ब्रह्मसूत्रभाष्यम्
द्वितीयोऽध्यायःप्रथमः पादः
न्यायनिर्णयव्याख्या
 
स्वपक्षदोषाच्च ॥ २९ ॥
परेषामप्येष समानः स्वपक्षे दोषःप्रधानवादिनोऽपि हि निरवयवमपरिच्छिन्नं शब्दादिहीनं प्रधानं सावयवस्य परिच्छिन्नस्य शब्दादिमतः कार्यस्य कारणमिति स्वपक्षःतत्रापि कृत्स्नप्रसक्तिर्निरवयवत्वात्प्रधानस्य प्राप्नोति, निरवयवत्वाभ्युपगमकोपो वाननु नैव तैर्निरवयवं प्रधानमभ्युपगम्यतेसत्त्वरजस्तमांसि हि त्रयो गुणाःतेषां साम्यावस्था प्रधानम्तैरेवावयवैस्तत्सावयवमितिनैवंजातीयकेन सावयवत्वेन प्रकृतो दोषः परिहर्तुं पार्यते, यतः सत्त्वरजस्तमसामप्येकैकस्य समानं निरवयवत्वम् एकैकमेव चेतरद्वयानुगृहीतं सजातीयस्य प्रपञ्चस्योपादानमितिसमानत्वात्स्वपक्षदोषप्रसङ्गस्यतर्काप्रतिष्ठानात्सावयवत्वमेवेति चेत्एवमप्यनित्यत्वादिदोषप्रसङ्गःअथ शक्तय एव कार्यवैचित्र्यसूचिता अवयवा इत्यभिप्रायः, तास्तु ब्रह्मवादिनोऽप्यविशिष्टाःतथा अणुवादिनोऽप्यणुरण्वन्तरेण संयुज्यमानो निरवयवत्वाद्यदि कार्त्स्न्येन संयुज्येत, ततः प्रथिमानुपपत्तेरणुमात्रत्वप्रसङ्गःअथैकदेशेन संयुज्येत, तथापि निरवयवत्वाभ्युपगमकोप इतिस्वपक्षेऽपि समान एष दोषःसमानत्वाच्च नान्यतरस्मिन्नेव पक्षे उपक्षेप्तव्यो भवतिपरिहृतस्तु ब्रह्मवादिना स्वपक्षे दोषः ॥ २९ ॥

‘यश्चोभयोः’ इति न्यायेन कृत्स्नप्रसक्त्यादीनामनुद्भाव्यत्वं दर्शयति -

स्वपक्षेति ।