శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
చఞ్చలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవద్దృఢమ్
తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సుదుష్కరమ్ ॥ ౩౪ ॥
చఞ్చలం హి మనఃకృష్ణ ఇతి కృషతేః విలేఖనార్థస్య రూపమ్భక్తజనపాపాదిదోషాకర్షణాత్ కృష్ణః, తస్య సమ్బుద్ధిః హే కృష్ణహి యస్మాత్ మనః చఞ్చలం కేవలమత్యర్థం చఞ్చలమ్ , ప్రమాథి ప్రమథనశీలమ్ , ప్రమథ్నాతి శరీరమ్ ఇన్ద్రియాణి విక్షిపత్ సత్ పరవశీకరోతికిఞ్చబలవత్ ప్రబలమ్ , కేనచిత్ నియన్తుం శక్యమ్ , దుర్నివారత్వాత్కిఞ్చదృఢం తన్తునాగవత్ అచ్ఛేద్యమ్తస్య ఎవంభూతస్య మనసః అహం నిగ్రహం నిరోధం మన్యే వాయోరివ యథా వాయోః దుష్కరో నిగ్రహః తతోఽపి దుష్కరం మన్యే ఇత్యభిప్రాయః ॥ ౩౪ ॥
చఞ్చలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవద్దృఢమ్
తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సుదుష్కరమ్ ॥ ౩౪ ॥
చఞ్చలం హి మనఃకృష్ణ ఇతి కృషతేః విలేఖనార్థస్య రూపమ్భక్తజనపాపాదిదోషాకర్షణాత్ కృష్ణః, తస్య సమ్బుద్ధిః హే కృష్ణహి యస్మాత్ మనః చఞ్చలం కేవలమత్యర్థం చఞ్చలమ్ , ప్రమాథి ప్రమథనశీలమ్ , ప్రమథ్నాతి శరీరమ్ ఇన్ద్రియాణి విక్షిపత్ సత్ పరవశీకరోతికిఞ్చబలవత్ ప్రబలమ్ , కేనచిత్ నియన్తుం శక్యమ్ , దుర్నివారత్వాత్కిఞ్చదృఢం తన్తునాగవత్ అచ్ఛేద్యమ్తస్య ఎవంభూతస్య మనసః అహం నిగ్రహం నిరోధం మన్యే వాయోరివ యథా వాయోః దుష్కరో నిగ్రహః తతోఽపి దుష్కరం మన్యే ఇత్యభిప్రాయః ॥ ౩౪ ॥

కృష్ణపదపరినిష్పత్తిప్రకారం సూటయతి -

కృష్ణ ఇతీతి ।

కథం కర్షకత్వం ఆప్తకామస్య భగవతః సమ్భవతి ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

భక్తేతి ।

ఐహికాముష్మికసర్వసమ్పదాం ఆకర్షణశీలత్వాచ్చ ఇతి ద్రష్టవ్యమ్ ।

ప్రమథ్నాతి క్షోభయతి । తదేవ క్షోభకత్వం ప్రకటయతి -

విక్షిపతీతి ।

దుర్నివారత్వం అభిప్రేతాత్ విషయాత్ ఆక్రష్టుం అశక్యత్వం విశేషణాన్తరమాహ - కిఞ్చేతి । అవచ్ఛేద్యత్వం విశేషణాన్తరమాహ -

కిఞ్చ దృఢమ్ ఇతి ।

తన్తునాగః వరుణపాశశబ్దితః జలచారీ పదార్థః అత్యన్తదృఢతయా ఛేత్తుమశక్యత్వేన ప్రసిద్ధః వివక్షితః ।

వాయోరిత్యుక్తం వ్యనక్తి -

యథేతి

॥ ౩౪ ॥