ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:பஞ்சமம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
த்ரீண்யாத்மநே(அ)குருதேதி மநோ வாசம் ப்ராணம் தாந்யாத்மநே(அ)குருதாந்யத்ரமநா அபூ⁴வம் நாத³ர்ஶமந்யத்ரமநா அபூ⁴வம் நாஶ்ரௌஷமிதி மநஸா ஹ்யேவ பஶ்யதி மநஸா ஶ்ருணோதி । காம: ஸங்கல்போ விசிகித்ஸா ஶ்ரத்³தா⁴ஶ்ரத்³தா⁴ த்⁴ருதிரத்⁴ருதிர்ஹ்ரீர்தீ⁴ர்பீ⁴ரித்யேதத்ஸர்வம் மந ஏவ தஸ்மாத³பி ப்ருஷ்ட²த உபஸ்ப்ருஷ்டோ மநஸா விஜாநாதி ய: கஶ்ச ஶப்³தோ³ வாகே³வ ஸா । ஏஷா ஹ்யந்தமாயத்தைஷா ஹி ந ப்ராணோ(அ)பாநோ வ்யாந உதா³ந: ஸமாநோ(அ)ந இத்யேதத்ஸர்வம் ப்ராண ஏவைதந்மயோ வா அயமாத்மா வாங்மயோ மநோமய: ப்ராணமய: ॥ 3 ॥
அத² ப்ராண உச்யதே — ப்ராண: முக²நாஸிகாஸஞ்சார்யா ஹ்ருத³யவ்ருத்தி: ப்ரணயநாத்ப்ராண:, அபநயநாந்மூத்ரபுரீஷாதே³ரபாந: அதோ⁴வ்ருத்தி: ஆ நாபி⁴ஸ்தா²ந:, வ்யாந: வ்யாயமநகர்மா வ்யாந: ப்ராணாபாநயோ: ஸந்தி⁴: வீர்யவத்கர்மஹேதுஶ்ச, உதா³ந: உத்கர்ஷோர்த்⁴வக³மநாதி³ஹேது: ஆபாத³தலமஸ்தகஸ்தா²ந ஊர்த்⁴வவ்ருத்தி:, ஸமாந ஸமம் நயநாத்³பு⁴க்தஸ்ய பீதஸ்ய ச கோஷ்ட²ஸ்தா²நோ(அ)ந்நபக்தா, அந இத்யேஷாம் வ்ருத்திவிஶேஷாணாம் ஸாமாந்யபூ⁴தா ஸாமாந்யதே³ஹசேஷ்டாபி⁴ஸம்ப³ந்தி⁴நீ வ்ருத்தி: — ஏவம் யதோ²க்தம் ப்ராணாதி³வ்ருத்திஜாதமேதத்ஸர்வம் ப்ராண ஏவ । ப்ராண இதி வ்ருத்திமாநாத்⁴யாத்மிக: அந உக்த: ; கர்ம ச அஸ்ய வ்ருத்திபே⁴த³ப்ரத³ர்ஶநேநைவ வ்யாக்²யாதம் ; வ்யாக்²யாதாந்யாத்⁴யாத்மிகாநி மநோவாக்ப்ராணாக்²யாநி அந்நாநி ; ஏதந்மய ஏதத்³விகார: ப்ராஜாபத்யைரேதைர்வாங்மந:ப்ராணைராரப்³த⁴: । கோ(அ)ஸாவயம் கார்யகரணஸங்கா⁴த: ? ஆத்மா பிண்ட³: ஆத்மஸ்வரூபத்வேநாபி⁴மதோ(அ)விவேகிபி⁴: — அவிஶேஷேணைதந்மய இத்யுக்தஸ்ய விஶேஷேண வாங்மயோ மநோமய: ப்ராணமய இதி ஸ்பு²டீகரணம் ॥

ஆத்⁴யாத்மிகப்ராணவிஷயம் வாக்யமவதார்ய வ்யாகரோதி —

அதே²தி ।

முகா²தௌ³ ஸம்சார்யா ஸம்சரணார்ஹா ஹ்ருத³யஸம்ப³ந்தி⁴நீ யா வாயுவ்ருத்தி:, தத்ர ப்ராணஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தமாஹ —

ப்ரணயநாதி³தி ।

புரதோ நி:ஸரணாதி³தி யாவத் । ஹ்ருத³யாத³தோ⁴ தே³ஶே வ்ருத்திரஸ்யேத்யதோ⁴வ்ருத்திராநாபி⁴ஸ்தா²நோ ஹ்ருத³யாதா³ரப்⁴ய நாபி⁴பர்யந்தம் வர்தமாந இதி யாவத் । வ்யாயமநம் ப்ராணாபாநயோர்நியமநம் கர்மாஸ்யேதி ததோ²க்த: । வீர்யவத்கர்மாரண்யாமக்³ந்யுத்பாத³நாதி³ । உத்கர்ஷோ தே³ஹே புஷ்டி: । ஆதி³பதே³நோத்க்ராந்திருக்தா ।

ப்ராணஶப்³தே³நாநஶப்³த³ஸ்ய புநருக்திமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அந இத்யேஷாமிதி ।

ததா²(அ)பி த்ருதீயஸ்ய ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய தாப்⁴யாம் புநருக்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ப்ராண இதீதி ।

ஸாதா⁴ரணாஸாதா⁴ரணவ்ருத்திமாந்ப்ராண இத்யபௌநருக்த்யமித்யர்த²: ।

மநஸோ த³ர்ஶநாதி³வத்³வாசோ(அ)பி⁴தே⁴யப்ரகாஶநவச்ச ப்ராணஸ்யாபி கார்யம் வக்தவ்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

கர்ம சேதி ।

ஏதந்மய இத்யத்ர மயடோ விகாரார்த²த்வம் வ்ருத்தஸம்கீர்தநபூர்வகம் கத²யதி —

வ்யாக்²யாதாநீதி ।

ஆத்⁴யாத்மிகாநாம் வாகா³தீ³நாமநாரம்ப⁴கத்வம் வாரயதி —

ப்ராஜாபத்யைரிதி ।

ஆரப்³த⁴ஸ்வரூபம் ப்ரஶ்நபூர்வகமநந்தரவாக்யேந நிர்தா⁴ரயதி —

கோ(அ)ஸாவிதி ।

கார்யகரணஸம்கா⁴தே கத²மாத்மஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஆத்மஸ்வரூபத்வேநேதி ।

வாங்மய இத்யாதி³வாக்யஸ்ய பூர்வேண பௌநருக்த்யமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அவிஶேஷேணேதி ॥3॥