ப்³ரஹ்மஸூத்ரபா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:த்ருதீய: பாத³:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
பா⁴மதீவ்யாக்²யா
 
அநுக்ருதேஸ்தஸ்ய ச ॥ 22 ॥
ப்ராஜ்ஞ ஏவாயமாத்மா ப⁴விதுமர்ஹதி । கஸ்மாத் ? அநுக்ருதே:; அநுகரணமநுக்ருதி: । யதே³தத் ‘தமேவ பா⁴ந்தமநுபா⁴தி ஸர்வம்’ இத்யநுபா⁴நம் , தத்ப்ராஜ்ஞபரிக்³ரஹே(அ)வகல்பதே । ‘பா⁴ரூப: ஸத்யஸங்கல்ப:’ (சா². உ. 3 । 14 । 2) இதி ஹி ப்ராஜ்ஞமாத்மாநமாமநந்தி । ந து தேஜோதா⁴தும் கஞ்சித்ஸூர்யாத³யோ(அ)நுபா⁴ந்தீதி ப்ரஸித்³த⁴ம் । ஸமத்வாச்ச தேஜோதா⁴தூநாம் ஸூர்யாதீ³நாம் ந தேஜோதா⁴துமந்யம் ப்ரத்யபேக்ஷாஸ்தி, யம் பா⁴ந்தமநுபா⁴யு: । ந ஹி ப்ரதீ³ப: ப்ரதீ³பாந்தரமநுபா⁴தி । யத³ப்யுக்தம் ஸமாநஸ்வபா⁴வகேஷ்வநுகாரோ த்³ருஶ்யத இதி — நாயமேகாந்தோ நியம: । பி⁴ந்நஸ்வபா⁴வகேஷ்வபி ஹ்யநுகாரோ த்³ருஶ்யதே; யதா² ஸுதப்தோ(அ)ய:பிண்டோ³(அ)க்³ந்யநுக்ருதிரக்³நிம் த³ஹந்தமநுத³ஹதி, பௌ⁴மம் வா ரஜோ வாயும் வஹந்தமநுவஹதீதி । ‘அநுக்ருதே:’ இத்யநுபா⁴நமஸுஸூசத் । ‘தஸ்ய ச’ இதி சதுர்த²ம் பாத³மஸ்ய ஶ்லோகஸ்ய ஸூசயதி । ‘தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தி’ இதி தத்³தே⁴துகம் பா⁴நம் ஸூர்யாதே³ருச்யமாநம் ப்ராஜ்ஞமாத்மாநம் க³மயதி । ‘தத்³தே³வா ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிராயுர்ஹோபாஸதே(அ)ம்ருதம்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 16) இதி ஹி ப்ராஜ்ஞமாத்மாநமாமநந்தி । தேஜோந்தரேண ஸூர்யாதி³தேஜோ விபா⁴தீத்யப்ரஸித்³த⁴ம் , விருத்³த⁴ம் ச । தேஜோந்தரேண தேஜோந்தரஸ்ய ப்ரதிகா⁴தாத் । அத²வா ந ஸூர்யாதீ³நாமேவ ஶ்லோகபரிபடி²தாநாமித³ம் தத்³தே⁴துகம் விபா⁴நமுச்யதே । கிம் தர்ஹி ? ‘ஸர்வமித³ம்’ இத்யவிஶேஷஶ்ருதே: ஸர்வஸ்யைவாஸ்ய நாமரூபக்ரியாகாரகப²லஜாதஸ்ய யா அபி⁴வ்யக்தி:, ஸா ப்³ரஹ்மஜ்யோதி:ஸத்தாநிமித்தா; யதா² ஸூர்யாதி³ஜ்யோதி:ஸத்தாநிமித்தா ஸர்வஸ்ய ரூபஜாதஸ்யாபி⁴வ்யக்தி:, தத்³வத் । ‘ந தத்ர ஸூர்யோ பா⁴தி’ இதி ச தத்ரஶப்³த³மாஹரந்ப்ரக்ருதக்³ரஹணம் த³ர்ஶயதி । ப்ரக்ருதம் ச ப்³ரஹ்ம ‘யஸ்மிந்த்³யௌ: ப்ருதி²வீ சாந்தரிக்ஷமோதம்’ (மு. உ. 2 । 2 । 5) இத்யாதி³நா; அநந்தரம் ச ‘ஹிரண்மயே பரே கோஶே விரஜம் ப்³ரஹ்ம நிஷ்கலம் । தச்சு²ப்⁴ரம் ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிஸ்தத்³யதா³த்மவிதோ³ விது³:’ இதி । கத²ம் தஜ்ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிரித்யத இத³முத்தி²தம் — ‘ந தத்ர ஸூர்யோ பா⁴தி’ இதி । யத³ப்யுக்தம் ஸூர்யாதீ³நாம் தேஜஸாம் பா⁴நப்ரதிஷேத⁴ஸ்தேஜோதா⁴தாவேவாந்யஸ்மிந்நவகல்பதே, ஸூர்ய இவேதரேஷாமிதி; தத்ர து ஸ ஏவ தேஜோதா⁴துரந்யோ ந ஸம்ப⁴வதீத்யுபபாதி³தம் । ப்³ரஹ்மண்யபி சைஷாம் பா⁴நப்ரதிஷேதோ⁴(அ)வகல்பதே । யத: — யது³பலப்⁴யதே தத்ஸர்வம் ப்³ரஹ்மணைவ ஜ்யோதிஷோபலப்⁴யதே । ப்³ரஹ்ம து நாந்யேந ஜ்யோதிஷோபலப்⁴யதே, ஸ்வயம்ஜ்யோதி:ஸ்வரூபத்வாத் , யேந ஸூர்யாத³யஸ்தஸ்மிந்பா⁴யு: । ப்³ரஹ்ம ஹி அந்யத்³வ்யநக்தி, ந து ப்³ரஹ்மாந்யேந வ்யஜ்யதே, ‘ஆத்மநைவாயம் ஜ்யோதிஷாஸ்தே’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 6) ‘அக்³ருஹ்யோ ந ஹி க்³ருஹ்யதே’ (ப்³ரு. உ. 4 । 2 । 4) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: ॥ 22 ॥

ததே³ததா³ஹ -

ப்ராஜ்ஞ ஏவாத்மா ப⁴விதுமர்ஹதி ।

விரோத⁴மாஹ -

ஸமத்வாச்சேதி ।

நநு ஸ்வப்ரதிபா⁴நே ஸூர்யாத³யஶ்சாக்ஷுஷம் தேஜோ(அ)பேக்ஷந்தே । ந ஹ்யந்தே⁴நைதே த்³ருஶ்யந்தே । ததா² ததே³வ சாக்ஷுஷம் தேஜோ பா³ஹ்யஸௌர்யாதி³தேஜ ஆப்யாயிதம் ரூபாதி³ ப்ரகாஶயதி நாநாப்யாயிதம் , அந்த⁴காரே(அ)பி ரூபத³ர்ஶநப்ரஸங்கா³தி³த்யத ஆஹ -

யம் பா⁴ந்தமநுபா⁴யுரிதி ।

நஹி தேஜோந்தரஸ்ய தேஜோ(அ)ந்தராபேக்ஷாம் வ்யாஸேதா⁴ம:, கிந்து தத்³பா⁴நமநுபா⁴நம் । நச லோசநபா⁴நமநுபா⁴ந்தி ஸூர்யாத³ய: ।

ததி³த³முக்தம் -

நஹி ப்ரதீ³ப இதி ।

பூர்வபக்ஷமநுபா⁴ஷ்ய வ்யபி⁴சாரமாஹ -

யத³ப்யுக்தமிதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யதி³ ஸ்வரூபஸாம்யாபா⁴வமபி⁴ப்ரேத்யாநுகாரோ நிராக்ரியதே, ததா³ வ்யபி⁴சார: । அத² க்ரியாஸாம்யாபா⁴வம், ஸோ(அ)ஸித்³த⁴: । அஸ்தி ஹி வாயுரஜஸோ: ஸ்வரூபவிஸத்³ருஶயோரபி நியததி³க்³தே³ஶவஹநக்ரியாஸாம்யம் । வந்ஹ்யய: பிண்ட³யோஸ்து யத்³யபி த³ஹநக்ரியா ந பி⁴த்³யதே ததா²பி த்³ரவ்யபே⁴தே³ந க்ரியாபே⁴த³ம் கல்பயித்வா க்ரியாஸாத்³ருஶ்யம் வ்யாக்²யேயம் ।

ததே³வமநுக்ருதேரிதி விப⁴ஜ்ய தஸ்ய சேதி ஸூத்ராவயவம் விப⁴ஜதே -

தஸ்ய சேதி சதுர்த²மிதி ।

ஜ்யோதிஷாம் ஸூர்யாதீ³நாம் ப்³ரஹ்ம ஜ்யோதி:ப்ரகாஶகமித்யர்த²: ।

தேஜோ(அ)ந்தரேணாநிந்த்³ரியபா⁴வமாபந்நேந ஸூர்யாதி³தேஜோ விபா⁴தீத்யப்ரஸித்³த⁴ம் । ஸர்வஶப்³த³ஸ்ய ஹி ஸ்வரஸதோ நி:ஶேஷாபி⁴தா⁴நம் வ்ருத்தி: । ஸா தேஜோதா⁴தாவலௌகிகே ரூபமாத்ரப்ரகாஶகே ஸங்குசேத் । ப்³ரஹ்மணி து நி:ஶேஷஜக³த³வபா⁴ஸகே ந ஸர்வஶப்³த³ஸ்ய வ்ருத்தி: ஸங்குசதீதி -

தத்ரஶப்³த³மாஹரந்நிதி ।

ஸர்வத்ர க²ல்வயம் தத்ரஶப்³த³: பூர்வோக்தபராமர்ஶீ । “தேந ரக்தம் ராகா³த்”(பா.ஸூ. 4.2.1) இத்யாதா³வபி ப்ரக்ருதே: பரஸ்மிந்ப்ரத்யயே(அ)ர்த²பே⁴தே³(அ)ந்வாக்²யாயமாநே ப்ராதிபதி³கப்ரக்ருத்யர்த²ஸ்ய பூர்வவ்ருத்தத்வமஸ்தீதி தேநேதி தத்பராமர்ஶாந்ந வ்யபி⁴சார: । ததா²ச ஸர்வநாமஶ்ருதிரேவ ப்³ரஹ்மோபஸ்தா²பயதி । தேந ப⁴வது நாம ப்ரகரணால்லிங்க³ம் ப³லீய:, ஶ்ருதிஸ்து லிங்கா³த்³ப³லீயஸீதி ஶ்ரௌதமிஹ ப்³ரஹ்மைவ க³ம்யத இதி ।

அபி சாபேக்ஷிதாநபேக்ஷிதாபி⁴தா⁴நயோரபேக்ஷிதாபி⁴தா⁴நம் யுக்தம், த்³ருஷ்டார்த²த்வாதி³த்யாஹ -

அநந்தரம் ச ஹிரண்மயே பரே கோஶ இதி ।

அஸ்மிந்வாக்யே ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிரித்யுக்தம், தத்ர கத²ம் தத்ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிரித்யபேக்ஷாயாமித³முபதிஷ்ட²தே -

ந தத்ர ஸூர்ய இதி ।

ஸ்வாதந்த்ர்யேண தூச்யமாநே(அ)நபேக்ஷிதம் ஸ்யாத³த்³ருஷ்டார்த²மிதி ।

ப்³ரஹ்மண்யபி சைஷாம் பா⁴நப்ரதிஷேதோ⁴(அ)வகல்பத இதி ।

அயமபி⁴ப்ராய: - “ந தத்ர ஸூர்யோ பா⁴தி”(மு. உ. 2 । 2 । 11) இதி நேயம் ஸதிஸப்தமீ, யத: ஸூர்யாதீ³நாம் தஸ்மிந் ஸத்யபி⁴ப⁴வ: ப்ரதீயேத । அபி து விஷயஸப்தமீ । தேந ந தத்ர ப்³ரஹ்மணி ப்ரகாஶயிதவ்யே ஸூர்யாத³ய: ப்ரகாஶகதயா பா⁴ந்தி, கிந்து ப்³ரஹ்மைவ ஸூர்யாதி³ஷு ப்ரகாஶயிதவ்யேஷு ப்ரகாஶகத்வேந பா⁴தி ।

தச்ச ஸ்வயம்ப்ரகாஶம் ,

அக்³ருஹ்யோ நஹி க்³ருஹ்யத இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய இதி ॥ 22 ॥