ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ந ஜாயதே ம்ரியதே வா கதா³சிந்நாயம் பூ⁴த்வாப⁴விதா வா ந பூ⁴ய: ।
அஜோ நித்ய: ஶாஶ்வதோ(அ)யம் புராணோ ந ஹந்யதே ஹந்யமாநே ஶரீரே ॥ 20 ॥
ந ஜாயதே ந உத்பத்³யதே, ஜநிலக்ஷணா வஸ்துவிக்ரியா ந ஆத்மநோ வித்³யதே இத்யர்த²: । ததா² ந ம்ரியதே வா । வாஶப்³த³: சார்தே² । ந ம்ரியதே ச இதி அந்த்யா விநாஶலக்ஷணா விக்ரியா ப்ரதிஷித்⁴யதே । கதா³சிச்ச²ப்³த³: ஸர்வவிக்ரியாப்ரதிஷேதை⁴: ஸம்ப³த்⁴யதே — ந கதா³சித் ஜாயதே, ந கதா³சித் ம்ரியதே, இத்யேவம் । யஸ்மாத் அயம் ஆத்மா பூ⁴த்வா ப⁴வநக்ரியாமநுபூ⁴ய பஶ்சாத் அப⁴விதா அபா⁴வம் க³ந்தா ந பூ⁴ய: புந:, தஸ்மாத் ந ம்ரியதே । யோஹி பூ⁴த்வா ந ப⁴விதா ஸ ம்ரியத இத்யுச்யதே லோகே । வாஶப்³தா³த் நஶப்³தா³ச்ச அயமாத்மா அபூ⁴த்வா வா ப⁴விதா தே³ஹவத் ந பூ⁴ய: । தஸ்மாத் ந ஜாயதே । யோ ஹி அபூ⁴த்வா ப⁴விதா ஸ ஜாயத இத்யுச்யதே । நைவமாத்மா । அதோ ந ஜாயதே । யஸ்மாதே³வம் தஸ்மாத் அஜ:, யஸ்மாத் ந ம்ரியதே தஸ்மாத் நித்யஶ்ச । யத்³யபி ஆத்³யந்தயோர்விக்ரியயோ: ப்ரதிஷேதே⁴ ஸர்வா விக்ரியா: ப்ரதிஷித்³தா⁴ ப⁴வந்தி, ததா²பி மத்⁴யபா⁴விநீநாம் விக்ரியாணாம் ஸ்வஶப்³தை³ரேவ ப்ரதிஷேத⁴: கர்தவ்ய: அநுக்தாநாமபி யௌவநாதி³ஸமஸ்தவிக்ரியாணாம் ப்ரதிஷேதோ⁴ யதா² ஸ்யாத் இத்யாஹ — ஶாஶ்வத இத்யாதி³நா । ஶாஶ்வத இதி அபக்ஷயலக்ஷணா விக்ரியா ப்ரதிஷித்⁴யதே । ஶஶ்வத்³ப⁴வ: ஶாஶ்வத: । ந அபக்ஷீயதே ஸ்வரூபேண, நிரவயவத்வாத் । நாபி கு³ணக்ஷயேண அபக்ஷய:, நிர்கு³ணத்வாத் । அபக்ஷயவிபரீதாபி வ்ருத்³தி⁴லக்ஷணா விக்ரியா ப்ரதிஷித்⁴யதே — புராண இதி । யோ ஹி அவயவாக³மேந உபசீயதே ஸ வர்த⁴தே அபி⁴நவ இதி ச உச்யதே । அயம் து ஆத்மா நிரவயவத்வாத் புராபி நவ ஏவேதி புராண: ; ந வர்த⁴தே இத்யர்த²: । ததா² ந ஹந்யதே । ஹந்தி ; அத்ர விபரிணாமார்தே² த்³ரஷ்டவ்ய: அபுநருக்ததாயை । ந விபரிணம்யதே இத்யர்த²: । ஹந்யமாநே விபரிணம்யமாநே(அ)பி ஶரீரே । அஸ்மிந் மந்த்ரே ஷட்³ பா⁴வவிகாரா லௌகிகவஸ்துவிக்ரியா ஆத்மநி ப்ரதிஷித்⁴யந்தே । ஸர்வப்ரகாரவிக்ரியாரஹித ஆத்மா இதி வாக்யார்த²: । யஸ்மாதே³வம் தஸ்மாத் ‘உபௌ⁴ தௌ ந விஜாநீத:’ இதி பூர்வேண மந்த்ரேண அஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴: ॥ 20 ॥
ந ஜாயதே ம்ரியதே வா கதா³சிந்நாயம் பூ⁴த்வாப⁴விதா வா ந பூ⁴ய: ।
அஜோ நித்ய: ஶாஶ்வதோ(அ)யம் புராணோ ந ஹந்யதே ஹந்யமாநே ஶரீரே ॥ 20 ॥
ந ஜாயதே ந உத்பத்³யதே, ஜநிலக்ஷணா வஸ்துவிக்ரியா ந ஆத்மநோ வித்³யதே இத்யர்த²: । ததா² ந ம்ரியதே வா । வாஶப்³த³: சார்தே² । ந ம்ரியதே ச இதி அந்த்யா விநாஶலக்ஷணா விக்ரியா ப்ரதிஷித்⁴யதே । கதா³சிச்ச²ப்³த³: ஸர்வவிக்ரியாப்ரதிஷேதை⁴: ஸம்ப³த்⁴யதே — ந கதா³சித் ஜாயதே, ந கதா³சித் ம்ரியதே, இத்யேவம் । யஸ்மாத் அயம் ஆத்மா பூ⁴த்வா ப⁴வநக்ரியாமநுபூ⁴ய பஶ்சாத் அப⁴விதா அபா⁴வம் க³ந்தா ந பூ⁴ய: புந:, தஸ்மாத் ந ம்ரியதே । யோஹி பூ⁴த்வா ந ப⁴விதா ஸ ம்ரியத இத்யுச்யதே லோகே । வாஶப்³தா³த் நஶப்³தா³ச்ச அயமாத்மா அபூ⁴த்வா வா ப⁴விதா தே³ஹவத் ந பூ⁴ய: । தஸ்மாத் ந ஜாயதே । யோ ஹி அபூ⁴த்வா ப⁴விதா ஸ ஜாயத இத்யுச்யதே । நைவமாத்மா । அதோ ந ஜாயதே । யஸ்மாதே³வம் தஸ்மாத் அஜ:, யஸ்மாத் ந ம்ரியதே தஸ்மாத் நித்யஶ்ச । யத்³யபி ஆத்³யந்தயோர்விக்ரியயோ: ப்ரதிஷேதே⁴ ஸர்வா விக்ரியா: ப்ரதிஷித்³தா⁴ ப⁴வந்தி, ததா²பி மத்⁴யபா⁴விநீநாம் விக்ரியாணாம் ஸ்வஶப்³தை³ரேவ ப்ரதிஷேத⁴: கர்தவ்ய: அநுக்தாநாமபி யௌவநாதி³ஸமஸ்தவிக்ரியாணாம் ப்ரதிஷேதோ⁴ யதா² ஸ்யாத் இத்யாஹ — ஶாஶ்வத இத்யாதி³நா । ஶாஶ்வத இதி அபக்ஷயலக்ஷணா விக்ரியா ப்ரதிஷித்⁴யதே । ஶஶ்வத்³ப⁴வ: ஶாஶ்வத: । ந அபக்ஷீயதே ஸ்வரூபேண, நிரவயவத்வாத் । நாபி கு³ணக்ஷயேண அபக்ஷய:, நிர்கு³ணத்வாத் । அபக்ஷயவிபரீதாபி வ்ருத்³தி⁴லக்ஷணா விக்ரியா ப்ரதிஷித்⁴யதே — புராண இதி । யோ ஹி அவயவாக³மேந உபசீயதே ஸ வர்த⁴தே அபி⁴நவ இதி ச உச்யதே । அயம் து ஆத்மா நிரவயவத்வாத் புராபி நவ ஏவேதி புராண: ; ந வர்த⁴தே இத்யர்த²: । ததா² ந ஹந்யதே । ஹந்தி ; அத்ர விபரிணாமார்தே² த்³ரஷ்டவ்ய: அபுநருக்ததாயை । ந விபரிணம்யதே இத்யர்த²: । ஹந்யமாநே விபரிணம்யமாநே(அ)பி ஶரீரே । அஸ்மிந் மந்த்ரே ஷட்³ பா⁴வவிகாரா லௌகிகவஸ்துவிக்ரியா ஆத்மநி ப்ரதிஷித்⁴யந்தே । ஸர்வப்ரகாரவிக்ரியாரஹித ஆத்மா இதி வாக்யார்த²: । யஸ்மாதே³வம் தஸ்மாத் ‘உபௌ⁴ தௌ ந விஜாநீத:’ இதி பூர்வேண மந்த்ரேண அஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴: ॥ 20 ॥

ஸர்வவிக்ரியாராஹித்யப்ரத³ர்ஶநேந ஹேதும் விஶத³யந் மந்த்ரமேவ பட²தி -

ந ஜாயத இதி ।

ஜந்மமரணவிக்ரியாத்³வயப்ரதிஷேத⁴ம் ஸாத⁴யதி -

நாயமிதி ।

அயமாத்மா பூ⁴த்வா நாப⁴விதா, ந வா அபூ⁴த்வா பூ⁴யோ ப⁴விதேதி யோஜநா ।

ந கேவலம் விக்ரியாத்³வயமேவாத்ர நிஷித்⁴யதே, கிந்து ஸர்வமேவ விக்ரியாஜாதமித்யாஹ -

அஜ இதி ।

வாச்யமர்த²முக்த்வா விவக்ஷிதமர்த²மாஹ -

ஜநிலக்ஷணேதி ।

விகல்பார்த²த்வம் வ்யாவர்தயதி -

வேதி ।

நிஷ்பந்நமர்த²ம் நிர்தி³ஶதி -

நேத்யாதி³நா ।

ஸம்ப³ந்த⁴மேவாபி⁴நயதி -

ந கதா³சிதி³தி ।

அந்த்யவிக்ரியாபா⁴வே ஹேதுத்வேந நாயமித்யாதி³ வ்யாசஷ்டே -

யஸ்மாதி³தி ।

உக்தமேவ வ்யநக்தி -

யோ ஹீதி ।

ஆத்மநி து பூ⁴த்வா புநரப⁴வநாபா⁴வாந்நாஸ்தி ம்ருத்யுரித்யர்த²: ।

ஆத்மநோ ஜந்மாபா⁴வே(அ)பி ஹேதுரிஹைவ விவக்ஷித:, இத்யாஹ -

வாஶப்³தா³தி³தி ।

அபூ⁴த்வேதி ச்சே²த³: । தே³ஹவதி³தி வ்யதிரேகோதா³ஹரணம் ।

உக்தமேவார்த²ம் ஸாத⁴யதி -

யோ ஹீதி ।

ஜந்மாபா⁴வே தத்பூர்விகாஸ்தித்வவிக்ரியா(அ)பி நாத்மநோ(அ)ஸ்தீத்யாஹ -

யஸ்மாதி³தி ।

ப்ராணவியோகா³தா³த்மநோ ம்ருதேரபா⁴வே ஸாவஶேஷநாஶாபா⁴வவந்நிரவஶேஷநாஶாபா⁴வோ(அ)பி ஸித்⁴யதி, இத்யாஹ -

யஸ்மாதி³தி ।

நநு - ஜந்மநாஶயோர்நிஷேதே⁴ தத³ந்தர்க³தாநாம் விக்ரியாந்தராணாமபி நிஷேத⁴ஸித்³தே⁴ஸ்தந்நிஷேதா⁴ர்த²ம் ந ப்ருத²க் ப்ரயதிதம்வ்யமிதி, தத்ராஹ -

யத்³யபீதி ।

ஸ்வஶப்³தை³: - மத்⁴யவர்திவிக்ரியாநிஷேத⁴வாசகைரிதி யாவத் ।

ஆர்தி²கே(அ)பி நிஷேதே⁴, நிஷேத⁴ஸ்ய ஸித்³த⁴தயா ஶாப்³தோ³ நிஷேதோ⁴ ந ப்ருத²க³ர்த²வாந் இத்யாஶங்க்யாஹ -

அநுக்தாநாமிதி ।

நித்யஶப்³தே³ந ஶாஶ்வதஶப்³த³ஸ்ய பௌநருக்த்யம் பரிஹரந் வ்யாகரோதி -

ஶாஶ்வத இத்யாதி³நா ।

அபக்ஷயோ ஹி ஸ்வரூபேண வா ஸ்யாத் ? கு³ணாபசயதோ வா ? இதி விகல்ப்ய, க்ரமேண தூ³ஷயதி -

நேத்யாதி³நா ।

புராணபத³ஸ்ய அக³தார்த²த்வம் கத²யதி -

அபக்ஷயேதி ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி -

யோ ஹீதி ।

‘ந ம்ரியதே வா’ இத்யநேந சதுர்த²பாத³ஸ்ய பௌநருக்த்யமாஶங்க்ய, வ்யாசஷ்டே -

ததே²த்யாதி³நா ।

நநு - ஹிம்ஸார்தோ² ஹந்தி: ஶ்ரூயதே, தத் கத²ம் விபரிணாமோ நிஷித்⁴யதே ? தத்ராஹ -

ஹந்திரிதி ।

ஹிம்ஸார்த²த்வஸம்ப⁴வே கிமித்யர்தா²ந்தரம் ஹந்தேரிஷ்யதே ? தத்ராஹ -

அபுநருக்ததாயை இதி ।

ஹிம்ஸார்த²த்வே ம்ருதிநிஷேதே⁴ந பௌநருக்த்யம் ஸ்யாத் , தந்நிஷேதா⁴ர்த²ம் விபரிணாமார்த²த்வமேஷ்டவ்யமித்யர்த²: ।

பூர்வாவஸ்தா²த்யாகே³ந அவஸ்தா²ந்தராப்ரபத்திர்விபரிணாம: । தத³ர்த²ஶ்சேத³த்ர ஹந்திரிஷ்யதே, ததா³ நிஷ்பந்நமர்த²மாஹ -

நேதி ।

‘ந ஜாயதே’ (க. உ. 1-2-18) இத்யாதி³மந்த்ரார்த²முபஸம்ஹரதி -

அஸ்மிந்நிதி ।

ஷண்ணாம் விகாராணாமாத்மநி ப்ரதிஷேதே⁴ ப²லிதமாஹ -

ஸர்வேதி ।

ஆத்மந: ஸர்வவிக்ரியாராஹித்யே(அ)பி கிமாயாதமித்யாஶங்க்யாஹ -

யஸ்மாதி³தி

॥ 20 ॥