ದ್ವಿತೀಯಃ ಪ್ರಶ್ನಃ
ಅಥ ಹೈನಂ ಭಾರ್ಗವೋ ವೈದರ್ಭಿಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಭಗವನ್ಕತ್ಯೇವ ದೇವಾಃ ಪ್ರಜಾಂ ವಿಧಾರಯಂತೇ ಕತರ ಏತತ್ಪ್ರಕಾಶಯಂತೇ ಕಃ ಪುನರೇಷಾಂ ವರಿಷ್ಠ ಇತಿ ॥ ೧ ॥
ಪ್ರಾಣೋಽತ್ತಾ ಪ್ರಜಾಪತಿರಿತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ತಸ್ಯ ಪ್ರಜಾಪತಿತ್ವಮತ್ತೃತ್ವಂ ಚಾಸ್ಮಿಞ್ಶರೀರೇಽವಧಾರಯಿತವ್ಯಮಿತ್ಯಯಂ ಪ್ರಶ್ನ ಆರಭ್ಯತೇ । ಅಥ ಅನಂತರಂ ಹ ಕಿಲ ಏನಂ ಭಾರ್ಗವಃ ವೈದರ್ಭಿಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ — ಹೇ ಭಗವನ್ ಕತ್ಯೇವ ದೇವಾಃ ಪ್ರಜಾಂ ಶರೀರಲಕ್ಷಣಾಂ ವಿಧಾರಯಂತೇ ವಿಶೇಷೇಣ ಧಾರಯಂತೇ । ಕತರೇ ಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯವಿಭಕ್ತಾನಾಮ್ ಏತತ್ ಪ್ರಕಾಶನಂ ಸ್ವಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಪ್ರಖ್ಯಾಪನಂ ಪ್ರಕಾಶಯಂತೇ । ಕಃ ಅಸೌ ಪುನಃ ಏಷಾಂ ವರಿಷ್ಠಃ ಪ್ರಧಾನಃ ಕಾರ್ಯಕರಣಲಕ್ಷಣಾನಾಮಿತಿ ॥
ತಸ್ಮೈ ಸ ಹೋವಾಚ । ಆಕಾಶೋ ಹ ವಾ ಏಷ ದೇವೋ ವಾಯುರಗ್ನಿರಾಪಃ ಪೃಥಿವೀ ವಾಙ್ಮನಶ್ಚಕ್ಷುಃ ಶ್ರೋತ್ರಂ ಚ । ತೇ ಪ್ರಕಾಶ್ಯಾಭಿವದಂತಿ ವಯಮೇತದ್ಬಾಣಮವಷ್ಟಭ್ಯ ವಿಧಾರಯಾಮಃ ॥ ೨ ॥
ಏವಂ ಪೃಷ್ಟವತೇ ತಸ್ಮೈ ಸ ಹ ಉವಾಚ — ಆಕಾಶಃ ಹ ವೈ ಏಷಃ ದೇವಃ ವಾಯುಃ ಅಗ್ನಿಃ ಆಪಃ ಪೃಥಿವೀ ಇತ್ಯೇತಾನಿ ಪಂಚ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ಶರೀರಾರಂಭಕಾಣಿ ವಾಙ್ಮನಶ್ಚಕ್ಷುಃ ಶ್ರೋತ್ರಮಿತ್ಯಾದೀನಿ ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ । ಕಾರ್ಯಲಕ್ಷಣಾಃ ಕರಣಲಕ್ಷಣಾಶ್ಚ ತೇ ದೇವಾ ಆತ್ಮನೋ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಂ ಪ್ರಕಾಶ್ಯಂ ಪ್ರಕಾಶ್ಯಾಭಿವದಂತಿ ಸ್ಪರ್ಧಮಾನಾ ಅಹಂಶ್ರೇಷ್ಠತಾಯೈ । ಕಥಂ ವದಂತಿ ? ವಯಮೇತತ್ ಬಾಣಂ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತಮ್ ಅವಷ್ಟಭ್ಯ ಪ್ರಾಸಾದಮಿವ ಸ್ತಂಭಾದಯಃ ಅವಿಶಿಥಿಲೀಕೃತ್ಯ ವಿಧಾರಯಾಮಃ ವಿಸ್ಪಷ್ಟಂ ಧಾರಯಾಮಃ । ಮಯೈವೈಕೇನಾಯಂ ಸಂಘಾತೋ ಧ್ರಿಯತ ಇತ್ಯೇಕೈಕಸ್ಯಾಭಿಪ್ರಾಯಃ ॥
ತಾನ್ವರಿಷ್ಠಃ ಪ್ರಾಣ ಉವಾಚ ಮಾ ಮೋಹಮಾಪದ್ಯಥಾಹಮೇವೈತತ್ಪಂಚಧಾತ್ಮಾನಂ ಪ್ರವಿಭಜ್ಯೈತದ್ಬಾಣಮವಷ್ಟಭ್ಯ ವಿಧಾರಯಾಮೀತಿ ತೇಽಶ್ರದ್ದಧಾನಾ ಬಭೂವುಃ ॥ ೩ ॥
ತಾನ್ ಏವಮಭಿಮಾನವತಃ ವರಿಷ್ಠಃ ಮುಖ್ಯಃ ಪ್ರಾಣಃ ಉವಾಚ ಉಕ್ತವಾನ್ — ಮಾ ಮೈವಂ ಮೋಹಮ್ ಆಪದ್ಯಥ ಅವಿವೇಕಿತಯಾಭಿಮಾನಂ ಮಾ ಕುರುತ ; ಯಸ್ಮಾತ್ ಅಹಮೇವ ಏತದ್ಬಾಣಮ್ ಅವಷ್ಟಭ್ಯ ವಿಧಾರಯಾಮಿ ಪಂಚಧಾ ಆತ್ಮಾನಂ ಪ್ರವಿಭಜ್ಯ ಪ್ರಾಣಾದಿವೃತ್ತಿಭೇದಂ ಸ್ವಸ್ಯ ಕೃತ್ವಾ ವಿಧಾರಯಾಮಿ ಇತಿ ಉಕ್ತವತಿ ಚ ತಸ್ಮಿನ್ ತೇ ಅಶ್ರದ್ದಧಾನಾಃ ಅಪ್ರತ್ಯಯವಂತಃ ಬಭೂವುಃ — ಕಥಮೇತದೇವಮಿತಿ ॥
ಸೋಽಭಿಮಾನಾದೂರ್ಧ್ವಮುತ್ಕ್ರಾಮತ ಇವ ತಸ್ಮಿನ್ನುತ್ಕ್ರಾಮತ್ಯಥೇತರೇ ಸರ್ವ ಏವೋತ್ಕ್ರಾಮಂತೇ ತಸ್ಮಿꣳಶ್ಚ ಪ್ರತಿಷ್ಠಮಾನೇ ಸರ್ವ ಏವ ಪ್ರಾತಿಷ್ಠಂತೇ । ತದ್ಯಥಾ ಮಕ್ಷಿಕಾ ಮಧುಕರರಾಜಾನಮುತ್ಕ್ರಾಮಂತಂ ಸರ್ವಾ ಏವೋತ್ಕ್ರಾಮಂತೇ ತಸ್ಮಿꣳಶ್ಚ ಪ್ರತಿಷ್ಠಮಾನೇ ಸರ್ವಾ ಏವ ಪ್ರಾತಿಷ್ಠಂತ ಏವಂ ವಾಙ್ಮನಶ್ಚಕ್ಷುಃ ಶ್ರೋತ್ರಂ ಚ ತೇ ಪ್ರೀತಾಃ ಪ್ರಾಣಂ ಸ್ತುನ್ವಂತಿ ॥ ೪ ॥
ಸ ಚ ಪ್ರಾಣಃ ತೇಷಾಮಶ್ರದ್ದಧಾನತಾಮಾಲಕ್ಷ್ಯ ಅಭಿಮಾನಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಮ್ ಉತ್ಕ್ರಾಮತ ಇವ ಉತ್ಕ್ರಾಮತೀವ ಉತ್ಕ್ರಾಂತವಾನಿವ ಸ ರೋಷಾನ್ನಿರಪೇಕ್ಷಃ । ತಸ್ಮಿನ್ನುತ್ಕ್ರಾಮತಿ ಯದ್ವೃತ್ತಂ ತದ್ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೀಕರೋತಿ — ತಸ್ಮಿನ್ ಉತ್ಕ್ರಾಮತಿ ಸತಿ ಅಥ ಅನಂತರಮೇವ ಇತರೇ ಸರ್ವ ಏವ ಪ್ರಾಣಾಶ್ಚಕ್ಷುರಾದಯಃ ಉತ್ಕ್ರಾಮಂತೇ ಉತ್ಕ್ರಾಮಂತಿ ಉಚ್ಚಕ್ರಮುಃ । ತಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ಪ್ರಾಣೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಮಾನೇ ತೂಷ್ಣೀಂ ಭವತಿ ಅನುತ್ಕ್ರಾಮತಿ ಸತಿ, ಸರ್ವ ಏವ ಪ್ರಾತಿಷ್ಠಂತೇ ತೂಷ್ಣೀಂ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾ ಬಭೂವುಃ । ತತ್ ಯಥಾ ಲೋಕೇ ಮಕ್ಷಿಕಾಃ ಮಧುಕರಾಃ ಸ್ವರಾಜಾನಂ ಮಧುಕರರಾಜಾನಮ್ ಉತ್ಕ್ರಾಮಂತಂ ಪ್ರತಿ ಸರ್ವಾ ಏವ ಉತ್ಕ್ರಾಮಂತೇ ತಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ಪ್ರತಿಷ್ಠಮಾನೇ ಸರ್ವಾ ಏವ ಪ್ರಾತಿಷ್ಠಂತೇ ಪ್ರತಿತಿಷ್ಠಂತಿ । ಯಥಾಯಂ ದೃಷ್ಟಾಂತಃ ಏವಂ ವಾಙ್ಮನಶ್ಚಕ್ಷುಃ ಶ್ರೋತ್ರಂ ಚೇತ್ಯಾದಯಃ ತೇ ಉತ್ಸೃಜ್ಯಾಶ್ರದ್ದಧಾನತಾಂ ಬುದ್ಧ್ವಾ ಪ್ರಾಣಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಂ ಪ್ರೀತಾಃ ಪ್ರಾಣಂ ಸ್ತುನ್ವಂತಿ ಸ್ತುವಂತಿ ॥
ಏಷೋಽಗ್ನಿಸ್ತಪತ್ಯೇಷ ಸೂರ್ಯ ಏಷ ಪರ್ಜನ್ಯೋ ಮಘವಾನೇಷ ವಾಯುಃ ।
ಏಷ ಪೃಥಿವೀ ರಯಿರ್ದೇವಃ ಸದಸಚ್ಚಾಮೃತಂ ಚ ಯತ್ ॥ ೫ ॥
ಕಥಮ್ ? ಏಷಃ ಪ್ರಾಣಃ ಅಗ್ನಿಃ ಸನ್ ತಪತಿ ಜ್ವಲತಿ । ತಥಾ ಏಷಃ ಸೂರ್ಯಃ ಸನ್ ಪ್ರಕಾಶತೇ । ತಥಾ ಏಷಃ ಪರ್ಜನ್ಯಃ ಸನ್ ವರ್ಷತಿ । ಕಿಂಚ ಮಘವಾನ್ ಇಂದ್ರಃ ಸನ್ ಪ್ರಜಾಃ ಪಾಲಯತಿ ಜಿಘಾಂಸತ್ಯಸುರರಕ್ಷಾಂಸಿ । ಕಿಂಚ, ಏಷಃ ವಾಯುಃ ಆವಹಪ್ರವಹಾದಿಭೇದಃ । ಕಿಂಚ, ಏಷಃ ಪೃಥಿವೀ ರಯಿಃ ದೇವಃ ಸರ್ವಸ್ಯ ಜಗತಃ ಸತ್ ಮೂರ್ತಮ್ ಅಸತ್ ಅಮೂರ್ತಂ ಚ ಅಮೃತಂ ಚ ಯತ್ ದೇವಾನಾಂ ಸ್ಥಿತಿಕಾರಣಮ್ ॥
ಅರಾ ಇವ ರಥನಾಭೌ ಪ್ರಾಣೇ ಸರ್ವಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಮ್ ।
ಋಚೋ ಯಜೂꣳಷಿ ಸಾಮಾನಿ ಯಜ್ಞಃ ಕ್ಷತ್ತ್ರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಚ ॥ ೬ ॥
ಕಿಂ ಬಹುನಾ ? ಅರಾ ಇವ ರಥನಾಭೌ ಶ್ರದ್ಧಾದಿ ನಾಮಾಂತಂ ಸರ್ವಂ ಸ್ಥಿತಿಕಾಲೇ ಪ್ರಾಣೇ ಏವ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಮ್ । ತಥಾ ಋಚಃ ಯಜೂಂಷಿ ಸಾಮಾನಿ ಇತಿ ತ್ರಿವಿಧಾ ಮಂತ್ರಾಃ ತತ್ಸಾಧ್ಯಶ್ಚ ಯಜ್ಞಃ ಕ್ಷತ್ತ್ರಂ ಚ ಸರ್ವಸ್ಯ ಪಾಲಯಿತೃ ಬ್ರಹ್ಮ ಚ ಯಜ್ಞಾದಿಕರ್ಮಕರ್ತೃತ್ವೇಽಧಿಕೃತಂ ಚ ಏಷ ಏವ ಪ್ರಾಣಃ ಸರ್ವಮ್ ॥
ಪ್ರಜಾಪತಿಶ್ಚರಸಿ ಗರ್ಭೇ ತ್ವಮೇವ ಪ್ರತಿಜಾಯಸೇ ।
ತುಭ್ಯಂ ಪ್ರಾಣ ಪ್ರಜಾಸ್ತ್ವಿಮಾ ಬಲಿಂ ಹರಂತಿ ಯಃ ಪ್ರಾಣೈಃ ಪ್ರತಿತಿಷ್ಠಸಿ ॥ ೭ ॥
ಕಿಂಚ, ಯಃ ಪ್ರಜಾಪತಿರಪಿ ಸ ತ್ವಮೇವ ಗರ್ಭೇ ಚರಸಿ, ಪಿತುರ್ಮಾತುಶ್ಚ ಪ್ರತಿರೂಪಃ ಸನ್ ಪ್ರತಿಜಾಯಸೇ ; ಪ್ರಜಾಪತಿತ್ವಾದೇವ ಪ್ರಾಗೇವ ಸಿದ್ಧಂ ತವ ಮಾತೃಪಿತೃತ್ವಮ್ ; ಸರ್ವದೇಹದೇಹ್ಯಾಕೃತಿಚ್ಛನ್ನಃ ಏಕಃ ಪ್ರಾಣಃ ಸರ್ವಾತ್ಮಾಸೀತ್ಯರ್ಥಃ । ತುಭ್ಯಂ ತ್ವದರ್ಥಾಯ ಇಮಾಃ ಮನುಷ್ಯಾದ್ಯಾಃ ಪ್ರಜಾಸ್ತು ಹೇ ಪ್ರಾಣ ಚಕ್ಷುರಾದಿದ್ವಾರೈಃ ಬಲಿಂ ಹರಂತಿ, ಯಃ ತ್ವಂ ಪ್ರಾಣೈಃ ಚಕ್ಷುರಾದಿಭಿಃ ಸಹ ಪ್ರತಿತಿಷ್ಠಸಿ ಸರ್ವಶರೀರೇಷು, ಅತಸ್ತುಭ್ಯಂ ಬಲಿಂ ಹರಂತೀತಿ ಯುಕ್ತಮ್ । ಭೋಕ್ತಾಸಿ ಯತಸ್ತ್ವಂ ತವೈವಾನ್ಯತ್ಸರ್ವಂ ಭೋಜ್ಯಮ್ ॥
ದೇವಾನಾಮಸಿ ವಹ್ನಿತಮಃ ಪಿತೄಣಾಂ ಪ್ರಥಮಾ ಸ್ವಧಾ ।
ಋಷೀಣಾಂ ಚರಿತಂ ಸತ್ಯಮಥರ್ವಾಂಗಿರಸಾಮಸಿ ॥ ೮ ॥
ಕಿಂಚ, ದೇವಾನಾಮ್ ಇಂದ್ರಾದೀನಾಮ್ ಅಸಿ ಭವಸಿ ತ್ವಂ ವಹ್ನಿತಮಃ ಹವಿಷಾಂ ಪ್ರಾಪಯಿತೃತಮಃ । ಪಿತೄಣಾಂ ನಾಂದೀಮುಖೇ ಶ್ರಾದ್ಧೇ ಯಾ ಪಿತೃಭ್ಯೋ ದೀಯತೇ ಸ್ವಧಾ ಅನ್ನಂ ಸಾ ದೇವಪ್ರದಾನಮಪೇಕ್ಷ್ಯ ಪ್ರಥಮಾ ಭವತಿ । ತಸ್ಯಾ ಅಪಿ ಪಿತೃಭ್ಯಃ ಪ್ರಾಪಯಿತಾ ತ್ವಮೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಕಿಂಚ, ಋಷೀಣಾಂ ಚಕ್ಷುರಾದೀನಾಂ ಪ್ರಾಣಾನಾಮ್ ಅಥರ್ವಾಂಗಿರಸಾಮ್ ಅಂಗಿರಸಭೂತಾನಾಮಥರ್ವಣಾಮ್ — ‘ತೇಷಾಮೇವ ಪ್ರಾಣೋ ವಾಥರ್ವಾ’ ( ? ) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ — ಚರಿತಂ ಚೇಷ್ಟಿತಂ ಸತ್ಯಮ್ ಅವಿತಥಂ ದೇಹಧಾರಣಾದ್ಯುಪಕಾರಲಕ್ಷಣಂ ತ್ವಮೇವಾಸಿ ॥
ಇಂದ್ರಸ್ತ್ವಂ ಪ್ರಾಣ ತೇಜಸಾ ರುದ್ರೋಽಸಿ ಪರಿರಕ್ಷಿತಾ ।
ತ್ವಮಂತರಿಕ್ಷೇ ಚರಸಿ ಸೂರ್ಯಸ್ತ್ವಂ ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ಪತಿಃ ॥ ೯ ॥
ಕಿಂಚ, ಇಂದ್ರಃ ಪರಮೇಶ್ವರಃ ತ್ವಂ ಹೇ ಪ್ರಾಣ, ತೇಜಸಾ ವೀರ್ಯೇಣ ರುದ್ರೋಽಸಿ ಸಂಹರನ್ ಜಗತ್ । ಸ್ಥಿತೌ ಚ ಪರಿ ಸಮಂತಾತ್ ರಕ್ಷಿತಾ ಪಾಲಯಿತಾ ; ಪರಿರಕ್ಷಿತಾ ತ್ವಮೇವ ಜಗತಃ ಸೌಮ್ಯೇನ ರೂಪೇಣ । ತ್ವಮ್ ಅಂತರಿಕ್ಷೇ ಅಜಸ್ರಂ ಚರಸಿ ಉದಯಾಸ್ತಮಯಾಭ್ಯಾಂ ಸೂರ್ಯಃ ತ್ವಮೇವ ಚ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಜ್ಯೋತಿಷಾಂ ಪತಿಃ ॥
ಯದಾ ತ್ವಮಭಿವರ್ಷಸಿ ಅಥೇಮಾಃ ಪ್ರಾಣ ತೇ ಪ್ರಜಾಃ ।
ಆನಂದರೂಪಾಸ್ತಿಷ್ಠಂತಿ ಕಾಮಾಯಾನ್ನಂ ಭವಿಷ್ಯತೀತಿ ॥ ೧೦ ॥
ಯದಾ ಪರ್ಜನ್ಯೋ ಭೂತ್ವಾ ಅಭಿವರ್ಷಸಿ ತ್ವಮ್ , ಅಥ ತದಾ ಅನ್ನಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಇಮಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ಪ್ರಾಣತೇ ಪ್ರಾಣಚೇಷ್ಟಾಂ ಕುರ್ವಂತೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಥವಾ, ಹೇ ಪ್ರಾಣ, ತೇ ತವ ಇಮಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ಸ್ವಾತ್ಮಭೂತಾಸ್ತ್ವದನ್ನಸಂವರ್ಧಿತಾಸ್ತ್ವದಭಿವರ್ಷಣದರ್ಶನಮಾತ್ರೇಣ ಚ ಆನಂದರೂಪಾಃ ಸುಖಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾ ಇವ ಸತ್ಯಃ ತಿಷ್ಠಂತಿ । ಕಾಮಾಯ ಇಚ್ಛಾತಃ ಅನ್ನಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ ಇತ್ಯೇವಮಭಿಪ್ರಾಯಃ ॥
ವ್ರಾತ್ಯಸ್ತ್ವಂ ಪ್ರಾಣೈಕರ್ಷಿರತ್ತಾ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಸತ್ಪತಿಃ ।
ವಯಮಾದ್ಯಸ್ಯ ದಾತಾರಃ ಪಿತಾ ತ್ವಂ ಮಾತರಿಶ್ವ ನಃ ॥ ೧೧ ॥
ಕಿಂಚ, ಪ್ರಥಮಜತ್ವಾದನ್ಯಸ್ಯ ಸಂಸ್ಕರ್ತುರಭಾವಾದಸಂಸ್ಕೃತೋ ವ್ರಾತ್ಯಃ ತ್ವಮ್ , ಸ್ವಭಾವತ ಏವ ಶುದ್ಧ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ । ಹೇ ಪ್ರಾಣ, ಏಕರ್ಷಿಃ ತ್ವಮ್ ಆಥರ್ವಣಾನಾಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಏಕರ್ಷಿನಾಮಾ ಅಗ್ನಿಃ ಸನ್ ಅತ್ತಾ ಸರ್ವಹವಿಷಾಮ್ । ತ್ವಮೇವ ವಿಶ್ವಸ್ಯ ಸರ್ವಸ್ಯ ಸತೋ ವಿದ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಪತಿಃ ಸತ್ಪತಿಃ ; ಸಾಧುರ್ವಾ ಪತಿಃ ಸತ್ಪತಿಃ । ವಯಂ ಪುನಃ ಆದ್ಯಸ್ಯ ತವ ಅದನೀಯಸ್ಯ ಹವಿಷೋ ದಾತಾರಃ । ತ್ವಂ ಪಿತಾ ಮಾತರಿಶ್ವ ಹೇ ಮಾತರಿಶ್ವನ್ , ನಃ ಅಸ್ಮಾಕಮ್ ಅಥವಾ, ಮಾತರಿಶ್ವನಃ ವಾಯೋಃ ಪಿತಾ ತ್ವಮ್ । ಅತಶ್ಚ ಸರ್ವಸ್ಯೈವ ಜಗತಃ ಪಿತೃತ್ವಂ ಸಿದ್ಧಮ್ ॥
ಯಾ ತೇ ತನೂರ್ವಾಚಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ಯಾ ಶ್ರೋತ್ರೇ ಯಾ ಚ ಚಕ್ಷುಷಿ ।
ಯಾ ಚ ಮನಸಿ ಸಂತತಾ ಶಿವಾಂ ತಾಂ ಕುರು ಮೋತ್ಕ್ರಮೀಃ ॥ ೧೨ ॥
ಕಿಂ ಬಹುನಾ ? ಯಾ ತೇ ತ್ವದೀಯಾ ತನೂಃ ವಾಚಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ವಕ್ತೃತ್ವೇನ ವದನಚೇಷ್ಟಾಂ ಕುರ್ವತೀ, ಯಾ ಚ ಶ್ರೋತ್ರೇ ಯಾ ಚಕ್ಷುಷಿ ಯಾ ಚ ಮನಸಿ ಸಂಕಲ್ಪಾದಿವ್ಯಾಪಾರೇಣ ಸಂತತಾ ಸಮನುಗತಾ ತನೂಃ, ತಾಂ ಶಿವಾಂ ಶಾಂತಾಂ ಕುರು ; ಮಾ ಉತ್ಕ್ರಮೀಃ ಉತ್ಕ್ರಮಣೇನಾಶಿವಾಂ ಮಾ ಕಾರ್ಷೀರಿತ್ಯರ್ಥಃ ॥
ಪ್ರಾಣಸ್ಯೇದಂ ವಶೇ ಸರ್ವಂ ತ್ರಿದಿವೇ ಯತ್ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಮ್ ।
ಮಾತೇವ ಪುತ್ರಾನ್ರಕ್ಷಸ್ವ ಶ್ರೀಶ್ಚ ಪ್ರಜ್ಞಾಂ ಚ ವಿಧೇಹಿ ನ ಇತಿ ॥ ೧೩ ॥
ಕಿಂ ಬಹುನಾ । ಅಸ್ಮಿಂಲ್ಲೋಕೇ ಪ್ರಾಣಸ್ಯೈವ ವಶೇ ಸರ್ವಮಿದಂ ಯತ್ಕಿಂಚಿದುಪಭೋಗಜಾತಂ ತ್ರಿದಿವೇ ತೃತೀಯಸ್ಯಾಂ ದಿವಿ ಚ ಯತ್ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ ದೇವಾದ್ಯುಪಭೋಗಲಕ್ಷಣಂ ತಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಾಣ ಏವ ಈಶಿತಾ ರಕ್ಷಿತಾ । ಅತೋ ಮಾತೇವ ಪುತ್ರಾನ್ ಅಸ್ಮಾನ್ ರಕ್ಷಸ್ವ ಪಾಲಯಸ್ವ । ತ್ವನ್ನಿಮಿತ್ತಾ ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮ್ಯಃ ಕ್ಷಾತ್ತ್ರ್ಯಶ್ಚ ಶ್ರಿಯಃ ತಾಃ ತ್ವಂ ಶ್ರೀಶ್ಚ ಶ್ರಿಯಶ್ಚ ಪ್ರಜ್ಞಾಂ ಚ ತ್ವತ್ಸ್ಥಿತಿನಿಮಿತ್ತಾಂ ವಿಧೇಹಿ ನಃ ವಿಧತ್ಸ್ವೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಇತ್ಯೇವಂ ಸರ್ವಾತ್ಮತಯಾ ವಾಗಾದಿಭಿಃ ಪ್ರಾಣೈಃ ಸ್ತುತ್ಯಾ ಗಮಿತಮಹಿಮಾ ಪ್ರಾಣಃ ಪ್ರಜಾಪತಿರೇವೇತ್ಯವಧೃತಮ್ ॥
ಇತಿ ದ್ವಿತೀಯಪ್ರಶ್ನಭಾಷ್ಯಮ್ ॥