ಸೈವೈಕಾ ಪ್ರಮಾಣಭೂತಾ ಬುದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಹ -
ವ್ಯವಸಾಯಾತ್ಮಿಕೇತಿ ।
ಬುದ್ಧ್ಯಂತರಾಣಿ ಅವಿವೇಕಮೂಲಾನಿ, ಅಪ್ರಮಾಣಾನಿ, ಇತ್ಯಾಹ -
ಬಹುಶಾಖಾ ಹೀತಿ ।
ವ್ಯವಸಾಯಾತ್ಮಿಕಾಯಾ ಬುದ್ಧೇಃ ಶ್ರೇಯೋಮಾರ್ಗೇ ಪ್ರವೃತ್ತಾಯಾ ವಿವಕ್ಷಿತ ಫಲಮಾಹ -
ಇತರೇತಿ ।
ಪ್ರಕೃತಬುದ್ಧಿದ್ವಯಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಇತರಾಃ ವಿಪರೀತಾಶ್ಚ ಅಪ್ರಮಾಣಜನಿತಾಃ ಸ್ವಕಪೋಲಕಲ್ಪಿತಾ ಯಾ ಬುದ್ಧಯಃ, ತಾಸಾಂ ಶಾಖಾಭೇದೋ ಯಃ ಸಂಸಾರಹೇತುಃ, ತಸ್ಯ ಬಾಧಿಕೇತಿ ಯಾವತ್ ।
ತತ್ರ ಹೇತುಃ -
ಸಮ್ಯಗಿತಿ ।
ನಿರ್ದೋಷವೇದವಾಕ್ಯಸಮುತ್ಥತ್ವಾತ್ ಉಕ್ತಮುಪಾಯೋಪೇಯಭೂತಂ ಬುದ್ಧಿದ್ವಯಂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಪಾರಂಪರ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಂಸಾರಹೇತುಬಾಧಕಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಉತ್ತರಾರ್ಧಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -
ಯಾಃ ಪುನರಿತಿ ।
ಪ್ರಕೃತಬುದ್ಧಿದ್ವಯಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಅರ್ಥಾಂತರತ್ವಮ್ - ಇತರತ್ವಮ್ ।
ತಾಸಾಮನರ್ಥಹೇತುತ್ವಂ ದರ್ಶಯತಿ -
ಯಾಸಾಮಿತಿ ।
ಅಪ್ರಾಮಾಣಿಕಬುದ್ಧೀನಾಂ ಪ್ರಸಕ್ತಾನುಪ್ರಸಕ್ತ್ಯಾ ಜಾಯಮಾನಾನಾಮತೀವ ಬುದ್ಧಿಪರಿಣಾಮವಿಶೇಷಾಃ ಶಾಖಾಭೇದಾಃ, ತೇಷಾಂ ಪ್ರಚಾರಃ - ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ, ತದ್ವಶಾದಿತ್ಯೇತತ್ । ಅನಂತತ್ವಂ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಮಂತರೇಣ ನಿವೃತ್ತಿವಿರಹಿತತ್ವಮ್ । ಅಪಾರತ್ವಂ - ಕಾರ್ಯಸ್ಯೈವ ಸತೋ ವಸ್ತುಭೂತಕಾರಣವಿರಹಿತತ್ವಮ್ ।
ಅನುಪರತತ್ವಂ ಸ್ಫೋರಯತಿ -
ನಿತ್ಯೇತಿ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ತನ್ನಿವೃತ್ತ್ಯಾ ಪುರುಷಾರ್ಥಪರಿಸಮಾಪ್ತಿಃ ? ತತ್ರಾಹ -
ಪ್ರಮಾಣೇತಿ ।
ಅನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾಖ್ಯೇನ ಅನುಮಾನೇನ ಆಗಮೇನ ಚ ಪದಾರ್ಥಪರಿಶೋಧನಪರಿನಿಷ್ಪನ್ನಾ ವಿವೇಕಾತ್ಮಿಕಾ ಯಾ ಬುದ್ಧಿಃ, ತಾಂ ನಿಮೀತ್ತೀಕೃತ್ಯ ಸಮುತ್ಪನ್ನಸಮ್ಯಗ್ಬೋಧಾನುರೋಧಾತ್ ಪ್ರಕೃತಾ ವಿಪರೀತಬುದ್ಧಯೋ ವ್ಯಾವರ್ತಂತೇ । ತಾಸ್ವಸಂಖ್ಯಾತಾಸು ವ್ಯಾವೃತ್ತಾಸು ಸತೀಷು ನಿರಾಲಂಬನತಯಾ ಸಂಸಾರೋಽಪಿ ಸ್ಥಾತುಮಶಕ್ನುವನ್ ಉಪರತೋ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯಾಃ ಪುನಃ ಇತ್ಯುಪಕ್ರಾಂತಾಸ್ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಾಪನೋದ್ಯಾಃ ಸಂಸಾರಾಸ್ಪದೀಭೂತಾಃ ವಿಪರೀತಬುದ್ಧೀರನುಕ್ರಾಮತಿ -
ತಾ ಬುದ್ಧಯ ಇತಿ ।
ಬುದ್ಧೀನಾಂ ವೃಕ್ಷಸ್ಯೇವ ಕುತೋ ಬಹುಶಾಖಿತ್ವಮ್ ? ತತ್ರಾಹ -
ಬಹುಭೇದಾ ಇತ್ಯೇತದಿತಿ ।
ಏಕೈಕಾಂ ಬುದ್ಧಿಂಪ್ರತಿ ಶಾಖಾಭೇದೋಽವಾಂತರವಿಶೇಷಃ, ತೇನ ಬುದ್ಧೀನಾಮಸಂಖ್ಯಾತ್ವಂ ಪ್ರಖ್ಯಾತಮಿತ್ಯಾಹ -
ಪ್ರತಿಶಾಖೇತಿ ।
ಬುದ್ಧೀನಾಮಾನಂತ್ಯಪ್ರಸಿದ್ಧಿಪ್ರದ್ಯೋತನಾರ್ಥೋ ಹಿಶಬ್ದಃ ।
ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನವತಾಂ ಯಥೋಕ್ತಬುದ್ಧಿಭೇದಭಾಕ್ತ್ವಮಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಾಹ -
ಕೇಷಾಮಿತ್ಯಾದಿನಾ
॥ ೪೧ ॥