ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಅವಿನಾಶಿ ತು ತದ್ವಿದ್ಧಿ ಯೇನ ಸರ್ವಮಿದಂ ತತಮ್
ವಿನಾಶಮವ್ಯಯಸ್ಯಾಸ್ಯ ಕಶ್ಚಿತ್ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ॥ ೧೭ ॥
ಅವಿನಾಶಿ ವಿನಷ್ಟುಂ ಶೀಲಂ ಯಸ್ಯೇತಿತುಶಬ್ದಃ ಅಸತೋ ವಿಶೇಷಣಾರ್ಥಃತತ್ ವಿದ್ಧಿ ವಿಜಾನೀಹಿಕಿಮ್ ? ಯೇನ ಸರ್ವಮ್ ಇದಂ ಜಗತ್ ತತಂ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಸದಾಖ್ಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಸಾಕಾಶಮ್ , ಆಕಾಶೇನೇವ ಘಟಾದಯಃವಿನಾಶಮ್ ಅದರ್ಶನಮ್ ಅಭಾವಮ್ಅವ್ಯಯಸ್ಯ ವ್ಯೇತಿ ಉಪಚಯಾಪಚಯೌ ಯಾತಿ ಇತಿ ಅವ್ಯಯಂ ತಸ್ಯ ಅವ್ಯಯಸ್ಯನೈತತ್ ಸದಾಖ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ವೇನ ರೂಪೇಣ ವ್ಯೇತಿ ವ್ಯಭಿಚರತಿ, ನಿರವಯವತ್ವಾತ್ , ದೇಹಾದಿವತ್ನಾಪ್ಯಾತ್ಮೀಯೇನ, ಆತ್ಮೀಯಾಭಾವಾತ್ಯಥಾ ದೇವದತ್ತೋ ಧನಹಾನ್ಯಾ ವ್ಯೇತಿ, ತು ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವ್ಯೇತಿಅತಃ ಅವ್ಯಯಸ್ಯ ಅಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ವಿನಾಶಂ ಕಶ್ಚಿತ್ ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ, ಕಶ್ಚಿತ್ ಆತ್ಮಾನಂ ವಿನಾಶಯಿತುಂ ಶಕ್ನೋತಿ ಈಶ್ವರೋಽಪಿಆತ್ಮಾ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮ, ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಕ್ರಿಯಾವಿರೋಧಾತ್ ॥ ೧೭ ॥
ಅವಿನಾಶಿ ತು ತದ್ವಿದ್ಧಿ ಯೇನ ಸರ್ವಮಿದಂ ತತಮ್
ವಿನಾಶಮವ್ಯಯಸ್ಯಾಸ್ಯ ಕಶ್ಚಿತ್ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ॥ ೧೭ ॥
ಅವಿನಾಶಿ ವಿನಷ್ಟುಂ ಶೀಲಂ ಯಸ್ಯೇತಿತುಶಬ್ದಃ ಅಸತೋ ವಿಶೇಷಣಾರ್ಥಃತತ್ ವಿದ್ಧಿ ವಿಜಾನೀಹಿಕಿಮ್ ? ಯೇನ ಸರ್ವಮ್ ಇದಂ ಜಗತ್ ತತಂ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಸದಾಖ್ಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಸಾಕಾಶಮ್ , ಆಕಾಶೇನೇವ ಘಟಾದಯಃವಿನಾಶಮ್ ಅದರ್ಶನಮ್ ಅಭಾವಮ್ಅವ್ಯಯಸ್ಯ ವ್ಯೇತಿ ಉಪಚಯಾಪಚಯೌ ಯಾತಿ ಇತಿ ಅವ್ಯಯಂ ತಸ್ಯ ಅವ್ಯಯಸ್ಯನೈತತ್ ಸದಾಖ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ವೇನ ರೂಪೇಣ ವ್ಯೇತಿ ವ್ಯಭಿಚರತಿ, ನಿರವಯವತ್ವಾತ್ , ದೇಹಾದಿವತ್ನಾಪ್ಯಾತ್ಮೀಯೇನ, ಆತ್ಮೀಯಾಭಾವಾತ್ಯಥಾ ದೇವದತ್ತೋ ಧನಹಾನ್ಯಾ ವ್ಯೇತಿ, ತು ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವ್ಯೇತಿಅತಃ ಅವ್ಯಯಸ್ಯ ಅಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ವಿನಾಶಂ ಕಶ್ಚಿತ್ ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ, ಕಶ್ಚಿತ್ ಆತ್ಮಾನಂ ವಿನಾಶಯಿತುಂ ಶಕ್ನೋತಿ ಈಶ್ವರೋಽಪಿಆತ್ಮಾ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮ, ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಕ್ರಿಯಾವಿರೋಧಾತ್ ॥ ೧೭ ॥

ಆತ್ಮನಃ ಸದಾತ್ಮನೋ ವಿನಾಶರಾಹಿತ್ಯವಿಜ್ಞಾನೇ ಸರ್ವಜಗದ್ವ್ಯಾಪಕತ್ವಂ ಹೇತುಮಾಹ -

 ಯೇನೇತಿ ।

ಆತ್ಮನೋ ವಿನಾಶಾಭಾವೇ ಯುಕ್ತಿಮಾಹ -

ವಿನಾಶಮಿತಿ ।

ಆತ್ಮನೋ ವಿನಾಶ ಮಿಚ್ಛತಾ ಸ್ವತೋ ವಾ ಪರತೋ ವಾ ನಾಶಸ್ತಸ್ಯೇಷ್ಯತೇ ? ನಾದ್ಯ ಇತ್ಯಾಹ -

ಅವಿನಾಶೀತಿ ।

ದೇಹಾದಿದ್ವೈತಮಸದುಚ್ಯತೇ । ತತಃ ಸತೋ ವಿಶೇಷಣಂ ಸ್ವತೋ ನಾಶರಾಹಿತ್ಯಮ್ । ತಸ್ಯ ದ್ಯೋತಕೋ ನಿಪಾತ ಇತ್ಯಾಹ -

ತುಶಬ್ದ ಇತಿ ।

ಆಕಾಂಕ್ಷಾಪೂರ್ವಕಂ ವಿಶೇಷ್ಯಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ಕಿಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ವಿಮತಂ - ಅವಿನಾಶಿ, ವ್ಯಾಪಕತ್ವಾದಾಕಾಶವತ್ । ನ ಹಿ ಪ್ರಮಿತಮೇವೋದಾಹರಣಂ ಕಿಂತು ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಪೀತಿ ಭಾವಃ । ನ ದ್ವಿತೀಯ ಇತ್ಯಾಹ -

ವಿನಾಶಮಿತಿ ।

ನ ಖಲ್ವಸ್ಯ ವಿನಾಶಂ ಕರ್ತುಂ ಕಶ್ಚಿದರ್ಹತೀತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ವಿನಾಶಸ್ಯ ಸಾವಶೇಷತ್ವನಿರವಶೇಷತ್ವಾಭ್ಯಾಂ ದ್ವೈರಾಶ್ಯಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ವ್ಯಾಕರೋತಿ -

ಅದರ್ಶನಮಿತಿ ।

ನ ಕಶ್ಚಿದಸ್ಯಭಾವಂ ಕರ್ತುಂ ಶಕ್ನೋತೀತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ -

ಅವ್ಯಯಸ್ಯೇತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮ ಹಿ ಸ್ವರೂಪೇಣ ವ್ಯೇತಿ ಸ್ವಸಂಬಂಧಿನಾ ವಾ ? ಇತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯ, ಆದ್ಯಂ ದೂಷಯತಿ -

ನೈತದಿತಿ ।

ನ ಹಿ ನಿರವಯವಸ್ಯ ಸ್ವಾವಯವಾಪಚಯರೂಪವ್ಯಯಃ ಸಂಭವತೀತ್ಯತ್ರ ವೈಧರ್ಮ್ಯದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ -

ದೇಹಾದಿವದಿತಿ ।

ದ್ವಿತೀಯಂ ನಿರಸ್ಯತಿ -

ನಾಪೀತಿ ।

ತದೇವ ವ್ಯತಿರೇಕದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ -

ಯಥೇತಿ ।

ದ್ವಿವಿಧೇಽಪಿ ವ್ಯಯಾಯೋಗೇ ಫಲಿತಮಾಹ -

ಅತ ಇತಿ ।

ಕಿಂಚ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರತೋ ನ ನಶ್ಯತಿ ಆತ್ಮತ್ವಾತ್ , ಘಟವದಿತ್ಯಾಹ -

ನ ಕಶ್ಚಿದಿತಿ ।

ಆತ್ಮತ್ವಹೇತೋರಸಿದ್ಧಿಮುದ್ಧರತಿ -

ಆತ್ಮಾ ಹೀತಿ ।

ತಾದಾತ್ಮ್ಯಶ್ರುತಿಃ ಅತ್ರ ಹೀತಿ ಹೇತೂಕ್ರಿಯತೇ ।

ಅಸ್ತು ತರ್ಹಿ ಸ್ವಯಮೇವ ಬ್ರಹ್ಮ, ಆತ್ಮನೋ ನಾಶಕಮುದ್ಬಂಧನಾದಿದರ್ಶನಾತ್ , ನೇತ್ಯಾಹ -

ಸ್ವಾತ್ಮನೀತಿ

॥ ೧೭ ॥