ஏவம் - “கார்யாந்வயம் விநா ஸித்³த⁴ரூபே ப்³ரஹ்மணி மாநதா । புருஷார்தே² ஸ்வயம் தாவத்³வேதா³ந்தாநாம் ப்ரஸாதி⁴தா” ॥ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதிஜ்ஞாய “ஜந்மாத்³யஸ்ய யத:”(ப்³ர.ஸூ.1 । 1 । 2) இத்யாதி³நா “தத்து ஸமந்வயாத்”(ப்³ர.ஸூ.1 । 1 । 3) இத்யந்தேந ஸூத்ரஸந்த³ர்பே⁴ண ஸர்வஜ்ஞே ஸர்வஶக்தௌ ஜக³து³த்பத்திஸ்தி²திவிநாஶகாரணே ப்ராமாண்யம் வேதா³ந்தாநாமுபபாதி³தம் । தச்ச ப்³ரஹ்மணீதி பரமார்த²த: । ந த்வத்³யாபி ப்³ரஹ்மண்யேவேதி வ்யுத்பாதி³தம் । தத³த்ர ஸந்தி³ஹ்யதே - தஜ்ஜக³து³பாதா³நகாரணம் கிம் சேதநமுதாசேதநமிதி । அத்ர ச விப்ரதிபத்தே: ப்ரவாதி³நாம் விஶேஷாநுபலம்பே⁴ ஸதி ஸம்ஶய: । தத்ர ச ப்ரதா⁴நமசேதநம் ஜக³து³பாதா³நகாரணமநுமாநஸித்³த⁴மநுவத³ந்த்யுபநிஷத³ இதி ஸாங்க்²யா: । ஜீவாணுவ்யதிரிக்தசேதநேஶ்வரநிமித்தாதி⁴ஷ்டி²தாஶ்சதுர்விதா⁴: பரமாணவோ ஜக³து³பாதா³நகாரணமநுமிதமநுவத³ந்தீதி காணாதா³: । ஆதி³க்³ரஹணேநாபா⁴வோபாதா³நத்வாதி³ க்³ரஹீதவ்யம் । அநிர்வசநீயாநாத்³யவித்³யாஶக்திமச்சேதநோபாதா³நம் ஜக³தா³க³மிகமிதி ப்³ரஹ்மவித³: । ஏதாஸாம் ச விப்ரதிபத்தீநாமநுமாநவாக்யாநுமாநவாக்யததா³பா⁴ஸா பீ³ஜம் । ததே³வம் விப்ரதிபத்தே: ஸம்ஶயே கிம் தாவத்ப்ராப்தம் । தத்ர “ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்த்யபா⁴வாத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பரிணாமிந: । ந ஸர்வஶக்திவிஜ்ஞாநே ப்ரதா⁴நே த்வஸ்தி ஸம்ப⁴வ:” ॥ ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்தீ க²லு ஜ்ஞாநக்ரியாகார்யத³ர்ஶநோந்நேயஸத்³பா⁴வே । ந ச ஜ்ஞாநக்ரியே சிதா³த்மநி ஸ்த:, தஸ்யாபரிணாமித்வாதே³கத்வாச்ச । த்ரிகு³ணே து ப்ரதா⁴நே பரிணாமிநி ஸம்ப⁴வத: । யத்³யபி ச ஸாம்யாவஸ்தா²யாம் ப்ரதா⁴நே ஸமுதா³சரத்³வ்ருத்திநீ க்ரியாஜ்ஞாநே ந ஸ்த:, ததா²ப்யவ்யக்தேந ஶக்த்யாத்மநா ரூபேண ஸம்ப⁴வத ஏவ । ததா² ச ப்ரதா⁴நமேவ ஸர்வஜ்ஞம் ச ஸர்வஶக்தி ச । ந து ப்³ரஹ்ம । ஸ்வரூபசைதந்யம் த்வஸ்யாவ்ருத்திதமநுபயோகி³ ஜீவாத்மநாமிவாஸ்மாகம் । ந ச ஸ்வரூபசைதந்யே கர்த்ருத்வம் , அகார்யத்வாத்தஸ்ய । கார்யத்வே வா ந ஸர்வதா³ ஸர்வஜ்ஞதா । போ⁴கா³பவர்க³லக்ஷணபுருஷார்த²த்³வயப்ரயுக்தாநாதி³ப்ரதா⁴நபுருஷஸம்யோக³நிமித்தஸ்து மஹத³ஹங்காராதி³க்ரமேணாசேதநஸ்யாபி சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தஸ்ய ப்ரதா⁴நஸ்ய பரிணாம: ஸர்க³: । த்³ருஷ்டம் சாசேதநம் சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தம் புருஷார்தே² ப்ரவர்தமாநம் । யதா² வத்ஸவிவ்ருத்³த்⁴யர்த²மசேதநம் க்ஷீரம் ப்ரவர்ததே । “ததை³க்ஷத ப³ஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேய” (சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யாத்³யாஶ்ச ஶ்ருதயோ(அ)சேதநே(அ)பி சேதநவது³பசாராத்ஸ்வகார்யோந்முக²த்வமாத³ர்ஶயந்தி, யதா² கூலம் பிபதிஷதீதி । “யத்ப்ராயே ஶ்ரூயதே யச்ச தத்தாத்³ருக³வக³ம்யதே । பா⁴க்தப்ராயே ஶ்ருதமித³மதோ பா⁴க்தம் ப்ரதீயதே” ॥ அபி சாஹுர்வ்ருத்³தா⁴: - “யதா²க்³ர்யப்ராயே லிகி²தம் த்³ருஷ்ட்வா வத³ந்தி ப⁴வேத³யமக்³ர்ய:” இதி, ததே²த³மபி “தா ஆப ஐக்ஷந்த” (சா². உ. 6 । 2 । 4) “தத்தேஜ ஐக்ஷத” (சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யாத்³யுபசாரப்ராயே க்ஷுதம் “ததை³க்ஷத”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யௌபசாரிகமேவ விஜ்ஞேயம் । “அநேந ஜீவேநாத்மநாநுப்ரவிஶ்ய நாமரூபே வ்யாகரவாணி” (சா². உ. 6 । 3 । 2) இதி ச ப்ரதா⁴நஸ்ய ஜீவாத்மத்வம் ஜீவார்த²காரிதயாஹ । யதா² ஹி ப⁴த்³ரஸேநோ ராஜார்த²காரீ ராஜ்ஞா ப⁴த்³ரஸேநோ மமாத்மேத்யுபசர்யதே, ஏவம் “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யாத்³யா: ஶ்ருதயோ பா⁴க்தா: ஸம்பத்த்யர்தா² வா த்³ரஷ்டவ்யா: । “ஸ்வமபீதோ ப⁴வதி” (சா². உ. 6 । 8 । 1) இதி ச நிருக்தம் ஜீவஸ்ய ப்ரதா⁴நே ஸ்வகீயே(அ)ப்யயம் ஸுஷுப்தாவஸ்தா²யாம் ப்³ரூதே । ப்ரதா⁴நாம்ஶதம:ஸமுத்³ரகே ஹி ஜீவோநித்³ராணஸ்தமஸீவ மக்³நோ ப⁴வதி । யதா²ஹு: - “அபா⁴வப்ரத்யயாலம்ப³நா வ்ருத்திர்நித்³ரா”(யோ.ஸூ. 1.10) இதி । வ்ருத்தீநாமந்யாஸாம் ப்ரமாணாதீ³நாமபா⁴வஸ்தஸ்ய ப்ரத்யயகாரணம் தமஸ்ததா³லம்ப³நா நித்³ரா ஜீவஸ்ய வ்ருத்திரித்யர்த²: । ததா² ஸர்வஜ்ஞம் ப்ரஸ்துத்ய ஶ்வேதாஶ்வதரமந்த்ரோ(அ)பி “ஸகாரணம் கரணாதி⁴பாதி⁴ப:” இதி ப்ராதா⁴நாபி⁴ப்ராய: । ப்ரதா⁴நஸ்யைவ ஸர்வஜ்ஞத்வம் ப்ரதிபாதி³தமத⁴ஸ்தாத் । தஸ்மாத³சேதநம் ப்ரதா⁴நம் ஜக³து³பாதா³நமநுவத³ந்தி ஶ்ருதய இதி பூர்வ: பக்ஷ: । ஏவம் காணாதா³தி³மதே(அ)பி கத²ஞ்சித்³யோஜநீயா: ஶ்ருதய: । அக்ஷரார்த²ஸ்து -

ப்ரதா⁴நகாரணபக்ஷே(அ)பீதி ப்ரதா⁴நஸ்யாபீதி ।

அபிகாராவேவகாரார்தௌ² ।

ஸ்யாதே³தத் । ஸத்த்வஸம்பத்த்யா சேத³ஸ்ய ஸர்வஜ்ஞதாத² தம:ஸம்பத்த்யா - ஸர்வஜ்ஞதைவாஸ்ய கஸ்மாந்ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ -

தேந ச ஸத்த்வத⁴ர்மேண ஜ்ஞாநேநேதி ।

ஸத்த்வம் ஹி ப்ரகாஶஶீலம் நிரதிஶயோத்கர்ஷம் ஸர்வஜ்ஞதாபீ³ஜம் । ததா²ஹு: - “நிரதிஶயம் ஸர்வஜ்ஞதாபீ³ஜம்” இதி । யத்க²லு ஸாதிஶயம் தத்க்வசிந்நிரதிஶயம் த்³ருஷ்டம், யதா² குவலாமலகபி³ல்வேஷு, ஸாதிஶயம் மஹத்த்வம் வ்யோம்நி பரமமஹதி நிரதிஶயம் । ஏவம் ஜ்ஞாநமப்யேகத்³விப³ஹுவிஷயதயா ஸாதிஶயமித்யநேநாபி க்வசிந்நிரதிஶயேந ப⁴விதவ்யம் । இத³மேவ சாஸ்ய நிரதிஶயத்வம் யத்³விதி³தஸமஸ்தவேதி³தவ்யத்வம் । ததி³த³ம் ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸத்த்வஸ்ய நிரதிஶயோத்கர்ஷத்வே ஸம்ப⁴வதி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யத்³யபி ரஜஸ்தமஸீ அபி ஸ்த: ததா²பி புருஷார்த²ப்ரயுக்தகு³ணவைஷம்யாதிஶயாத்ஸத்த்வஸ்ய நிரதிஶயோத்கர்ஷே ஸார்வஜ்ஞ்யம் கார்யமுத்பத்³யத இதி ப்ரதா⁴நாவஸ்தா²யாமபி தந்மாத்ரம் விவக்ஷித்வாவிவக்ஷித்வா ச தம:கார்யம் ப்ரதா⁴நம் ஸர்வஜ்ஞமுபசர்யத இதி ।

அபிப்⁴யாமவதா⁴ரணஸ்ய வ்யவச்சே²த்³யமாஹ -

ந கேவலஸ்யேதி ।

நஹி கிஞ்சிதே³கம் கார்யம் ஜநயேத³பி து ப³ஹூநி । சிதா³த்மா சைக:, ப்ரதா⁴நம் து த்ரிகு³ணமிதி தத ஏவ கார்யமுத்பத்துமர்ஹதி, ந சிதா³த்மந இத்யர்த²: ।

தவாபி ச யோக்³யதாமாத்ரேணைவ சிதா³த்மந:ஸர்Sவஜ்ஞதாப்⁴யுபக³மோ ந கார்யயோகா³தி³த்யாஹ -

த்வயாபீதி ।

ந கேவலஸ்யாகார்யகாரணஸ்யேத்யேதத்ஸிம்ஹாவலோகிதேந ப்ரபஞ்சயதி -

ப்ராகு³த்பத்தேரிதி ।

அபி ச ப்ரதா⁴நஸ்யேதி ।

சஸ்த்வர்த²: ।

ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே -

ஈக்ஷதேர்நாஶப்³த³ம் ।

நாமரூபப்ரபஞ்சலக்ஷணகார்யத³ர்ஶநாதே³தத்காரணமாத்ரவதி³தி ஸாமாந்யகல்பநாயாமஸ்தி ப்ரமாணம், ந து தத³சேதநம் சேதநமிதி வா விஶேஷகல்பநாயாமஸ்த்யநுமாநமித்யுபரிஷ்டாத்ப்ரவேத³யிஷ்யதே । தஸ்மாந்நாமரூபப்ரபஞ்சகாரணபே⁴த³ப்ரமாயாமாம்நாய ஏவ ப⁴க³வாநுபாஸநீய: । ததே³வமாம்நாயைகஸமதி⁴க³மநீயே ஜக³த்காரணே “பௌர்வாபர்யபராமர்ஶாத்³யதா³ம்நாயோ(அ)ஞ்ஜஸா வதே³த் । ஜக³த்³பீ³ஜம் ததே³வேஷ்டம் சேதநே ச ஸ ஆஞ்ஜஸ:” ॥ தேஷு தேஷு க²ல்வாம்நாயப்ரதே³ஶேஷு “ததை³க்ஷத”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யேவம்ஜாதீயகைர்வாக்யைரீக்ஷிது: காரணாஜ்ஜக³ஜ்ஜந்மாக்²யாயத இதி । ந ச ப்ரதா⁴நபரமாண்வாதே³ரசேதநஸ்யேக்ஷித்ருத்வமாஞ்ஜஸம் । ஸத்த்வாம்ஶேநேக்ஷித்ரு ப்ரதா⁴நம், தஸ்ய ப்ரகாஶகத்வாதி³தி சேந்ந । தஸ்ய ஜாட்³யேந தத்த்வாநுபபத்தே: । கஸ்தர்ஹி ரஜஸ்தமோப்⁴யாம் ஸத்த்வஸ்ய விஶேஷ: । ஸ்வச்ச²தா । ஸ்வச்ச²ம் ஹி ஸத்த்வம் । அஸ்வச்சே² ச ரஜஸ்தமஸீ । ஸ்வச்ச²ஸ்ய ச சைதந்யபி³ம்போ³த்³க்³ராஹிதயா ப்ரகாஶகத்வவ்யபதே³ஶோ நேதரயோ:, அஸ்வச்ச²தயா தத்³க்³ராஹித்வாபா⁴வாத் । பார்தி²வத்வே துல்ய இவ மணேர்பி³ம்போ³த்³க்³ராஹிதா ந லோஷ்டாதீ³நாம் । ப்³ரஹ்மணஸ்த்வீக்ஷித்ருத்வமாஞ்ஜஸம், தஸ்யாம்நாயதோ நித்யஜ்ஞாநஸ்வபா⁴வத்வவிநிஶ்சயாத் । நந்வத ஏவாஸ்ய நேக்ஷித்ருத்வம், நித்யஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்வபா⁴வபூ⁴தஸ்யேக்ஷணஸ்யாக்ரியாத்வேந ப்³ரஹ்மணஸ்தத்ப்ரதி நிமித்தபா⁴வாபா⁴வாத் । அக்ரியாநிமித்தஸ்ய ச காரகத்வநிவ்ருத்தௌ தத்³வ்யாப்தஸ்ய தத்³விஶேஷஸ்ய கர்த்ருத்வஸ்ய நிவ்ருத்தே: । ஸத்யம், ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வஶ்சைதந்யம் நித்யதயா ந க்ரியா, தஸ்ய த்வநவச்சி²ந்நஸ்ய தத்தத்³விஷயோபதா⁴நபே⁴தா³வச்சே²தே³ந கல்பிதபே⁴த³ஸ்யாநித்யத்வம் கார்யத்வம் சோபபத்³யதே । ததா² சைவம்லக்ஷண ஈக்ஷணே ஸர்வவிஷயே ப்³ரஹ்மண: ஸ்வாதந்த்ர்யலக்ஷணம் கர்த்ருத்வமுபபந்நம் । யத்³யபி ச கூடஸ்த²நித்யஸ்யாபரிணாமிந ஔதா³ஸீந்யமஸ்ய வாஸ்தவம் ததா²ப்யநாத்³யநிர்வசநீயாவித்³யாவச்சி²ந்நஸ்ய வ்யாபாரவத்த்வமவபா⁴ஸத இதி கர்த்ருத்வோபபத்தி: । பரைரபி ச சிச்சே²க்தே: கூடஸ்த²நித்யாயா வ்ருத்தீ: ப்ரதி கர்த்ருத்வமீத்³ருஶமேவாப்⁴யுபேயம், சைதந்யஸாமாந்யாதி⁴கரண்யேந ஜ்ஞாத்ருத்வோபலப்³தே⁴: । நஹி ப்ராதா⁴நிகாந்யந்தர்ப³ஹி:கரணாநி த்ரயோத³ஶ ஸத்த்வகு³ணப்ரதா⁴நாந்யபி ஸ்வயமேவாசேதநாநி, தத்³வ்ருத்தயஶ்ச ஸ்வம் வா பரம் வா வேதி³துமுத்ஸஹந்தே । நோ க²ல்வந்தா⁴: ஸஹஸ்ரமபி பாந்தா²: பந்தா²நம் வித³ந்தி । சக்ஷுஷ்மதா சைகேந சேத்³வேத்³யதே, ஸ ஏவ தர்ஹி மார்க³த³ர்ஶீ ஸ்வதந்த்ர: கர்தா நேதா தேஷாம் । ஏவம் பு³த்³தி⁴ஸத்த்வஸ்ய ஸ்வயமசேதநஸ்ய சிதிபி³ம்ப³ஸங்க்ராந்த்யா சேதா³பந்நம் சைதந்யஸ்ய ஜ்ஞாத்ருத்வம், சிதிரேவ ஜ்ஞாத்ரீ ஸ்வதந்த்ரா, நாந்தர்ப³ஹிஷ்கரணாந்யந்த⁴ஸஹஸ்ரப்ரதிமாந்யஸ்வதந்த்ராணி । ந சாஸ்யாஶ்சிதே: கூடஸ்த²நித்யாயா அஸ்தி வ்யாபாரயோக³: । ந ச தத³யோகே³(அ)ப்யஜ்ஞாத்ருத்வம், வ்யாபாரவதாமபி ஜடா³நாமஜ்ஞத்வாத் । தஸ்மாத³ந்த:கரணவர்திநம் வ்யாபாரமாரோப்ய சிதிஶக்தௌ கர்த்ருத்வாபி⁴மாந: । அந்த:கரணே வா சைதந்யமாரோப்ய தஸ்ய ஜ்ஞாத்ருத்வாபி⁴மாந: । ஸர்வதா² ப⁴வந்மதே(அ)பி நேத³ம் ஸ்வாபா⁴விகம் க்வசித³பி ஜ்ஞாத்ருத்வம், அபி து ஸாம்வ்யவஹாரிகமேவேதி பரமார்த²: । நித்யஸ்யாத்மநோ ஜ்ஞாநம் பரிணாம இதி ச பே⁴தா³பே⁴த³பக்ஷமபாகுர்வத்³பி⁴ரபாஸ்தம் । கூடஸ்த²ஸ்ய நித்யஸ்யாத்மநோ(அ)வ்யாபாரவத ஏவ பி⁴ந்நம் ஜ்ஞாநம் த⁴ர்ம இதி சோபரிஷ்டாத³பாகரிஷ்யதே । தஸ்மாத்³வஸ்துதோ(அ)நவச்சி²ந்நம் சைதந்யம் தத்த்வாந்யத்வாப்⁴யாமநிர்வசநீயாவ்யாக்ருதவ்யாசிகீர்ஷிதநாமரூபவிஷயாவச்சி²ந்நம் ஸஜ்ஜ்ஞாநம் கார்யம், தஸ்ய கர்தா ஈஶ்வரோ ஜ்ஞாதா ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வஶக்திரிதி ஸித்³த⁴ம் । ததா² ச ஶ்ருதி: - “தபஸா சீயதே ப்³ரஹ்ம ததோ(அ)ந்நமபி⁴ஜாயதே । அந்நாத்ப்ராணோ மந: ஸத்யம் லோகா: கர்மஸு சாம்ருதம் ॥ ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித்³யஸ்ய ஜ்ஞாநமயம் தப: । தஸ்மாதே³தத்³ப்³ரஹ்ம நாம ரூபமந்நம் ச ஜாயதே ॥”(மு.உ. 1.1.8) இதி । தபஸா ஜ்ஞாநேந அவ்யாக்ருதநாமரூபவிஷயேண சீயதே தத்³வ்யாசிகீர்ஷவத்³ப⁴வதி, யதா² குவிந்தா³தி³ரவ்யாக்ருதம் படாதி³ பு³த்³தா⁴வாலிக்²ய சிகீர்ஷதி । ஏகத⁴ர்மவாந் த்³விதீயத⁴ர்மோபஜநநேந உபசித உச்யதே । வ்யாசிகீர்ஷாயாம் சோபசயே ஸதி ததோ நாமரூபமந்நமத³நீயம் ஸாதா⁴ரணம் ஸம்ஸாரிணாம் வ்யாசிகீர்ஷிதமபி⁴ஜாயதே । தஸ்மாத³வ்யாக்ருதாத்³வ்யாசிகீர்ஷிதாத³ந்நாத்ப்ராணோ ஹிரண்யக³ர்போ⁴ ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்த்யதி⁴ஷ்டா²நம் ஜக³த்ஸூத்ராத்மா ஸாதா⁴ரணோ ஜாயதே, யதா²(அ)வ்யாக்ருதாத்வ்யாசிகீர்ஷிதாத்படாத³வாந்தரகார்யம் த்³விதந்துகாதி³ । தஸ்மாச்ச ப்ராணாந்மந அக்²யம் ஸங்கல்பவிகல்பாதி³வ்யாகரணாத்மகம் ஜாயதே । ததோ வ்யாகரணாத்மகாந்மநஸ: ஸத்யஶப்³த³வாச்யாந்யாகாஶாதீ³நி ஜாயந்தே । தேப்⁴யஶ்ச ஸத்யாக்²யேப்⁴யோ(அ)நுக்ரமேண லோகா பூ⁴ராத³ய: தேஷு மநுஷ்யாதி³ப்ராணிநோ வர்ணாஶ்ரமக்ரமேண கர்மாணி த⁴ர்மாத⁴ர்மரூபாணி ஜாயந்தே । கர்மஸு சாம்ருதம் ப²லம் ஸ்வர்க³நரகாதி³ । தச்ச ஸ்வநிமித்தயோர்த⁴ர்மாத⁴ர்மயோ: ஸதோர்ந விநஶ்யதீத்யம்ருதம் । யாவத்³த⁴ர்மாத⁴ர்மபா⁴வீதி யாவத் । ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸாமாந்யத:, ஸர்வவித்³விஶேஷத: । யஸ்ய ப⁴க³வதோ ஜ்ஞாநமயம் தபோ த⁴ர்மோ நாயாஸமயம் , தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மண: பூர்வஸ்மாதே³தத்பரம் கார்யம் ப்³ரஹ்ம । கிஞ்ச நாமரூபமந்நம் ச வ்ரீஹியவாதி³ ஜாயத இதி । தஸ்மாத்ப்ரதா⁴நஸ்ய ஸாம்யாவஸ்தா²யாமநீக்ஷித்ருத்வாத் , க்ஷேத்ரஜ்ஞாநாம் ச ஸத்யபி சைதந்யே ஸர்கா³தௌ³ விஷயாநீக்ஷணாத் , முக்²யஸம்ப⁴வே சோபசாரஸ்யாந்யாய்யத்வாத் , முமுக்ஷோஶ்சாயதா²ர்தோ²பதே³ஶாநுபபத்தே:, முக்திவிரோதி⁴த்வாத் , தேஜ:ப்ரப்⁴ருதீநாம் ச முக்²யாஸம்ப⁴வேநோபசாராஶ்ரயணஸ்ய யுக்திஸித்³த⁴த்வாத் , ஸம்ஶயே ச தத்ப்ராயபாட²ஸ்ய நிஶ்சாயகத்வாத் , இஹ து முக்²யஸ்யௌத்ஸர்கி³கத்வேந நிஶ்சயே ஸதி ஸம்ஶயாபா⁴வாத் , அந்யதா² கிராதஶதஸங்கீர்ணதே³ஶநிவாஸிநோ ப்³ராஹ்மணாயநஸ்யாபி கிராதத்வாபத்தே:, ப்³ரஹ்மைவேக்ஷித்ரநாத்³யநிர்வாச்யாவித்³யாஸசிவம் ஜக³து³பாதா³நம், ஶுக்திரிவ ஸமாரோபிதஸ்ய ரஜதஸ்ய, மரீசய இவ ஜலஸ்ய, ஏகஶ்சந்த்³ரமா இவ த்³வதீயஸ்ய சத்³ரமஸ: । ந த்வசேதநம் ப்ரதா⁴நபரமாண்வாதி³ । அஶப்³த³ம் ஹி தத் । ந ச ப்ரதா⁴நம் பரமாணவோ வா தத³திரிக்தஸர்வஜ்ஞேஶ்வராதி⁴ஷ்டி²தா ஜக³து³பாதா³நமிதி ஸாம்ப்ரதம் கார்யத்வாத் । காரணாத்கார்யாணாம் பே⁴தா³பா⁴வாத் காரணஜ்ஞாநேந ஸமஸ்தகார்யபரிஜ்ஞாநஸ்ய ம்ருதா³தி³நித³ர்ஶநேநாக³மேந ப்ரஸாதி⁴தத்வாத் , பே⁴தே³ ச தத³நுபபத்தே: । ஸாக்ஷாச்ச “ஏகமேவாத்³விதீயம்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) “நேஹ நாநாஸ்தி கிஞ்சந” (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 19) “ம்ருத்யோ: ஸ ம்ருத்யுமாப்நோதி” (க. உ. 2 । 4 । 10) இத்யாதி³பி⁴ர்ப³ஹுபி⁴ர்வசோபி⁴ர்ப்³ரஹ்மாதிரிக்தஸ்ய ப்ரபஞ்சஸ்ய ப்ரதிஷேதா⁴சேதநோபாதா³நமேவ ஜக³த் , பு⁴ஜங்க³ இவாரோபிதோ ரஜ்ஜூபாதா³ந இதி ஸித்³தா⁴ந்த: ।

ஸது³பாதா³நத்வே ஹி ஸித்³தே⁴ ஜக³தஸ்தது³பாதா³நம் சேதநமசேதநம் வேதி ஸம்ஶய்ய மீமாம்ஸ்யேத । அத்³யாபி து ஸது³பாதா³நத்வமஸித்³த⁴மித்யத ஆஹ -

தத்ரேத³ம்ஶப்³த³வாச்யமித்யாதி³த³ர்ஶயதிஇத்யந்தேந ।

ததா²பீக்ஷிதா பாரமார்தி²கப்ரதா⁴நக்ஷேத்ரஜ்ஞாதிரிக்த ஈஶ்வரோ ப⁴விஷ்யதி, யதா²ஹுர்ஹைரண்யக³ர்பா⁴ இத்யத: ஶ்ருதி: படி²தா “ஏகமேவாத்³விதீயம்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இதி । “ப³ஹு ஸ்யாம்”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இதி சாசேதநம் காரணமாத்மந ஏவ ப³ஹுபா⁴வமாஹ । தேநாபி காரணாச்சேதநாத³பி⁴ந்நம் கார்யமப்⁴யுபக³ம்யதே ।

யத்³யப்யாகாஶாத்³யா பூ⁴தஸ்ருஷ்டிஸ்ததா²பி தேஜோ(அ)ப³ந்நாநாமேவ த்ரிவ்ருத்கரணஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத்தத்ர தேஜஸ: ப்ராத²ம்யாத்தேஜ: ப்ரத²மமுக்தம் । ஏகமத்³விதீயம் ஜக³து³பாதா³நமித்யத்ர ஶ்ருத்யந்தரமபி பட²தி -

ததா²ந்யத்ரேதி ।

ப்³ரஹ்ம சதுஷ்பாத³ஷ்டாஶப²ம் ஷோட³ஶகலஶம் । தத்³யதா² - ப்ராசீ ப்ரதீசீ த³க்ஷிணோதீ³சீதி சதஸ்ர: கலா ப்³ரஹ்மண: ப்ரகாஶவாந்நாம ப்ரத²ம: பாத³: । தத³ர்த⁴ம் ஶப²: । ததா² ப்ருதி²வ்யந்தரிக்ஷம் த்³யௌ: ஸமுத்³ர இத்யபரஶ்சதஸ்ர: கலா த்³விதீய: பாதோ³(அ)நந்தவாந்நாம । ததா²க்³நி: ஸூர்யஶ்சந்த்³ரமா வித்³யுதி³தி சதஸ்ர: கலா:, ஸ ஜ்யோதிஷ்மாந்நாம த்ருதீய: பாத³: । ப்ராணஶ்சக்ஷு: ஶ்ரோத்ரம் வாகி³தி சதஸ்ர: காலா:, ஸ சதுர்த²மாயதநவாந்நாம ப்³ரஹ்மண: பாத³: । ததே³வம் ஷோட³ஶகலம் ஷோட³ஶாவயவம் ப்³ரஹ்மோபாஸ்யமிதி ஸித்³த⁴ம் ।

ஸ்யாதே³தத் । ஈக்ஷதேரிதி திபா தா⁴துஸ்வரூபமுச்யதே । ந சாவிவக்ஷிதார்த²ஸ்ய தா⁴துஸ்வரூபஸ்ய சேதநோபாதா³நஸாத⁴நத்வஸம்ப⁴வ இத்யத ஆஹ -

ஈக்ஷதேரிதி

தா⁴த்வர்த²நிர்தே³ஶோ(அ)பி⁴மத:, விஷயிணாம் விஷயலக்ஷணாத் ।

ப்ரஸித்³தா⁴ சேயம் லக்ஷணேத்யாஹ -

யஜதேரிதிவதி³தி ।

‘ய: ஸர்வஜ்ஞ:’ இதி ஸாமாந்யத:; ‘ஸர்வவித்’ இதி விஶேஷத: ।