विद्याभेदमुक्त्वा तदनुष्ठानभेदं वदन्नादावहङ्ग्रहोपास्तीनामनुष्ठानप्रकारमाह -
विकल्प इति ।
अहङ्ग्रहोपासनान्यधिकृत्य यथाकाम्यविकल्पयोर्विद्यानानात्वसाम्यादधिकरणसङ्गतिगर्भं संशयमाह -
स्थित इति ।
अहङ्ग्रहोपास्तीनां विकल्पेनानुष्ठानोक्त्या वाक्यार्थधीहेतोरेवोक्तेरत्र पादादिसङ्गतिः । पूर्वपक्षे स्वेच्छया प्रवृत्तेरनुष्ठानानियमः ।
सिद्धान्ते व्रीह्यादिष्विव तन्नियतिरिति मत्वा याथाकाम्येनानुष्ठानमिति पूर्वपक्षयिष्यन्नादौ समुच्चयनियमं निरस्यति -
तत्रेति ।
उपासनानां भिन्नत्वेऽपि समुच्चयनियमे नियमो युक्तो नित्याग्निहोत्रदर्शपूर्णमासादिवदिति शङ्कते -
नन्विति ।
उपास्तीनां काम्यत्वान्मैवमित्याह -
नेत्यादिना ।
अग्निहोत्रादिषु समुच्चयस्तत्रेत्युक्तः । तर्हि किमिति विकल्पनियमो नाश्रीयते, तत्राह -
नापीति ।
समुच्चयविकल्पयोर्नियमायोगादिच्छयान्यतरोऽङ्गीकर्तव्य इत्याह -
पारिशेष्यादिति ।
यथा व्रीहिभिरेव पुरोडाशे सिद्धे यवा न समुच्चीयन्ते कृतकरणत्वप्रसङ्गात् ।
तथात्रापि ब्रह्मप्राप्तिफलमविशिष्टं तदेकेनैवोपासनेन कृतं चेन्नावकाशः समुच्चयस्येति शङ्कते -
नन्विति ।
तदेवाविशिष्टफलत्वं स्पष्टयति -
तथाहीति ।
काम्यदर्शपूर्णमासज्योतिष्टोमादिवत्फलभूमार्थिनः समुच्चयः स्यादित्याह -
नेत्यादिना ।
विकल्पसमुच्चयनियमनिवृत्तिफलमुपसंहृत्य सिद्धान्तसूत्रमवतार्य प्रतिज्ञां विभजते -
तस्मादित्यादिना ।
उक्तेऽर्थे प्रश्नपूर्वकं हेतुमादाय व्याचष्टे -
कस्मादित्यादिना ।
ध्येयसाक्षात्कारार्थमेव समुच्चयाङ्गीकारे का क्षतिः, तत्राह -
एकेनेति ।
अभीष्टफलघातित्वाच्च समुच्चयोऽत्र नास्तीत्याह -
अपिचेति ।
उपास्तेरदृष्टद्वारा यागादिवत्फलोपायत्वोपपत्तेरुपास्यसाक्षात्कारापेक्षैव नास्तीत्याशङ्क्याहङ्ग्रहोपास्तीनां साक्षात्कारसाध्यफलं तथाश्रुतेरित्याह -
साक्षादिति ।
यस्योपासकस्याद्धा साक्षादुपास्यं स्यान्न विचिकित्सा संशयोऽस्ति प्राप्नुयामहं फलं न वेति तस्य ब्रह्माप्तिः स्यादित्यर्थः । देवो भूत्वा जीवन्नेव साक्षात्कारेण देवभावमनुभूय पतिते देहे देवानप्येति प्राप्नोतीत्यर्थः ।
ऩ चाविशिष्टफलत्वे फलभूमार्थिनः समुच्चयानुष्ठानमुपास्यसाक्षात्कारे तन्निमित्तं तत्प्राप्तौ च विशेषाभावादित्याशयेनोपसंहरति -
तस्मादिति ॥ ५९ ॥