ஸைவைகா ப்ரமாணபூ⁴தா பு³த்³தி⁴ரித்யாஹ -
வ்யவஸாயாத்மிகேதி ।
பு³த்³த்⁴யந்தராணி அவிவேகமூலாநி, அப்ரமாணாநி, இத்யாஹ -
ப³ஹுஶாகா² ஹீதி ।
வ்யவஸாயாத்மிகாயா பு³த்³தே⁴: ஶ்ரேயோமார்கே³ ப்ரவ்ருத்தாயா விவக்ஷித ப²லமாஹ -
இதரேதி ।
ப்ரக்ருதபு³த்³தி⁴த்³வயாபேக்ஷயா இதரா: விபரீதாஶ்ச அப்ரமாணஜநிதா: ஸ்வகபோலகல்பிதா யா பு³த்³த⁴ய:, தாஸாம் ஶாகா²பே⁴தோ³ ய: ஸம்ஸாரஹேது:, தஸ்ய பா³தி⁴கேதி யாவத் ।
தத்ர ஹேது: -
ஸம்யகி³தி ।
நிர்தோ³ஷவேத³வாக்யஸமுத்த²த்வாத் உக்தமுபாயோபேயபூ⁴தம் பு³த்³தி⁴த்³வயம் ஸாக்ஷாத் பாரம்பர்யாப்⁴யாம் ஸம்ஸாரஹேதுபா³த⁴கமித்யர்த²: ।
உத்தரார்த⁴ம் வ்யாசஷ்டே -
யா: புநரிதி ।
ப்ரக்ருதபு³த்³தி⁴த்³வயாபேக்ஷயா அர்தா²ந்தரத்வம் - இதரத்வம் ।
தாஸாமநர்த²ஹேதுத்வம் த³ர்ஶயதி -
யாஸாமிதி ।
அப்ராமாணிகபு³த்³தீ⁴நாம் ப்ரஸக்தாநுப்ரஸக்த்யா ஜாயமாநாநாமதீவ பு³த்³தி⁴பரிணாமவிஶேஷா: ஶாகா²பே⁴தா³:, தேஷாம் ப்ரசார: - ப்ரவ்ருத்தி:, தத்³வஶாதி³த்யேதத் । அநந்தத்வம் ஸம்யக்³ஜ்ஞாநமந்தரேண நிவ்ருத்திவிரஹிதத்வம் । அபாரத்வம் - கார்யஸ்யைவ ஸதோ வஸ்துபூ⁴தகாரணவிரஹிதத்வம் ।
அநுபரதத்வம் ஸ்போ²ரயதி -
நித்யேதி ।
கத²ம் தர்ஹி தந்நிவ்ருத்த்யா புருஷார்த²பரிஸமாப்தி: ? தத்ராஹ -
ப்ரமாணேதி ।
அந்வயவ்யதிரேகாக்²யேந அநுமாநேந ஆக³மேந ச பதா³ர்த²பரிஶோத⁴நபரிநிஷ்பந்நா விவேகாத்மிகா யா பு³த்³தி⁴:, தாம் நிமீத்தீக்ருத்ய ஸமுத்பந்நஸம்யக்³போ³தா⁴நுரோதா⁴த் ப்ரக்ருதா விபரீதபு³த்³த⁴யோ வ்யாவர்தந்தே । தாஸ்வஸங்க்²யாதாஸு வ்யாவ்ருத்தாஸு ஸதீஷு நிராலம்ப³நதயா ஸம்ஸாரோ(அ)பி ஸ்தா²துமஶக்நுவந் உபரதோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।
யா: புந: இத்யுபக்ராந்தாஸ்தத்த்வஜ்ஞாநாபநோத்³யா: ஸம்ஸாராஸ்பதீ³பூ⁴தா: விபரீதபு³த்³தீ⁴ரநுக்ராமதி -
தா பு³த்³த⁴ய இதி ।
பு³த்³தீ⁴நாம் வ்ருக்ஷஸ்யேவ குதோ ப³ஹுஶாகி²த்வம் ? தத்ராஹ -
ப³ஹுபே⁴தா³ இத்யேததி³தி ।
ஏகைகாம் பு³த்³தி⁴ம்ப்ரதி ஶாகா²பே⁴தோ³(அ)வாந்தரவிஶேஷ:, தேந பு³த்³தீ⁴நாமஸங்க்²யாத்வம் ப்ரக்²யாதமித்யாஹ -
ப்ரதிஶாகே²தி ।
பு³த்³தீ⁴நாமாநந்த்யப்ரஸித்³தி⁴ப்ரத்³யோதநார்தோ² ஹிஶப்³த³: ।
ஸம்யக்³ஜ்ஞாநவதாம் யதோ²க்தபு³த்³தி⁴பே⁴த³பா⁴க்த்வமப்ரஸித்³த⁴மித்யாஶங்க்ய ப்ரத்யாஹ -
கேஷாமித்யாதி³நா
॥ 41 ॥