తత్ర కోముతికన్యాయం సూచయతి -
జిజ్ఞాసురితి ।
పూర్వార్ధం విభజతే -
యః పూర్వేతి ।
తస్మాత్ , న ఇచ్ఛయా తస్య ప్రవృత్తిః, ఇతి శేషః ।
యోగభ్రష్టస్య అధర్మాదిప్రతిబన్ధేఽపి తర్హి పూర్వాభ్యాసవశాత్ బుద్ధిసమ్బన్ధః స్యాత్ , ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -
నేత్యాదినా ।
యది యోగభ్రష్టేన యోగాభ్యాసజనితసంస్కారప్రాబత్యాత్ ప్రబలతరాధర్మభేదరూపం కర్మ న కృతం స్యాత్ , తదా తేన సంస్కారేణ వశీకృతః సన్ ఇచ్ఛాదిరహితోఽపి బుద్ధిసమ్బన్ధభాక్ భవతి ఇత్యర్థః ।
విపక్షే యోగసంస్కారస్య అభిభూతత్వాత్ న కార్యారమ్భకత్వమ్ , ఇత్యాహ -
అధర్మశ్చేదితి ।
యోగజసంస్కారస్య అధర్మాభిభూతస్య కార్యమ్ అకృత్వైవ అభిభావకప్రాబల్యే ప్రణాశః స్యాత్ , ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -
తత్క్షయేత్వితి ।
కాలవ్యవధానాత్ నివృత్తిం శఙ్కిత్వా ఉత్కమ్ -
నేతి ।
తృణజలాయుకాదృష్టాన్తశ్రుత్యా సంస్కారస్య దీర్ఘతాయాః సమాధిగతత్వాత్ , ఇతి భావః ।
కॊముతికన్యాయోక్తిపరమ్ ఉత్తరార్ధం విభజతే -
జిజ్ఞాసురపీత్యాదినా ।
అత్రాపి ‘సంన్యాసీ’ ఇతి విశేషణం పూర్వవత్ అవధేయమ్ , ఇత్యాహ -
సామర్థ్యాదితి ।
న హి కర్మీ కర్మమార్గే ప్రవృత్తః తతో భ్రష్టః శఙ్కితుం శక్యతే, అతః సంన్యాసీ పూర్వోక్తైః విశేషణైః విశిష్టో యోగభ్రష్టోఽభీష్టః । సోఽపి వైదికం కర్మ తత్ఫలం చ అతివర్తతే, కిముత యోగం బుద్ధ్వా తన్నిష్ఠః - సదా అభ్యాసం కుర్వన్ కర్మ తత్ఫలం చ అతివర్తత ఇతి వక్తవ్యమ్ , ఇతి యోజనా । యోగనిష్ఠస్య కర్మతత్ఫలాతివర్తనం తతోఽధికఫలావాప్తిః వివక్ష్యతే
॥ ౪౪ ॥