ప్రజాపతేర్భయావిష్టాత్వేన సంసారాన్తర్భూతత్వముక్తమిదానీం తత్రైవ హేత్వన్తరమాహ —

ఇతశ్చేతి ।

అరత్యావిష్టత్వే ప్రజాపతేరేకాకిత్వం హేతూకరోతి —

యత ఇతి ।

కార్యస్థారతిః కారణస్థారతేర్లిఙ్గమిత్యనుమానం సూచయతి —

ఇదానీమపీతి ।

ఆదిపదేన భయావిష్టత్వాదిగ్రహః అరతిం ప్రతియోగినిరుక్తిద్వారా నిర్వక్తి —

రతిర్నామేతి ।

కథం తర్హి యథోక్తారతినిరసనమిత్యాశఙ్క్య స ద్వితీయమైచ్ఛదిత్యేతద్వ్యాచష్టే —

స తస్యా ఇతి ।

స హేత్యస్య వాక్యస్య పాతనికాఙ్కరోతి —

తస్యేతి ।

తేన భావేనేతి యావత్ ।

కథమభిమానమాత్రేణ యథోక్తపరిమాణత్వం తత్రాఽఽహ —

సత్యేతి ।

నిపాతోఽవధారణే । తస్యైవ పునరనువాదోఽన్వయార్థః ।

పరిమాణమేవ ప్రశ్నపూర్వకం వివృణోతి —

కిమిత్యాదినా ।

సంప్రతి స్త్రీపుంసయోరుత్పత్తిమాహ —

స తథేతి ।

నను ద్వేధాభావో విరాజో వా సంసక్తస్త్రీపుమ్పిణ్డస్య వా ? నాఽఽద్యః । సశబ్దేన విరాడ్గ్రహయోగాత్తస్య కర్మత్వాద్ద్వితీయే త్వాత్మశబ్దానుపపత్తిస్తత్రాఽఽహ —

ఇమమితి ।

తథా చ సశబ్దేన కర్తృతయా విరాడ్గ్రహణమవిరుద్ధమిత్యర్థః ।

తదేవ స్ఫుటయతి —

నేత్యాదినా ।

కస్య తర్హి ద్విధాకరణమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

కిం తర్హీతి ।

తచ్చ ద్విధాకరణకర్మేతి శేషః ।

కథం తర్హి తత్రాఽఽత్మశబ్దః సంభవతీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

స ఎవ చేతి ।

తథాభూతః సంసక్తజాయాపుమ్పరిమాణోఽభూదితి యావత్ ।

న కేవలం మనుః శతరూపేత్యనయోరేవ దమ్పత్యోరిదం నిర్వచనం కిన్తు లోకప్రసిద్ధయోః సర్వయోరేవ తయోరేతద్ద్రష్టవ్యం సర్వత్రాస్య సంభవాదిత్యాహ —

లౌకికయోరితి ।

ఉక్తే నిర్వచనే లోకానుభవమనుకూలయతి —

తస్మాదితి ।

ప్రాగితి సహధర్మచారిణీసంబన్ధాత్పూర్వమిత్యర్థః ।

ఆకాఙ్క్షాద్వారా షష్ఠీమాదాయానుభవమవలమ్బ్య వ్యాచష్టే —

కస్యేత్యాదినా ।

బృగలశబ్దో వికారార్థః ।

అనుభవసిద్ధేఽర్థే ప్రామాణికసమ్మతిమాహ —

ఎవమితి ।

ద్వేధాపాతనే సత్యేకో భాగః పురుషోఽపరస్తు స్త్రీత్యత్రైవ హేత్వన్తరమాహ —

యస్మాదితి ।

ఉద్వహనాత్ప్రాగవస్థాయామాకాశః పురుషార్ధః స్త్ర్యర్ధశూన్యో యస్మాదసంపూర్ణో వర్తతే తస్మాదుద్వహనేన ప్రాప్తస్త్ర్యర్ధేన పునరితరో భాగః పూర్యతే యథా విదలార్ధోఽసంపూర్ణః సంపుటీకరణేన పునః సంపూర్ణః క్రియతే తద్వదితి యోజనా । పూర్వమపి స్వాభావికయోగ్యతావశేన సంసర్గోఽభూదనాదిత్వాత్సంసారస్యేతి సూచయితుం పునరిత్యుక్తమ్ ।

పురుషార్ధస్యేతరార్ధస్య చ మిథః సంబన్ధాన్మనుష్యాదిసృష్టిరిత్యాహ —

తామిత్యాదినా ॥౩॥

స్మార్తం ప్రతిషేధమితి । ‘న సగోత్రాం సమానప్రవరాం భార్యాం విన్దేతే’త్యాదికమితి యావత్ ।