తదాహురిత్యాదేర్గతేన గ్రన్థేన సంబన్ధం వక్తుం వృత్తం కీర్తయతి —
సూత్రితేతి ।
తస్యాం ప్రమాణమాహ —
యదర్థేతి ।
తర్హి సూత్రవ్యాఖ్యానేనైవ సర్వోపనిషదర్థసిద్ధేస్తదాహురిత్యాది వృథేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
తస్యేతి ।
విద్యాసూత్రం వ్యాఖ్యాతుమిచ్ఛన్తీ శ్రుతిః సూత్రితవిద్యావివక్షితప్రయోజనాభిధానాయోపోద్ఘాతం చికీర్షతి । ప్రతిపాద్యమర్థం బుద్ధౌ సంగృహ్య తాదర్థ్యేనార్థాన్తరోపవర్ణనస్య తథాత్వాచ్చిన్తాం ప్రకృతసిద్ధ్యర్థాముపోద్ఘాతం ప్రచక్షత ఇతి న్యాయాదిత్యర్థః ।
యద్బ్రహ్మవిద్యయేత్యాదివాక్యప్రకాశ్యం చోద్యం తచ్ఛబ్దేనోచ్యతే ప్రకృతసంబన్ధాసంభవాదిత్యాహ —
తదితీతి ।
బ్రాహ్మణమాత్రస్య చోద్యకర్తృత్వం వ్యావర్తయతి —
బ్రహ్మేతి ।
ఉత్ప్రేక్షయా బ్రహ్మవేదనేచ్ఛావత్త్వం వ్యావర్తయితుం తదేవ విశేషణం విభజతే —
జన్మేతి ।
జన్మ చ జరా చ మరణఞ్చ తేషాం ప్రబన్ధే ప్రవాహే చక్రవదనవరతం భ్రమణేన కృతం యదాయాసాత్మకం దుఃఖం తదేవోదకం యస్మిన్నపారే సంసారాఖ్యే మహోదధౌ తత్ర ప్లవభూతం తరణసాధనమితి యావత్ । తత్తీరం తస్య సంసారసముద్రస్య తీరం పరం బ్రహ్మేత్యర్థః ।
తేషాం వివిదిషాయాః సాఫల్యార్థం తత్ప్రత్యనీకే సంసారే వైరాగ్యం దర్శయతి —
ధర్మేతి ।
నిర్వేదస్య నిరఙ్కుశత్వం వారయతి —
తద్విలక్షణేతి ।
ఉత్తరవాక్యమవతార్య వ్యాచష్టే —
కిమిత్యాదినా ।
అథ పరా యయా తదక్షరమధిగమ్యత ఇతి శ్రుత్యన్తరమాశ్రిత్యాఽఽహ —
యద్యయేతి ।
మనుష్యా యన్మన్యన్తే తత్ర విరుద్ధం వస్తు భాతీతి శేషః ।
మనుష్యగ్రహణస్య కృత్యమాహ —
మనుష్యేతి ।
నను దేవాదీనామపి విద్యాధికారో దేవతాధికరణన్యాయేన వక్ష్యతే తత్కుతో మనుష్యాణామేవాధికారజ్ఞాపనమిత్యత ఆహ —
మనుష్యా ఇతి ।
విశేషతః సర్వావిసంవాదేనేతి యావత్ ।
తథాఽపి కిమితి తే జ్ఞానాన్ముక్తిం సిద్ధవద్బ్రువన్తీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
యథేతి ।
ఉభయత్ర కర్మబ్రహ్మణోరితి యావత్ ।
ఉత్తరవాక్యముపాదత్తే —
తత్రేతి ।
మనుష్యాణాం మతం తచ్ఛబ్దార్థః । వస్తుశబ్దేన జ్ఞానాత్ఫలముచ్యతే । ఆక్షేపగర్భస్య చోద్యస్య ప్రవృత్తౌ విరోధప్రతిభాసో హేతురిత్యతః శబ్దార్థః ।
తద్బ్రహ్మ పరిచ్ఛిన్నమపరిచ్ఛిన్నం వేతి కుతో బ్రహ్మణి చోద్యతే తత్రాఽహ —
యస్యేతి ।
ప్రశ్నాన్తరం కరోతి —
తత్కిమితి ।
బ్రహ్మ స్వాత్మానమజ్ఞాసీదతిరిక్తం వేతిప్రశ్నస్య ప్రసంగం దర్శయతి —
యస్మాదితి ।
సర్వస్య వ్యతిరిక్తవిషయే జ్ఞానం ప్రసిద్ధం తత్కిం విచారేణేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
బ్రహ్మ చేతి ।
సర్వం ఖల్విదం బ్రహ్మేత్యాదౌ బ్రహ్మణః సర్వాత్మత్వశ్రవణాదతిరిక్తవిషయాభావాదాత్మానమేవావేదితి పక్షస్య సావకాశతేత్యర్థః ।
కింశబ్దస్య ప్రశ్నార్థత్వముక్త్వాఽఽక్షేపార్థమాహ —
తద్యదీతి ।
బ్రహ్మ హి కిఞ్చిదజ్ఞాత్వా సర్వమభవజ్జ్ఞాత్వా వా ? నాఽఽద్యో బ్రహ్మవిద్యానర్థక్యాదిత్యుక్త్వా ద్వితీయమనువదతి —
అథేతి ।
స్వరూపమన్యద్వా జ్ఞాత్వా బ్రహ్మణః సర్వాపత్తిరితి వికల్ప్యోభయత్ర సాధారణం దూషణమాహ —
విజ్ఞానేతి ।
ద్వితీయే దోషాన్తరమాహ —
అనవస్థేతి ।
బహిరేవాఽఽక్షేపం పరిహరతి —
న తావదితి ।
అజ్ఞాత్వైవ బ్రహ్మణః సర్వభావోఽస్మదాదేస్తు జ్ఞానాదితి శాస్త్రార్థే వైరూప్యమ్ । న చాస్మదాదేరపి తదన్తరేణ తద్భావః శాస్త్రానర్థక్యాత్ ।
జ్ఞానాద్బ్రహ్మణః సర్వభావాపక్షే స్వోక్తం దోషమాక్షేప్తా స్మారయతి —
ఫలేతి ।
స్వతోఽపరిచ్ఛిన్నం బ్రహ్మావిద్యాతత్కార్యసంబన్ధాత్పరిచ్ఛిన్నవద్భాతి తన్నివృత్త్యౌపాధికం సర్వభావస్య సాధ్యత్వం న చానవస్థా జ్ఞేయాన్తరానఙ్గీకారాన్నాపి[స్వ]క్రియావిరోధో విషయత్వమన్తరేణ వాక్యీయబుద్ధివృత్తౌ స్ఫురణాదితి పరిహరతి —
నైకోఽపీతి ।
ఎతేన విద్యావైయర్థ్యమపి పరిహృతమిత్యాహ —
అర్థేతి ।
యద్యపి బ్రహ్మాపరిచ్ఛిన్నం నిత్యసిద్ధం తథాఽపి తత్రావిద్యాతత్కార్యధ్వంసరూపస్యార్థవిశేషస్య జ్ఞానాదుపపత్తేర్న తద్వైయర్థ్యమిత్యర్థః ॥౯॥