶ்யதி ந விஷயீகரோதி அந்த:கரணவ்ருத்திஸம்யுக்தேந லோக:, யேந சக்ஷூம்ஷி அந்த:கரணவ்ருத்திபே⁴த³பி⁴ந்நாஶ்சக்ஷுர்வ்ருத்தீ: பஶ்யதி சைதந்யாத்மஜ்யோதிஷா விஷயீகரோதி வ்யாப்நோதி । ததே³வேத்யாதி³ பூர்வவத் ॥

யத் ஶ்ரோத்ரேண ந ஶ்ருணோதி தி³க்³தே³வதாதி⁴ஷ்டி²தேந ஆகாஶகார்யேண மநோவ்ருத்திஸம்யுக்தேந ந விஷயீகரோதி லோக:, யேந ஶ்ரோத்ரம் இத³ம் ஶ்ருதம் யத்ப்ரஸித்³த⁴ம் சைதந்யாத்மஜ்யோதிஷா விஷயீக்ருதம் । ததே³வேத்யாதி³ பூர்வவத் ॥

யத் ப்ராணேந க்⁴ராணேந பார்தி²வேந நாஸிகாபுடாந்தரவஸ்தி²தேநாந்த:கரணப்ராணவ்ருத்திப்⁴யாம் ஸஹிதேந யந்ந ப்ராணிதி க³ந்த⁴வந்ந விஷயீகரோதி, யேந சைதந்யாத்மஜ்யோதிஷாவபா⁴ஸ்யத்வேந ஸ்வவிஷயம் ப்ரதி ப்ராண: ப்ரணீயதே ததே³வேத்யாதி³ ஸர்வம் ஸமாநம் ॥

ஏவம் ஹேயோபாதே³யவிபரீதஸ்த்வமாத்மா ப்³ரஹ்மேதி ப்ரத்யாயித: ஶிஷ்ய: அஹமேவ ப்³ரஹ்மேதி ஸுஷ்டு² வேதா³ஹமிதி மா க்³ருஹ்ணீயாதி³த்யாஶயாதா³ஹாசார்ய: ஶிஷ்யபு³த்³தி⁴விசாலநார்த²ம் — யதீ³த்யாதி³ । நந்விஷ்டைவ ஸு வேதா³ஹம் இதி நிஶ்சிதா ப்ரதிபத்தி: । ஸத்யம் , இஷ்டா நிஶ்சிதா ப்ரதிபத்தி: ; ந ஹி ஸு வேதா³ஹமிதி । யத்³தி⁴ வேத்³யம் வஸ்து விஷயீப⁴வதி, தத்ஸுஷ்டு² வேதி³தும் ஶக்யம் , தா³ஹ்யமிவ த³க்³து⁴ம் அக்³நேர்த³க்³து⁴: ந த்வக்³நே: ஸ்வரூபமேவ । ஸர்வஸ்ய ஹி வேதி³து: ஸ்வாத்மா ப்³ரஹ்மேதி ஸர்வவேதா³ந்தாநாம் ஸுநிஶ்சிதோ(அ)ர்த²: । இஹ ச ததே³வ ப்ரதிபாதி³தம் ப்ரஶ்நப்ரதிவசநோக்த்யா ‘ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரம்’ (கே. உ. 1 । 2) இத்யாத்³யயா । ‘யத்³வாசாநப்⁴யுதி³தம்’ (கே. உ. 1 । 5) இதி ச விஶேஷதோ(அ)வதா⁴ரிதம் । ப்³ரஹ்மவித்ஸம்ப்ரதா³யநிஶ்சயஶ்சோக்த: ‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 4) இதி । உபந்யஸ்தமுபஸம்ஹரிஷ்யதி ச ‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம் விஜ்ஞாதமவிஜாநதாம்’ (கே. உ. 2 । 3) இதி । தஸ்மாத்³யுக்தமேவ ஶிஷ்யஸ்ய ஸு வேதே³தி பு³த்³தி⁴ம் நிராகர்தும் । ந ஹி வேதி³தா வேதி³துர்வேதி³தும் ஶக்ய:, அக்³நிர்த³க்³து⁴ரிவ த³க்³து⁴மக்³நே: । ந சாந்யோ வேதி³தா ப்³ரஹ்மணோ(அ)ஸ்தி யஸ்ய வேத்³யமந்யத்ஸ்யாத்³ப்³ரஹ்ம । ‘நாந்யத³தோ(அ)ஸ்தி விஜ்ஞாத்ரு’ (ப்³ரு. உ. 3 । 8 । 11) இத்யந்யோ விஜ்ஞாதா ப்ரதிஷித்⁴யதே । தஸ்மாத் ஸுஷ்டு² வேதா³ஹம் ப்³ரஹ்மேதி ப்ரதிபத்திர்மித்²யைவ । தஸ்மாத்³யுக்தமேவாஹாசார்யோ யதீ³த்யாதி³ । யதி³ கதா³சித் மந்யஸே ஸு வேதே³தி ஸுஷ்டு² வேதா³ஹம் ப்³ரஹ்மேதி । கதா³சித்³யதா²ஶ்ருதம் து³ர்விஜ்ஞேயமபி க்ஷீணதோ³ஷ: ஸுமேதா⁴: கஶ்சித்ப்ரதிபத்³யதே கஶ்சிந்நேதி ஸாஶங்கமாஹ யதீ³த்யாதி³ । த்³ருஷ்டம் ச ‘ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி புருஷோ த்³ருஶ்யத ஏஷ ஆத்மேதி ஹோவாசைதத³ம்ருதமப⁴யமேதத்³ப்³ரஹ்ம’ (சா². உ. 8 । 7 । 4) இத்யுக்தே ப்ராஜாபத்ய: பண்டி³தோ(அ)ப்யஸுரராட்³விரோசந: ஸ்வபா⁴வதோ³ஷவஶாத³நுபபத்³யமாநமபி விபரீதமர்த²ம் ஶரீரமாத்மேதி ப்ரதிபந்ந: । ததே²ந்த்³ரோ தே³வராட் ஸக்ருத்³த்³விஸ்த்ரிருக்தம் சாப்ரதிபத்³யமாந: ஸ்வபா⁴வதோ³ஷக்ஷயமபேக்ஷ்ய சதுர்தே² பர்யாயே ப்ரத²மோக்தமேவ ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபந்நவாந் । லோகே(அ)பி ஏகஸ்மாத்³கு³ரோ: ஶ்ருண்வதாம் கஶ்சித்³யதா²வத்ப்ரதிபத்³யதே கஶ்சித³யதா²வத் கஶ்சித்³விபரீதம் கஶ்சிந்ந ப்ரதிபத்³யதே । கிமு வக்தவ்யமதீந்த்³ரியமாத்மதத்த்வம் । அத்ர ஹி விப்ரதிபந்நா: ஸத³ஸத்³வாதி³நஸ்தார்கிகா: ஸர்வே । தஸ்மாத்³விதி³தம் ப்³ரஹ்மேதி ஸுநிஶ்சிதோக்தமபி விஷமப்ரதிபத்தித்வாத் யதி³ மந்யஸே இத்யாதி³ ஸாஶங்கம் வசநம் யுக்தமேவாசார்யஸ்ய । த³ப்⁴ரம் அல்பமேவாபி நூநம் த்வம் வேத்த² ஜாநீஷே ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் । கிமநேகாநி ப்³ரஹ்மணோ ரூபாணி மஹாந்த்யர்ப⁴காணி ச, யேநாஹ த³ப்⁴ரமேவேத்யாதி³ ? பா³ட⁴ம் । அநேகாநி ஹி நாமரூபோபாதி⁴க்ருதாநி ப்³ரஹ்மணோ ரூபாணி, ந ஸ்வத: । ஸ்வதஸ்து ‘அஶப்³த³மஸ்பர்ஶமரூபமவ்யயம் ததா²ரஸம் நித்யமக³ந்த⁴வச்ச யத்’ (க. உ. 1 । 3 । 15) இதி ஶப்³தா³தி³பி⁴: ஸஹ ரூபாணி ப்ரதிஷித்⁴யந்தே । நநு யேநைவ த⁴ர்மேண யத்³ரூப்யதே ததே³வ தஸ்ய ஸ்வரூபமிதி ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி யேந விஶேஷேண நிரூபணம் ததே³வ தஸ்ய ஸ்வரூபம் ஸ்யாத் । அத உச்யதே — சைதந்யம் , ப்ருதி²வ்யாதீ³நாமந்யதமஸ்ய ஸர்வேஷாம் விபரிணதாநாம் வா த⁴ர்மோ ந ப⁴வதி, ததா² ஶ்ரோத்ராதீ³நாமந்த:கரணஸ்ய ச த⁴ர்மோ ந ப⁴வதீதி ப்³ரஹ்மணோ ரூபமிதி ப்³ரஹ்ம ரூப்யதே சைதந்யேந । ததா² சோக்தம் । ‘விஜ்ஞாநமாநந்த³ம் ப்³ரஹ்ம’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 7) ‘விஜ்ஞாநக⁴ந ஏவ’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 12) ‘ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்³ரஹ்ம’ (தை. உ. 2 । 1 । 1) ‘ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்ம’ (ஐ. உ. 3 । 1 । 3) இதி ச ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் நிர்தி³ஷ்டம் ஶ்ருதிஷு । ஸத்யமேவம் ; ததா²பி தத³ந்த:கரணதே³ஹேந்த்³ரியோபாதி⁴த்³வாரேணைவ விஜ்ஞாநாதி³ஶப்³தை³ர்நிர்தி³ஶ்யதே, தத³நுகாரித்வாத்³தே³ஹாதி³வ்ருத்³தி⁴ஸங்கோசச்சே²தா³தி³ஷு நாஶேஷு ச, ந ஸ்வத: । ஸ்வதஸ்து ‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம் விஜ்ஞாதமவிஜாநதாம்’ (கே. உ. 2 । 3) இதி ஸ்தி²தம் ப⁴விஷ்யதி । ‘யத³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ரூபம்’ இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । ந கேவலமத்⁴யாத்மோபாதி⁴பரிச்சி²ந்நஸ்யாஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் த்வமல்பம் வேத்த² ; யத³ப்யதி⁴தை³வதோபாதி⁴பரிச்சி²ந்நஸ்யாஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் தே³வேஷு வேத்த² த்வம் , தத³பி நூநம் த³ப்⁴ரமேவ வேத்த² இதி மந்யே(அ)ஹம் । யத³த்⁴யாத்மம் யத³பி தே³வேஷு தத³பி சோபாதி⁴பரிச்சி²ந்நத்வாத்³த³ப்⁴ரத்வாந்ந நிவர்ததே । யத்து வித்⁴வஸ்தஸர்வோபாதி⁴விஶேஷம் ஶாந்தமநந்தமேகமத்³வைதம் பூ⁴மாக்²யம் நித்யம் ப்³ரஹ்ம, ந தத்ஸுவேத்³யமித்யபி⁴ப்ராய: । யத ஏவம் அத² நு தஸ்மாத் மந்யே அத்³யாபி மீமாம்ஸ்யம் விசார்யமேவ தே தவ ப்³ரஹ்ம । ஏவமாசார்யோக்த: ஶிஷ்ய: ஏகாந்தே உபவிஷ்ட: ஸமாஹித: ஸந் , யதோ²க்தமாசார்யேண ஆக³மமர்த²தோ விசார்ய, தர்கதஶ்ச நிர்தா⁴ர்ய, ஸ்வாநுப⁴வம் க்ருத்வா, ஆசார்யஸகாஶமுபக³ம்ய, உவாச — மந்யே(அ)ஹமதே²தா³நீம் விதி³தம் ப்³ரஹ்மேதி ॥

கத²மிதி, ஶ்ருணு — ந அஹ மந்யே ஸு வேதே³தி, நைவாஹம் மந்யே ஸு வேத³ ப்³ரஹ்மேதி । நைவ தர்ஹி விதி³தம் த்வயா ப்³ரஹ்மேத்யுக்தே ஆஹ — நோ ந வேதே³தி வேத³ ச । வேத³ சேதி ச—ஶப்³தா³த் ந வேத³ ச । நநு விப்ரதிஷித்³த⁴ம் நாஹ மந்யே ஸு வேதே³தி, நோ ந வேதே³தி, வேத³ ச இதி । யதி³ ந மந்யஸே ஸு வேதே³தி, கத²ம் மந்யஸே வேத³ சேதி । அத² மந்யஸே வேதை³வேதி, கத²ம் ந மந்யஸே ஸுவேதே³தி । ஏகம் வஸ்து யேந ஜ்ஞாயதே, தேநைவ ததே³வ வஸ்து ந ஸு விஜ்ஞாயத இதி விப்ரதிஷித்³த⁴ம் ஸம்ஶயவிபர்யயௌ வர்ஜயித்வா । ந ச ப்³ரஹ்ம ஸம்ஶயிதத்வேந ஜ்ஞேயம் விபரீதத்வேந வேதி நியந்தும் ஶக்யம் । ஸம்ஶயவிபர்யயௌ ஹி ஸர்வத்ராநர்த²கரத்வேநைவ ப்ரஸித்³தௌ⁴ । ஏவமாசார்யேண விசால்யமாநோ(அ)பி ஶிஷ்யோ ந விசசால, ‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 4) இத்யாசார்யோக்தாக³மஸம்ப்ரதா³யப³லாத் உபபத்த்யநுப⁴வப³லாச்ச ; ஜக³ர்ஜ ச ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம் த்³ருட⁴நிஶ்சயதாம் த³ர்ஶயந்நாத்மந: । கத²மித்யுச்யதே — ய: ய: கஶ்சித் ந: அஸ்மாகம் ஸப்³ரஹ்மசாரிணாம் மத்⁴யே தத் மது³க்தம் வசநம் தத்த்வதோ வேத³, ஸ: தத் ப்³ரஹ்ம வேத³ । கிம் புநஸ்தத்³வசநமித்யத ஆஹ — நோ ந வேதே³தி வேத³ ச இதி । யதே³வ ‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 4) இத்யுக்தம் , ததே³வ வஸ்து அநுமாநாநுப⁴வாப்⁴யாம் ஸம்யோஜ்ய நிஶ்சிதம் வாக்யாந்தரேண நோ ந வேதே³தி வேத³ ச இத்யவோசத் ஆசார்யபு³த்³தி⁴ஸம்வாதா³ர்த²ம் மந்த³பு³த்³தி⁴க்³ரஹணவ்யபோஹார்த²ம் ச । ததா² ச க³ர்ஜிதமுபபந்நம் ப⁴வதி ‘யோ நஸ்தத்³வேத³ தத்³வேத³’ இதி ॥

ஶிஷ்யாசார்யஸம்வாதா³த்ப்ரதிநிவ்ருத்ய ஸ்வேந ரூபேண ஶ்ருதி: ஸமஸ்தஸம்வாத³நிர்வ்ருத்தமர்த²மேவ போ³த⁴யதி — யஸ்யாமதமித்யாதி³நா । யஸ்ய ப்³ரஹ்மவித³: அமதம் அவிஜ்ஞாதம் அவிதி³தம் ப்³ரஹ்மேதி மதம் அபி⁴ப்ராய: நிஶ்சய:, தஸ்ய மதம் ஜ்ஞாதம் ஸம்யக்³ப்³ரஹ்மேத்யபி⁴ப்ராய: । யஸ்ய புந: மதம் ஜ்ஞாதம் விதி³தம் மயா ப்³ரஹ்மேதி நிஶ்சய:, ந வேதை³வ ஸ: ந ப்³ரஹ்ம விஜாநாதி ஸ: । வித்³வத³விது³ஷோர்யர்தோ²க்தௌ பக்ஷாவவதா⁴ரயதி — அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாமிதி, அவிஜ்ஞாதம் அமதம் அவிதி³தமேவ ப்³ரஹ்ம விஜாநதாம் ஸம்யக்³விதி³தவதாமித்யேதத் । விஜ்ஞாதம் விதி³தம் ப்³ரஹ்ம அவிஜாநதாம் அஸம்யக்³த³ர்ஶிநாம் , இந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴ஷ்வேவாத்மத³ர்ஶிநாமித்யர்த²: ; ந த்வத்யந்தமேவாவ்யுத்பந்நபு³த்³தீ⁴நாம் । ந ஹி தேஷாம் விஜ்ஞாதமஸ்மாபி⁴ர்ப்³ரஹ்மேதி மதிர்ப⁴வதி । இந்த்³ரியமநோபு³த்³த்⁴யுபாதி⁴ஷ்வாத்மத³ர்ஶிநாம் து ப்³ரஹ்மோபாதி⁴விவேகாநுபலம்பா⁴த் , பு³த்³த்⁴யாத்³யுபாதே⁴ஶ்ச விஜ்ஞாதத்வாத் விதி³தம் ப்³ரஹ்மேத்யுபபத்³யதே ப்⁴ராந்திரித்யத: அஸம்யக்³த³ர்ஶநம் பூர்வபக்ஷத்வேநோபந்யஸ்யதே — விஜ்ஞாதமவிஜாநதாமிதி । அத²வா ஹேத்வர்த² உத்தரார்தோ⁴(அ)விஜ்ஞாதமித்யாதி³: ॥

‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம்’ (கே. உ. 2 । 3) இத்யவத்⁴ருதம் । யதி³ ப்³ரஹ்மாத்யந்தமேவாவிஜ்ஞாதம் , லௌகிகாநாம் ப்³ரஹ்மவிதா³ம் சாவிஶேஷ: ப்ராப்த: । ‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம்’ (கே. உ. 2 । 3) இதி ச பரஸ்பரவிருத்³த⁴ம் । கத²ம் து தத்³ப்³ரஹ்ம ஸம்யக்³விதி³தம் ப⁴வதீத்யேவமர்த²மாஹ — ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தம் போ³த⁴ம் போ³த⁴ம் ப்ரதி விதி³தம் । போ³த⁴ஶப்³தே³ந பௌ³த்³தா⁴: ப்ரத்யயா உச்யந்தே । ஸர்வே ப்ரத்யயா விஷயீப⁴வந்தி யஸ்ய, ஸ ஆத்மா ஸர்வபோ³தா⁴ந்ப்ரதிபு³த்⁴யதே ஸர்வப்ரத்யயத³ர்ஶீ சிச்ச²க்திஸ்வரூபமாத்ர: ப்ரத்யயைரேவ ப்ரத்யயேஷ்வவிஶிஷ்டதயா லக்ஷ்யதே ; நாந்யத்³த்³வாரமந்தராத்மநோ விஜ்ஞாநாய । அத: ப்ரத்யயப்ரத்யகா³த்மதயா விதி³தம் ப்³ரஹ்ம யதா³, ததா³ தத் மதம் தத்ஸம்யக்³த³ர்ஶநமித்யர்த²: ஸர்வப்ரத்யயத³ர்ஶித்வே சோபஜநநாபாயவர்ஜிதத்³ருக்ஸ்வரூபதா நித்யத்வம் விஶுத்³த⁴ஸ்வரூபத்வமாத்மத்வம் நிர்விஶேஷதைகத்வம் ச ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸித்³த⁴ம் ப⁴வேத் , லக்ஷணபே⁴தா³பா⁴வாத்³வ்யோந்ந இவ க⁴டகி³ரிகு³ஹாதி³ஷு । விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யத்³ப்³ரஹ்மேத்யாக³மவாக்யார்த² ஏவம் பரிஶுத்³த⁴ ஏவோபஸம்ஹ்ருதோ ப⁴வதி । ‘த்³ருஷ்டேத்³ரஷ்டா ஶ்ருதே: ஶ்ரோதா மதேர்மந்தா விஜ்ஞாதேர்விஜ்ஞாதா’ (ப்³ரு. உ. 3 । 4 । 2) இதி ஹி ஶ்ருத்யந்தரம் । யதா³ புநர்போ³த⁴க்ரியாகர்தேதி போ³த⁴க்ரியாலக்ஷணேந தத்கர்தாரம் விஜாநாதீதி போ³த⁴லக்ஷணேந விதி³தம் ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தமிதி வ்யாக்²யாயதே, யதா² யோ வ்ருக்ஷஶாகா²ஶ்சாலயதி ஸ வாயுரிதி தத்³வத் ; ததா³ போ³த⁴க்ரியாஶக்திமாநாத்மா த்³ரவ்யம் , ந போ³த⁴ஸ்வரூப ஏவ । போ³த⁴ஸ்து ஜாயதே விநஶ்யதி ச । யதா³ போ³தோ⁴ ஜாயதே, ததா³ போ³த⁴க்ரியயா ஸவிஶேஷ: । யதா³ போ³தோ⁴ நஶ்யதி, ததா³ நஷ்டபோ³தோ⁴ த்³ரவ்யமாத்ரம் நிர்விஶேஷ: । தத்ரைவம் ஸதி விக்ரியாத்மக: ஸாவயவோ(அ)நித்யோ(அ)ஶுத்³த⁴ இத்யாத³யோ தோ³ஷா ந பரிஹர்தும் ஶக்யந்தே । யத³பி காணாதா³நாம் ஆத்மமந:ஸம்யோக³ஜோ போ³த⁴ ஆத்மநி ஸமவைதி ; அத ஆத்மநி போ³த்³த்⁴ருத்வம் , ந து விக்ரியாத்மக ஆத்மா ; த்³ரவ்யமாத்ரஸ்து ப⁴வதி க⁴ட இவ ராக³ஸமவாயீ । அஸ்மிந்பக்ஷே(அ)ப்யசேதநம் த்³ரவ்யமாத்ரம் ப்³ரஹ்மேதி ‘விஜ்ஞாநமாநந்த³ம் ப்³ரஹ்ம’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 27) ‘ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்ம’ இத்யாத்³யா: ஶ்ருதயோ பா³தி⁴தா: ஸ்யு: । ஆத்மநோ நிரவயவத்வேந ப்ரதே³ஶாபா⁴வாத் நித்யஸம்யுக்தத்வாச்ச மநஸ: ஸ்ம்ருத்யுத்பத்திநியமாநுபபத்திரபரிஹார்யா ஸ்யாத் । ஸம்ஸர்க³த⁴ர்மித்வம் சாத்மந: ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிந்யாயவிருத்³த⁴ம் கல்பிதம் ஸ்யாத் । ‘அஸங்கோ³ ந ஹி ஸஜ்ஜதே’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 26), (ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 15) ‘அஸக்தம் ஸர்வப்⁴ருத்’ (ப⁴. கீ³. 13 । 14) இதி ஹி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீ । ந்யாயஶ்ச — கு³ணவத்³கு³ணவதா ஸம்ஸ்ருஜ்யதே, நாதுல்யஜாதீயம் । அத: நிர்கு³ணம் நிர்விஶேஷம் ஸர்வவிலக்ஷணம் கேநசித³ப்யதுல்யஜாதீயேந ஸம்ஸ்ருஜ்யத இத்யேதத் ந்யாயவிருத்³த⁴ம் ப⁴வேத் । தஸ்மாத் நித்யாலுப்தஜ்ஞாநஸ்வரூபஜ்யோதிராத்மா ப்³ரஹ்மேத்யயமர்த²: ஸர்வபோ³த⁴போ³த்³த்⁴ருத்வே ஆத்மந: ஸித்⁴யதி, நாந்யதா² । தஸ்மாத் ‘ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தம் மதம்’ இதி யதா²வ்யாக்²யாத ஏவார்தோ²(அ)ஸ்மாபி⁴: । யத்புந: ஸ்வஸம்வேத்³யதா ப்ரதிபோ³த⁴விதி³த்யஸ்ய வாக்யஸ்யார்தோ² வர்ண்யதே, தத்ர ப⁴வதி ஸோபாதி⁴கத்வே ஆத்மநோ பு³த்³த்⁴யுபாதி⁴ஸ்வரூபத்வேந பே⁴த³ம் பரிகல்ப்யாத்மநாத்மாநம் வேத்தீதி ஸம்வ்யவஹார: — ‘ஆத்மந்யேவாத்மாநம் பஶ்யதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 23) ‘ஸ்வயமேவாத்மநாத்மாநம் வேத்த² த்வம் புருஷோத்தம’ (ப⁴. கீ³. 10 । 15) இதி । ந து நிருபாதி⁴கஸ்யாத்மந ஏகத்வே ஸ்வஸம்வேத்³யதா பரஸம்வேத்³யதா வா ஸம்ப⁴வதி । ஸம்வேத³நஸ்வரூபத்வாத்ஸம்வேத³நாந்தராபேக்ஷா ச ந ஸம்ப⁴வதி, யதா² ப்ரகாஶஸ்ய ப்ரகாஶாந்தராபேக்ஷாயா ந ஸம்ப⁴வ: தத்³வத் । பௌ³த்³த⁴பக்ஷே ஸ்வஸம்வேத்³யதாயாம் து க்ஷணப⁴ங்கு³ரத்வம் நிராத்மகத்வம் ச விஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்யாத் ; ‘ந ஹி விஜ்ஞாதுர்விஜ்ஞாதேர்விபரிலோபோ வித்³யதே(அ)விநாஶித்வாத்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 30) ‘நித்யம் விபு⁴ம் ஸர்வக³தம்’ (மு. உ. 1 । 1 । 6) ‘ஸ வா ஏஷ மஹாநஜ ஆத்மாஜரோ(அ)மரோ(அ)ம்ருதோ(அ)ப⁴ய:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 25) இத்யாத்³யா: ஶ்ருதயோ பா³த்⁴யேரந் । யத்புந: ப்ரதிபோ³த⁴ஶப்³தே³ந நிர்நிமித்தோ போ³த⁴: ப்ரதிபோ³த⁴: யதா² ஸுப்தஸ்ய இத்யர்த²ம் பரிகல்பயந்தி, ஸக்ருத்³விஜ்ஞாநம் ப்ரதிபோ³த⁴ இத்யபரே ; நிர்நிமித்த: ஸநிமித்த: ஸக்ருத்³வாஸக்ருத்³வா ப்ரதிபோ³த⁴ ஏவ ஹி ஸ: । அம்ருதத்வம் அமரணபா⁴வம் ஸ்வாத்மந்யவஸ்தா²நம் மோக்ஷம் ஹி யஸ்மாத் விந்த³தே லப⁴தே யதோ²க்தாத்ப்ரதிபோ³தா⁴த்ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தாத்மகாத் , தஸ்மாத்ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தமேவ மதமித்யபி⁴ப்ராய: । போ³த⁴ஸ்ய ஹி ப்ரத்யகா³த்மவிஷயத்வம் ச மதமம்ருதத்வே ஹேது: । ந ஹ்யாத்மநோ(அ)நாத்மத்வமம்ருதத்வம் ப⁴வதி । ஆத்மத்வாதா³த்மநோ(அ)ம்ருதத்வம் நிர்நிமித்தமேவ । ஏவம் மர்த்யத்வமாத்மநோ யத³வித்³யயா அநாத்மத்வப்ரதிபத்தி: । கத²ம் புநர்யதோ²க்தயாத்மவித்³யயாம்ருதத்வம் விந்த³த இத்யத ஆஹ — ஆத்மநா ஸ்வேந ரூபேண விந்த³தே லப⁴தே வீர்யம் ப³லம் ஸாமர்த்²யம் । த⁴நஸஹாயமந்த்ரௌஷதி⁴தபோயோக³க்ருதம் வீர்யம் ம்ருத்யும் ந ஶக்நோத்யபி⁴ப⁴விதும் , அநித்யவஸ்துக்ருதத்வாத் ; ஆத்மவித்³யாக்ருதம் து வீர்யமாத்மநைவ விந்த³தே, நாந்யேநேத்யதோ(அ)நந்யஸாத⁴நத்வாதா³த்மவித்³யாவீர்யஸ்ய ததே³வ வீர்யம் ம்ருத்யும் ஶக்நோத்யபி⁴ப⁴விதும் । யத ஏவமாத்மவித்³யாக்ருதம் வீர்யமாத்மநைவ விந்த³தே, அத: வித்³யயா ஆத்மவிஷயயா விந்த³தே(அ)ம்ருதம் அம்ருதத்வம் । ‘நாயமாத்மா ப³லஹீநேந லப்⁴ய:’ (மு. உ. 3 । 2 । 4)இத்யாத²ர்வணே । அத: ஸமர்தோ² ஹேது: அம்ருதத்வம் ஹி விந்த³த இதி ॥

கஷ்டா க²லு ஸுரநரதிர்யக்ப்ரேதாதி³ஷு ஸம்ஸாரது³:க²ப³ஹுலேஷு ப்ராணிநிகாயேஷு ஜந்மஜராமரணரோகா³தி³ஸம்ப்ராப்திரஜ்ஞாநாத் । அத: இஹ ஏவ சேத் மநுஷ்யோ(அ)தி⁴க்ருத: ஸமர்த²: ஸந் யதி³ அவேதீ³த் ஆத்மாநம் யதோ²க்தலக்ஷணம் விதி³தவாந் யதோ²க்தேந ப்ரகாரேண, அத² ததா³ அஸ்தி ஸத்யம் மநுஷ்யஜந்மந்யஸ்மிந்நவிநாஶோ(அ)ர்த²வத்தா வா ஸத்³பா⁴வோ வா பரமார்த²தா வா ஸத்யம் வித்³யதே । ந சேதி³ஹாவேதீ³தி³தி, ந சேத் இஹ ஜீவம்ஶ்சேத் அதி⁴க்ருத: அவேதீ³த் ந விதி³தவாந் , ததா³ மஹதீ தீ³ர்கா⁴ அநந்தா விநஷ்டி: விநாஶநம் ஜந்மஜராமரணாதி³ப்ரப³ந்தா⁴விச்சே²த³லக்ஷணா ஸம்ஸாரக³தி: । தஸ்மாதே³வம் கு³ணதோ³ஷௌ விஜாநந்தோ ப்³ராஹ்மணா: பூ⁴தேஷு பூ⁴தேஷு ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸ்தா²வரேஷு சரேஷு ச ஏகமாத்மதத்த்வம் ப்³ரஹ்ம விசித்ய விஜ்ஞாய ஸாக்ஷாத்க்ருத்ய தீ⁴ரா: தீ⁴மந்த: ப்ரேத்ய வ்யாவ்ருத்ய மமாஹம்பா⁴வலக்ஷணாத³வித்³யாரூபாத³ஸ்மால்லோகாத் உபரம்ய ஸர்வாத்மைகபா⁴வமத்³வைதமாபந்நா: ஸந்த: அம்ருதா ப⁴வந்தி ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வந்தீத்யர்த²: । ‘ஸ யோ ஹ வை தத்பரம் ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி’ (மு. உ. 3 । 2 । 9) இதி ஶ்ருதே: ॥

ப்³ரஹ்ம ஹ தே³வேப்⁴யோ விஜிக்³யே । ‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம் விஜ்ஞாதமவிஜாநதாம்’ (கே. உ. 2 । 3) இத்யாதி³ஶ்ரவணாத் யத³ஸ்தி தத்³விஜ்ஞாதம் ப்ரமாணை: யந்நாஸ்தி தத³விஜ்ஞாதம் ஶஶவிஷாணகல்பமத்யந்தமேவாஸத்³த்³ருஷ்டம் । ததே²த³ம் ப்³ரஹ்மாவிஜ்ஞாதத்வாத³ஸதே³வேதி மந்த³பு³த்³தீ⁴நாம் வ்யாமோஹோ மா பூ⁴தி³தி தத³ர்தே²யமாக்²யாயிகா ஆரப்⁴யதே । ததே³வ ஹி ப்³ரஹ்ம ஸர்வப்ரகாரேண ப்ரஶாஸ்த்ரு தே³வாநாமபி பரோ தே³வ:, ஈஶ்வராணாமபி பரமேஶ்வர:, து³ர்விஜ்ஞேய:, தே³வாநாம் ஜயஹேது:, அஸுராணாம் பராஜயஹேது: ; தத்கத²ம் நாஸ்தீத்யேதஸ்யார்த²ஸ்யாநுகூலாநி ஹ்யுத்தராணி வசாம்ஸி த்³ருஶ்யந்தே । அத²வா ப்³ரஹ்மவித்³யாயா: ஸ்துதயே । கத²ம் ? ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநாத்³தி⁴ அக்³ந்யாத³யோ தே³வா தே³வாநாம் ஶ்ரேஷ்ட²த்வம் ஜக்³மு: । ததோ(அ)ப்யதிதராமிந்த்³ர இதி । அத²வா து³ர்விஜ்ஞேயம் ப்³ரஹ்மேத்யேதத்ப்ரத³ர்ஶ்யதே — யேநாக்³ந்யாத³யோ(அ)திதேஜஸோ(அ)பி க்லேஶேநைவ ப்³ரஹ்ம விதி³தவந்தஸ்ததே²ந்த்³ரோ தே³வாநாமீஶ்வரோ(அ)பி ஸந்நிதி । வக்ஷ்யமாணோபநிஷத்³விதி⁴பரம் வா ஸர்வம் । ப்³ரஹ்மவித்³யாவ்யதிரேகேண ப்ராணிநாம் கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வாத்³யபி⁴மாநோ மித்²யேத்யேதத்³த³ர்ஶநார்த²ம் வா ஆக்²யாயிகா, யதா² தே³வாநாம் ஜயாத்³யபி⁴மாநஸ்தத்³வதி³தி । ப்³ரஹ்ம யதோ²க்தலக்ஷணம் பரம் ஹ கில தே³வேப்⁴யோ(அ)ர்தா²ய விஜிக்³யே ஜயம் லப்³த⁴வத் தே³வாநாமஸுராணாம் ச ஸங்க்³ராமே(அ)ஸுராஞ்ஜித்வா ஜக³த³ராதீநீஶ்வரஸேதுர்பே⁴த்த்ரூந் தே³வேப்⁴யோ ஜயம் தத்ப²லம் ச ப்ராயச்ச²ஜ்ஜக³த: ஸ்தே²ம்நே । தஸ்ய ஹ கில ப்³ரஹ்மணோ விஜயே தே³வா: அக்³ந்யாத³ய: அமஹீயந்த மஹிமாநம் ப்ராப்தவந்த: । ததா³ ஆத்மஸம்ஸ்த²ஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மந ஈஶ்வரஸ்ய ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ஸர்வக்ரியாப²லஸம்யோஜயிது: ப்ராணிநாம் ஸர்வஶக்தே: ஜக³த: ஸ்தி²திம் சிகீர்ஷோ: அயம் ஜயோ மஹிமா சேத்யஜாநந்த: தே தே³வா: ஐக்ஷந்த ஈக்ஷிதவந்த: அக்³ந்யாதி³ஸ்வரூபபரிச்சி²ந்நாத்மக்ருத: அஸ்மாகமேவாயம் விஜய: அஸ்மாகமேவாயம் மஹிமா அக்³நிவாய்விந்த்³ரத்வாதி³லக்ஷணோ ஜயப²லபூ⁴தோ(அ)ஸ்மாபி⁴ரநுபூ⁴யதே நாஸ்மத்ப்ரத்யகா³த்மபூ⁴தேஶ்வரக்ருத இதி ॥

ஏவம் மித்²யாபி⁴மாநேக்ஷணவதாம் தத் ஹ கில ஏஷாம் மித்²யேக்ஷணம் விஜஜ்ஞௌ விஜ்ஞாதவத்³ப்³ரஹ்ம । ஸர்வேக்ஷித்ரு ஹி தத் ஸர்வபூ⁴தகரணப்ரயோக்த்ருத்வாத் தே³வாநாம் ச மித்²யாஜ்ஞாநமுபலப்⁴ய மைவாஸுரவத்³தே³வா மித்²யாபி⁴மாநாத்பராப⁴வேயுரிதி தத³நுகம்பயா தே³வாந்மித்²யாபி⁴மாநாபநோத³நேநாநுக்³ருஹ்ணீயாமிதி தேப்⁴ய: தே³வேப்⁴ய: ஹ கில அர்தா²ய ப்ராது³ர்ப³பூ⁴வ ஸ்வயோக³மாஹாத்ம்யநிர்மிதேநாத்யத்³பு⁴தேந விஸ்மாபநீயேந ரூபேண தே³வாநாமிந்த்³ரியகோ³சரே ப்ராது³ர்ப³பூ⁴வ ப்ராது³ர்பூ⁴தவத் । தத் ப்ராது³ர்பூ⁴தம் ப்³ரஹ்ம ந வ்யஜாநத நைவ விஜ்ஞாதவந்த: தே³வா: கிமித³ம் யக்ஷம் பூஜ்யம் மஹத்³பூ⁴தமிதி ॥

தே தத³ஜாநந்தோ தே³வா: ஸாந்தர்ப⁴யாஸ்தத்³விஜிஜ்ஞாஸவ: அக்³நிம் அக்³ரகா³மிநம் ஜாதவேத³ஸம் ஸர்வஜ்ஞகல்பம் அப்³ருவந் உக்தவந்த: । ஹே ஜாதவேத³: ஏதத் அஸ்மத்³கோ³சரஸ்த²ம் யக்ஷம் விஜாநீஹி விஶேஷதோ பு³த்⁴யஸ்வ த்வம் நஸ்தேஜஸ்வீ கிமேதத்³யக்ஷமிதி । ததா² அஸ்து இதி தத் யக்ஷம் அபி⁴ அத்³ரவத் தத்ப்ரதி க³தவாநக்³நி: । தம் ச க³தவந்தம் பிப்ருச்சி²ஷும் தத்ஸமீபே(அ)ப்ரக³ல்ப⁴த்வாத்தூஷ்ணீம்பூ⁴தம் தத்³யக்ஷம் அப்⁴யவத³த் அக்³நிம் ப்ரதி அபா⁴ஷத கோ(அ)ஸீதி । ஏவம் ப்³ரஹ்மணா ப்ருஷ்டோ(அ)க்³நி: அப்³ரவீத் அக்³நிர்வை அக்³நிர்நாமாஹம் ப்ரஸித்³தோ⁴ ஜாதவேதா³ இதி ச நாமத்³வயேந ப்ரஸித்³த⁴தயாத்மாநம் ஶ்லாக⁴யந்நிதி । ஏவமுக்தவந்தம் ப்³ரஹ்மாவோசத் தஸ்மிந் ஏவம் ப்ரஸித்³த⁴கு³ணநாமவதி த்வயி கிம் வீர்யம் ஸாமர்த்²யம் இதி । ஸோ(அ)ப்³ரவீத் இத³ம் ஜக³த் ஸர்வம் த³ஹேயம் ப⁴ஸ்மீகுர்யாம் யத் இத³ம் ஸ்தா²வராதி³ ப்ருதி²வ்யாம் இதி । ப்ருதி²வ்யாமித்யுபலக்ஷணார்த²ம் , யதோ(அ)ந்தரிக்ஷஸ்த²மபி த³ஹ்யத ஏவாக்³நிநா । தஸ்மை ஏவமபி⁴மாநவதே ப்³ரஹ்ம த்ருணம் நித³தௌ⁴ புரோ(அ)க்³நே: ஸ்தா²பிதவத் । ப்³ரஹ்மணா ‘ஏதத் த்ருணமாத்ரம் மமாக்³ரத: த³ஹ ; ந சேத³ஸி த³க்³து⁴ம் ஸமர்த²:, முஞ்ச த³க்³த்⁴ருத்வாபி⁴மாநம் ஸர்வத்ர’ இத்யுக்த: தத் த்ருணம் உபப்ரேயாய த்ருணஸமீபம் க³தவாந் ஸர்வஜவேந ஸர்வோத்ஸாஹக்ருதேந வேகே³ந । க³த்வா தத் ந ஶஶாக நாஶகத் த³க்³து⁴ம் । ஸ: ஜாதவேதா³: த்ருணம் த³க்³து⁴மஶக்தோ வ்ரீடி³தோ ஹதப்ரதிஜ்ஞ: தத ஏவ யக்ஷாதே³வ தூஷ்ணீம் தே³வாந்ப்ரதி நிவவ்ருதே நிவ்ருத்த: ப்ரதிக³தவாந் ந ஏதத் யக்ஷம் அஶகம் ஶக்தவாநஹம் விஜ்ஞாதும் விஶேஷத: யதே³தத்³யக்ஷமிதி ॥

அத² அநந்தரம் வாயுமப்³ருவந் ஹே வாயோ ஏதத்³விஜாநீஹீத்யாதி³ ஸமாநார்த²ம் பூர்வேண । வாநாத்³க³மநாத்³க³ந்த⁴நாத்³வா வாயு: । மாதர்யந்தரிக்ஷே ஶ்வயதீதி மாதரிஶ்வா । இத³ம் ஸர்வமபி ஆத³தீ³ய க்³ருஹ்ணீயாம் । யதி³த³ம் ப்ருதி²வ்யாமித்யாதி³ ஸமாநமேவ ॥

அதே²ந்த்³ரமப்³ருவந்மக⁴வந்நேதத்³விஜாநீஹீத்யாதி³ பூர்வவத் । இந்த்³ர: பரமேஶ்வரோ மக⁴வா ப³லவத்த்வாத் ததே²தி தத³ப்⁴யத்³ரவத் । தஸ்மாத் இந்த்³ராதா³த்மஸமீபம் க³தாத் தத்³ப்³ரஹ்ம திரோத³தே⁴ திரோபூ⁴தம் । இந்த்³ரஸ்யேந்த்³ரத்வாபி⁴மாநோ(அ)திதராம் நிராகர்தவ்ய இத்யத: ஸம்வாத³மாத்ரமபி நாதா³த்³ப்³ரஹ்மேந்த்³ராய । தத்³யக்ஷம் யஸ்மிந்நாகாஶே ஆகாஶப்ரதே³ஶே ஆத்மாநம் த³ர்ஶயித்வா திரோபூ⁴தமிந்த்³ரஶ்ச ப்³ரஹ்மணஸ்திரோதா⁴நகாலே யஸ்மிந்நாகாஶே ஆஸீத் , ஸ: இந்த்³ர: தஸ்மிந்நேவ ஆகாஶே தஸ்தௌ² கிம் யத்³யக்ஷமிதி த்⁴யாயந் ; ந நிவவ்ருதே(அ)க்³ந்யாதி³வத் । தஸ்யேந்த்³ரஸ்ய யக்ஷே ப⁴க்திம் பு³த்³த்⁴வா வித்³யா உமாரூபிணீ ப்ராது³ரபூ⁴த்ஸ்த்ரீரூபா । ஸ: இந்த்³ர: தாம் உமாம் ப³ஹு ஶோப⁴மாநாம் ; ஸர்வேஷாம் ஹி ஶோப⁴மாநாநாம் ஶோப⁴நதமா வித்³யா । ததா³ ப³ஹு ஶோப⁴மாநேதி விஶேஷணமுபபந்நம் ப⁴வதி । ஹைமவதீம் ஹேமக்ருதாப⁴ரணவதீமிவ ப³ஹு ஶோப⁴மாநாமித்யர்த²: । அத²வா உமைவ ஹிமவதோ து³ஹிதா ஹைமவதீ நித்யமேவ ஸர்வஜ்ஞேநேஶ்வரேண ஸஹ வர்தத இதி ஜ்ஞாதும் ஸமர்தே²தி க்ருத்வா தாமுபஜகா³ம । இந்த்³ர: தாம் ஹ உமாம் கில உவாச பப்ரச்ச² ப்³ரூஹி கிமேதத்³த³ர்ஶயித்வா திரோபூ⁴தம் யக்ஷமிதி ॥

ஸா ப்³ரஹ்மேதி ஹோவாச ஹ கில ப்³ரஹ்மண: வை ஈஶ்வரஸ்யைவ விஜயே — ஈஶ்வரேணைவ ஜிதா அஸுரா: । யூயம் தத்ர நிமித்தமாத்ரம் । தஸ்யைவ விஜயே — யூயம் மஹீயத்⁴வம் மஹிமாநம் ப்ராப்நுத² । ஏததி³தி க்ரியாவிஶேஷணார்த²ம் । மித்²யாபி⁴மாநஸ்து யுஷ்மாகம் — அஸ்மாகமேவாயம் விஜயோ(அ)ஸ்மாகமேவாயம் மஹிமேதி । தத: தஸ்மாது³மாவாக்யாத் ஹ ஏவ விதா³ஞ்சகார ப்³ரஹ்மேதி இந்த்³ர: ; அவதா⁴ரணாத் ததோ ஹைவ இதி, ந ஸ்வாதந்த்ர்யேண ॥

யஸ்மாத³க்³நிவாய்விந்த்³ரா ஏதே தே³வா ப்³ரஹ்மண: ஸம்வாத³த³ர்ஶநாதி³நா ஸாமீப்யமுபக³தா:, தஸ்மாத் ஸ்வைர்கு³ணை: அதிதராமிவ ஶக்திகு³ணாதி³மஹாபா⁴க்³யை: அந்யாந் தே³வாந் அதிதராம் அதிஶேரத இவ ஏதே தே³வா: । இவஶப்³தோ³(அ)நர்த²கோ(அ)வதா⁴ரணார்தோ² வா । யத் அக்³நி: வாயு: இந்த்³ர: தே ஹி தே³வா யஸ்மாத் ஏநத் ப்³ரஹ்ம நேதி³ஷ்ட²ம் அந்திகதமம் ப்ரியதமம் பஸ்பர்ஶு: ஸ்ப்ருஷ்டவந்தோ யதோ²க்தைர்ப்³ரஹ்மண: ஸம்வாதா³தி³ப்ரகாரை:, தே ஹி யஸ்மாச்ச ஹேதோ: ஏநத் ப்³ரஹ்ம ப்ரத²ம: ப்ரத²மா: ப்ரதா⁴நா: ஸந்த இத்யேதத் , விதா³ஞ்சகார விதா³ஞ்சக்ருரித்யேதத் , ப்³ரஹ்மேதி ॥

யஸ்மாத³க்³நிவாயூ அபி இந்த்³ரவாக்யாதே³வ விதா³ஞ்சக்ரது:, இந்த்³ரேண ஹி உமாவாக்யாத்ப்ரத²மம் ஶ்ருதம் ப்³ரஹ்மேதி ; தஸ்மாத்³வை இந்த்³ர: அதிதராமிவ அதிஶேத இவ அந்யாந் தே³வாந் । ஸ ஹ்யேநந்நேதி³ஷ்ட²ம் பஸ்பர்ஶ யஸ்மாத் ஸ ஹ்யேநத்ப்ரத²மோ விதா³ஞ்சகார ப்³ரஹ்மேத்யுக்தார்த²ம் வாக்யம் ॥

தஸ்ய ப்ரக்ருதஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஏஷ: ஆதே³ஶ: உபமோபதே³ஶ: । நிருபமஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ யேநோபமாநேநோபதே³ஶ: ஸோ(அ)யமாதே³ஶ இத்யுச்யதே । கிம் தத் ? யதே³தத் ப்ரஸித்³த⁴ம் லோகே வித்³யுத: வ்யத்³யுதத் வித்³யோதநம் க்ருதவதி³த்யேதத³நுபபந்நமிதி வித்³யுதோ வித்³யோதநமிதி கல்ப்யதே । ஆ3 இத்யுபமார்த²: । வித்³யுதோ வித்³யோதநமிவேத்யர்த²:, ‘யதா² ஸக்ருத்³வித்³யுதம்’ (ப்³ரு. உ. 2 । 3 । 6) இதி ஶ்ருத்யந்தரே ச த³ர்ஶநாத் । வித்³யுதி³வ ஹி ஸக்ருதா³த்மாநம் த³ர்ஶயித்வா திரோபூ⁴தம் ப்³ரஹ்ம தே³வேப்⁴ய: । அத²வா வித்³யுத: ‘தேஜ:’ இத்யத்⁴யாஹார்யம் । வ்யத்³யுதத் வித்³யோதிதவத் ஆ3 இவ । வித்³யுதஸ்தேஜ: ஸக்ருத்³வித்³யோதிதவதி³வேத்யபி⁴ப்ராய: । இதிஶப்³த³: ஆதே³ஶப்ரதிநிர்தே³ஶார்த²: — இத்யயமாதே³ஶ இதி । இச்ச²ப்³த³: ஸமுச்சயார்த²: । அயம் சாபரஸ்தஸ்யாதே³ஶ: । கோ(அ)ஸௌ ? ந்யமீமிஷத் யதா² சக்ஷு: । ந்யமீமிஷத் நிமேஷம் க்ருதவத் । ஸ்வார்தே² ணிச் । உபமார்த² ஏவ ஆகார: । சக்ஷுஷோ விஷயம் ப்ரதி ப்ரகாஶதிரோபா⁴வ இவ சேத்யர்த²: । இதி அதி⁴தை³வதம் தே³வதாவிஷயம் ப்³ரஹ்மண உபமாநத³ர்ஶநம் ॥

அத² அநந்தரம் அத்⁴யாத்மம் ப்ரத்யகா³த்மவிஷய ஆதே³ஶ உச்யதே । யதே³தத் க³ச்ச²தீவ ச மந: । ஏதத்³ப்³ரஹ்ம டௌ⁴கத இவ விஷயீகரோதீவ । யச்ச அநேந மநஸா ஏதத் ப்³ரஹ்ம உபஸ்மரதி ஸமீபத: ஸ்மரதி ஸாத⁴க: அபீ⁴க்ஷ்ணம் ப்⁴ருஶம் । ஸங்கல்பஶ்ச மநஸோ ப்³ரஹ்மவிஷய: । மநஉபாதி⁴கத்வாத்³தி⁴ மநஸ: ஸங்கல்பஸ்ம்ருத்யாதி³ப்ரத்யயைரபி⁴வ்யஜ்யதே ப்³ரஹ்ம, விஷயீக்ரியமாணமிவ । அத: ஸ ஏஷ ப்³ரஹ்மணோ(அ)த்⁴யாத்மமாதே³ஶ: । வித்³யுந்நிமேஷணவத³தி⁴தை³வதம் த்³ருதப்ரகாஶநத⁴ர்மி, அத்⁴யாத்மம் ச மந:ப்ரத்யயஸமகாலாபி⁴வ்யக்தித⁴ர்மி, இத்யேஷ ஆதே³ஶ: । ஏவமாதி³ஶ்யமாநம் ஹி ப்³ரஹ்ம மந்த³பு³த்³தி⁴க³ம்யம் ப⁴வதீதி ப்³ரஹ்மண ஆதே³ஶ உபதே³ஶ: । ந ஹி நிருபாதி⁴கமேவ ப்³ரஹ்ம மந்த³பு³த்³தி⁴பி⁴ராகலயிதும் ஶக்யம் ॥

கிஞ்ச, தத் ப்³ரஹ்ம ஹ கில தத்³வநம் நாம தஸ்ய வநம் தத்³வநம் தஸ்ய ப்ராணிஜாதஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மபூ⁴தத்வாத்³வநம் வநநீயம் ஸம்ப⁴ஜநீயம் । அத: தத்³வநம் நாம ; ப்ரக்²யாதம் ப்³ரஹ்ம தத்³வநமிதி யத:, தஸ்மாத் தத்³வநமிதி அநேநைவ கு³ணாபி⁴தா⁴நேந உபாஸிதவ்யம் சிந்தநீயம் । அநேந நாம்நோபாஸநஸ்ய ப²லமாஹ — ஸ ய: கஶ்சித் ஏதத் யதோ²க்தம் ப்³ரஹ்ம ஏவம் யதோ²க்தகு³ணம் வேத³ உபாஸ்தே அபி⁴ ஹ ஏநம் உபாஸகம் ஸர்வாணி பூ⁴தாநி அபி⁴ ஸம்வாஞ்ச²ந்தி ஹ ப்ரார்த²யந்த ஏவ யதா² ப்³ரஹ்ம ॥

ஏவமநுஶிஷ்ட: ஶிஷ்ய ஆசார்யமுவாச — உபநிஷத³ம் ரஹஸ்யம் யச்சிந்த்யம் போ⁴ ப⁴க³வந் ப்³ரூஹி இதி । ஏவமுக்தவதி ஶிஷ்யே ஆஹாசார்ய: — உக்தா அபி⁴ஹிதா தே தவ உபநிஷத் । கா புந: ஸேத்யாஹ — ப்³ராஹ்மீம் ப்³ரஹ்மண: பரமாத்மந இயம் ப்³ராஹ்மீ தாம் , பரமாத்மவிஷயத்வாத³தீதவிஜ்ஞாநஸ்ய, வாவ ஏவ தே உபநிஷத³மப்³ரூமேதி உக்தாமேவ பரமாத்மவிஷயாமுபநிஷத³மப்³ரூமேத்யவதா⁴ரயத்யுத்தரார்த²ம் । பரமாத்மவிஷயாமுபநிஷத³ம் ஶ்ருதவத: உபநிஷத³ம் போ⁴ ப்³ரூஹீதி ப்ருச்ச²த: ஶிஷ்யஸ்ய கோ(அ)பி⁴ப்ராய: ? யதி³ தாவச்ச்²ருதஸ்யார்த²ஸ்ய ப்ரஶ்ந: க்ருத:, தத: பிஷ்டபேஷணவத்புநருக்தோ(அ)நர்த²க: ப்ரஶ்ந: ஸ்யாத் । அத² ஸாவஶேஷோக்தோபநிஷத்ஸ்யாத் , ததஸ்தஸ்யா: ப²லவசநேநோபஸம்ஹாரோ ந யுக்த: ‘ப்ரேத்யாஸ்மால்லோகாத³ம்ருதா ப⁴வந்தி’ (கே. உ. 2 । 5) இதி । தஸ்மாது³க்தோபநிஷச்சே²ஷவிஷயோ(அ)பி ப்ரஶ்நோ(அ)நுபபந்ந ஏவ, அநவஶேஷிதத்வாத் । கஸ்தர்ஹ்யபி⁴ப்ராய: ப்ரஷ்டுரிதி । உச்யதே । கிம் பூர்வோக்தோபநிஷச்சே²ஷதயா தத்ஸஹகாரிஸாத⁴நாந்தராபேக்ஷா, அத² நிரபேக்ஷைவ ? ஸாபேக்ஷா சேத³பேக்ஷிதவிஷயாமுபநிஷத³ம் ப்³ரூஹி । அத² நிரபேக்ஷா சேத³வதா⁴ரய பிப்பலாத³வந்நாத: பரமஸ்தீத்யேவமபி⁴ப்ராய: । ஏதது³பபந்நமாசார்யஸ்யாவதா⁴ரணவசநம் ‘உக்தா த உபநிஷத்’ இதி । நநு நாவதா⁴ரணமித³ம் , யதோ(அ)ந்யத்³வக்தவ்யமாஹ ‘தஸ்யை தபோ த³ம:’ (கே. உ. 4 । 8) இத்யாதி³ । ஸத்யம் , வக்தவ்யமுச்யதே ஆசார்யேண । ந தூக்தோபநிஷச்சே²ஷதயா தத்ஸஹகாரிஸாத⁴நாந்தராபி⁴ப்ராயேண வா ; கிந்து ப்³ரஹ்மவித்³யாப்ராப்த்யுபாயாபி⁴ப்ராயேண வேதை³ஸ்தத³ங்கை³ஶ்ச ஸஹபாடே²ந ஸமீகரணாத்தப:ப்ரப்⁴ருதீநாம் । ந ஹி வேதா³நாம் ஶிக்ஷாத்³யங்கா³நாம் ச ஸாக்ஷாத்³ப்³ரஹ்மவித்³யாஶேஷத்வம் தத்ஸஹகாரிஸாத⁴நத்வம் வா ஸம்ப⁴வதி । ஸஹபடி²தாநாமபி யதா²யோக³ம் விப⁴ஜ்ய விநியோக³: ஸ்யாதி³தி சேத் ; யதா² ஸூக்தவாகாநுமந்த்ரணமந்த்ராணாம் யதா²தை³வதம் விபா⁴க³:, ததா² தபோத³மகர்மஸத்யாதீ³நாமபி ப்³ரஹ்மவித்³யாஶேஷத்வம் தத்ஸஹகாரிஸாத⁴நத்வம் வேதி கல்ப்யதே । வேதா³நாம் தத³ங்கா³நாம் சார்த²ப்ரகாஶகத்வேந கர்மாத்மஜ்ஞாநோபாயத்வமித்யேவம் ஹ்யயம் விபா⁴கோ³ யுஜ்யதே அர்த²ஸம்ப³ந்தோ⁴பபத்திஸாமர்த்²யாதி³தி சேத் , ந ; அயுக்தே: । ந ஹ்யயம் விபா⁴கோ³ க⁴டநாம் ப்ராஞ்சதி । ந ஹி ஸர்வக்ரியாகாரகப²லபே⁴த³பு³த்³தி⁴திரஸ்காரிண்யா ப்³ரஹ்மவித்³யாயா: ஶேஷாபேக்ஷா ஸஹகாரிஸாத⁴நஸம்ப³ந்தோ⁴ வா யுஜ்யதே । ஸர்வவிஷயவ்யாவ்ருத்தப்ரத்யகா³த்மவிஷயநிஷ்ட²த்வாச்ச ப்³ரஹ்மவித்³யாயாஸ்தத்ப²லஸ்ய ச நி:ஶ்ரேயஸஸ்ய । ‘மோக்ஷமிச்ச²ந்ஸதா³ கர்ம த்யஜேதே³வ ஸஸாத⁴நம் । த்யஜதைவ ஹி தஜ்ஜ்ஞேயம் த்யக்து: ப்ரத்யக்பரம் பத³ம்’ ( ? ) தஸ்மாத்கர்மணாம் ஸஹகாரித்வம் கர்மஶேஷாபேக்ஷா வா ந ஜ்ஞாநஸ்யோபபத்³யதே । ததோ(அ)ஸதே³வ ஸூக்தவாகாநுமந்த்ரணவத்³யதா²யோக³ம் விபா⁴க³ இதி । தஸ்மாத³வதா⁴ரணார்த²தைவ ப்ரஶ்நப்ரதிவசநஸ்யோபபத்³யதே । ஏதாவத்யேவேயமுபநிஷது³க்தாந்யநிரபேக்ஷா அம்ருதத்வாய ॥

யாமிமாம் ப்³ராஹ்மீமுபநிஷத³ம் தவாக்³ரே(அ)ப்³ரூமேதி தஸ்யை தஸ்யா உக்தாயா உபநிஷத³: ப்ராப்த்யுபாயபூ⁴தாநி தபஆதீ³நி । தப: காயேந்த்³ரியமநஸாம் ஸமாதா⁴நம் । த³ம: உபஶம: । கர்ம அக்³நிஹோத்ராதி³ । ஏதைர்ஹி ஸம்ஸ்க்ருதஸ்ய ஸத்த்வஶுத்³தி⁴த்³வாரா தத்த்வஜ்ஞாநோத்பத்திர்த்³ருஷ்டா । த்³ருஷ்டா ஹ்யம்ருதி³தகல்மஷஸ்யோக்தே(அ)பி ப்³ரஹ்மண்யப்ரதிபத்திர்விபரீதப்ரதிபத்திஶ்ச, யதே²ந்த்³ரவிரோசநப்ரப்⁴ருதீநாம் । தஸ்மாதி³ஹ வாதீதேஷு வா ப³ஹுஷு ஜந்மாந்தரேஷு தபஆதி³பி⁴: க்ருதஸத்த்வஶுத்³தே⁴ர்ஜ்ஞாநம் ஸமுத்பத்³யதே யதா²ஶ்ருதம் ; ‘யஸ்ய தே³வே பரா ப⁴க்திர்யதா² தே³வே ததா² கு³ரௌ । தஸ்யைதே கதி²தா ஹ்யர்தா²: ப்ரகாஶந்தே மஹாத்மந:’ (ஶ்வே. உ. 6 । 23) இதி மந்த்ரவர்ணாத் । ‘ஜ்ஞாநமுத்பத்³யதே பும்ஸாம் க்ஷயாத்பாபஸ்ய கர்மண:’ (மோ. 204 । 8) இதி ஸ்ம்ருதேஶ்ச । இதிஶப்³த³: உபலக்ஷணத்வப்ரத³ர்ஶநார்த²: । இதி ஏவமாத்³யந்யத³பி ஜ்ஞாநோத்பத்தேருபகாரகம் ‘அமாநித்வமத³ம்பி⁴த்வம்’ (ப⁴. கீ³. 13 । 7) இத்யாத்³யுபத³ர்ஶிதம் ப⁴வதி । ப்ரதிஷ்டா² பாதௌ³ பாதா³விவாஸ்யா: ; தேஷு ஹி ஸத்ஸு ப்ரதிதிஷ்ட²தி ப்³ரஹ்மவித்³யா ப்ரவர்ததே, பத்³ப்⁴யாமிவ புருஷ: । வேதா³ஶ்சத்வார: ஸர்வாணி சாங்கா³நி ஶிக்ஷாதீ³நி ஷட் கர்மஜ்ஞாநப்ரகாஶகத்வாத்³வேதா³நாம் தத்³ரக்ஷணார்த²த்வாத³ங்கா³நாம் ப்ரதிஷ்டா²த்வம் । அத²வா, ப்ரதிஷ்டா²ஶப்³த³ஸ்ய பாத³ரூபகல்பநார்த²த்வாத்³வேதா³ஸ்த்விதராணி ஸர்வாங்கா³நி ஶிரஆதீ³நி । அஸ்மிந்பக்ஷே ஶிக்ஷாதீ³நாம் வேத³க்³ரஹணேநைவ க்³ரஹணம் க்ருதம் ப்ரத்யேதவ்யம் । அங்கி³நி ஹி க்³ருஹீதே(அ)ங்கா³நி க்³ருஹீதாந்யேவ ப⁴வந்தி, ததா³யத்தத்வாத³ங்கா³நாம் । ஸத்யம் ஆயதநம் யத்ர திஷ்ட²த்யுபநிஷத் ததா³யதநம் । ஸத்யமிதி அமாயிதா அகௌடில்யம் வாங்மந:காயாநாம் । தேஷு ஹ்யாஶ்ரயதி வித்³யா யே அமாயாவிந: ஸாத⁴வ:, நாஸுரப்ரக்ருதிஷு மாயாவிஷு ; ‘ந யேஷு ஜிஹ்மமந்ருதம் ந மாயா ச’ (ப்ர. உ. 1 । 16) இதி ஶ்ருதே: । தஸ்மாத்ஸத்யமாயதநமிதி கல்ப்யதே । தபஆதி³ஷ்வேவ ப்ரதிஷ்டா²த்வேந ப்ராப்தஸ்ய ஸத்யஸ்ய புநராயதநத்வேந க்³ரஹணம் ஸாத⁴நாதிஶயத்வஜ்ஞாபநார்த²ம் । ‘அஶ்வமேத⁴ஸஹஸ்ரம் ச ஸத்யம் ச துலயா த்⁴ருதம் । அஶ்வமேத⁴ஸஹஸ்ராச்ச ஸத்யமேகம் விஶிஷ்யதே’ (மஹாபா⁴. ஆ. 74 । 103) இதி ஸ்ம்ருதே: ॥

யோ வை ஏதாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ‘கேநேஷிதம்’ (கே. உ. 1 । 1) இத்யாதி³நா யதோ²க்தாம் ஏவம் மஹாபா⁴கா³ம் ‘ப்³ரஹ்ம ஹ தே³வேப்⁴ய:’ (கே. உ. 3 । 1) இத்யாதி³நா ஸ்துதாம் ஸர்வவித்³யாப்ரதிஷ்டா²ம் வேத³ । ‘அம்ருதத்வம் ஹி விந்த³தே’ (கே. உ. 2 । 4) இத்யுக்தமபி ப்³ரஹ்மவித்³யாப²லமந்தே நிக³மயதி — அபஹத்ய பாப்மாநம் அவித்³யாகாமகர்மலக்ஷணம் ஸம்ஸாரபீ³ஜம் விதூ⁴ய அநந்தே அபர்யந்தே ஸ்வர்கே³ லோகே ஸுகா²த்மகே ப்³ரஹ்மணீத்யேதத் । அநந்தே இதி விஶேஷணாந்ந த்ரிவிஷ்டபே அநந்தஶப்³த³ ஔபசாரிகோ(அ)பி ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ — ஜ்யேயே இதி । ஜ்யேயே ஜ்யாயஸி ஸர்வமஹத்தரே ஸ்வாத்மநி முக்²யே ஏவ ப்ரதிதிஷ்ட²தி । ந புந: ஸம்ஸாரமாபத்³யத இத்யபி⁴ப்ராய: ॥