ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஏகதை⁴வாநுத்³ரஷ்டவ்யமேதத³ப்ரமயம் த்⁴ருவம் । விரஜ: பர ஆகாஶாத³ஜ ஆத்மா மஹாந்த்⁴ருவ: ॥ 20 ॥
யஸ்மாதே³வம் தஸ்மாத் , ஏகதை⁴வ ஏகேநைவ ப்ரகாரேண விஜ்ஞாநக⁴நைகரஸப்ரகாரேண ஆகாஶவந்நிரந்தரேண அநுத்³ரஷ்டவ்யம் ; யஸ்மாத் ஏதத்³ப்³ரஹ்ம அப்ரமயம் அப்ரமேயம் , ஸர்வைகத்வாத் ; அந்யேந ஹி அந்யத் ப்ரமீயதே ; இத³ம் து ஏகமேவ, அத: அப்ரமேயம் ; த்⁴ருவம் நித்யம் கூடஸ்த²ம் அவிசாலீத்யர்த²: । நநு விருத்³த⁴மித³முச்யதே — அப்ரமேயம் ஜ்ஞாயத இதி ச ; ‘ஜ்ஞாயதே’ இதி ப்ரமாணைர்மீயத இத்யர்த²:, ‘அப்ரமேயம்’ இதி ச தத்ப்ரதிஷேத⁴: — நைஷ தோ³ஷ:, அந்யவஸ்துவத் அநாக³மப்ரமாணப்ரமேயத்வப்ரதிஷேதா⁴ர்த²த்வாத் ; யதா² அந்யாநி வஸ்தூநி ஆக³மநிரபேக்ஷை: ப்ரமாணை: விஷயீக்ரியந்தே, ந ததா² ஏதத் ஆத்மதத்த்வம் ப்ரமாணாந்தரேண விஷயீகர்தும் ஶக்யதே ; ஸர்வஸ்யாத்மத்வே கேந கம் பஶ்யேத் விஜாநீயாத் — இதி ப்ரமாத்ருப்ரமாணாதி³வ்யாபாரப்ரதிஷேதே⁴நைவ ஆக³மோ(அ)பி விஜ்ஞாபயதி, ந து அபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யலக்ஷணவாக்யத⁴ர்மாங்கீ³கரணேந ; தஸ்மாத் ந ஆக³மேநாபி ஸ்வர்க³மேர்வாதி³வத் தத் ப்ரதிபாத்³யதே ; ப்ரதிபாத³யித்ராத்மபூ⁴தம் ஹி தத் ; ப்ரதிபாத³யிது: ப்ரதிபாத³நஸ்ய ப்ரதிபாத்³யவிஷயத்வாத் , பே⁴தே³ ஹி ஸதி தத் ப⁴வதி । ஜ்ஞாநம் ச தஸ்மிந் பராத்மபா⁴வநிவ்ருத்திரேவ ; ந தஸ்மிந் ஸாக்ஷாத் ஆத்மபா⁴வ: கர்தவ்ய:, வித்³யமாநத்வாதா³த்மபா⁴வஸ்ய ; நித்யோ ஹி ஆத்மபா⁴வ: ஸர்வஸ்ய அதத்³விஷய இவ ப்ரத்யவபா⁴ஸதே ; தஸ்மாத் அதத்³விஷயாபா⁴ஸநிவ்ருத்திவ்யதிரேகேண ந தஸ்மிந்நாத்மபா⁴வோ விதீ⁴யதே ; அந்யாத்மபா⁴வநிவ்ருத்தௌ, ஆத்மபா⁴வ: ஸ்வாத்மநி ஸ்வாபா⁴விகோ ய:, ஸ கேவலோ ப⁴வதீதி — ஆத்மா ஜ்ஞாயத இத்யுச்யதே ; ஸ்வதஶ்சாப்ரமேய: ப்ரமாணாந்தரேண ந விஷயீக்ரியதே இதி உப⁴யமப்யவிருத்³த⁴மேவ । விரஜ: விக³தரஜ:, ரஜோ நாம த⁴ர்மாத⁴ர்மாதி³மலம் தத்³ரஹித இத்யேதத் । பர: — பரோ வ்யதிரிக்த: ஸூக்ஷ்மோ வ்யாபீ வா ஆகாஶாத³பி அவ்யாக்ருதாக்²யாத் । அஜ: ந ஜாயதே ; ஜந்மப்ரதிஷேதா⁴த் உத்தரே(அ)பி பா⁴வவிகாரா: ப்ரதிஷித்³தா⁴:, ஸர்வேஷாம் ஜந்மாதி³த்வாத் । ஆத்மா, மஹாந்பரிமாணத:, மஹத்தர: ஸர்வஸ்மாத் । த்⁴ருவ: அவிநாஶீ ॥

த்³வைதாபா⁴வே கத²மநுத்³ரஷ்டவ்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

தமேவைகம் ப்ரகாரம் ப்ரகடயதி —

விஜ்ஞாநேதி ।

பரிச்சி²ந்நத்வம் வ்யவச்சி²நத்தி —

ஆகாஶவதி³தி ।

ஏகரஸத்வம் ஹேதூக்ருத்யாப்ரமேயத்வம் ப்ரதிஜாநீதே —

யஸ்மாதி³தி ।

ஏதத்³ப்³ரஹ்ம யஸ்மாதே³கரஸம் தஸ்மாத³ப்ரமேயமிதி யோஜநா ।

ஹேத்வர்த²ம் ஸ்பு²டயதி —

ஸர்வைகத்வாதி³தி ।

ததா²(அ)பி கத²மப்ரமேயத்வம் ததா³ஹ —

அந்யேநேதி ।

மிதோ² விரோத⁴மாஶங்கதே —

நந்விதி ।

விரோத⁴மேவ ஸ்போ²ரயதி —

ஜ்ஞாயத இதீதி ।

சோதி³தம் விரோத⁴ம் நிராகரோதி —

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

ஸம்க்³ருஹீதே ஸமாதா⁴நம் விஶத³யதி —

யதே²த்யாதி³நா ।

தஸ்ய மாநாந்தரவிஷயீகர்துமஶக்யத்வே ஹேதுமாஹ —

ஸர்வஸ்யேதி ।

இதி ஸர்வத்³வைதோபஶாந்திஶ்ருதேரிதி ஶேஷ: ।

ஆக³மோ(அ)பி தர்ஹி கத²மாத்மாநமாவேத³யேதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ப்ரமாத்ரிதி ।

ஆத்மந: ஸ்வர்கா³தி³வத்³விஷயத்வேநா(அ)(அ)க³மப்ரதிபாத்³யத்வாபா⁴வே ஹேதுமாஹ —

ப்ரதிபாத³யித்ரிதி ।

ததா²(அ)பி கிமிதி விஷயத்வேநாப்ரதிபாத்³யத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ப்ரதிபாத³யிதுரிதி ।

ததி³தி ப்ரதிபாத்³யத்வமுக்தம் ।

கத²ம் தர்ஹி தஸ்மிந்நாக³மிகம் ஜ்ஞாநம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஜ்ஞாநம் சேதி ।

பரஸ்மிந்தே³ஹாதா³வாத்மபா⁴வஸ்யா(அ)(அ)ரோபிதஸ்ய நிவ்ருத்திரேவ வாக்யேந க்ரியதே । ததா² சா(அ)(அ)த்மநி பரிஶிஷ்டே ஸ்வாபா⁴விகமேவ ஸ்பு²ரணம் ப்ரதிப³ந்த⁴விக³மாத்ப்ரகடீப⁴வதீதி பா⁴வ: ।

நநு ப்³ரஹ்மண்யாத்மபா⁴வ: ஶ்ருத்யா கர்தவ்யோ விவக்ஷ்யதே ந து தே³ஹாதா³வாத்மத்த்வவ்யாவ்ருத்திரத ஆஹ —

ந தஸ்மிந்நிதி ।

ப்³ரஹ்மணஶ்சேதா³த்மபா⁴வ: ஸதா³ மந்யதே கத²மந்யதா² ப்ரதே²த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

நித்யோ ஹீதி ।

ஸர்வஸ்ய பூர்ணஸ்ய ப்³ரஹ்மண இத்யேதத் । அதத்³விஷயோ ப்³ரஹ்மவ்யதிரிக்தவிஷய இத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மண்யாத்மபா⁴வஸ்ய ஸதா³ வித்³யமாநத்வே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

அதத்³விஷயாபா⁴ஸோ தே³ஹாதா³வாத்மப்ரதிபா⁴ஸ: । தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணீத்யர்த²: ।

அந்யஸ்மிந்நாத்மபா⁴வநிவ்ருத்திரேவா(அ)(அ)க³மேந க்ரியதே சேத்தர்ஹி கத²மாத்மா தேந க³ம்யத இத்யுச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அந்யேதி ।

யத்³யாக³மிகவ்ருத்திவ்யாப்யத்வேநா(அ)(அ)த்மஜோ மேயத்வமிஷ்யதே கத²ம் தர்ஹி தஸ்யாமேயத்வவாசோ யுக்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸ்வதஶ்சேதி ।

வ்ருத்திவ்யாப்யத்வேந மேயத்வம் ஸ்பு²ரணாவ்யாப்யத்வேந சாமேயத்வமித்யுபஸம்ஹரதி —

இத்யுப⁴யமிதி ।

யது³க்தம் த்⁴ருவத்வம் தது³பஸ்காரபூர்வகமுபபாத³யதி —

விரஜ இத்யாதி³நா ।

கத²ம் ஜந்மநிஷேதா⁴தி³தரே விகாரா நிஷித்⁴யந்தே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஸர்வேஷாமிதி ॥ 20 ॥