விஶேஷணவிபா⁴க³கரணயோ: அந்யதா² உபபத்திம் ஆஶங்கதே -
தத்ரேதி ।
வ்யவஹாரபூ⁴மி: ஸப்தம்யர்த²: । ஷஷ்டீ² நிர்தா⁴ரணே ।
ப⁴வது அதி⁴காரிணாம் த்ரைவித்⁴யம் , ததா²பி ப்ரக்ருதே விஶேஷணாதௌ³ கிமாயாதம் ? இத்யாஶங்க்ய, த்ருதீயாபேக்ஷயா தது³பபத்தி:, இத்யாஹ -
தாநபேக்ஷ்யேதி ।
ஆருருக்ஷோ: ஆரூட⁴ஸ்ய ச பே⁴தே³ ‘தஸ்யைவ ‘இதி ப்ரக்ருதபராமர்ஶாநுபபத்தி:, இதி தூ³ஷயதி -
ந தஸ்யேதி ।
யதி³ அநாருருக்ஷும் புருஷம் அபேக்ஷ்ய ‘அாருருக்ஷோ:’ இதி விஶேஷணம் , தஸ்ய ச கர்ம ஆரோஹணகாரணம் , அநாரூட⁴ம் ச புருஷம் அபேக்ஷ்ய ‘ஆரூட⁴ஸ்ய’ இதி விஶேஷணம் , தஸ்ய ச ஶம: ஸம்ந்யாஸ: யோக³ப²லப்ராப்தௌ காரணம் , இதி விஶேஷணவிபா⁴க³கரணயோ: உபபத்தி: ; ததா³ ஆருருக்ஷோ: ஆரூட⁴ஸ்ய ச பி⁴ந்நத்வாத் ப்ரக்ருதபராமர்ஶிந: தச்ச²ப்³த³ஸ்யாநுபபத்தே: ந யுக்தம் விஶேஷணாத்³யுபபாத³நம் , இத்யர்த²: ।
கிஞ்ச யோக³ம் ஆருருக்ஷோ: ததா³ரோஹணே காரணம் கர்ம இத்யுக்த்வா புந: ‘யோகா³ரூட⁴ஸ்ய’ இதி யோக³ஶப்³த³ப்ரயோகா³த் யோ யோக³ம் பூர்வம் ஆருருக்ஷு: ஆஸீத் , தஸ்யைவ அபேக்ஷிதம் யோக³ம் ஆரூட⁴ஸ்ய தத்ப²லப்ராப்தௌ கர்மஸம்ந்யாஸ: ஶமஶப்³த³வாச்யோ ஹேதுத்வேந கர்தவ்ய இதி வசநாத் ஆருருக்ஷோ: ஆரூட⁴ஸ்ய ச அபி⁴ந்நத்வப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத் ऩ தயோர்பி⁴ந்நத்வம் ஶங்கிதும் ஶக்யம் , இத்யாஹ -
புநரிதி ।
யத்து - யாவஜ்ஜீவஶ்ருதிவிரோதா⁴த் யோகா³ரோஹணஸீமாகரணம் கர்மணோ(அ)நுசிதம் - இதி, தத்ராஹ -
அத இதி ।
பூர்வோக்தரீத்யா கர்மதத்த்யாக³யோ: விபா⁴கோ³பபத்தௌ ஶ்ருதே: அந்யவிஷயத்வாத் யோக³ம் ஆரூட⁴ஸ்ய முமுக்ஷோ: ஜிஜ்ஞாஸமாநஸ்ய நித்யநைமித்திககர்மஸ்வபி பரித்யாக³ஸித்³தி⁴:, இத்யர்த²: ।
இதஶ்ச யாவஜ்ஜீவம் கர்ம கர்தவ்யம் ந ப⁴வதி, இத்யாஹ -
யோகே³தி ।
ஸம்ந்யாஸிநோ யோக³ப்⁴ரஷ்டஸ்ய விநாஶஶங்காவசநாத் ந யாவஜ்ஜீவம் கர்ம கர்தவ்யம் ப்ரதிபா⁴தி, இத்யர்த²: ।
நநு - யோக³ப்⁴ரஷ்டஶப்³தே³ந க்³ருஹஸ்த²ஸ்யைவ அபி⁴தா⁴நாத் தஸ்யைவ அஸ்மிந்நத்⁴யாயே யோக³விதா⁴நாத் யோகா³ரோஹணயோக்³யத்வே ஸத்யபி யாவஜ்ஜீவம் கர்ம கர்தவ்யம் - இதி, நேத்யாஹ -
க்³ருஹஸ்த²ஸ்யேதி ।
தேநாபி முமுக்ஷுணா க்ருதஸ்ய கர்மணோ மோக்ஷாதிரிக்தப²லாநாரம்ப⁴கத்வாத் யோக³ப்⁴ரஷ்டோ(அ)ஸௌ சி²ந்நாப்⁴ரமிவ நஶ்யதி, இதி ஶங்கா ஸாவகாஶா, இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -
அவஶ்யம் ஹீதி ।
அபௌருஷேயாத் நிர்தோ³ஷாத் வேதா³த் ப²லதா³யிநீ கர்மண: ஸ்வாபா⁴விகீ ஶக்தி அவக³தா । ப்³ரஹ்மபா⁴வஸ்ய ச ஸ்வதஸ்ஸித்³த⁴த்வாத் ந கர்மப²லத்வம் । அதோ மோக்ஷாதிரிக்தஸ்யேவ ப²லஸ்ய கர்மாரம்ப⁴கமிதி கர்மிணி யோக³ப்⁴ரஷ்டே(அ)பி கர்மக³திம் க³ச்ச²தி இதி நிரவகாஶா ஶங்கா, இத்யர்த²: ।
நநு - முமுக்ஷுணா காம்யப்ரதிஷித்³த⁴யோ: அகரணாத் க்ருதயோஶ்ச நித்யநைமித்திகயோ: அப²லத்வாத் - கத²ம் ததீ³யஸ்ய கர்மணோ நியமேந ப²லாரம்ப⁴கத்வம் ? தத்ர ஆஹ -
நித்யஸ்ய சேதி ।
சகாரேண நைமித்திகம் கர்ம அநுக்ருஷ்யதே ।
வேத³ப்ரமணகத்வே(அ)பி நித்யநைமித்திகயோ: அப²லத்வே தோ³ஷம் ஆஹ -
அந்யதே²தி ।
கர்மணோ(அ)நுஷ்டி²தஸ்ய ப²லாரம்ப⁴கத்வத்⁴ரௌவ்யாத் க்³ருஹஸ்தோ² யோக³ப்⁴ரஷ்டோ(அ)பி கர்மக³திம் க³ச்ச²தீதி ந தஸ்ய நாஶாஶங்கா, இதி ஶேஷ: ।
இதோ(அ)பி க்³ருஹஸ்தோ² யோக³ப்⁴ரஷ்டஶப்³த³வாச்யோ ந ப⁴வதி, இத்யாஹ -
ந சேதி ।
ஜ்ஞாநம் கர்ம ச இத்யுப⁴யம் , ததோ ப்⁴ரஷ்டோ(அ)யம் நஶ்யதி இதி வசநம் , க்³ருஹஸ்தே² கர்மிணி ஸதி நார்த²வத்³ ப⁴விதும் அலம் , தஸ்ய கர்மநிஷ்ட²ஸ்ய கர்மணோ விப்⁴ரம்ஶே ஹேத்வபா⁴வாத் தத்ப²லஸ்ய ஆவஶ்யகத்வாத் , இத்யர்த²: ।