यस्मिन्प्राणे मनसो वृत्तिलयस्तस्यापि वृत्तिलयाधारं निरूपयति
सोऽध्यक्ष इति ।
वक्ष्यमाणपूर्वपक्षोपयोगित्वेन वृत्तं कीर्तयति -
स्थितमिति ।
सम्प्रति विषयोक्तिपूर्वकमुभयश्रुत्युपलब्धेः संशयमाह -
इदमिति ।
पादादिसङ्गतयस्तु पूर्ववत् ।
फलभेदोऽपि तथेति स्वीकृत्य पूर्वपक्षयति -
तत्रेति ।
प्राणस्य तेजःप्रकृतिकत्वाभावेऽपि तेजसि वृत्तिलयस्योक्तन्यायेन शक्यशङ्क्यत्वात्तेजःशब्दस्य च भूतविशेषवाचिनो जीवे प्रसिद्ध्यभावात्प्राणस्य जीवात्मन्युपगमनानुगमनावस्थानश्रुतीनां च तेजोद्वाराऽपि तस्मिन्नुपगमनादियोगादुपपत्तेस्तेजस्येव प्राणवृत्तिलय इत्यर्थः ।
सिद्धान्तसूत्रमादाय योजयति -
एवमिति ।
परिशुद्धं चिद्धातुं व्यावर्तयति -
अविद्येति ।
पूर्वोक्तन्यायेन स्वरूपलयं व्यवच्छिनत्ति -
तदिति ।
प्रश्नपूर्वकं हेतूनवतारयति -
कुत इति ।
तत्रोपगमनं श्रुतितो व्याकरोति -
एवमिति ।
यथा राज्ञः प्रयाणाभिप्रायमात्रेण सर्वे भृत्याः समागच्छन्त्येवमिति योजना । एतदिति क्रियाविशेषणम् ।
आदिशब्दगृतीतमनुगमनं श्रुत्या विशदयति -
विशेषेणेति ।
आदिशब्दोपात्तमवस्थानमपि श्रुत्या व्याचष्टे -
सविज्ञान इति ।
विज्ञायतेऽनेनेति विज्ञानं करणजातं तेन पञ्चवृत्तिप्राणसहितेन सह तिष्ठतीति यावत् ।
अव्यवधानेन तेजःप्राप्तिश्रुत्या विरोधं शङ्कते -
नन्विति ।
उभयश्रुत्यनुग्रहाय जीवे प्रलीयते तेन सह प्राणस्य तेजसि लयः स्यादित्याह -
नेत्यादिना ॥ ४ ॥