प्राच्यां दिशि का देवतेति वक्तव्ये कथमन्यथा पृच्छ्यते तत्राऽऽह —

असौ हीति

आत्मानमात्मीयमिति यावत् । यथोक्तं ह्रदयमात्मत्वेनोपगम्येति संबन्धः ।

तथाऽपि प्रथमं प्राचीं दिशमधिकृत्य प्रश्ने को हेतुरिति चेत्तत्राऽऽह —

पूर्वाभिमुख इति ।

यद्यपि दिगात्माऽहमस्मीति स्थितस्तथाऽपि कथं सर्वं जगदात्मत्वेनोपगम्य तिष्ठतीत्यवगम्यते तत्राऽऽह —

सप्रतिष्ठेति ।

सप्रतिष्ठा दिशो वेदेति वचनात्सर्वमपि हृदयद्वारा जगदात्मत्वेनोपगम्य स्थितो मुनिरिति प्रतिभातीत्यर्थः ।

प्रतिज्ञानुसारित्वाच्चायं प्रश्नो युक्तिमानित्याह —

यथेति ।

अहमस्मि दिगात्मेति प्रतिज्ञानुसारिण्यपि प्रश्ने देहपातोत्तरभावी देवताभावः पृच्छ्यते सति देहे ध्यातुस्तद्भावायोगादित्याशङ्क्याऽऽह —

सर्वत्र हीति ।

इति न भाविदेवताभावः प्रश्नगोचर इति शेषः ।

उक्तेऽर्थे वाक्यशेषमनुकूलयति —

तथा चेति ।

प्रश्नार्थमुपसंहरति —

अस्यामिति ।

आदित्यस्य चक्षुषि प्रतिष्ठितत्वं प्रकटयितुं कार्यकारणभावं तयोरादर्शयति —

अध्यात्मतश्चक्षुष इति ।

‘चक्षोः सूर्यो अजायत’ इत्यादयो मन्त्रवादास्तदनुसारिणश्च ब्राह्मणवादाः ।

भवतु कार्यकारणभावस्तथाऽपि कथं चक्षुष्यादित्यस्य प्रतिष्ठितत्वं तत्राऽऽह —

कार्यं हीति ।

कथं चक्षुषो रूपेषु प्रतिष्ठितत्वं तत्राऽऽह —

रूपग्रहणायेति ।

तथाऽपि कथं यथोक्तमाधाराधेयत्वमत आह —

यैर्हीति ।

चक्षुषो रूपाधारत्वे फलितमाह —

तस्मादिति ।

उपसंहृतमर्थं संगृह्णाति —

चक्षुषेति ।

हृदयारब्धत्वं रूपाणां स्फुटयति —

रूपाकारेणेति ।

हृदये रूपाणां प्रतिष्ठितत्वे हेत्वन्तरमाह —

यस्मादिति ।

हृदयशब्दस्य मांसखण्डविषयत्वं व्यावर्तयति —

हृदयमिति ।

कथं पुनर्बहिर्मुखानि रूपाण्यन्तर्हृदये स्थातुं पारयन्ति तत्राऽऽह —

हृदयेन हीति ।

तथाऽपि कथं तेषां हृदयप्रतिष्ठितत्वं तत्राऽऽह —

वासनात्मनामिति ॥२०॥