బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
షష్ఠోఽధ్యాయఃతృతీయం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
అథైనమాచామతి తత్సవితుర్వరేణ్యమ్ । మధు వాతా ఋతాయతే మధు క్షరన్తి సిన్ధవః । మాధ్వీర్నః సన్త్వోషధీః । భూః స్వాహా । భర్గో దేవస్య ధీమహి । మధు నక్తముతోషసో మధుమత్పార్థివం రజః । మధు ద్యౌరస్తు నః పితా । భువః స్వాహా । ధియో యో నః ప్రచోదయాత్ । మధుమాన్నో వనస్పతిర్మధుమాం అస్తు సూర్యః । మాధ్వీర్గావో భవన్తు నః । స్వః స్వాహేతి । సర్వాం చ సావిత్రీమన్వాహ సర్వాశ్చ మధుమతీరహమేవేదం సర్వం భూయాసం భూర్భువః స్వః స్వాహేత్యన్తత ఆచమ్య పాణీ ప్రక్షాల్య జఘనేనాగ్నిం ప్రాక్శిరాః సంవిశతి ప్రాతరాదిత్యముపతిష్ఠతే దిశామేకపుణ్డరీకమస్యహం మనుష్యాణామేకపుణ్డరీకం భూయాసమితి యథేతమేత్య జఘనేనాగ్నిమాసీనో వంశం జపతి ॥ ౬ ॥
అథైనమ్ ఆచామతి భక్షయతి, గాయత్ర్యాః ప్రథమపాదేన మధుమత్యా ఎకయా వ్యాహృత్యా చ ప్రథమయా ప్రథమగ్రాసమాచామతి ; తథా గాయత్రీద్వితీయపాదేన మధుమత్యా ద్వితీయయా ద్వితీయయా చ వ్యాహృత్యా ద్వితీయం గ్రాసమ్ ; తథా తృతీయేన గాయత్రీపాదేన తృతీయయా మధుమత్యా తృతీయయా చ వ్యాహృత్యా తృతీయం గ్రాసమ్ । సర్వాం సావిత్రీం సర్వాశ్చ మధుమతీరుక్త్వా ‘అహమేవేదం సర్వం భూయాసమ్’ ఇతి చ అన్తే ‘భూర్భువఃస్వః స్వాహా’ ఇతి సమస్తం భక్షయతి । యథా చతుర్భిర్గ్రాసైః తద్ద్రవ్యం సర్వం పరిసమాప్యతే, తథా పూర్వమేవ నిరూపయేత్ । యత్ పాత్రావలిప్తమ్ , తత్ పాత్రం సర్వం నిర్ణిజ్య తూష్ణీం పిబేత్ । పాణీ ప్రక్షాల్య ఆప ఆచమ్య జఘనేనాగ్నిం పశ్చాదగ్నేః ప్రాక్శిరాః సంవిశతి । ప్రాతఃసన్ధ్యాముపాస్య ఆదిత్యముపతిష్ఠతే ‘దిశామేకపుణ్డరీకమ్’ ఇత్యనేన మన్త్రేణ । యథేతం యథాగతమ్ , ఎత్య ఆగత్య జఘనేనాగ్నిమ్ ఆసీనో వంశం జపతి ॥

తత్సవితుర్వరేణ్యం వరణీయం శ్రేష్ఠం పదం ధీమహీతి సంబన్ధః । వాతా వాయుభేదా మధు సుఖమృతాయతే వహన్తి । సిన్ధవో నద్యో మధు క్షరన్తి మధురరసాన్స్రవన్తి । ఓషధీశ్చాస్మాన్ప్రతి మాధ్వీర్మధురసాః సన్తు । దేవస్య సవితుర్భర్గస్తేజోఽన్నం వా ప్రస్తుతం పదం చిన్తయామః । నక్తం రాత్రిరుతోషతో దివసాశ్చ మధు ప్రీతికరాః సన్తు । పార్థివం రజో మధుమదనుద్వేగకరమస్తు । ద్యౌశ్చ పితా నోఽస్మాకం మధు సుఖకరోఽస్తు । యః సవితా నోఽస్మాకం ధియో బుద్ధీః ప్రచోదయాత్ప్రేరయేత్తస్య తద్వరేణ్యమితి సంబన్ధః । వనస్పతిః సోమోఽస్మాకం మధుమానస్తు । గావో రశ్మయో దిశో వా మాధ్వీః సుఖకరాః సన్తు । అన్తశబ్దాదితిశబ్దాచ్చోపరిష్టాదుక్త్వేత్యనుషఙ్గః । ఎవం గ్రాసచతుష్టయే నివృత్తే సత్యవశిష్టే ద్రవ్యే కిం కర్తవ్యం తత్రాఽఽహ —

యథేతి ।

పాత్రావశిష్టస్య పరిత్యాగం వారయతి —

యదితి ।

నిర్ణిజ్య ప్రక్షాల్యేతి యావత్ ।

పాణిప్రక్షాలనవచనసామర్థ్యాత్ప్రాప్తం శుద్ధ్యర్థం స్మార్తమాచమనమనుజానాతి —

అప ఆచమ్యేతి ।

ఎకపుణ్డరీకశబ్దోఽఖణ్డశ్రేష్ఠవాచీ ॥౬॥