उपभुक्तात्कर्मणः शेषेणेति सम्बन्धः –

कश्चिदिति ।

श्रौतौ वा स्मार्तो वा यौक्तिको वा लौकिको वेत्यर्थः ।

एतमेवाध्वानमिति प्रकृतमध्वानं प्रश्नपूर्वकं विशदयति –

कोऽसावित्यादिना ।

यथेतमित्युक्तमाक्षिपति –

नन्विति ।

किं यथेतमित्येतदेव न सम्भवति किं वा यथेतमेवेति नियमो नोपपद्यते तत्राऽऽद्यं दूषयति –

नैष दोष इति ।

द्वितीयं प्रत्याह –

न चेति ।

अत्रेति निवृत्तिरुक्ता ।

अनेवंविधमपीति ।

यथा गतिक्रमो दर्शितो न तथा निवृत्तिर्नियता किं तु विधान्तरेणापि सम्भवतीत्यर्थः ।

निवृत्तेः क्रमनियमाभावे कीदृशो नियमो विवक्षित इत्याशङ्क्याऽऽह –

पुनरिति ।

केनाभिप्रायेण तर्हि यथेतमित्युक्तमत आह –

अत इति ।

गतिक्रमवन्निवृत्तिक्रमे नियमाभावोऽतःशब्दार्थः । उक्तं च “यथेतमनेवं च” इति ।

निवृत्तिनियमे फलितमाह –

अत इति ।

परमात्मानं व्यावर्तयितुं भौतिकमित्युक्तम् ।

कथं पूर्वसिद्धाकाशतादात्म्यापत्तिरवरोहतां सिध्यतीत्याशङ्क्य तत्साम्यगमनमेव तद्भावापत्तिरित्युपचर्यते स्वाभाव्यापत्तिरिति न्यायादित्याह –

यास्तेषामिति ।

घृतस्य संस्थानं काठिन्यम् । तास्वाकाशभूतासु तत्परिवेष्टिताः कर्मिणोऽध्यवरोहन्तस्तद्भूता इव भवन्तीत्यर्थः ।

आकाशाद्वायुमित्यस्यार्थं साधयति –

ता अन्तरिक्षादिति ॥५॥