ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
தஸ்ய அஸ்ய கீ³தாஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸங்க்ஷேபத: ப்ரயோஜநம் பரம் நி:ஶ்ரேயஸம் ஸஹேதுகஸ்ய ஸம்ஸாரஸ்ய அத்யந்தோபரமலக்ஷணம் । தச்ச ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸபூர்வகாதா³த்மஜ்ஞாநநிஷ்டா²ரூபாத் த⁴ர்மாத் ப⁴வதி । ததா² இமமேவ கீ³தார்த²ம் த⁴ர்மமுத்³தி³ஶ்ய ப⁴க³வதைவோக்தம் — ‘ஸ ஹி த⁴ர்ம: ஸுபர்யாப்தோ ப்³ரஹ்மண: பத³வேத³நே’ (அஶ்வ. 16 । 12) இதி அநுகீ³தாஸு । தத்ரைவ சோக்தம் — ‘நைவ த⁴ர்மீ ந சாத⁴ர்மீ ந சைவ ஹி ஶுபா⁴ஶுபீ⁴ । ’ (அஶ்வ. 19 । 7) ‘ய: ஸ்யாதே³காஸநே லீநஸ்தூஷ்ணீம் கிஞ்சித³சிந்தயந்’ (அஶ்வ. 19 । 1) ॥ இதி ‘ஜ்ஞாநம் ஸம்ந்யாஸலக்ஷணம்’ (அஶ்வ. 43 । 26) இதி ச । இஹாபி ச அந்தே உக்தமர்ஜுநாய — ‘ஸர்வத⁴ர்மாந் பரித்யஜ்ய மாமேகம் ஶரணம் வ்ரஜ’ (ப⁴. கீ³. 18 । 66) இதி । அப்⁴யுத³யார்தோ²(அ)பி ய: ப்ரவ்ருத்திலக்ஷணோ த⁴ர்மோ வர்ணாநாஶ்ரமாம்ஶ்சோத்³தி³ஶ்ய விஹித:, ஸ தே³வாதி³ஸ்தா²நப்ராப்திஹேதுரபி ஸந் , ஈஶ்வரார்பணபு³த்³த்⁴யா அநுஷ்டீ²யமாந: ஸத்த்வஶுத்³த⁴யே ப⁴வதி ப²லாபி⁴ஸந்தி⁴வர்ஜித: । ஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய ச ஜ்ஞாநநிஷ்டா²யோக்³யதாப்ராப்தித்³வாரேண ஜ்ஞாநோத்பத்திஹேதுத்வேந ச நி:ஶ்ரேயஸஹேதுத்வமபி ப்ரதிபத்³யதே । ததா² சேமமர்த²மபி⁴ஸந்தா⁴ய வக்ஷ்யதி — ‘ப்³ரஹ்மண்யாதா⁴ய கர்மாணி’ (ப⁴. கீ³. 5 । 10) ‘யோகி³ந: கர்ம குர்வந்தி ஸங்க³ம் த்யக்த்வாத்மஶுத்³த⁴யே’ (ப⁴. கீ³. 5 । 11) இதி ॥
தஸ்ய அஸ்ய கீ³தாஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸங்க்ஷேபத: ப்ரயோஜநம் பரம் நி:ஶ்ரேயஸம் ஸஹேதுகஸ்ய ஸம்ஸாரஸ்ய அத்யந்தோபரமலக்ஷணம் । தச்ச ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸபூர்வகாதா³த்மஜ்ஞாநநிஷ்டா²ரூபாத் த⁴ர்மாத் ப⁴வதி । ததா² இமமேவ கீ³தார்த²ம் த⁴ர்மமுத்³தி³ஶ்ய ப⁴க³வதைவோக்தம் — ‘ஸ ஹி த⁴ர்ம: ஸுபர்யாப்தோ ப்³ரஹ்மண: பத³வேத³நே’ (அஶ்வ. 16 । 12) இதி அநுகீ³தாஸு । தத்ரைவ சோக்தம் — ‘நைவ த⁴ர்மீ ந சாத⁴ர்மீ ந சைவ ஹி ஶுபா⁴ஶுபீ⁴ । ’ (அஶ்வ. 19 । 7) ‘ய: ஸ்யாதே³காஸநே லீநஸ்தூஷ்ணீம் கிஞ்சித³சிந்தயந்’ (அஶ்வ. 19 । 1) ॥ இதி ‘ஜ்ஞாநம் ஸம்ந்யாஸலக்ஷணம்’ (அஶ்வ. 43 । 26) இதி ச । இஹாபி ச அந்தே உக்தமர்ஜுநாய — ‘ஸர்வத⁴ர்மாந் பரித்யஜ்ய மாமேகம் ஶரணம் வ்ரஜ’ (ப⁴. கீ³. 18 । 66) இதி । அப்⁴யுத³யார்தோ²(அ)பி ய: ப்ரவ்ருத்திலக்ஷணோ த⁴ர்மோ வர்ணாநாஶ்ரமாம்ஶ்சோத்³தி³ஶ்ய விஹித:, ஸ தே³வாதி³ஸ்தா²நப்ராப்திஹேதுரபி ஸந் , ஈஶ்வரார்பணபு³த்³த்⁴யா அநுஷ்டீ²யமாந: ஸத்த்வஶுத்³த⁴யே ப⁴வதி ப²லாபி⁴ஸந்தி⁴வர்ஜித: । ஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய ச ஜ்ஞாநநிஷ்டா²யோக்³யதாப்ராப்தித்³வாரேண ஜ்ஞாநோத்பத்திஹேதுத்வேந ச நி:ஶ்ரேயஸஹேதுத்வமபி ப்ரதிபத்³யதே । ததா² சேமமர்த²மபி⁴ஸந்தா⁴ய வக்ஷ்யதி — ‘ப்³ரஹ்மண்யாதா⁴ய கர்மாணி’ (ப⁴. கீ³. 5 । 10) ‘யோகி³ந: கர்ம குர்வந்தி ஸங்க³ம் த்யக்த்வாத்மஶுத்³த⁴யே’ (ப⁴. கீ³. 5 । 11) இதி ॥

நநு அநாப்தப்ரணீதத்வாத்³யபா⁴வே(அ)பி நேத³ம் ஶாஸ்த்ரம் வ்யாக்²யேயம் விஷயாத்³யநுப³ந்த⁴ஸ்யாநபி⁴ஹிதத்வேந ஶாஸ்த்ரத்வாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்ய ஸர்வவ்யாபாராணாம் ப்ரயோஜநார்த²த்வாதா³தௌ³ ப்ரயோஜநமாஹ –

தஸ்யேதி ।

ப்ரஸாதி⁴தப்ராமாண்யஸ்ய, வ்யாக்²யேயத்வேந மநஸி ஸம்நிஹிதஸ்ய கீ³தாஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸங்க்ஷேபத: ஸங்க்³ரஹ: ஸம்பிண்டி³தத்வமேகவாக்யத்வம், தேநேத³ம் பரமம் ப²லம் யந்நிஶ்சிதம் ஶ்ரேயோ நி:ஶ்ரேயஸம் கைவல்யம் । அவாந்தரப²லம் து தத்ரதத்ராவாந்தரவாக்யபே⁴தே³ந மநோநிக்³ரஹாதி³ விவக்ஷ்யதே ।

நி:ஶ்ரேயஸம் ச த்³விவித⁴ம் – நிரதிஶயஸுகா²விர்பா⁴வோ நி:ஶேஷாநர்தோ²ச்சி²த்திஶ்ச । தத்ராத்³யமுதா³ஹரதி –

பரமிதி ।

த்³விதீயம் த³ர்ஶயதி –

ஸஹேதுகஸ்யேதி ।

ஸம்ஸாரோபரமஸ்யாத்யந்திகத்வம் ப்ரதியோகி³ந: ஸம்ஸாரஸ்ய புநருத்பத்த்யயோக்³யத்வம் । தச்ச ஸ்வாபமூர்ச்சா²தி³வ்யவச்சே²தா³ர்த²ம் விஶேஷணம் । ததே³வ ஸாத⁴யிதும் ஸஹேதுகஸ்யேத்யுக்தம் ।

உக்தம் ப²லம் ஸமுச்சிதாதே³காகிநோ வா கர்மண: ஸ்யாதி³தி தஸ்யைவ ஶாஸ்த்ரப்ரதிபாத்³யதேத்யாஶங்க்யாபி⁴தே⁴யமபி⁴தி⁴த்ஸமாந: ஸமாத⁴த்தே –

தச்சேதி ।

ஆத்மஜ்ஞாநநிஷ்டா²ஶேஷத்வேந கர்மநிஷ்டா² அத்ரோச்யதே । ப்ராதா⁴ந்யேந த்வாத்மஜ்ஞாநநிஷ்டை²வாத்ர ப்ரதிபாத்³யத இத்யர்த²: ।

நநு ஶேஷிணீ நிஷ்டா² குதோ ப⁴வதி ஸம்ந்யாஸாத் ? ந கர்மநிஷ்டா²யா: ஶேஷத்வாத் தத்ராஹ –

ஸர்வேதி ।

ஸம்ந்யாஸத்³வாரேணாஸக்ருத³நுஷ்டி²தஶ்ரவணாதே³: ஶேஷிணீ நிஷ்டா² ஸித்³த்⁴யதி, ஶேஷத்வம் ச கர்மண:, தத்ர பரஸ்பராஶ்ரயத்வமித்யர்த²: ।

நநு ‘யஜ்ஞதா³நதப:கர்ம ந த்யாஜ்யம் கார்யமேவ தத் ’ [ப⁴. கீ³. 18.5] இதி வாக்யஶேஷாத் ஸமுச்சிதமாத்மஜ்ஞாநமத்ர ப்ரதிபாத்³யதே, நேத்யாஹ –

ததே²தி ।

ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸபூர்வகமாத்மஜ்ஞாநநிஷ்டா²ரூபம் த⁴ர்மம் நி:ஶ்ரேயஸப்ரயோஜநம் ப்ராகு³க்தம் பராம்ருஶதி –

இமமேவேதி ।

வக்த்ருபே⁴தா³த³பி⁴ப்ராயபே⁴தா³ஶங்காம் வாரயதி –

ப⁴க³வதைவேதி ।

உக்தமநுகீ³தாஸ்விதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ப்³ரஹ்மண: பத³ம்

ப்³ரஹ்மண: பத³ம் – பூர்வோக்தம் நி:ஶ்ரேயஸம் । தஸ்ய வேத³நம் லாப⁴: । தத்ர விஶிஷ்டோ ஜ்ஞாநநிஷ்டா²ரூபோ த⁴ர்ம: ஸமர்தோ² ப⁴வதீத்யர்த²: । யஜ்ஞதா³நாதி³வாக்யஸ்ய து தத்³வயாக்²யாநாவஸரே தாத்பர்யம் வக்ஷ்யதே ।

கர்மத்யாக³ஸ்ய ப⁴க³வதோ(அ)பி⁴ப்ரேதத்வே வாக்யாந்தரமநுகீ³தாக³தமேவோதா³ஹரதி –

தத்ரைவேதி ।

த⁴ர்மாத⁴ர்மாபூர்வாஸம்ஸர்கி³த்வே ஹேதுமாஹ –

நைவேதி ।

க்ரியாத்³வயஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வாத் தந்நிர்வர்த்த்யாபூர்வாப்⁴யாமஸம்ப³ந்தே⁴ ப்ராப்தமர்த²மாஹ –

ய: ஸ்யாதி³தி ।

வாகா³தி³பா³ஹ்யகரணவ்யாபாரவிரஹிதத்வம் தூஷ்ணீமித்யுச்யதே । கிஞ்சித³சிந்தயந் இத்யந்த:கரணவ்யாபாராபா⁴வோ(அ)பி⁴ப்ரேத: । த்³விவித⁴கரணவ்யாபாரவிரஹித: ஸந் ப்ராகு³க்தோ யோ(அ)தி⁴காரீ கேவலமேகஸ்மிந் – அத்³விதீயே ப்³ரஹ்மணி ஆஸநமவஸ்தா²நம் , தத்ர லீந:, தஸ்மிந்நேவ ஸமாப்திபா⁴கீ³ ஸ்யாத் , தஸ்யாஸம்ப்ரஜ்ஞாதஸமாதி⁴நிஷ்ட²ஸ்ய ஸர்வகர்மத்யாக³ஹேதுகம் ஜ்ஞாநம் முக்திஹேதுர்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ந கேவலமநுகீ³தாஸ்வேவ யதோ²க்தம் ஜ்ஞாநமுக்தம் । கிந்து ப்ரக்ருதே(அ)பி ஶாஸ்த்ரே ஸமாப்த்யவஸரே த³ர்ஶிதமித்யாஹ –

இஹாபீதி ।

நந்வத்ர நிவ்ருத்திலக்ஷணத⁴ர்மாத்மகம் ஸஸம்ந்யஸமாத்மஜ்ஞாநமேவ ந ப்ரதிபாத்³யதே, ‘குரு கர்மைவ தஸ்மாத் த்வம் ’ [ப⁴. கீ³. 4.15] இத்யாதௌ³ ப்ரவ்ருத்திலக்ஷணஸ்யாபி த⁴ர்மஸ்ய வக்ஷ்யமாணத்வாத் , த⁴ர்மயோஶ்ச ப்ரக்ருதத்வாவிஶேஷாத் , தத்ராஹ –

அப்⁴யுத³யார்தோ²(அ)பீதி ।

நநு வர்ணிபி⁴ராஶ்ரமிபி⁴ஶ்சாநுஷ்டே²யத்வேநாந்யத்ர விஹிதஸ்யாபி தஸ்ய ந யுக்தம் மோக்ஷஸாத⁴நத்வாதி⁴காரே விதா⁴நம் , தே³வாதி³ஸ்தா²நப்ராப்திஹேதுத்வேந மோக்ஷம் ப்ரதி ப்ரதிபக்ஷத்வாத் । ஸத்யம் , ததா²பி ப²லாபி⁴லாஷமந்தரேணேஶ்வரார்பணதி⁴யா க்ருதஸ்ய பு³த்³தி⁴ஶுத்³தி⁴ஹேதுத்வாத் தஸ்யேஹ வசநமித்யாஹ –

ஸ தே³வாதீ³தி ।

ப²லாபி⁴ஸந்தி⁴த்³வாரா க்ருத: ஸந்நிதி ஶேஷ: ।

ப்ரவ்ருத்திலக்ஷணத⁴ர்மஸ்யோக்தரீத்யா சித்தஶுத்³தி⁴ஹேதுத்வே(அ)பி மோக்ஷஹேதுத்வேந குதோ மோக்ஷாதி⁴காரே நிர்தே³ஶ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ –

ஶுத்³தே⁴தி ।

ப்ரதிபத்³யதே ப்ராகு³க்தோ த⁴ர்ம இதி ஶேஷ: ।

யது³க்தம் ப²லாபி⁴ஸந்தி⁴வர்ஜிதமீஶ்வரார்பணபு³த்³த்⁴யா(அ)நுஷ்டி²தம் கர்ம பு³த்³தி⁴ஶுத்³த⁴யே ப⁴வதீதி, தத்ர வாக்யஷேஷமநுகூலயதி –

ததா² சேதி ।