ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
யாவாநர்த² உத³பாநே ஸர்வத:ஸம்ப்லுதோத³கே ।
தாவாந் ஸர்வேஷு வேதே³ஷு ப்³ராஹ்மணஸ்ய விஜாநத: ॥ 46 ॥
யதா² லோகே கூபதடா³கா³த்³யநேகஸ்மிந் உத³பாநே பரிச்சி²ந்நோத³கே யாவாந் யாவத்பரிமாண: ஸ்நாநபாநாதி³: அர்த²: ப²லம் ப்ரயோஜநம் ஸ ஸர்வ: அர்த²: ஸர்வத: ஸம்ப்லுதோத³கே(அ)பி ய: அர்த²: தாவாநேவ ஸம்பத்³யதே, தத்ர அந்தர்ப⁴வதீத்யர்த²: । ஏவம் தாவாந் தாவத்பரிமாண ஏவ ஸம்பத்³யதே ஸர்வேஷு வேதே³ஷு வேதோ³க்தேஷு கர்மஸு ய: அர்த²: யத்கர்மப²லம் ஸ: அர்த²: ப்³ராஹ்மணஸ்ய ஸம்ந்யாஸிந: பரமார்த²தத்த்வம் விஜாநத: ய: அர்த²: யத் விஜ்ஞாநப²லம் ஸர்வத:ஸம்ப்லுதோத³கஸ்தா²நீயம் தஸ்மிந் தாவாநேவ ஸம்பத்³யதே தத்ரைவாந்தர்ப⁴வதீத்யர்த²: । ‘யதா² க்ருதாய விஜிதாயாத⁴ரேயா: ஸம்யந்த்யேவமேநம் ஸர்வம் தத³பி⁴ஸமேதி யத் கிஞ்சித் ப்ரஜா: ஸாது⁴ குர்வந்தி யஸ்தத்³வேத³ யத்ஸ வேத³’ (சா². உ. 4 । 1 । 4) இதி ஶ்ருதே: । ‘ஸர்வம் கர்மாகி²லம்’ (ப⁴. கீ³. 4 । 33) இதி ச வக்ஷ்யதி । தஸ்மாத் ப்ராக் ஜ்ஞாநநிஷ்டா²தி⁴காரப்ராப்தே: கர்மண்யதி⁴க்ருதேந கூபதடா³கா³த்³யர்த²ஸ்தா²நீயமபி கர்ம கர்தவ்யம் ॥ 46 ॥
யாவாநர்த² உத³பாநே ஸர்வத:ஸம்ப்லுதோத³கே ।
தாவாந் ஸர்வேஷு வேதே³ஷு ப்³ராஹ்மணஸ்ய விஜாநத: ॥ 46 ॥
யதா² லோகே கூபதடா³கா³த்³யநேகஸ்மிந் உத³பாநே பரிச்சி²ந்நோத³கே யாவாந் யாவத்பரிமாண: ஸ்நாநபாநாதி³: அர்த²: ப²லம் ப்ரயோஜநம் ஸ ஸர்வ: அர்த²: ஸர்வத: ஸம்ப்லுதோத³கே(அ)பி ய: அர்த²: தாவாநேவ ஸம்பத்³யதே, தத்ர அந்தர்ப⁴வதீத்யர்த²: । ஏவம் தாவாந் தாவத்பரிமாண ஏவ ஸம்பத்³யதே ஸர்வேஷு வேதே³ஷு வேதோ³க்தேஷு கர்மஸு ய: அர்த²: யத்கர்மப²லம் ஸ: அர்த²: ப்³ராஹ்மணஸ்ய ஸம்ந்யாஸிந: பரமார்த²தத்த்வம் விஜாநத: ய: அர்த²: யத் விஜ்ஞாநப²லம் ஸர்வத:ஸம்ப்லுதோத³கஸ்தா²நீயம் தஸ்மிந் தாவாநேவ ஸம்பத்³யதே தத்ரைவாந்தர்ப⁴வதீத்யர்த²: । ‘யதா² க்ருதாய விஜிதாயாத⁴ரேயா: ஸம்யந்த்யேவமேநம் ஸர்வம் தத³பி⁴ஸமேதி யத் கிஞ்சித் ப்ரஜா: ஸாது⁴ குர்வந்தி யஸ்தத்³வேத³ யத்ஸ வேத³’ (சா². உ. 4 । 1 । 4) இதி ஶ்ருதே: । ‘ஸர்வம் கர்மாகி²லம்’ (ப⁴. கீ³. 4 । 33) இதி ச வக்ஷ்யதி । தஸ்மாத் ப்ராக் ஜ்ஞாநநிஷ்டா²தி⁴காரப்ராப்தே: கர்மண்யதி⁴க்ருதேந கூபதடா³கா³த்³யர்த²ஸ்தா²நீயமபி கர்ம கர்தவ்யம் ॥ 46 ॥

ததா² ச அபரிச்சி²ந்நாத்மாநந்த³ப்ராப்திபர்யவஸாயிநோ யோக³மார்க³ஸ்ய நாஸ்தி வைப²ல்யமித்யாஹ -

யாவாநிதி ।

உக்தமர்த²மக்ஷரயோஜநயா ப்ரகடயதி -

யதே²தி ।

உத³கம் பீயதே(அ)ஸ்மிந்நிதி வ்யுத்பத்யா கூபாதி³பரிச்சி²ந்நோத³கவிஷயத்வமுத³பாநஶப்³த³ஸ்ய த³ர்ஶயதி -

கூபேதி ।

கூபாதி³க³தஸ்யாபி⁴தே⁴யஸ்ய ஸமுத்³ரே(அ)ந்தர்பா⁴வாஸம்ப⁴வாத் கத²மித³ம் ? இத்யாஶங்க்ய, அர்த²ஶப்³த³ஸ்ய ப்ரயோஜநவிஷயத்வம் வ்யுத்பாத³யதி -

ப²லமிதி ।

யத் ப²ல்கு³த்வேந லீயதே தத் ப²லமித்யுச்யதே, தத் கத²ம் தடா³கா³தி³க்ருதம் ஸ்நாநபாநாதி³ ததா² ? இத்யாஶங்க்ய, தஸ்ய அல்பீயஸோ நாஶோபபத்தே:, இத்யாஹ -

ப்ரயோஜநமிதி ।

தடா³கா³தி³ப்ரயுக்தப்ரயோஜநஸ்ய ஸமுத்³ரநிமித்தப்ரயோஜநமாத்ரத்வம் அயுக்தம் , அந்யஸ்ய அந்யாத்மத்வாநுபபத்தே:, இத்யாஶங்க்யாஹ -

தத்ரேதி ।

க⁴டாகாஶாதே³ரிவ மஹாகாஶே பரிச்சி²ந்நோத³ககார்யஸ்ய அபரிச்சி²ந்நோத³ககார்யாந்தர்பா⁴வ: ஸம்ப⁴வதி, தத்ப்ராப்தாவிதராபேக்ஷாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

பூர்வார்த⁴ம் த்³ருஷ்டாந்தபூ⁴தமேவம் வ்யாக்²யாய, தா³ர்ஷ்டாந்திகமுத்தரார்த⁴ம் வ்யாகரோதி -

ஏவமித்யாதி³நா ।

‘கர்மஸு யோ(அ)ர்த²:’ இத்யுக்தம் வ்யநக்தி -

யத் கர்மப²லமிதி ।

ஸோ(அ)ர்தோ² விஜாநதோ ப்³ராஹ்மணஸ்ய யோ(அ)ர்த²:, தாவாநேவ ஸம்பத்³யத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி -

ப

விஜ்ஞாநேதி ।

தஸ்மிநந்நந்தர்ப⁴வதீதி ஶேஷ: ।

ஸர்வம் கர்மப²லம் ஜ்ஞாநப²லே(அ)ந்தர்ப⁴வதீத்யத்ர ப்ரமாணமாஹ -

ஸர்வமிதி ।

யத் கிமபி ப்ரஜா: ஸாது⁴ கர்ம குர்வந்தி, தத் ஸர்வம் ஸ புருஷோ(அ)பி⁴ஸமேதி - ப்ராப்நோதி, ய: புருஷ:, தத்³வேத³ - விஜாநாதி, யத்³வஸ்து ஸ: -  ரைக்கோ வேத³ தத்³வேத்³யமிதி ஶ்ருதேரர்த²: ।

கர்மப²லஸ்ய ஸகு³ணஜ்ஞாநப²லே(அ)ந்தர்பா⁴வ: ஸம்வர்க³வித்³யாயாம் ஶ்ரூயதே, கத²மேதாவதா நிர்கு³ணஜ்ஞாநப²லே கர்மப²லாந்தர்பா⁴வ: ஸம்ப⁴வதி ? இத்யாஶங்க்யாஹ -

ஸர்வமிதி ।

தர்ஹி ஜ்ஞாநநிஷ்டை²வ கர்தவ்யா, தாவதைவ கர்மப²லஸ்ய லப்³த⁴தயா கர்மாநுஷ்டா²நாநபேக்ஷணாத் , இத்யாஶங்க்யாஹ -

தஸ்மாதி³தி ।

யோக³மர்க³ஸ்ய நிஷ்ப²லத்வாபா⁴வஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ॥ 46 ॥