శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
కర్మజం బుద్ధియుక్తా హి ఫలం త్యక్త్వా మనీషిణః
జన్మబన్ధవినిర్ముక్తాః పదం గచ్ఛన్త్యనామయమ్ ॥ ౫౧ ॥
కర్మజం ఫలం త్యక్త్వా ఇతి వ్యవహితేన సమ్బన్ధఃఇష్టానిష్టదేహప్రాప్తిః కర్మజం ఫలం కర్మభ్యో జాతం బుద్ధియుక్తాః సమత్వబుద్ధియుక్తాః సన్తః హి యస్మాత్ ఫలం త్యక్త్వా పరిత్యజ్య మనీషిణః జ్ఞానినో భూత్వా, జన్మబన్ధవినిర్ముక్తాః జన్మైవ బన్ధః జన్మబన్ధః తేన వినిర్ముక్తాః జీవన్త ఎవ జన్మబన్ధాత్ వినిర్ముక్తాః సన్తః, పదం పరమం విష్ణోః మోక్షాఖ్యం గచ్ఛన్తి అనామయం సర్వోపద్రవరహితమిత్యర్థఃఅథవా బుద్ధియోగాద్ధనఞ్జయ’ (భ. గీ. ౨ । ౪౯) ఇత్యారభ్య పరమార్థదర్శనలక్షణైవ సర్వతఃసమ్ప్లుతోదకస్థానీయా కర్మయోగజసత్త్వశుద్ధిజనితా బుద్ధిర్దర్శితా, సాక్షాత్సుకృతదుష్కృతప్రహాణాదిహేతుత్వశ్రవణాత్ ॥ ౫౧ ॥
కర్మజం బుద్ధియుక్తా హి ఫలం త్యక్త్వా మనీషిణః
జన్మబన్ధవినిర్ముక్తాః పదం గచ్ఛన్త్యనామయమ్ ॥ ౫౧ ॥
కర్మజం ఫలం త్యక్త్వా ఇతి వ్యవహితేన సమ్బన్ధఃఇష్టానిష్టదేహప్రాప్తిః కర్మజం ఫలం కర్మభ్యో జాతం బుద్ధియుక్తాః సమత్వబుద్ధియుక్తాః సన్తః హి యస్మాత్ ఫలం త్యక్త్వా పరిత్యజ్య మనీషిణః జ్ఞానినో భూత్వా, జన్మబన్ధవినిర్ముక్తాః జన్మైవ బన్ధః జన్మబన్ధః తేన వినిర్ముక్తాః జీవన్త ఎవ జన్మబన్ధాత్ వినిర్ముక్తాః సన్తః, పదం పరమం విష్ణోః మోక్షాఖ్యం గచ్ఛన్తి అనామయం సర్వోపద్రవరహితమిత్యర్థఃఅథవా బుద్ధియోగాద్ధనఞ్జయ’ (భ. గీ. ౨ । ౪౯) ఇత్యారభ్య పరమార్థదర్శనలక్షణైవ సర్వతఃసమ్ప్లుతోదకస్థానీయా కర్మయోగజసత్త్వశుద్ధిజనితా బుద్ధిర్దర్శితా, సాక్షాత్సుకృతదుష్కృతప్రహాణాదిహేతుత్వశ్రవణాత్ ॥ ౫౧ ॥

మనీషిణో హి జ్ఞానాతిశయవన్తో బుద్ధియుక్తాః సన్తః స్వధర్మాఖ్యం కర్మానుతిష్ఠన్తః, తతో జాతం ఫలం దేహప్రభేదం హిత్వా జన్మలక్షణాద్బన్ధాత్ వినిర్ముక్తాః వైష్ణవం పదం సర్వసంసారసంస్పర్శశూన్యం ప్రాప్నువన్తీతి శ్లోకోక్తమర్థం శ్లోకయోజనయా దర్శయతి -

కర్మజమిత్యాదినా ।

ఇష్టో దేహో దేవాదిలక్షణః, అనిష్టో దేహః తిర్యగాదిలక్షణః । తత్ప్రాప్తిరేవ కర్మణో జాతం ఫలమ్ । తత్ యథోక్తబుద్ధియుక్తా జ్ఞానినో భూత్వా తద్బలాదేవ పరిత్యజ్య బన్ధవినిర్మోకపూర్వకం జీవన్ముక్తాః సన్తో విదేహకైవల్యభాజో భవన్తీత్యర్థః ।

బుద్ధియోగాదిత్యాదౌ బుద్ధిశబ్దస్య సమత్వబుద్ధిరర్థో వ్యాఖ్యాతః, సమ్ప్రతి పరమ్పరాం పరిహృత్య సుకృతదుష్కృతప్రహాణహేతుత్వస్య సమత్వబుద్ధావసిద్ధేః, బుద్ధిశబ్దస్య యోగ్యమర్థాన్తరం కథయతి -

అథవేతి ।

అనవచ్ఛిన్నవస్తుగోచరత్వేన అనవచ్ఛిన్నత్వం తస్యాః సూచయన్ బుద్ధ్యన్తరాద్విశేషం దర్శయతి -

సర్వత ఇతి ।

అసాధారణం నిమిత్తన్తస్యా నిర్దిశతి - కర్మేతి ।

యథోక్తబుద్ధేర్బుద్ధిశబ్దార్థత్వే హేతుమాహ -

సాక్షాదితి ।

జన్మబన్ధవినిర్మోకాదిః ఆదిశబ్దార్థః । యస్మిన్ కర్మణి క్రియమాణే పరమార్థదర్శనలక్షణా బుద్ధిరుద్దేశ్యతయా యుజ్యతే, తస్మాత్ కర్మణః, సకాశాదితరత్ కర్మ తథావిధోద్దేశ్యభూతబుద్ధిసమ్బన్ధవిధురమతిశయేన నిష్కృష్యతే । తతశ్చ పరమార్థబుద్ధిముద్దేశ్యత్వేనాశ్రిత్య కర్మ అనుష్ఠాతవ్యమ్ , పరిచ్ఛిన్నఫలాన్తరముద్దిశ్య తదనుష్ఠానే కార్పణ్యప్రసఙ్గాత్ । కిఞ్చ - పరమార్థబుద్ధిముద్దేశ్యమాశ్రిత్య కర్మ అనుతిష్ఠన్ అన్తఃకరణశుద్ధిద్వారా పరమార్థదర్శనసిద్ధౌ, జీవత్యేవ దేహే సుకృతాది హిత్వా మోక్షమధిగచ్ఛతి । తథాచ - పరమార్థదర్శనలక్షణయోగార్థం మనో ధారయితవ్యమ్ । యోగశబ్దితం హి  పరమార్థదర్శనముద్దేశ్యతయా కర్మస్వనుతిష్ఠతో నైపుణ్యమిష్యతే - యది చ పరమార్థదర్శనముద్దిశ్య తద్యుతాః సన్తః సమారభేరన్ కర్మాణి, తదా తదనుష్ఠానజనితబుద్ధిశుద్ధ్యా జ్ఞానినో భూత్వా కర్మజం ఫలం పరిత్యజ్య, నిర్ముక్తబన్ధనాః ముక్తిభాజో భవన్తి - ఇత్యేవమస్మిన్ పక్షే శ్లోకత్రయాక్షరాణి వ్యాఖ్యాతవ్యాని ॥ ౫౧ ॥