ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃತೃತೀಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ನನು ಮೃತ್ಯ್ವಾತ್ಮಭಾವಃ ಪೂರ್ವತ್ರ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋಃ ಫಲಮುಕ್ತಮ್ । ಉದ್ಗೀಥಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋಸ್ತು ಮೃತ್ಯ್ವಾತ್ಮಭಾವಾತಿಕ್ರಮಣಂ ಫಲಂ ವಕ್ಷ್ಯತಿ । ಅತೋ ಭಿನ್ನವಿಷಯತ್ವಾತ್ಫಲಸ್ಯ ನ ಪೂರ್ವಕರ್ಮಜ್ಞಾನೋದ್ಭವಪ್ರಕಾಶನಾರ್ಥಮ್ ಇತಿ ಚೇತ್ , ನಾಯಂ ದೋಷಃ ; ಅಗ್ನ್ಯಾದಿತ್ಯಾತ್ಮಭಾವತ್ವಾದುದ್ಗೀಥಫಲಸ್ಯ ; ಪೂರ್ವತ್ರಾಪ್ಯೇತದೇವ ಫಲಮುಕ್ತಮ್ — ‘ಏತಾಸಾಂ ದೇವತಾನಾಮೇಕೋ ಭವತಿ’ ಇತಿ । ನನು ‘ಮೃತ್ಯುಮತಿಕ್ರಾಂತಃ’ ಇತ್ಯಾದಿ ವಿರುದ್ಧಮ್ ; ನ, ಸ್ವಾಭಾವಿಕಪಾಪ್ಮಾಸಂಗವಿಷಯತ್ವಾದತಿಕ್ರಮಣಸ್ಯ ॥

‘ಸಾ ಕಾಷ್ಠಾ ಸಾ ಪರಾ ಗತಿ’ (ಕ. ಉ. ೧ । ೩ । ೧೧) ರಿತಿ ಶ್ರುತೇರುಕ್ತಾ ಪರಾ ಗತಿರ್ಮುಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಮೃತ್ಯ್ವಾತ್ಮಭಾವ ಇತಿ ।

ಅಶ್ವಮೇಧೋಪಾಸನಸ್ಯ ಸಾಶ್ವಮೇಧಸ್ಯ ಕೇವಲಸ್ಯ ವಾ ಫಲಮುಕ್ತಂ ನೋಪಾಸ್ತ್ಯಂತರಾಣಾಂ ಕರ್ಮಾಂತರಾಣಾಂ ಚೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಶ್ವಮೇಧಫಲೋಕ್ತ್ಯೋಪಾಸ್ತ್ಯಂತರಾಣಾಂ ಕೇವಲಾನಾಂ ಸಮುಚ್ಚಿತಾನಾಂ ಚ ಫಲಮುಪಲಕ್ಷಿತಮಿತ್ಯಾಹ —

ಅಶ್ವಮೇಧೇತಿ ।

ವೃತ್ತಮನೂದ್ಯೋತ್ತರಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —

ಅಥೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಯುಕ್ತಾನಾಂ ಕರ್ಮಣಾಂ ಸಂಸಾರಫಲತ್ವಪ್ರದರ್ಶನಾನಂತರಮಿತಿ ಯಾವತ್ ।

ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋರುದ್ಭಾವಕಸ್ಯ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಂ ನಿರೂಪಯಿತುಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಿತ್ಯುತ್ಥಾಪ್ಯೋತ್ಥಾಪಕತ್ವಂ ಸಂಬಂಧಮುಕ್ತಮಾಕ್ಷಿಪತಿ —

ನನ್ವಿತಿ ।

ಮೃತ್ಯುಮತಿಕ್ರಾಂತೋ ದೀಪ್ಯತ ಇತಿ ಮೃತ್ಯೋರತಿಕ್ರಮಸ್ಯ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಜ್ಞಾನಕರ್ಮಫಲತ್ವಾತ್ಪೂರ್ವತ್ರ ಚ ತದ್ಭಾವಸ್ಯ ತತ್ಫಲಸ್ಯೋಕ್ತತ್ವಾದುಭಯಸ್ಯಾಪಿ ಫಲಸ್ಯ ಭೇದಾತ್ಪೂರ್ವೋತ್ತರಯೋರ್ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋರ್ವಿಷಯಶಬ್ದಿತೋದ್ದೇಶ್ಯಭೇದಾನ್ನ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಯೋಸ್ತಯೋರುದ್ಭವಕಾರಣಪ್ರಕಾಶನಾರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪೂರ್ವೋತ್ತರಜ್ಞಾನಕರ್ಮಫಲಭೇದಾಭಾವಾದೇಕವಿಷಯತ್ವಾತ್ತದುದ್ಭಾವಕಪ್ರಕಾಶನಾರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಯುಕ್ತಮಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —

ನಾಯಮಿತಿ ।

ವಾಕ್ಯಶೇಷವಿರೋಧಂ ಶಂಕಿತ್ವಾ ದೂಷಯತಿ —

ನನ್ವಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಸ್ವಾಭಾವಿಕಃ ಶಾಸ್ತ್ರಾನಾಧೇಯೋ ಯೋಽಯಂ ಪಾಪ್ಮಾ ವಿಷಯಾಸಂಗರೂಪಃ ಸ ಮೃತ್ಯುಸ್ತಸ್ಯಾತಿಕ್ರಮಣಂ ವಾಕ್ಯಶೇಷೇ ಕಥ್ಯತೇ ನ ಹಿ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾಖ್ಯಮೃತ್ಯೋರತಃ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಜ್ಞಾನಕರ್ಮಭ್ಯಾಂ ತುಲ್ಯವಿಷಯತ್ವಮೇವೋತ್ತರಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।