శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
యతేన్ద్రియమనోబుద్ధిర్మునిర్మోక్షపరాయణః
విగతేచ్ఛాభయక్రోధో యః సదా ముక్త ఎవ సః ॥ ౨౮ ॥
స్పర్శాన్ శబ్దాదీన్ కృత్వా బహిః బాహ్యాన్శ్రోత్రాదిద్వారేణ అన్తః బుద్ధౌ ప్రవేశితాః శబ్దాదయః విషయాః తాన్ అచిన్తయతః శబ్దాదయో బాహ్యా బహిరేవ కృతాః భవన్తితాన్ ఎవం బహిః కృత్వా చక్షుశ్చైవ అన్తరే భ్రువోఃకృత్వాఇతి అనుషజ్యతేతథా ప్రాణాపానౌ నాసాభ్యన్తరచారిణౌ సమౌ కృత్వా, యతేన్ద్రియమనోబుద్ధిః యతాని సంయతాని ఇన్ద్రియాణి మనః బుద్ధిశ్చ యస్య సః యతేన్ద్రియమనోబుద్ధిః, మననాత్ మునిః సంన్యాసీ, మోక్షపరాయణః ఎవం దేహసంస్థానాత్ మోక్షపరాయణః మోక్ష ఎవ పరమ్ అయనం పరా గతిః యస్య సః అయం మోక్షపరాయణో మునిః భవేత్విగతేచ్ఛాభయక్రోధః ఇచ్ఛా భయం క్రోధశ్చ ఇచ్ఛాభయక్రోధాః తే విగతాః యస్మాత్ సః విగతేచ్ఛాభయక్రోధః, యః ఎవం వర్తతే సదా సంన్యాసీ, ముక్త ఎవ సః తస్య మోక్షాయాన్యః కర్తవ్యోఽస్తి ॥ ౨౮ ॥
యతేన్ద్రియమనోబుద్ధిర్మునిర్మోక్షపరాయణః
విగతేచ్ఛాభయక్రోధో యః సదా ముక్త ఎవ సః ॥ ౨౮ ॥
స్పర్శాన్ శబ్దాదీన్ కృత్వా బహిః బాహ్యాన్శ్రోత్రాదిద్వారేణ అన్తః బుద్ధౌ ప్రవేశితాః శబ్దాదయః విషయాః తాన్ అచిన్తయతః శబ్దాదయో బాహ్యా బహిరేవ కృతాః భవన్తితాన్ ఎవం బహిః కృత్వా చక్షుశ్చైవ అన్తరే భ్రువోఃకృత్వాఇతి అనుషజ్యతేతథా ప్రాణాపానౌ నాసాభ్యన్తరచారిణౌ సమౌ కృత్వా, యతేన్ద్రియమనోబుద్ధిః యతాని సంయతాని ఇన్ద్రియాణి మనః బుద్ధిశ్చ యస్య సః యతేన్ద్రియమనోబుద్ధిః, మననాత్ మునిః సంన్యాసీ, మోక్షపరాయణః ఎవం దేహసంస్థానాత్ మోక్షపరాయణః మోక్ష ఎవ పరమ్ అయనం పరా గతిః యస్య సః అయం మోక్షపరాయణో మునిః భవేత్విగతేచ్ఛాభయక్రోధః ఇచ్ఛా భయం క్రోధశ్చ ఇచ్ఛాభయక్రోధాః తే విగతాః యస్మాత్ సః విగతేచ్ఛాభయక్రోధః, యః ఎవం వర్తతే సదా సంన్యాసీ, ముక్త ఎవ సః తస్య మోక్షాయాన్యః కర్తవ్యోఽస్తి ॥ ౨౮ ॥

స్వతో బాహ్యానాం విషయాణాం కుతో బహిష్కరణమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

శ్రోత్రాదీతి ।

తేషాం బహిష్కరణం కీదృక్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

తానితి

విషయప్రావణ్యం పరిత్యజ్య, చక్షురపి భ్రువోర్మధ్యే విక్షేపపరిహారార్థం కృత్వా, ప్రాణాపానౌ నాసాభ్యన్తరచరణశీలౌ సమౌ - న్యూనాధికంవర్జితౌ కుమ్భకేన నిరుద్ధౌ కృత్వా, కరణాని సర్వాణి ఎవం సంయమ్య ప్రాణాయామపరో భత్వా, కిం కుర్యాత్ ? ఇత్యపేక్షాయామ్ , ఆహ -

యతేన్ద్రియేతి ।

ఇన్ద్రియాదిసంయమం కృత్వా మోక్షమేవ అపేక్షమాణో మననశీలః స్యాత్ , ఇత్యర్థః ।

జ్ఞానాతిశయనిష్ఠస్య సర్వదా ఇచ్ఛాదిశూన్యస్య సన్యాసినో ముక్తేః అనాయాససిద్ధత్వాత్ న తస్య కిఞ్చిదపి కర్తవ్యమ్ అస్తి, ఇత్యాహ -

విగతేతి ।

పూర్వార్ధాక్షరాణి వ్యాకరోతి -

యతేత్యాదినా ।

ద్వితీయార్ధాక్షరాణి వ్యాచష్టే -

విగతేత్యాదినా

॥ ౨౮ ॥