अद्वैतशारदा | दक्षिणाम्नाय श्रीशारदापीठम्, शृङ्गेरी

नित्यमेव च भावात् ॥ १४ ॥

अपि चाणवः प्रवृत्तिस्वभावा वा, निवृत्तिस्वभावा वा, उभयस्वभावा वा, अनुभयस्वभावा वा अभ्युपगम्यन्ते — गत्यन्तराभावात् । चतुर्धापि नोपपद्यते — प्रवृत्तिस्वभावत्वे नित्यमेव प्रवृत्तेर्भावात्प्रलयाभावप्रसङ्गः । निवृत्तिस्वभावत्वेऽपि नित्यमेव निवृत्तेर्भावात्सर्गाभावप्रसङ्गः । उभयस्वभावत्वं च विरोधादसमञ्जसम् । अनुभयस्वभावत्वे तु निमित्तवशात्प्रवृत्तिनिवृत्त्योरभ्युपगम्यमानयोरदृष्टादेर्निमित्तस्य नित्यसन्निधानान्नित्यप्रवृत्तिप्रसङ्गः, अतन्त्रत्वेऽप्यदृष्टादेर्नित्याप्रवृत्तिप्रसङ्गः । तस्मादप्यनुपपन्नः परमाणुकारणवादः ॥ १४ ॥

अपि चेति ; अणव इति ; गत्यन्तरेति ; चतुर्धेति ; प्रवृत्तीति ; निवृत्तीति ; उभयेति ; अनुभयेति ; अतन्त्रत्वेऽपीति ; तस्मादिति ॥ १४ ॥ ;

इतश्च तद्वादासिद्धिरिति चकारार्थमाह -

अपि चेति ।

अनुपपत्तिं दर्शयितुं विकल्पयति -

अणव इति ।

न्यूनत्वं वारयति -

गत्यन्तरेति ।

विकल्पचतुष्टयस्यापि दृष्टत्वं प्रतिजानीते -

चतुर्धेति ।

तत्राद्यस्य दृष्टत्वं स्पष्टयति -

प्रवृत्तीति ।

द्वितीयेऽनुपपत्तिं स्फोरयति -

निवृत्तीति ।

तृतीयस्य नोत्थानमेवेत्याह -

उभयेति ।

चतुर्थं प्रत्याह -

अनुभयेति ।

अदृष्टादि संनिहितमपि न प्रवर्तकमित्याशङ्क्याह -

अतन्त्रत्वेऽपीति ।

पक्षचतुष्टयनिषेधफलमुपसंहरति -

तस्मादिति ॥ १४ ॥