ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:ப்ரத²மம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ யத்ரைதத்ஸ்வப்ந்யயா சரதி தே ஹாஸ்ய லோகாஸ்தது³தேவ மஹாராஜோ ப⁴வத்யுதேவ மஹாப்³ராஹ்மண உதேவோச்சாவசம் நிக³ச்ச²தி ஸ யதா² மஹாராஜோ ஜாநபதா³ந்க்³ருஹீத்வா ஸ்வே ஜநபதே³ யதா²காமம் பரிவர்தேதைவமேவைஷ ஏதத்ப்ராணாந்க்³ருஹீத்வா ஸ்வே ஶரீரே யதா²காமம் பரிவர்ததே ॥ 18 ॥
நநு ச யதா² ஜாக³ரிதே ஜாக்³ரத்காலாவ்யபி⁴சாரிணோ லோகா:, ஏவம் ஸ்வப்நே(அ)பி தே(அ)ஸ்ய மஹாராஜத்வாத³யோ லோகா: ஸ்வப்நகாலபா⁴விந: ஸ்வப்நகாலாவ்யபி⁴சாரிண ஆத்மபூ⁴தா ஏவ, ந து அவித்³யாத்⁴யாரோபிதா இதி — நநு ச ஜாக்³ரத்கார்யகரணாத்மத்வம் தே³வதாத்மத்வம் ச அவித்³யாத்⁴யாரோபிதம் ந பரமார்த²த இதி வ்யதிரிக்தவிஜ்ஞாநமயாத்மப்ரத³ர்ஶநேந ப்ரத³ர்ஶிதம் ; தத் கத²ம் த்³ருஷ்டாந்தத்வேந ஸ்வப்நலோகஸ்ய ம்ருத இவ உஜ்ஜீவிஷ்யந் ப்ராது³ர்ப⁴விஷ்யதி — ஸத்யம் , விஜ்ஞாநமயே வ்யதிரிக்தே கார்யகரணதே³வதாத்மத்வப்ரத³ர்ஶநம் அவித்³யாத்⁴யாரோபிதம் — ஶுக்திகாயாமிவ ரஜதத்வத³ர்ஶநம் — இத்யேதத்ஸித்⁴யதி வ்யதிரிக்தாத்மாஸ்தித்வப்ரத³ர்ஶநந்யாயேநைவ, ந து தத்³விஶுத்³தி⁴பரதயைவ ந்யாய உக்த: இதி — அஸந்நபி த்³ருஷ்டாந்த: ஜாக்³ரத்கார்யகரணதே³வதாத்மத்வத³ர்ஶநலக்ஷண: புநருத்³பா⁴வ்யதே ; ஸர்வோ ஹி ந்யாய: கிஞ்சித்³விஶேஷமபேக்ஷமாண: அபுநருக்தீ ப⁴வதி । ந தாவத்ஸ்வப்நே(அ)நுபூ⁴தமஹாராஜத்வாத³யோ லோகா ஆத்மபூ⁴தா:, ஆத்மநோ(அ)ந்யஸ்ய ஜாக்³ரத்ப்ரதிபி³ம்ப³பூ⁴தஸ்ய லோகஸ்ய த³ர்ஶநாத் ; மஹாராஜ ஏவ தாவத் வ்யஸ்தஸுப்தாஸு ப்ரக்ருதிஷு பர்யங்கே ஶயாந: ஸ்வப்நாந்பஶ்யந் உபஸம்ஹ்ருதகரண: புநருபக³தப்ரக்ருதிம் மஹாராஜமிவ ஆத்மாநம் ஜாக³ரித இவ பஶ்யதி யாத்ராக³தம் பு⁴ஞ்ஜாநமிவ ச போ⁴கா³ந் ; ந ச தஸ்ய மஹாராஜஸ்ய பர்யங்கே ஶயாநாத் த்³விதீய அந்ய: ப்ரக்ருத்யுபேதோ விஷயே பர்யடந்நஹநி லோகே ப்ரஸித்³தோ⁴(அ)ஸ்தி, யமஸௌ ஸுப்த: பஶ்யதி ; ந ச உபஸம்ஹ்ருதகரணஸ்ய ரூபாதி³மதோ த³ர்ஶநமுபபத்³யதே ; ந ச தே³ஹே தே³ஹாந்தரஸ்ய தத்துல்யஸ்ய ஸம்ப⁴வோ(அ)ஸ்தி ; தே³ஹஸ்த²ஸ்யைவ ஹி ஸ்வப்நத³ர்ஶநம் । நநு பர்யங்கே ஶயாந: பதி² ப்ரவ்ருத்தமாத்மாநம் பஶ்யதி — ந ப³ஹி: ஸ்வப்நாந்பஶ்யதீத்யேததா³ஹ — ஸ: மஹாராஜ:, ஜாநபதா³ந் ஜநபதே³ ப⁴வாந் ராஜோபகரணபூ⁴தாந் ப்⁴ருத்யாநந்யாம்ஶ்ச, க்³ருஹீத்வா உபாதா³ய, ஸ்வே ஆத்மீய ஏவ ஜயாதி³நோபார்ஜிதே ஜநபதே³, யதா²காமம் யோ ய: காமோ(அ)ஸ்ய யதா²காமம் இச்சா²தோ யதா² பரிவர்தேதேத்யர்த²: ; ஏவமேவ ஏஷ விஜ்ஞாநமய:, ஏததி³தி க்ரியாவிஶேஷணம் , ப்ராணாந்க்³ருஹீத்வா ஜாக³ரிதஸ்தா²நேப்⁴ய உபஸம்ஹ்ருத்ய, ஸ்வே ஶரீரே ஸ்வ ஏவ தே³ஹே ந ப³ஹி:, யதா²காமம் பரிவர்ததே — காமகர்மப்⁴யாமுத்³பா⁴ஸிதா: பூர்வாநுபூ⁴தவஸ்துஸத்³ருஶீர்வாஸநா அநுப⁴வதீத்யர்த²: । தஸ்மாத் ஸ்வப்நே ம்ருஷாத்⁴யாரோபிதா ஏவ ஆத்மபூ⁴தத்வேந லோகா அவித்³யமாநா ஏவ ஸந்த: ; ததா² ஜாக³ரிதே(அ)பி — இதி ப்ரத்யேதவ்யம் । தஸ்மாத் விஶுத்³த⁴: அக்ரியாகாரகப²லாத்மகோ விஜ்ஞாநமய இத்யேதத்ஸித்³த⁴ம் । யஸ்மாத் த்³ருஶ்யந்தே த்³ரஷ்டுர்விஷயபூ⁴தா: க்ரியாகாரகப²லாத்மகா: கார்யகரணலக்ஷணா லோகா:, ததா² ஸ்வப்நே(அ)பி, தஸ்மாத் அந்யோ(அ)ஸௌ த்³ருஶ்யேப்⁴ய: ஸ்வப்நஜாக³ரிதலோகேப்⁴யோ த்³ரஷ்டா விஜ்ஞாநமயோ விஶுத்³த⁴: ॥

விமதா லோகா ந மித்²யா தத்காலாவ்யபி⁴சாரித்வாஜ்ஜாக்³ரல்லோகவதி³தி ஶங்கதே —

நநு ச யதே²தி ।

ஸாத்⁴யவைகல்யம் வக்தும் ஸித்³தா⁴ந்தீ பாணிபேஷவாக்யோக்தம் ஸ்மாரயதி —

நநு சேதி ।

ஜாக்³ரல்லோகஸ்ய மித்²யாத்வே ப²லிதமாஹ —

தத்கத²மிதி ।

ப்ராது³ர்பா⁴வே ஜாக்³ரல்லோகஸ்ய கர்த்ருத்வம் ப்ராகரணிகமேஷ்டவ்யம் ।

தத்ர பூர்வவாதீ³ த்³ருஷ்டாந்தம் ஸாத⁴யதி —

ஸத்யமித்யாதி³நா ।

அந்வயவ்யதிரேகாக்²யோ ந்யாய: ।

தே³ஹத்³வயஸ்யா(அ)(அ)த்மநஶ்ச விவேகமாத்ரம் ப்ராகு³க்தம் ந து ப்ராதா⁴ந்யேநா(அ)(அ)த்மந: ஶுத்³தி⁴ருக்தேதி விபா⁴க³மங்கீ³க்ருத்ய வஸ்துதோ(அ)ஸந்தமபி த்³ருஷ்டாந்தம் ஸந்தம் க்ருத்வா தேந ஸ்வப்நஸத்யத்வமாஶங்க்ய தந்நிராஸேநாத்யந்திகீ ஶுத்³தி⁴ராத்மந: ஸ்வப்நவாக்யேநோச்யதே ததா² ச ஜாக்³ரதோ(அ)பி ததா² மித்²யாத்வாதா³த்மைகரஸ: ஶுத்³த⁴: ஸ்யாதி³த்யாஶயவாநாஹ —

இத்யஸந்நபீதி ।

பாணிபேஷவாக்யே ஜாக்³ரந்மித்²யாத்வோக்த்யா(அ)ர்தா²து³க்தா ஶுத்³தி⁴ரத்ராபி ஸைவோச்யதே சேத்புநருக்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸர்வோ ஹீதி ।

யத்கிஞ்சித்ஸாமாந்யாத்பௌநருக்த்யம் ஸர்வத்ர துல்யம் । அவாந்தரபே⁴தா³த³பௌநருக்த்யம் ப்ரக்ருதே(அ)பி ஸமம் பூர்வத்ர ஶுத்³தி⁴த்³வாரஸ்யா(அ)(அ)ர்தி²கத்வாதி³ஹ வாசநிகத்வாதி³தி பா⁴வ: ।

ஜாக்³ரத்³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்வப்நஸத்யத்வசோத்³யஸம்ப⁴வாத்³வாச்யஸ்தஸ்ய ஸமாதி⁴ரிதி பூர்வவாதி³முகே²நோக்த்வா ஸமாதி⁴மது⁴நா கத²யதி —

ந தாவதி³தி ।

விமதா ந த்³ரஷ்டுராத்மநோ த⁴ர்மா வா தத்³த்³ருஶ்யத்வாத்³க⁴டவதி³த்யர்த²: ।

கிஞ்ச ஸ்வப்நத்³ருஷ்டாநாம் ஜாக்³ரத்³த்³ருஷ்டாத³ர்தா²ந்தரத்வேந த்³ருஷ்டேர்மித்²யாத்வமித்யாஹ —

மஹாராஜ இதி ।

தேஷாம் ஜாக்³ரத்³த்³ருஷ்டாத³ர்தா²ந்தரத்வமஸித்³த⁴மித்யாஶங்க்யாஹ —

ந சேதி ।

ப்ராமாணஸாமக்³ர்யபா⁴வாச்ச ஸ்வப்நஸ்ய மித்²யாத்வமித்யாஹ —

ந சேதி ।

யோக்³யதே³ஶாபா⁴வாச்ச தந்மித்²யாத்வமித்யாஹ —

ந சேதி ।

தே³ஹாத்³ப³ஹிரேவ ஸ்வப்நத்³ருஷ்ட்யங்கீ³காராத்³யோக்³யதே³ஶஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தே³ஹஸ்த²ஸ்யேதி ।

ஏததே³வ ஸாத⁴யிதும் ஶங்கயதி —

நந்விதி ।

தத்ர ஸ யதே²த்யாதி³வாக்யமுத்தரத்வேநாவதார்ய வ்யாசஷ்டே —

ந ப³ஹிரித்யாதி³நா ।

யதா²காமம் தம் தம் காமமநதிக்ரம்யேத்யர்த²: । ஏததி³தி க்ரியாயா க்³ரஹணஸ்ய விஶேஷணமேதத்³க்³ரஹணம் யதா² ப⁴வதி ததே²த்யர்த²: ।

பரிவர்தநமேவ விவ்ருணோதி —

காமேதி ।

யோக்³யதே³ஶாபா⁴வே ஸித்³தே⁴ ஸித்³த⁴மர்த²ம் த³ர்ஶயதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ஸ்வப்நஸ்ய மித்²யாத்வே தத்³த்³ருஷ்டாந்தத்வேந ஜட³த்வாதி³ஹேதுநா ஜாக³ரிதஸ்யாபி ததா²த்வம் ஶக்யம் நிஶ்சேதுமித்யாஹ —

ததே²தி ।

த்³வயோர்மித்²யாத்வே ப்ரதீசோ விஶுத்³தி⁴: ஸித்³தே⁴த்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

அக்ரியாகாரகப²லாத்மக இதி விஶேஷணம் ஸமர்த²யதே —

யஸ்மாதி³தி ।

ஜாக³ரிதம் த்³ருஷ்டாந்தீக்ருத்ய தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ —

ததே²தி ।

த்³ரஷ்ட்ருத்³ருஶ்யபா⁴வே ஸித்³தே⁴ ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

அந்யத்வப²லம் கத²யதி —

விஶுத்³த⁴ இதி ॥18॥