ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஶ்ரீப⁴க³வாநுவாச —
ப்ரஜஹாதி யதா³ காமாந்ஸர்வாந்பார்த² மநோக³தாந்
ஆத்மந்யேவாத்மநா துஷ்ட: ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ததோ³ச்யதே ॥ 55 ॥
ப்ரஜஹாதி ப்ரகர்ஷேண ஜஹாதி பரித்யஜதி யதா³ யஸ்மிந்காலே ஸர்வாந் ஸமஸ்தாந் காமாந் இச்சா²பே⁴தா³ந் ஹே பார்த², மநோக³தாந் மநஸி ப்ரவிஷ்டாந் ஹ்ருதி³ ப்ரவிஷ்டாந்ஸர்வகாமபரித்யாகே³ துஷ்டிகாரணாபா⁴வாத் ஶரீரதா⁴ரணநிமித்தஶேஷே ஸதி உந்மத்தப்ரமத்தஸ்யேவ ப்ரவ்ருத்தி: ப்ராப்தா, இத்யத உச்யதேஆத்மந்யேவ ப்ரத்யகா³த்மஸ்வரூபே ஏவ ஆத்மநா ஸ்வேநைவ பா³ஹ்யலாப⁴நிரபேக்ஷ: துஷ்ட: பரமார்த²த³ர்ஶநாம்ருதரஸலாபே⁴ந அந்யஸ்மாத³லம்ப்ரத்யயவாந் ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ: ஸ்தி²தா ப்ரதிஷ்டி²தா ஆத்மாநாத்மவிவேகஜா ப்ரஜ்ஞா யஸ்ய ஸ: ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ: வித்³வாந் ததா³ உச்யதேத்யக்தபுத்ரவித்தலோகைஷண: ஸம்ந்யாஸீ ஆத்மாராம ஆத்மக்ரீட³: ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ இத்யர்த²: ॥ 55 ॥
ஶ்ரீப⁴க³வாநுவாச —
ப்ரஜஹாதி யதா³ காமாந்ஸர்வாந்பார்த² மநோக³தாந்
ஆத்மந்யேவாத்மநா துஷ்ட: ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ததோ³ச்யதே ॥ 55 ॥
ப்ரஜஹாதி ப்ரகர்ஷேண ஜஹாதி பரித்யஜதி யதா³ யஸ்மிந்காலே ஸர்வாந் ஸமஸ்தாந் காமாந் இச்சா²பே⁴தா³ந் ஹே பார்த², மநோக³தாந் மநஸி ப்ரவிஷ்டாந் ஹ்ருதி³ ப்ரவிஷ்டாந்ஸர்வகாமபரித்யாகே³ துஷ்டிகாரணாபா⁴வாத் ஶரீரதா⁴ரணநிமித்தஶேஷே ஸதி உந்மத்தப்ரமத்தஸ்யேவ ப்ரவ்ருத்தி: ப்ராப்தா, இத்யத உச்யதேஆத்மந்யேவ ப்ரத்யகா³த்மஸ்வரூபே ஏவ ஆத்மநா ஸ்வேநைவ பா³ஹ்யலாப⁴நிரபேக்ஷ: துஷ்ட: பரமார்த²த³ர்ஶநாம்ருதரஸலாபே⁴ந அந்யஸ்மாத³லம்ப்ரத்யயவாந் ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ: ஸ்தி²தா ப்ரதிஷ்டி²தா ஆத்மாநாத்மவிவேகஜா ப்ரஜ்ஞா யஸ்ய ஸ: ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ: வித்³வாந் ததா³ உச்யதேத்யக்தபுத்ரவித்தலோகைஷண: ஸம்ந்யாஸீ ஆத்மாராம ஆத்மக்ரீட³: ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞ இத்யர்த²: ॥ 55 ॥

ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞஸ்ய கா பா⁴ஷா ? இதி ப்ரத²மப்ரஶ்நஸ்யோத்தரமாஹ -

ப்ரஜஹாதீதி ।

காமத்யாக³ஸ்ய ப்ரகர்ஷ: - வாஸநாராஹித்யம் । காமாநாமாத்மநிஷ்ட²த்வம் கைஶ்விதி³ஷ்யதே । தத³யுக்தம் , தேஷாம் மநோநிஷ்ட²த்வஶ்ருதே:, இத்யாஶயவாநாஹ -

மநோக³தாநிதி ।

‘ஆத்மந்யேவாத்மநா’ (ப⁴. கீ³. 2-55) இத்யாத்³யுத்தரபா⁴க³நிரஸ்யம் சோத்³யமநுவத³தி -

ஸர்வகாமேதி ।

தர்ஹி ப்ரவர்தகாபா⁴வாத்³விது³ஷ: ஸர்வப்ரவ்ருத்தேருபஶாந்திரிதி, நேத்யாஹ -

ஶரீரேதி ।

உந்மாத³வாந் உந்மத்த: - விவேகவிரஹிதபு³த்³தி⁴ப்⁴ரமபா⁴கீ³ । ப்ரகர்ஷேண மத³மநுப⁴வந் வித்³யமாநமபி விவேகம் நிரஸ்யந் ப்⁴ராந்தவத்³வ்யவஹரந் ப்ரமத்த: இதி விபா⁴க³: ।

உத்தரார்த⁴மவதார்ய வ்யாகரோதி -

உச்யத இதி ।

ஆத்மந்யேவ இத்யேவகாரஸ்ய ‘ஆத்மநா’ இத்யத்ராபி ஸம்ப³ந்த⁴ம் த்³யோதயதி -

ஸ்வேநைவேதி ।

பா³ஹ்மலாப⁴நிரபேக்ஷத்வேந துஷ்டிமேவ ஸ்பஷ்டயதி -

பரமார்தே²தி ।

ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞபத³ம் விப⁴ஜதே -

ஸ்தி²தேதி ।

ப்ரஜ்ஞாப்ரதிப³ந்க⁴கஸர்வகாமவிக³மாவஸ்தா² ததே³தி நிர்தி³ஶ்யதே ।

உக்தமேவ ப்ரபஞ்சயதி -

த்யக்தேதி ।

ஆத்மாநம் ஜிஜ்ஞாஸமாநோ வைராக்³யத்³வாரா ஸர்வைஷணாத்யாகா³த்மகம் ஸம்ந்யாஸமாஸாத்³ய, ஶ்ரவணாத்³யாவ்ருத்த்யா தஜ்ஜ்ஞாநம் ப்ராப்ய, தஸ்மிந்நேவ ஆஸக்த்யா விஷயவைமுக்²யேந தத்ப²லபூ⁴தாம் பரிதுஷ்டிம் தத்ரைவ ப்ரதிலப⁴மாந: ஸ்தி²தப்ரஜ்ஞவ்யபதே³ஶபா⁴க் இத்யர்த²: ॥ 55 ॥