गतिं वक्तुं पूर्वोक्तब्रह्मविद्यायामधिकगुणानेवाऽऽचार्योऽन्ववादीदिदानीं तामेव गतिमवतारयति –
अथेति ।
तां वक्तुं पातनिकां करोति –
यद्यदीति ।
करणाकरणाभ्यां विदुषो न वृद्धिर्नापि हानिरित्यत्र श्रुत्यन्तरं प्रमाणयति –
न कर्मणेति ।
अथ यदु चैवेत्यादिवाक्यस्य तात्पर्यं दर्शयति –
शवकर्मणीति ।
तात्पर्यान्तरं दर्शयति –
न पुनरिति ।
यदि विदुषोऽपि शवकर्म कर्तव्यं कस्तर्हि तस्य विशेषस्तत्राऽऽह –
अक्रियमाणे हीति ।
अन्यत्रेत्यविद्यावानुच्यते –
इहेति ।
प्रस्तुतवाक्यस्य विद्यावतो वोक्तिरिति शवकर्मण्यनादरपूर्वकमिति शेषः । विद्यावतः शवकर्मभावाभावयोरप्रतिबन्धः फलं सिद्ध्यति । अविद्यावतस्तु शवकर्माकरणे कर्माणि न फलदानीति विद्यास्तुतिरिहाभिप्रेतेति भावः ।
तेऽर्चिषमेवेत्यत्र तच्छब्दार्थं व्याचष्टे –
ये सुखाकाशमिति ।
सत्यलोकस्थमितिदेशव्यवच्छेदेन किमिति व्याख्यायते मुख्यमेव ब्रह्मशब्दलम्बनं किं नोच्यते तत्राऽऽह –
गन्तृगन्तव्येति ।
एतेभ्यो हेतुभ्यः सत्यलोकस्थं ब्रह्म न मुख्यमिति सम्बन्धः ।
मुख्यब्रह्मप्राप्तावपि यथोक्तव्यपदेशा भविष्यन्तीत्याशङ्क्याऽऽह –
सन्मात्रेति ।
तदनुपपत्तर्न तादृग्ब्रह्म ब्रह्मशब्दमिति शेषः ।
अनुपपत्तिमेव स्फोरयति –
ब्रह्मैवेति ।
तत्रेति मुख्यप्राप्तिरुच्यते ।
कस्यचिदपि सन्मात्रब्रह्मप्राप्तिरत्र नास्तीत्याशङ्क्याऽऽह –
सर्वभेदेति ।
वक्ष्यति षष्ठेऽध्याये श्रुतिरिति शेषः ।
जीवस्य सन्मात्रं ब्रह्म पारमार्थिकं रूपं चेदुपासकस्यापि न गतिरुचिता तस्यापि ब्रह्मातिरिक्तस्वरूपाभावादित्याशङ्क्याऽऽह –
न चेति ।
एकत्वलक्षणो मार्गो न दृष्टश्चेदगमनाय नोपतिष्ठते । न हि ध्याननिष्ठस्यादृष्टमेकत्वं गमनं वारयितुं पारयत्यज्ञानप्रतिबन्धात् । तस्य गमनभ्रान्तिसम्भवादित्यर्थः । यद्वैकत्वलक्षणो मार्गो नावगतो न गमनाय मोक्षायोपस्थितो भवतीत्यर्थः ।
तत्र प्रमाणमाह -
स एनमिति ।
स परमात्मा प्रत्यक्त्वेनाज्ञातः सन्नेनमधिकारिणं मुक्तिप्रदानेन न पालयतीत्यर्थः ।
प्रकृतां गतिमुपसंहरति –
एष इति ।
गतिफलं निगमयति –
एतेनेति ।
इममितिविशेषणादनावृत्तिरस्मिन्कल्पे । कल्पान्तरे त्वावृत्तिरिति सूच्यते ।
आवर्तशब्दं व्याकरोति –
आवर्तन्त इति ।
सफलाया यथोक्तेन गतिपूर्वकेण फलेन सहिताया इति यावत् । कार्यब्रह्मोपासनमुच्चिता कारणब्रह्मोपासना यथोक्ता न विद्यासहिताऽविद्याऽत्र विवक्षिता तस्या इत्यर्थः ॥५॥