ಅಥ ಹ ಏನಂ ಶೈಬ್ಯಃ ಸತ್ಯಕಾಮಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ । ಅಥೇದಾನೀಂ ಪರಾಪರಬ್ರಹ್ಮಪ್ರಾಪ್ತಿಸಾಧನತ್ವೇನ ಓಂಕಾರಸ್ಯೋಪಾಸನವಿಧಿತ್ಸಯಾ ಪ್ರಶ್ನ ಆರಭ್ಯತೇ । ಸಃ ಯಃ ಕಶ್ಚಿತ್ ಹ ವೈ ಭಗವನ್ , ಮನುಷ್ಯೇಷು ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ಮಧ್ಯೇ ತತ್ ಅದ್ಭುತಮಿವ ಪ್ರಾಯಣಾಂತಂ ಮರಣಾಂತಂ ಯಾವಜ್ಜೀವಮಿತ್ಯೇತತ್ ; ಓಂಕಾರಮ್ ಅಭಿಧ್ಯಾಯೀತ ಆಭಿಮುಖ್ಯೇನ ಚಿಂತಯೇತ್ । ಬಾಹ್ಯವಿಷಯೇಭ್ಯ ಉಪಸಂಹೃತಕರಣಃ ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತೋ ಭಕ್ತ್ಯಾವೇಶಿತಬ್ರಹ್ಮಭಾವೇ ಓಂಕಾರೇ ಆತ್ಮಪ್ರತ್ಯಯಸಂತಾನಾವಿಚ್ಛೇದೋ ಭಿನ್ನಜಾತೀಯಪ್ರತ್ಯಯಾಂತರಾಖಿಲೀಕೃತೋ ನಿವಾತಸ್ಥದೀಪಶಿಖಾಸಮೋಽಭಿಧ್ಯಾನಶಬ್ದಾರ್ಥಃ । ಸತ್ಯಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾಹಿಂಸಾಪರಿಗ್ರಹತ್ಯಾಗಸಂನ್ಯಾಸಶೌಚಸಂತೋಷಾಮಾಯಾವಿತ್ವಾದ್ಯನೇಕಯಮನಿಯಮಾನುಗೃಹೀತಃ ಸಃ ಏವಂ ಯಾವಜ್ಜೀವವ್ರತಧಾರಣಃ, ಕತಮಂ ವಾವ, ಅನೇಕೇ ಹಿ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಭಿರ್ಜೇತವ್ಯಾ ಲೋಕಾಸ್ತಿಷ್ಠಂತಿ ; ತೇಷು ತೇನ ಓಂಕಾರಾಭಿಧ್ಯಾನೇನ ಕತಮಂ ಸಃ ಲೋಕಂ ಜಯತೀತಿ ॥

ಪೃಷ್ಟವತೇ ತಸ್ಮೈ ಸ ಹ ಉವಾಚ ಪಿಪ್ಪಲಾದಃ — ಏತದ್ವೈ ಸತ್ಯಕಾಮ । ಏತತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ವೈ ಪರಂ ಚ ಅಪರಂ ಚ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಂ ಸತ್ಯಮಕ್ಷರಂ ಪುರುಷಾಖ್ಯಮ್ ಅಪರಂ ಚ ಪ್ರಾಣಾಖ್ಯಂ ಪ್ರಥಮಜಂ ಯತ್ ತದೋಂಕಾರ ಏವ ಓಂಕಾರಾತ್ಮಕಮ್ ಓಂಕಾರಪ್ರತೀಕತ್ವಾತ್ । ಪರಂ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮ ಶಬ್ದಾದ್ಯುಪಲಕ್ಷಣಾನರ್ಹಂ ಸರ್ವಧರ್ಮವಿಶೇಷವರ್ಜಿತಮ್ , ಅತೋ ನ ಶಕ್ಯಮತೀಂದ್ರಿಯಗೋಚರತ್ವಾತ್ಕೇವಲೇನ ಮನಸಾವಗಾಹಿತುಮ್ । ಓಂಕಾರೇ ತು ವಿಷ್ಣ್ವಾದಿಪ್ರತಿಮಾಸ್ಥಾನೀಯೇ ಭಕ್ತ್ಯಾವೇಶಿತಬ್ರಹ್ಮಭಾವೇ ಧ್ಯಾಯಿನಾಂ ತತ್ಪ್ರಸೀದತೀತ್ಯವಗಮ್ಯತೇ ಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾತ್ । ತಥಾ ಪರಂ ಚ ಬ್ರಹ್ಮ । ತಸ್ಮಾತ್ಪರಂ ಚಾಪರಂ ಚ ಬ್ರಹ್ಮ ಯದೋಂಕಾರ ಇತ್ಯುಪಚರ್ಯತೇ । ತಸ್ಮಾದೇವಂ ವಿದ್ವಾನ್ ಏತೇನೈವ ಆತ್ಮಪ್ರಾಪ್ತಿಸಾಧನೇನೈವ ಓಂಕಾರಾಭಿಧ್ಯಾನೇನ ಏಕತರಂ ಪರಮಪರಂ ವಾ ಅನ್ವೇತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾನುಗಚ್ಛತಿ ; ನೇದಿಷ್ಠಂ ಹ್ಯಾಲಂಬನಮೋಂಕಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ॥

ಸ ಯದ್ಯಪ್ಯೋಂಕಾರಸ್ಯ ಸಕಲಮಾತ್ರಾವಿಭಾಗಜ್ಞೋ ನ ಭವತಿ, ತಥಾಪ್ಯೋಂಕಾರಾಭಿಧ್ಯಾನಪ್ರಭಾವಾದ್ವಿಶಿಷ್ಟಾಮೇವ ಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ; ಏತದೇಕದೇಶಜ್ಞಾನವೈಗುಣ್ಯತಯೋಂಕಾರಶರಣಃ ಕರ್ಮಜ್ಞಾನೋಭಯಭ್ರಷ್ಟೋ ನ ದುರ್ಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ; ಕಿಂ ತರ್ಹಿ, ಯದಿ ಏವಮೋಂಕಾರಮೇವ ಏಕಮಾತ್ರಾವಿಭಾಗಜ್ಞ ಏವ ಕೇವಲಃ ಅಭಿಧ್ಯಾಯೀತ ಏಕಮಾತ್ರಂ ಸದಾ ಧ್ಯಾಯೀತ, ಸ ತೇನೈವ ಏಕಮಾತ್ರಾವಿಶಿಷ್ಟೋಂಕಾರಾಭಿಧ್ಯಾನೇನೈವ ಸಂವೇದಿತಃ ಸಂಬೋಧಿತಃ ತೂರ್ಣಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಮೇವ ಜಗತ್ಯಾಂ ಪೃಥಿವ್ಯಾಮ್ ಅಭಿಸಂಪದ್ಯತೇ । ಕಿಮ್ ? ಮನುಷ್ಯಲೋಕಮ್ । ಅನೇಕಾನಿ ಹಿ ಜನ್ಮಾನಿ ಜಗತ್ಯಾಂ ಸಂಭವಂತಿ । ತತ್ರ ತಂ ಸಾಧಕಂ ಜಗತ್ಯಾಂ ಮನುಷ್ಯಲೋಕಮೇವ ಉಪನಯಂತೇ ಉಪನಿಗಮಯಂತಿ ಋಚಃ । ಋಗ್ವೇದರೂಪಾ ಹ್ಯೋಂಕಾರಸ್ಯ ಪ್ರಥಮಾ ಏಕಮಾತ್ರಾ । ತೇನ ಸ ತತ್ರ ಮನುಷ್ಯಜನ್ಮನಿ ದ್ವಿಜಾಗ್ರ್ಯಃ ಸನ್ ತಪಸಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೇಣ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಚ ಸಂಪನ್ನಃ ಮಹಿಮಾನಂ ವಿಭೂತಿಮ್ ಅನುಭವತಿ ನ ವೀತಶ್ರದ್ಧೋ ಯಥೇಷ್ಟಚೇಷ್ಟೋ ಭವತಿ ; ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಃ ಕದಾಚಿದಪಿ ನ ದುರ್ಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ॥

ಅಥ ಪುನಃ ಯದಿ ದ್ವಿಮಾತ್ರಾವಿಭಾಗಜ್ಞೋ ದ್ವಿಮಾತ್ರೇಣ ವಿಶಿಷ್ಟಮೋಂಕಾರಮಭಿಧ್ಯಾಯೀತ ಸ್ವಪ್ನಾತ್ಮಕೇ ಮನಸಿ ಮನನೀಯೇ ಯಜುರ್ಮಯೇ ಸೌಮದೈವತ್ಯೇ ಸಂಪದ್ಯತೇ ಏಕಾಗ್ರತಯಾತ್ಮಭಾವಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸ ಏವಂ ಸಂಪನ್ನೋ ಮೃತಃ ಅಂತರಿಕ್ಷಮ್ ಅಂತರಿಕ್ಷಾಧಾರಂ ದ್ವಿತೀಯಮಾತ್ರಾರೂಪಂ ದ್ವಿತೀಯಮಾತ್ರಾರೂಪೈರೇವ ಯಜುರ್ಭಿಃ ಉನ್ನೀಯತೇ ಸೋಮಲೋಕಂ ಸೌಮ್ಯಂ ಜನ್ಮಪ್ರಾಪಯಂತಿ ತಂ ಯಜೂಂಷಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಸ ತತ್ರ ವಿಭೂತಿಮನುಭೂಯ ಸೋಮಲೋಕೇ ಮನುಷ್ಯಲೋಕಂ ಪ್ರತಿ ಪುನರಾವರ್ತತೇ ॥

ಯಃ ಪುನಃ ಏತಮ್ ಓಂಕಾರಂ ತ್ರಿಮಾತ್ರೇಣ ತ್ರಿಮಾತ್ರಾವಿಷಯವಿಜ್ಞಾನವಿಶಿಷ್ಟೇನ ಓಮಿತ್ಯೇತೇನೈವ ಅಕ್ಷರೇಣ ಪರಂ ಸೂರ್ಯಾಂತರ್ಗತಂ ಪುರುಷಂ ಪ್ರತೀಕತ್ವೇನ ಅಭಿಧ್ಯಾಯೀತ ತೇನಾಭಿಧ್ಯಾನೇನ ಪ್ರತೀಕತ್ವೇನ ಹ್ಯಾಲಂಬನತ್ವಂ ಪ್ರಕೃತಮೋಂಕಾರಸ್ಯ ಪರಂ ಚಾಪರಂ ಚ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಅಭೇದಶ್ರುತೇಃ, ಓಂಕಾರಮಿತಿ ಚ ದ್ವಿತೀಯಾನೇಕಶಃ ಶ್ರುತಾ ಬಾಧ್ಯೇತಾನ್ಯಥಾ । ಯದ್ಯಪಿ ತೃತೀಯಾಭಿಧಾನತ್ವೇನ ಕರಣತ್ವಮುಪಪದ್ಯತೇ, ತಥಾಪಿ ಪ್ರಕೃತಾನುರೋಧಾತ್ತ್ರಿಮಾತ್ರಂ ಪರಂ ಪುರುಷಮಿತಿ ದ್ವಿತೀಯೈವ ಪರಿಣೇಯಾ ‘ತ್ಯಜೇದೇಕಂ ಕುಲಸ್ಯಾರ್ಥೇ’ ಇತಿ ನ್ಯಾಯೇನ । ಸಃ ತೃತೀಯಮಾತ್ರಾರೂಪೇ ತೇಜಸಿ ಸೂರ್ಯೇ ಸಂಪನ್ನೋ ಭವತಿ ಧ್ಯಾಯಮಾನಃ, ಮೃತೋಽಪಿ ಸೂರ್ಯಾತ್ಸೋಮಲೋಕಾದಿವನ್ನ ಪುನರಾವರ್ತತೇ ; ಕಿಂತು ಸೂರ್ಯೇ ಸಂಪನ್ನಮಾತ್ರ ಏವ । ಯಥಾ ಪಾದೋದರಃ ಸರ್ಪಃ ತ್ವಚಾ ವಿನಿರ್ಮುಚ್ಯತೇ ಜೀರ್ಣತ್ವಗ್ವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಸ ಪುನರ್ನವೋ ಭವತಿ । ಏವಂ ಹ ವೈ ಏಷ ಯಥಾ ದೃಷ್ಟಾಂತಃ ಸ ಪಾಪ್ಮನಾ ಸರ್ಪತ್ವಕ್ಸ್ಥಾನೀಯೇನಾಶುದ್ಧಿರೂಪೇಣ ವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಸಃ ಸಾಮಭಿಃ ತೃತೀಯಮಾತ್ರಾರೂಪೈಃ ಊರ್ಧ್ವಮುನ್ನೀಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಲೋಕಂ ಸತ್ಯಾಖ್ಯಮ್ । ಸಃ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಃ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸಂಸಾರಿಣಾಂ ಜೀವಾನಾಮಾತ್ಮಭೂತಃ । ಸ ಹ್ಯಂತರಾತ್ಮಾ ಲಿಂಗರೂಪೇಣ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಮ್ । ತಸ್ಮಿನ್ ಹಿ ಲಿಂಗಾತ್ಮನಿ ಸಂಹತಾಃ ಸರ್ವೇ ಜೀವಾಃ । ತಸ್ಮಾತ್ಸ ಜೀವಘನಃ ಸ ವಿದ್ವಾಂಸ್ತ್ರಿಮಾತ್ರೋಂಕಾರಾಭಿಜ್ಞಃ ಏತಸ್ಮಾಜ್ಜೀವಘನಾತ್ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾತ್ಪರಾತ್ಪರಂ ಪರಮಾತ್ಮಾಖ್ಯಂ ಪುರುಷಮೀಕ್ಷತೇ ಪುರಿಶಯಂ ಸರ್ವಶರೀರಾನುಪ್ರವಿಷ್ಟಂ ಪಶ್ಯತಿ ಧ್ಯಾಯಮಾನಃ । ತತ್ ಏತೌ ಅಸ್ಮಿನ್ಯಥೋಕ್ತಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಕೌ ಶ್ಲೋಕೌ ಮಂತ್ರೌ ಭವತಃ ॥

ತಿಸ್ರಃ ತ್ರಿಸಙ್‍ಖ್ಯಾಕಾ ಅಕಾರೋಕಾರಮಕಾರಾಖ್ಯಾಃ ಓಂಕಾರಸ್ಯ ಮಾತ್ರಾಃ । ಮೃತ್ಯುಮತ್ಯಃ ಮೃತ್ಯುರ್ಯಾಸಾಂ ವಿದ್ಯತೇ ತಾ ಮೃತ್ಯುಮತ್ಯಃ ಮೃತ್ಯುಗೋಚರಾದನತಿಕ್ರಾಂತಾಃ ಮೃತ್ಯುಗೋಚರಾ ಏವೇತ್ಯರ್ಥಃ । ತಾ ಆತ್ಮನೋ ಧ್ಯಾನಕ್ರಿಯಾಸು ಪ್ರಯುಕ್ತಾಃ । ಕಿಂಚ, ಅನ್ಯೋನ್ಯಸಕ್ತಾಃ ಇತರೇತರಸಂಬದ್ಧಾಃ । ಅನವಿಪ್ರಯುಕ್ತಾಃ ವಿಶೇಷೇಣೈಕೈಕವಿಷಯ ಏವ ಪ್ರಯುಕ್ತಾ ವಿಪ್ರಯುಕ್ತಾಃ, ನ ತಥಾ ವಿಪ್ರಯುಕ್ತಾ ಅವಿಪ್ರಯುಕ್ತಾಃ, ನ ಅವಿಪ್ರಯುಕ್ತಾ ಅನವಿಪ್ರಯುಕ್ತಾಃ । ಕಿಂ ತರ್ಹಿ, ವಿಶೇಷೇಣೈಕಸ್ಮಿಂಧ್ಯಾನಕಾಲೇ ತಿಸೃಷು ಕ್ರಿಯಾಸು ಬಾಹ್ಯಾಭ್ಯಂತರಮಧ್ಯಮಾಸು ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಸ್ಥಾನಪುರುಷಾಭಿಧ್ಯಾನಲಕ್ಷಣಾಸು ಯೋಗಕ್ರಿಯಾಸು ಯುಕ್ತಾಸು ಸಮ್ಯಕ್ಪ್ರಯುಕ್ತಾಸು ಸಮ್ಯಗ್ಧ್ಯಾನಕಾಲೇ ಪ್ರಯೋಜಿತಾಸು ನ ಕಂಪತೇ ನ ಚಲತಿ ಜ್ಞಃ ಯೋಗೀ ಯಥೋಕ್ತವಿಭಾಗಜ್ಞಃ ಓಂಕಾರಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ । ನ ತಸ್ಯೈವಂವಿದಶ್ಚಲನಮುಪಪದ್ಯತೇ । ಯಸ್ಮಾಜ್ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಪುರುಷಾಃ ಸಹ ಸ್ಥಾನೈರ್ಮಾತ್ರಾತ್ರಯರೂಪೇಣೋಂಕಾರಾತ್ಮರೂಪೇಣ ದೃಷ್ಟಾಃ ; ಸ ಹ್ಯೇವಂ ವಿದ್ವಾನ್ಸರ್ವಾತ್ಮಭೂತ ಓಂಕಾರಮಯಃ ಕುತೋ ವಾ ಚಲೇತ್ಕಸ್ಮಿನ್ವಾ ॥

ಸರ್ವಾರ್ಥಸಂಗ್ರಹಾರ್ಥೋ ದ್ವಿತೀಯೋ ಮಂತ್ರಃ — ಋಗ್ಭಿಃ ಏತಂ ಲೋಕಂ ಮನುಷ್ಯೋಪಲಕ್ಷಿತಮ್ । ಯಜುರ್ಭಿಃ ಅಂತರಿಕ್ಷಂ ಸೋಮಾಧಿಷ್ಠಿತಮ್ । ಸಾಮಭಿಃ ಯತ್ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕ ಇತಿ ತೃತೀಯಂ ಕವಯಃ ಮೇಧಾವಿನೋ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಏವ ನಾವಿದ್ವಾಂಸಃ ವೇದಯಂತೇ । ತಂ ತ್ರಿವಿಧಂ ಲೋಕಮೋಂಕಾರೇಣ ಸಾಧನೇನಾಪರಬ್ರಹ್ಮಲಕ್ಷಣಮ್ ಅನ್ವೇತಿ ಅನುಗಚ್ಛತಿ ವಿದ್ವಾನ್ । ತೇನೈವೋಂಕಾರೇಣ ಯತ್ತತ್ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಕ್ಷರಂ ಸತ್ಯಂ ಪುರುಷಾಖ್ಯಂ ಶಾಂತಂ ವಿಮುಕ್ತಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಾದಿವಿಶೇಷಂ ಸರ್ವಪ್ರಪಂಚವಿವರ್ಜಿತಮ್ , ಅತ ಏವ ಅಜರಂ ಜರಾವರ್ಜಿತಮ್ ಅಮೃತಂ ಮೃತ್ಯುವರ್ಜಿತಮತ ಏವ । ಯಸ್ಮಾಜ್ಜರಾದಿವಿಕ್ರಿಯಾರಹಿತಮತಃ ಅಭಯಮ್ । ಯಸ್ಮಾದೇವಾಭಯಂ ತಸ್ಮಾತ್ ಪರಂ ನಿರತಿಶಯಮ್ । ತದಪ್ಯೋಂಕಾರೇಣೈವಾಯತನೇನ ಗಮನಸಾಧನೇನಾನ್ವೇತೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಇತಿಶಬ್ದೋ ವಾಕ್ಯಪರಿಸಮಾಪ್ತ್ಯರ್ಥಃ ॥