श्रीमच्छङ्करभगवत्पूज्यपादविरचितम्

कौषीतकिब्राह्मणोपनिषत्

करतलकलिताद्वयात्मतत्त्वं क्षपितदुरन्तचिरन्तनप्रमोहम् ।
उपचितमुदितोदितैर्गुणौघैः उपनिषदामयमुज्जहार भाष्यम् ॥

த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:

“மாமேவ+விஜாநீஹி”(கௌ.+உ.+3 ।+1)
ப்ரதர்த³நோ ஹ வை தை³வோதா³ஸிரிந்த்³ரஸ்ய ப்ரியம் தா⁴மோபஜகா³ம யுத்³தே⁴ந
பௌருஷேண ச தம் ஹேந்த்³ர உவாச ப்ரதர்த³ந வரம் தே த³தா³நீதி ஸ
ஹோவாச ப்ரதர்த³நஸ்த்வமேவ வ்ருணீஶ்வ யம் த்வம் மநுஷ்யாய
ஹிததமம்
மந்யஸ இதி தம் ஹேந்த்³ர உவாச ந வை வரம் பரஸ்மை வ்ருணீதே
த்வமேவ
வ்ருணீஶ்வேத்யவரோ வைதர்ஹி கில ம இதி ஹோவாச ப்ரதர்த³நோ(அ)தோ²
க²ல்விந்த்³ர:
ஸத்யாதே³வ நேயாய ஸத்யம் ஹீந்த்³ர: ஸ ஹோவாச மாமேவ
விஜாநீஹ்யேததே³வாஹம்
மநுஷ்யாய ஹிததமம் மந்யே யந்மாம் விஜாநீயாம் த்ரிஶீர்ஷாணம்
த்வாஷ்ட்ரமஹநமவாங்முகா²ந்யதீந்ஸாலாவ்ருகேப்⁴ய: ப்ராயச்ச²ம்
ப³ஹ்வீ:
ஸந்தா⁴ அதிக்ரம்ய தி³வி ப்ரஹ்லாதீ³நத்ருணமஹமந்தரிக்ஷே
பௌலோமாந்ப்ருதி²வ்யாம் காலகாஶ்யாம்ஸ்தஸ்ய மே தத்ர ந லோம ச
நாமீயதே
ஸ யோ மாம் விஜாநீயாந்நாஸ்ய கேந ச கர்மணா லோகோ மீயதே ந
மாத்ருவதே⁴ந
ந பித்ருவதே⁴ந ந ஸ்தேயேந ந ப்⁴ரூணஹத்யயா நாஸ்ய பாபம் ச ந
சக்ருஷோ முகா²ந்நீலம் வேத்தீதி ॥ 1 ॥
ஸ ஹோவாச ப்ராணோ(அ)ஸ்மி ப்ரஜ்ஞாத்மா தம்
மாமாயுரம்ருதமித்யுபாஸ்வாயு:
ப்ராண: ப்ராணோ வா ஆயு: ப்ராண உவாசாம்ருதம்
யாவத்³த்⁴யஸ்மிந்ச²ரீரே
ப்ராணோ வஸதி தாவதா³யு: ப்ராணேந
ஹ்யேவாமுஷ்மிம்ல்லோகே(அ)ம்ருதத்வமாப்நோதி
ப்ரஜ்ஞயா ஸத்யஸங்கல்பம் ஸ யோ ம ஆயுரம்ருதமித்யுபாஸ்தே
ஸர்வமாயுரஸ்மிம்ல்லோக ஏவாப்நோத்யம்ருதத்வமக்ஷிதிம் ஸ்வர்கே³ லோகே
தத்³தை⁴க
ஆஹுரேகபூ⁴யம் வை ப்ராணா க³ச்ச²ந்தீதி ந ஹி கஶ்சந
ஶக்நுயாத்ஸக்ருத்³வாசா நாம ப்ரஜ்ஞாபயிதும் சக்ஷுஷா ரூபம்
ஶ்ரோத்ரேண ஶப்³த³ம் மநஸா த்⁴யாநமித்யேகபூ⁴யம் வை ப்ராணா பூ⁴த்வா
ஏகைகம் ஸர்வாண்யேவைதாநி ப்ரஜ்ஞாபயந்தி வாசம் வத³தீம் ஸர்வே
ப்ராணா
அநுவத³ந்தி சக்ஷு: பஶ்யத்ஸர்வே ப்ராணா அநுபஶ்யந்தி ஶ்ரோத்ரம்
ஶ்ருண்வத்ஸர்வே ப்ராணா அநுஶ்ருண்வந்தி மநோ த்⁴யாயத்ஸர்வே ப்ராணா
அநுத்⁴யாயந்தி ப்ராணம் ப்ராணந்தம் ஸர்வே ப்ராணா
அநுப்ராணந்தீத்யேவமுஹைவைததி³தி ஹேந்த்³ர உவாசாஸ்தீத்யேவ ப்ராணாநாம்
நி:ஶ்ரேயஸாதா³நமிதி ॥ 2 ॥
ஜீவதி வாக³பேதோ மூகாந்விபஶ்யாமோ ஜீவதி
சக்ஷுரபேதோ(அ)ந்தா⁴ந்விபஶ்யாமோ
ஜீவதி ஶ்ரோத்ராபேதோ ப³தி⁴ராந்விபஶ்யாமோ ஜீவதோ பா³ஹுச்சி²ந்நோ
ஜீவத்யூருச்சி²ந்ந இத்யேவம் ஹி பஶ்யாம இத்யத² க²லு ப்ராண ஏவ
ப்ரஜ்ஞாத்மேத³ம் ஶரீரம் பரிக்³ருஹ்யோத்யாபயதி
தஸ்மாதே³தமேவோக்த²முபாஸீத
யோ வை ப்ராண: ஸா ப்ரஜ்ஞா யா வா ப்ரஜ்ஞா ஸ ப்ராண: ஸஹ
ஹ்யேதாவஸ்மிஞ்ச²ரீரே வஸத: ஸஹோத்க்ராமதஸ்தஸ்யைஷைவ
த்³ருஷ்டிரேதத்³விஜ்ஞாநம் யத்ரைதத்புருஷ: ஸுப்த: ஸ்வப்நம் ந
கஞ்சந
பஶ்யத்யதா²ஸ்மிந்ப்ராண ஏவைகதா⁴ ப⁴வதி ததை³நம்
வாக்ஸர்வைர்நாமபி⁴:
ஸஹாப்யேதி சக்ஷு: ஸர்வை ரூபை: ஸஹாப்யேதி ஶ்ரோத்ரம் ஸர்வை:
ஶப்³தை³:
ஸஹாப்யேதி மந: ஸர்வைர்த்⁴யாதை: ஸஹாப்யேதி ஸ யதா³ ப்ரதிபு³த்⁴யதே
யதா²க்³நேர்ஜ்வலதோ விஸ்பு²லிங்கா³
விப்ரதிஷ்டே²ரந்நேவமேவைதஸ்மாதா³த்மந:
ப்ராணா யதா²யதநம் விப்ரதிஷ்ட²ந்தே ப்ராணேப்⁴யோ தே³வா தே³வேப்⁴யோ
லோகாஸ்தஸ்யைஷைவ ஸித்³தி⁴ரேதத்³விஜ்ஞாநம் யத்ரைதத்புருஷ ஆர்தோ
மரிஷ்யந்நாப³ல்ய ந்யேத்ய மோஹம் நைதி ததா³ஹுருத³க்ரமீச்சித்தம் ந
ஶ்ருணோதி ந பஶ்யதி வாசா வத³த்யதா²ஸ்மிந்ப்ராண ஏவைகதா⁴ ப⁴வதி
ததை³நம் வாவ ஸர்வைர்நாமபி⁴: ஸஹாப்யேதி சக்ஷு: ஸர்வை ரூபை:
ஸஹாப்யேதி ஶ்ரோத்ரம் ஸர்வை: ஶப்³தை³: ஸஹாப்யேதி மந:
ஸர்வைர்த்⁴யாதை:
ஸஹாப்யேதி ஸ யதா³ ப்ரதிபு³த்⁴யதே யதா²க்³நேர்ஜ்வலதோ விஸ்பு²லிங்கா³
விப்ரதிஷ்டே²ரந்நேவமேவைதஸ்மாதா³த்மந: ப்ராணா யதா²யதநம்
விப்ரதிஷ்ட²ந்தே ப்ராணேப்⁴யோ தே³வா தே³வேப்⁴யோ லோகா: ॥ 3 ॥
ஸ யதா³ஸ்மாச்ச²ரீராது³த்க்ராமதி வாக³ஸ்மாத்ஸர்வாணி
நாமாந்யபி⁴விஸ்ருஜதே வாசா ஸர்வாணி நாமாந்யாப்நோதி
ப்ராணோ(அ)ஸ்மாத்ஸர்வாந்க³ந்தா⁴நபி⁴விஸ்ருஜதே ப்ராணேந
ஸர்வாந்க³ந்தா⁴நாப்நோதி சக்ஷுரஸ்மாத்ஸர்வாணி ரூபாண்யபி⁴விஸ்ருஜதே
சக்ஷுஷா ஸர்வாணி ரூபாண்யாப்நோதி
ஶ்ரோத்ரமஸ்மாத்ஸர்வாஞ்ச²ப்³தா³நபி⁴விஸ்ருஜதே ஶ்ரோத்ரேண
ஸர்வாஞ்ச²ப்³தா³நாப்நோதி மநோ(அ)ஸ்மாத்ஸர்வாணி த்⁴யாதாந்யபி⁴விஸ்ருஜதே
மநஸா ஸர்வாணி த்⁴யாதாந்யாப்நோதி ஸைஷா ப்ராணே ஸர்வாப்திர்யோ வை
ப்ராண: ஸா ப்ரஜ்ஞா யா வா ப்ரஜ்ஞா ஸ ப்ராண: ஸ ஹ
ஹ்யேதாவஸ்மிஞ்ச²ரீரே வஸத: ஸஹத்க்ராமதோ(அ)த² க²லு யதா²
ப்ரஜ்ஞாயாம் ஸர்வாணி பூ⁴தாந்யேகீ ப⁴வந்தி தத்³வ்யாக்²யாஸ்யாம: ॥ 4 ॥
வாகே³வாஸ்மா ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம் தஸ்யை நாம பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா
பூ⁴தமாத்ரா க்⁴ராணமேவாஸ்யா ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம் தஸ்ய க³ந்த⁴:
பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா பூ⁴தமாத்ரா சக்ஷுரேவாஸ்யா
ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம்
தஸ்ய ரூபம் பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா பூ⁴தமாத்ரா ஶ்ரோத்ரமேவாஸ்யா
ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம் தஸ்ய ஶப்³த³: பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா பூ⁴தமாத்ரா
ஜிஹ்வைவாஸ்யா ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம் தஸ்யாந்நரஸ: பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா
பூ⁴தமாத்ரா ஹஸ்தாவேவாஸ்யா ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம் தயோ: கர்ம
பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா பூ⁴தமாத்ரா ஶரீரமேவாஸ்யா
ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம்
தஸ்ய ஸுக²து³:கே² பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா பூ⁴தமாத்ரா உபஸ்த² ஏவாஸ்யா
ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம் தஸ்யாநந்தோ³ ரதி: ப்ரஜாதி: பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா
பூ⁴தமாத்ரா பாதா³வேவாஸ்யா ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம் தயோரித்யா
பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா பூ⁴தமாத்ரா ப்ரஜ்ஞைவாஸ்யா
ஏகமங்க³முதூ³ட⁴ம்
தஸ்யை தி⁴யோ விஜ்ஞாதவ்யம் காமா: பரஸ்தாத்ப்ரதிவிஹிதா
பூ⁴தமாத்ரா ॥ 5 ॥
ப்ரஜ்ஞயா வாசம் ஸமாருஹ்ய வாசா ஸர்வாணி ஸாமாந்யாப்நோதி
ப்ரஜ்ஞயா ப்ராணம் ஸமாருஹ்ய ப்ராணேந ஸர்வாந்க³ந்தா⁴நாப்நோதி
ப்ரஜ்ஞயா சக்ஷு: ஸமாருஹ்ய ஸர்வாணி ரூபாண்யாப்நோதி ப்ரஜ்ஞயா
ஶ்ரோத்ரம் ஸமாருஹ்ய ஶ்ரோத்ரேண ஸர்வாஞ்ச²ப்³தா³நாப்நோதி ப்ரஜ்ஞயா
ஜிஹ்வாம் ஸமாருஹ்ய ஜிஹ்வாயா ஸர்வாநந்நரஸாநாப்நோதி ப்ரஜ்ஞயா
ஹஸ்தௌ ஸமாருஹ்ய ஹஸ்தாப்⁴யாம் ஸர்வாணி கர்மாண்யாப்நோதி ப்ரஜ்ஞயா
ஶரீரம் ஸமாருஹ்ய ஶரீரேண ஸுக²து³:கே² ஆப்நோதி ப்ரஜ்ஞயோபஸ்த²ம்
ஸமாருஹ்யோபஸ்தே²நாநந்த³ம் ரதிம் ப்ரஜாதிமாப்நோதி ப்ரஜ்ஞயா பாதௌ³
ஸமாருஹ்ய பாதா³ப்⁴யாம் ஸர்வா இத்யா ஆப்நோதி ப்ரஜ்ஞயைவ தி⁴யம்
ஸமாருஹ்ய ப்ரஜ்ஞயைவ தி⁴யோ விஜ்ஞாதவ்யம் காமாநாப்நோதி ॥ 6 ॥
ந ஹி ப்ரஜ்ஞாபேதா வாங்நாம கிஞ்சந ப்ரஜ்ஞபயேத³ந்யத்ர மே
மநோ(அ)பூ⁴தி³த்யாஹ நாஹமேதந்நாம ப்ராஜ்ஞாஸிஷமிதி ந ஹி
ப்ரஜ்ஞாபேத: ப்ராணோ க³ந்த⁴ம் கஞ்சந ப்ரஜ்ஞபயேத³ந்யத்ர மே
மநோ(அ)பூ⁴தி³த்யாஹ நாஹமேதம் க³ந்த⁴ம் ப்ராஜ்ஞாஸிஷமிதி நஹி
ப்ரஜ்ஞாபேதம் சக்ஷூ ரூபம் கிஞ்சந ப்ரஜ்ஞபயேத³ந்யத்ர மே
மநோ(அ)பூ⁴தி³த்யாஹ நாஹமேதத்³ரூபம் ப்ராஜ்ஞாஸிஷமிதி நஹி
ப்ரஜ்ஞாபேதம் ஶ்ரோத்ரம் ஶப்³த³ம் கஞ்சந ப்ரஜ்ஞபயேத³ந்யத்ர மே
மநோ(அ)பூ⁴தி³த்யாஹ நாஹமேதம் ஶப்³த³ம் ப்ராஜ்ஞாஸிஷமிதி நஹி
ப்ரஜ்ஞாபேதா ஜிஹ்வாந்நரஸம் கஞ்சந ப்ரஜ்ஞபயேத³ந்யத்ர மே
மநோ(அ)பூ⁴தி³த்யாஹ நாஹமேதமந்நரஸம் ப்ராஜ்ஞாஸிஷமிதி நஹி
ப்ரஜ்ஞாபேதௌ ஹதௌ கர்ம கிஞ்சந ப்ரஜ்ஞபேதாமந்யத்ர மே
மநோ(அ)பூ⁴தி³த்யாஹ நாஹமேதத்கர்ம ப்ராஜ்ஞாஸிஷமிதி நஹி
ப்ரஜ்ஞாபேதம் ஶரீரம் ஸுக²து³:க²ம் கிஞ்சந ப்ரஜ்ஞபயேத³ந்யத்ர
மே மநோ(அ)பூ⁴தி³த்யாஹ நாஹமேதத்ஸுக²து³:க²ம் ப்ராஜ்ஞாஸிஷமிதி
நஹி ப்ரஜ்ஞாபேத உபஸ்த² ஆநந்த³ம் ரதிம் ப்ரஜாதிம் கஞ்சந
ப்ரஜ்ஞபயேத³ந்யத்ர மே மநோ(அ)பூ⁴தி³த்யாஹ நாஹமேதமாநந்த³ம் ரதிம்
ப்ரஜாதிம் ப்ராஜ்ஞாஸிஷமிதி நஹி ப்ரஜ்ஞாபேதௌ பாதா³வித்யாம்
காஞ்சந ப்ரஜ்ஞபயேதாமந்யத்ர மே மநோ(அ)பூ⁴தி³த்யாஹ
நாஹமேதாமித்யாம்
ப்ராஜ்ஞஸிஷமிதி நஹி ப்ரஜ்ஞாபேதா தீ⁴: காசந ஸித்³த்⁴யேந்ந
ப்ரஜ்ஞாதவ்யம் ப்ரஜ்ஞாயேத் ॥ 7 ॥
ந வாசம் விஜிஜ்ஞாஸீத வக்தாரம் வித்³யாந்ந க³ந்த⁴ம்
விஜிஜ்ஞாஸீத
க்⁴ராதாரம் வித்³யாந்ந ரூபம் விஜிஜ்ஞாஸீத ரூபவித³ம் வித்³யாந்ந
ஶப்³த³ம் விஜிஜ்ஞாஸீத ஶ்ரோதாரம் வித்³யாந்நாந்நரஸம்
விஜிஜ்ஞாஸீதாந்நரஸவிஜ்ஞாதாரம் வித்³யாந்ந கர்ம விஜிஜ்ஞாஸீத
கர்தாரம் வித்³யாந்ந ஸுக²து³:கே² விஜிஜ்ஞாஸீத
ஸுக²து³:க²யோர்விஜ்ஞாதாரம்
வித்³யாந்நாநந்த³ம் ரதிம் ப்ரஜாதிம் விஜிஜ்ஞாஸீதாநந்த³ஸ்ய ரதே:
ப்ரஜாதேர்விஜ்ஞாதாரம் வித்³யாந்நேத்யாம் விஜிஜ்ஞாஸீதைதாரம்
வித்³யாந்ந
மநோ விஜிஜ்ஞாஸீத மந்தாரம் வித்³யாத்தா வா ஏதா த³ஶைவ
பூ⁴தமாத்ரா
அதி⁴ப்ரஜ்ஞம் த³ஶ ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா அதி⁴பூ⁴தம் யத்³தி⁴
பூ⁴தமாத்ரா ந
ஸ்யுர்ந ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா: ஸ்யுர்யத்³வா ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா ந ஸ்யுர்ந
பூ⁴தமாத்ரா:
ஸ்யு: ॥ 8 ॥
ந ஹ்யந்யதரதோ ரூபம் கிஞ்சந ஸித்³த்⁴யேந்நோ ஏதந்நாநா தத்³யதா²
ரத²ஸ்யாரேஷு நேமிரர்பிதா நாபா⁴வரா அர்பிதா ஏவமேவைதா
பூ⁴தமாத்ரா:
ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா ஸ்வர்பிதா: ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா: ப்ராணே அர்பிதா ஏஷ
ப்ராண ஏவ
ப்ரஜ்ஞாத்மாநந்தோ³(அ)ஜரோ(அ)ம்ருதோ ந ஸாது⁴நா கர்மணா பூ⁴யாந்நோ
ஏவாஸாது⁴நா
கர்மணா கநீயாநேஷ ஹ்யேவைநம் ஸாது⁴கர்ம காரயதி தம்
யமந்வாநுநேஷத்யேஷ ஏவைநமஸாது⁴ கர்ம காரயதி தம் யமேப்⁴யோ
லோகேப்⁴யோ
நுநுத்ஸத ஏஷ லோகபால ஏஷ லோகாதி⁴பதிரேஷ ஸர்வேஶ்வர: ஸ
ம ஆத்மேதி
வித்³யாத்ஸ ம ஆத்மேதி வித்³யாத் ॥ 9 ॥