ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ வா ஏஷ மஹாநஜ ஆத்மாஜரோ(அ)மரோ(அ)ம்ருதோ(அ)ப⁴யோ ப்³ரஹ்மாப⁴யம் வை ப்³ரஹ்மாப⁴யம் ஹி வை ப்³ரஹ்ம ப⁴வதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 25 ॥
இதா³நீம் ஸமஸ்தஸ்யைவ ஆரண்யகஸ்ய யோ(அ)ர்த² உக்த:, ஸ ஸமுச்சித்ய அஸ்யாம் கண்டி³காயாம் நிர்தி³ஶ்யதே, ஏதாவாந்ஸமஸ்தாரண்யகார்த² இதி । ஸ வா ஏஷ மஹாநஜ ஆத்மா அஜர: ந ஜீர்யத இதி, ந விபரிணமத இத்யர்த²: ; அமர: — யஸ்மாச்ச அஜர:, தஸ்மாத் அமர:, ந ம்ரியத இத்யமர: ; யோ ஹி ஜாயதே ஜீர்யதே ச, ஸ விநஶ்யதி ம்ரியதே வா ; அயம் து அஜத்வாத் அஜரத்வாச்ச அவிநாஶீ யத:, அத ஏவ அம்ருத: । யஸ்மாத் ஜநிப்ரப்⁴ருதிபி⁴: த்ரிபி⁴ர்பா⁴வவிகாரை: வர்ஜித:, தஸ்மாத் இதரைரபி பா⁴வவிகாரைஸ்த்ரிபி⁴: தத்க்ருதைஶ்ச காமகர்மமோஹாதி³பி⁴ர்ம்ருத்யுரூபைர்வர்ஜித இத்யேதத் । அப⁴ய: அத ஏவ ; யஸ்மாச்ச ஏவம் பூர்வோக்தவிஶேஷண:, தஸ்மாத்³ப⁴யவர்ஜித: ; ப⁴யம் ச ஹி நாம அவித்³யாகார்யம் ; தத்கார்யப்ரதிஷேதே⁴ந பா⁴வவிகாரப்ரதிஷேதே⁴ந ச அவித்³யாயா: ப்ரதிஷேத⁴: ஸித்³தோ⁴ வேதி³தவ்ய: । அப⁴ய ஆத்மா ஏவம்கு³ணவிஶிஷ்ட: கிமஸௌ ? ப்³ரஹ்ம பரிவ்ருட⁴ம் நிரதிஶயம் மஹதி³த்யர்த²: । அப⁴யம் வை ப்³ரஹ்ம ; ப்ரஸித்³த⁴மேதத் லோகே — அப⁴யம் ப்³ரஹ்மேதி । தஸ்மாத்³யுக்தம் ஏவம்கு³ணவிஶிஷ்ட ஆத்மா ப்³ரஹ்மேதி । ய ஏவம் யதோ²க்தமாத்மாநமப⁴யம் ப்³ரஹ்ம வேத³, ஸ: அப⁴யம் ஹி வை ப்³ரஹ்ம ப⁴வதி । ஏஷ ஸர்வஸ்யா உபநிஷத³: ஸங்க்ஷிப்தோ(அ)ர்த² உக்த: । ஏதஸ்யைவார்த²ஸ்ய ஸம்யக்ப்ரபோ³தா⁴ய உத்பத்திஸ்தி²திப்ரலயாதி³கல்பநா க்ரியாகாரகப²லாத்⁴யாரோபணா ச ஆத்மநி க்ருதா ; தத³போஹேந ச நேதி நேதீத்யத்⁴யாரோபிதவிஶேஷாபநயத்³வாரேண புந: தத்த்வமாவேதி³தம் । யதா² ஏகப்ரப்⁴ருத்யாபரார்த⁴ஸங்க்²யாஸ்வரூபபரிஜ்ஞாநாய ரேகா²த்⁴யாரோபணம் க்ருத்வா — ஏகேயம் ரேகா², த³ஶேயம் , ஶதேயம் , ஸஹஸ்ரேயம் — இதி க்³ராஹயதி, அவக³மயதி ஸங்க்²யாஸ்வரூபம் கேவலம் , ந து ஸங்க்²யாயா ரேகா²த்மத்வமேவ ; யதா² ச அகாராதீ³ந்யக்ஷராணி விஜிக்³ராஹயிஷு: பத்ரமஷீரேகா²தி³ஸம்யோகோ³பாயமாஸ்தா²ய வர்ணாநாம் ஸதத்த்வமாவேத³யதி, ந பத்ரமஷ்யாத்³யாத்மதாமக்ஷராணாம் க்³ராஹயதி — ததா² சேஹ உத்பத்த்யாத்³யநேகோபாயமாஸ்தா²ய ஏகம் ப்³ரஹ்மதத்த்வமாவேதி³தம் , புந: தத்கல்பிதோபாயஜநிதவிஶேஷபரிஶோத⁴நார்த²ம் நேதி நேதீதி தத்த்வோபஸம்ஹார: க்ருத: । தது³பஸம்ஹ்ருதம் புந: பரிஶுத்³த⁴ம் கேவலமேவ ஸப²லம் ஜ்ஞாநம் அந்தே(அ)ஸ்யாம் கண்டி³காயாமிதி ॥

நிருபாதி⁴கப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாந்முக்திருக்தா ஸோபாதி⁴கப்³ரஹ்மத்⁴யாநாச்சாப்⁴யுத³ய உக்தஸ்ததா² ச கிமுத்தரகண்டி³கயேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

இதா³நீமிதி ।

அஜத்வாச்சாவிநாஶீதி வக்தும் சஶப்³த³: ।

கத²ம் ஜந்மஜராபா⁴வயோரமரத்வாவிநாஶித்வஸாத⁴கத்வம் ததா³ஹ —

யோ ஹீதி ।

அயம் த்வஜத்வாத³விநாஶ்யஜரத்வாச்சாமரோ(அ)மரத்வாச்சாவிநாஶீதி யோஜநா ।

மரணாயோக்³யத்வமுபஜீவ்ய மரணகார்யாபா⁴வம் த³ர்ஶயதி —

அத ஏவேதி ।

ஜந்மாபக்ஷயவிநாஶாநாமேவ பா⁴வவிகாராணாமிஹ முக²தோ நிஷேதா⁴த்³விவ்ருத்³த்⁴யாதீ³நி விகாராந்தராண்யாத்மநி ப⁴விஷ்யந்நிதி விஶேஷநிஷேத⁴ஸ்ய ஶேஷாப்⁴யநுஜ்ஞாபரத்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

இதரே ஸத்த்வவிவ்ருத்³தி⁴விபரிணாமா: ।

அத ஏவாப⁴ய இத்யுக்தம் விவ்ருணோதி —

யஸ்மாச்சேதி ।

கிம் தத்³ப⁴யம் ததா³ஹ —

ப⁴யம் சேதி ।

அவித்³யாநிஷேதி⁴விஷேஶணாபா⁴வாதா³த்மாநம் ஸா ஸதா³ ஸ்ப்ருஶதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தத்கார்யேதி ।

விஶேஷணாந்தரம் ப்ரஶ்நபூர்வகமுத்தா²ப்ய வ்யாகரோதி —

அப⁴ய இதி ।

கத²ம் புநரப⁴யகு³ணவிஶிஷ்டஸ்யா(அ)த்மநோ ப்³ரஹ்மத்வம் ததா³ஹ —

அப⁴யமிதி ।

வைஶப்³தா³ர்த²மாஹ —

ப்ரஸித்³த⁴மிதி ।

லோகஶப்³த³: ஶாஸ்த்ரஸ்யாப்யுபலக்ஷணம் ।

வேத்³யஸ்வரூபமுக்த்வா வித்³யாப²லம் கத²யதி —

ய ஏவமிதி ।

கண்டி³கார்த²முபஸம்ஹரதி —

ஏஷ இதி ।

ஸ்ருஷ்ட்யாதே³ரபி தத³ர்த²த்வாத்கிமித்யஸாவிஹ நோபஸம்ஹ்ரியதே —

ஏதஸ்யேதி ।

ஸ்ருஷ்ட்யாதே³ராரோபிதத்வே க³மகமாஹ —

தத³போஹேநேதி ।

தச்ச²ப்³த³: ஸ்ருஷ்ட்யாதி³ப்ரபஞ்சவிஷய: ।

தத³போஹேநேதி யது³க்தம் ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

நேதீதி ।

அத்⁴யாரோபாபவாத³ந்யாயேந தத்த்வஸ்யா(அ)(அ)வேதி³தத்த்வாதா³ரோபிதம் ப⁴வத்யேவ ஸ்ருஷ்ட்யாதி³த்³வைதமித்யர்த²: ।

அத்⁴யாரோபாபவாத³ந்யாயஸ்ய பங்கப்ரக்ஷாலநந்யாயவிருத்³த⁴த்வாத்தத்த்வம் விவக்ஷிதம் சேத்ததே³வோச்யதாம் க்ருதம் ஸ்ருஷ்ட்யாதி³த்³வைதாரோபேணேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யதே²தி ।

உதா³ஹரணாந்தரமாஹ —

யதா² சேதி ।

த்³ருஷ்டாந்தத்³வயமநூத்³ய தா³ர்ஷ்டாந்திகமாசஷ்டே —

ததா² சேதி ।

இஹேதி மோக்ஷஶாஸ்த்ரோக்தி: । ததா²(அ)பி கல்பிதப்ரபஞ்சஸம்ப³ந்த⁴ப்ரயுக்தம் ஸவிஶேஷத்வம் ப்³ரஹ்மண: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

புநரிதி ।

தஸ்மிந்நாத்மநி கல்பித: ஸ்ருஷ்ட்யாதி³ருபாயஸ்தேந ஜநிதோ விஶேஷஸ்தஸ்மிந்காரணத்வாதி³ஸ்தஸ்ய நிராஸார்த²மிதி யாவத் ।

தர்ஹி த்³வைதாபா⁴வவிஶிஷ்டம் தத்த்வமிதி சேந்நேத்யாஹ —

தது³பஸம்ஹ்ருதமிதி ।

பரிஶுத்³த⁴ம் பா⁴வவத³பா⁴வேநாபி ந ஸம்ஸ்ப்ருஷ்டமித்யர்த²: । கேவலமித்யத்³விதீயோக்தி: ।

ஸ்ருஷ்ட்யாதி³வசநஸ்ய க³திமுக்த்வா ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி —

ஸப²லமிதி ।

இதிஶப்³த³: ஸம்க்³ரஹஸமாப்த்யர்தோ² ப்³ராஹ்மணஸமாப்த்யர்தோ² வா ॥ 25 ॥