ತದ್ಯಥಾ ಪೇಶಸ್ಕಾರೀ ಪೇಶಸೋ ಮಾತ್ರಾಮಪಾದಾಯಾನ್ಯನ್ನವತರಂ ಕಲ್ಯಾಣತರಂ ರೂಪಂ ತನುತ ಏವಮೇವಾಯಮಾತ್ಮೇದಂ ಶರೀರಂ ನಿಹತ್ಯಾವಿದ್ಯಾಂ ಗಮಯಿತ್ವಾನ್ಯನ್ನವತರಂ ಕಲ್ಯಾಣತರಂ ರೂಪಂ ಕುರುತೇ ಪಿತ್ರ್ಯಂ ವಾ ಗಾಂಧರ್ವಂ ವಾ ದೈವಂ ವಾ ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಂ ವಾನ್ಯೇಷಾಂ ವಾ ಭೂತಾನಾಮ್ ॥ ೪ ॥
ತತ್ ತತ್ರ ಏತಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥೇ, ಯಥಾ ಪೇಶಸ್ಕಾರೀ — ಪೇಶಃ ಸುವರ್ಣಮ್ ತತ್ ಕರೋತೀತಿ ಪೇಶಸ್ಕಾರೀ ಸುವರ್ಣಕಾರಃ, ಪೇಶಸಃ ಸುವರ್ಣಸ್ಯ ಮಾತ್ರಾಮ್ , ಅಪ ಆದಾಯ ಅಪಚ್ಛಿದ್ಯ ಗೃಹೀತ್ವಾ, ಅನ್ಯತ್ ಪೂರ್ವಸ್ಮಾತ್ ರಚನಾವಿಶೇಷಾತ್ ನವತರಮ್ ಅಭಿನವತರಮ್ , ಕಲ್ಯಾಣಾತ್ ಕಲ್ಯಾಣತರಮ್ , ರೂಪಂ ತನುತೇ ನಿರ್ಮಿನೋತಿ ; ಏವಮೇವಾಯಮಾತ್ಮೇತ್ಯಾದಿ ಪೂರ್ವವತ್ । ನಿತ್ಯೋಪಾತ್ತಾನ್ಯೇವ ಪೃಥಿವ್ಯಾದೀನಿ ಆಕಾಶಾಂತಾನಿ ಪಂಚ ಭೂತಾನಿ ಯಾನಿ
‘ದ್ವೇ ವಾವ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ರೂಪೇ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೩ । ೧) ಇತಿ ಚತುರ್ಥೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಾನಿ, ಪೇಶಃಸ್ಥಾನೀಯಾನಿ ತಾನ್ಯೇವ ಉಪಮೃದ್ಯ, ಉಪಮೃದ್ಯ, ಅನ್ಯದನ್ಯಚ್ಚ ದೇಹಾಂತರಂ ನವತರಂ ಕಲ್ಯಾಣತರಂ ರೂಪಂ ಸಂಸ್ಥಾನವಿಶೇಷಮ್ , ದೇಹಾಂತರಮಿತ್ಯರ್ಥಃ, ಕುರುತೇ — ಪಿತ್ರ್ಯಂ ವಾ ಪಿತೃಭ್ಯೋ ಹಿತಮ್ , ಪಿತೃಲೋಕೋಪಭೋಗಯೋಗ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ, ಗಾಂಧರ್ವಂ ಗಂಧರ್ವಾಣಾಮುಪಭೋಗಯೋಗ್ಯಮ್ , ತಥಾ ದೇವಾನಾಂ ದೈವಮ್ , ಪ್ರಜಾಪತೇಃ ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯಮ್ , ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇದಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಂ ವಾ, ಯಥಾಕರ್ಮ ಯಥಾಶ್ರುತಮ್ , ಅನ್ಯೇಷಾಂ ವಾ ಭೂತಾನಾಂ ಸಂಬಂಧಿ — ಶರೀರಾಂತರಂ ಕುರುತೇ ಇತ್ಯಭಿಸಂಬಧ್ಯತೇ ॥