ப்³ரஹ்மஸூத்ரபா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:த்³விதீய: பாத³:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
பா⁴மதீவ்யாக்²யா
 
அத்³ருஶ்யத்வாதி³கு³ணகோ த⁴ர்மோக்தே: ॥ 21 ॥
யோ(அ)யமத்³ருஶ்யத்வாதி³கு³ணகோ பூ⁴தயோநி:, ஸ பரமேஶ்வர ஏவ ஸ்யாத் , நாந்ய இதி । கத²மேதத³வக³ம்யதே ? த⁴ர்மோக்தே: । பரமேஶ்வரஸ்ய ஹி த⁴ர்ம இஹோச்யமாநோ த்³ருஶ்யதே — ‘ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித்’ இதி । ந ஹி ப்ரதா⁴நஸ்யாசேதநஸ்ய ஶாரீரஸ்ய வோபாதி⁴பரிச்சி²ந்நத்³ருஷ்டே: ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸர்வவித்த்வம் வா ஸம்ப⁴வதி । நந்வக்ஷரஶப்³த³நிர்தி³ஷ்டாத்³பூ⁴தயோநே: பரஸ்யைவ தத்ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸர்வவித்த்வம் ச, ந பூ⁴தயோநிவிஷயமித்யுக்தம்; அத்ரோச்யதே — நைவம் ஸம்ப⁴வதி; யத்காரணம் ‘அக்ஷராத்ஸம்ப⁴வதீஹ விஶ்வம்’ இதி ப்ரக்ருதம் பூ⁴தயோநிமிஹ ஜாயமாநப்ரக்ருதித்வேந நிர்தி³ஶ்ய, அநந்தரமபி ஜாயமாநப்ரக்ருதித்வேநைவ ஸர்வஜ்ஞம் நிர்தி³ஶதி — ‘ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித்³யஸ்ய ஜ்ஞாநமயம் தப: । தஸ்மாதே³தத்³ப்³ரஹ்ம நாம ரூபமந்நம் ச ஜாயதே’ இதி । தஸ்மாந்நிர்தே³ஶஸாம்யேந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநத்வாத்ப்ரக்ருதஸ்யைவாக்ஷரஸ்ய பூ⁴தயோநே: ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸர்வவித்த்வம் ச த⁴ர்ம உச்யத இதி க³ம்யதே । ‘அக்ஷராத்பரத: பர:’ இத்யத்ராபி ந ப்ரக்ருதாத்³பூ⁴தயோநேரக்ஷராத்பர: கஶ்சித³பி⁴தீ⁴யதே । கத²மேதத³வக³ம்யதே ? ‘யேநாக்ஷரம் புருஷம் வேத³ ஸத்யம் ப்ரோவாச தாம் தத்த்வதோ ப்³ரஹ்மவித்³யாம்’ (மு. உ. 1 । 2 । 13) இதி ப்ரக்ருதஸ்யைவாக்ஷரஸ்ய பூ⁴தயோநேரத்³ருஶ்யத்வாதி³கு³ணகஸ்ய வக்தவ்யத்வேந ப்ரதிஜ்ஞாதத்வாத் । கத²ம் தர்ஹி ‘அக்ஷராத்பரத: பர:’ இதி வ்யபதி³ஶ்யத இதி ? உத்தரஸூத்ரே தத்³வக்ஷ்யாம: । அபி சாத்ர த்³வே வித்³யே வேதி³தவ்யே உக்தே — ‘பரா சைவாபரா ச’ இதி । தத்ராபராம்ருக்³வேதா³தி³லக்ஷணாம் வித்³யாமுக்த்வா ப்³ரவீதி ‘அத² பரா யயா தத³க்ஷரமதி⁴க³ம்யதே’ இத்யாதி³ । தத்ர பரஸ்யா வித்³யாயா விஷயத்வேநாக்ஷரம் ஶ்ருதம் । யதி³ புந: பரமேஶ்வராத³ந்யத³த்³ருஶ்யத்வாதி³கு³ணகமக்ஷரம் பரிகல்ப்யேத, நேயம் பரா வித்³யா ஸ்யாத் । பராபரவிபா⁴கோ³ ஹ்யயம் வித்³யயோ: அப்⁴யுத³யநி:ஶ்ரேயஸப²லதயா பரிகல்ப்யதே । ந ச ப்ரதா⁴நவித்³யா நி:ஶ்ரேயஸப²லா கேநசித³ப்⁴யுபக³ம்யதே । திஸ்ரஶ்ச வித்³யா: ப்ரதிஜ்ஞாயேரந், த்வத்பக்ஷே(அ)க்ஷராத்³பூ⁴தயோநே: பரஸ்ய பரமாத்மந: ப்ரதிபாத்³யமாநத்வாத் । த்³வே ஏவ து வித்³யே வேதி³தவ்யே இஹ நிர்தி³ஷ்டே । ‘கஸ்மிந்நு ப⁴க³வோ விஜ்ஞாதே ஸர்வமித³ம் விஜ்ஞாதம் ப⁴வதி’ (மு. உ. 1 । 1 । 3) இதி சைகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநாபேக்ஷணம் ஸர்வாத்மகே ப்³ரஹ்மணி விவக்ஷ்யமாணே(அ)வகல்பதே, நாசேதநமாத்ரைகாயதநே ப்ரதா⁴நே, போ⁴க்³யவ்யதிரிக்தே வா போ⁴க்தரி । அபி ச ‘ஸ ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ஸர்வவித்³யாப்ரதிஷ்டா²மத²ர்வாய ஜ்யேஷ்ட²புத்ராய ப்ராஹ’ (மு. உ. 1 । 1 । 1) இதி ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ப்ராதா⁴ந்யேநோபக்ரம்ய பராபரவிபா⁴கே³ந பராம் வித்³யாமக்ஷராதி⁴க³மநீம் த³ர்ஶயந் தஸ்யா ப்³ரஹ்மவித்³யாத்வம் த³ர்ஶயதி । ஸா ச ப்³ரஹ்மவித்³யாஸமாக்²யா தத³தி⁴க³ம்யஸ்ய அக்ஷரஸ்யாப்³ரஹ்மத்வே பா³தி⁴தா ஸ்யாத் । அபரா ருக்³வேதா³தி³லக்ஷணா கர்மவித்³யா ப்³ரஹ்மவித்³யோபக்ரமே உபந்யஸ்யதே ப்³ரஹ்மவித்³யாப்ரஶம்ஸாயை — ‘ப்லவா ஹ்யேதே அத்³ருடா⁴ யஜ்ஞரூபா அஷ்டாத³ஶோக்தமவரம் யேஷு கர்ம । ஏதச்ச்²ரேயோ யே(அ)பி⁴நந்த³ந்தி மூடா⁴ ஜராம்ருத்யும் தே புநரேவாபி யந்தி’ (மு. உ. 1 । 2 । 7) இத்யேவமாதி³நிந்தா³வசநாத் । நிந்தி³த்வா சாபராம் வித்³யாம் ததோ விரக்தஸ்ய பரவித்³யாதி⁴காரம் த³ர்ஶயதி — ‘பரீக்ஷ்ய லோகாந்கர்மசிதாந்ப்³ராஹ்மணோ நிர்வேத³மாயாந்நாஸ்த்யக்ருத: க்ருதேந । தத்³விஜ்ஞாநார்த²ம் ஸ கு³ருமேவாபி⁴க³ச்சே²த்ஸமித்பாணி: ஶ்ரோத்ரியம் ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²ம்’ (மு. உ. 1 । 2 । 12) இதி । யத்தூக்தம் — அசேதநாநாம் ப்ருதி²வ்யாதீ³நாம் த்³ருஷ்டாந்தத்வேநோபாதா³நாத்³தா³ர்ஷ்டாந்திகேநாப்யசேதநேநைவ பூ⁴தயோநிநா ப⁴விதவ்யமிதி, தத³யுக்தம்; ந ஹி த்³ருஷ்டாந்ததா³ர்ஷ்டாந்திகயோரத்யந்தஸாம்யேந ப⁴விதவ்யமிதி நியமோ(அ)ஸ்தி । அபி ச ஸ்தூ²லா: ப்ருதி²வ்யாத³யோ த்³ருஷ்டாந்தத்வேநோபாத்தா இதி ந ஸ்தூ²ல ஏவ தா³ர்ஷ்டாந்திகோ பூ⁴தயோநிரப்⁴யுபக³ம்யதே । தஸ்மாத³த்³ருஶ்யத்வாதி³கு³ணகோ பூ⁴தயோநி: பரமேஶ்வர ஏவ ॥ 21 ॥

ந கேவலம் லிங்கா³த³பி து ‘பரா வித்³யா’ இதி ஸமாக்²யாநாத³ப்யேததே³வ ப்ரதிபத்தவ்யமித்யாஹ -

அபிச த்³வே வித்³யே இதி ।

லிங்கா³ந்தரமாஹ -

கஸ்மிந்நு ப⁴வத இதி ।

போ⁴கா³ போ⁴க்³யாஸ்தேப்⁴யோ வ்யதிரிக்தே போ⁴க்தரி । அவச்சி²ந்நோ ஹி ஜீவாத்மா போ⁴க்³யேப்⁴யோ விஷயேப்⁴யோ வ்யதிரிக்த இதி தஜ்ஜ்ஞாநேந ந ஸர்வம் ஜ்ஞாதம் ப⁴வதி ।

ஸமாக்²யாந்தரமாஹ -

அபிச ஸ ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ஸர்வவித்³யாப்ரதிஷ்டா²மிதி ।

ப்லவா ஹ்யேதே அத்³ருடா⁴ யஜ்ஞரூபா அஷ்டாத³ஶேதி ।

ப்லவந்தே க³ச்ச²ந்தி அஸ்தா²யிந இதி ப்லவா: । அத ஏவாத்³ருடா⁴: । கே தே யஜ்ஞரூபா: । ரூப்யந்தே(அ)நேநேதி ரூபம், யஜ்ஞோ ரூபமுபாதி⁴ர்யேஷாம் தே யஜ்ஞரூபா: । தே து ஷோட³ஶர்த்விஜ: । ருதுயஜநேநோபாதி⁴நா ருத்விக்ஶப்³த³: ப்ரவ்ருத்த இதி யஜ்ஞோபாத⁴ய ருத்விஜ: । ஏவம் யஜமாநோ(அ)பி யஜ்ஞோபாதி⁴ரேவ । ஏவம் பத்நீ, “பத்யுர்நோ யஜ்ஞஸம்யோகே³”(பா.ஸூ.4-1-33) இதி ஸ்மரணாத் । த ஏதே(அ)ஷ்டாத³ஶ யஜ்ஞரூபா:, யேஷ்வ்ருத்விகா³தி³ஷூக்தம் கர்ம யஜ்ஞ: । யதா³ஶ்ரயோ யஜ்ஞ இத்யர்த²: । தச்ச கர்மாவரம் ஸ்வர்கா³த்³யவரப²லத்வாத் । அபியந்தி ப்ராப்நுவந்தி ।

நஹி த்³ருஷ்டாந்ததா³ர்ஷ்டாந்திகயோ:

இத்யுக்தாபி⁴ப்ராயம் ॥ 21 ॥