ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థేన ద్వన్ద్వమోహేన భారత ।
సర్వభూతాని సంమోహం సర్గే యాన్తి పరన్తప ॥ ౨౭ ॥
ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థేన ఇచ్ఛా చ ద్వేషశ్చ ఇచ్ఛాద్వేషౌ తాభ్యాం సముత్తిష్ఠతీతి ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థః తేన ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థేన । కేనేతి విశేషాపేక్షాయామిదమాహ — ద్వన్ద్వమోహేన ద్వన్ద్వనిమిత్తః మోహః ద్వన్ద్వమోహః తేన । తావేవ ఇచ్ఛాద్వేషౌ శీతోష్ణవత్ పరస్పరవిరుద్ధౌ సుఖదుఃఖతద్ధేతువిషయౌ యథాకాలం సర్వభూతైః సమ్బధ్యమానౌ ద్వన్ద్వశబ్దేన అభిధీయేతే । యత్ర యదా ఇచ్ఛాద్వేషౌ సుఖదుఃఖతద్ధేతుసమ్ప్రాప్త్యా లబ్ధాత్మకౌ భవతః, తదా తౌ సర్వభూతానాం ప్రజ్ఞాయాః స్వవశాపాదనద్వారేణ పరమార్థాత్మతత్త్వవిషయజ్ఞానోత్పత్తిప్రతిబన్ధకారణం మోహం జనయతః । న హి ఇచ్ఛాద్వేషదోషవశీకృతచిత్తస్య యథాభూతార్థవిషయజ్ఞానముత్పద్యతే బహిరపి ; కిము వక్తవ్యం తాభ్యామావిష్టబుద్ధేః సంమూఢస్య ప్రత్యగాత్మని బహుప్రతిబన్ధే జ్ఞానం నోత్పద్యత ఇతి । అతః తేన ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థేన ద్వన్ద్వమోహేన, భారత భరతాన్వయజ, సర్వభూతాని సంమోహితాని సన్తి సంమోహం సంమూఢతాం సర్గే జన్మని, ఉత్పత్తికాలే ఇత్యేతత్ , యాన్తి గచ్ఛన్తి హే పరన్తప । మోహవశాన్యేవ సర్వభూతాని జాయమానాని జాయన్తే ఇత్యభిప్రాయః । యతః ఎవమ్ , అతః తేన ద్వన్ద్వమోహేన ప్రతిబద్ధప్రజ్ఞానాని సర్వభూతాని సంమోహితాని మామాత్మభూతం న జానన్తి ; అత ఎవ ఆత్మభావే మాం న భజన్తే ॥ ౨౭ ॥
ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థేన ద్వన్ద్వమోహేన భారత ।
సర్వభూతాని సంమోహం సర్గే యాన్తి పరన్తప ॥ ౨౭ ॥
ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థేన ఇచ్ఛా చ ద్వేషశ్చ ఇచ్ఛాద్వేషౌ తాభ్యాం సముత్తిష్ఠతీతి ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థః తేన ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థేన । కేనేతి విశేషాపేక్షాయామిదమాహ — ద్వన్ద్వమోహేన ద్వన్ద్వనిమిత్తః మోహః ద్వన్ద్వమోహః తేన । తావేవ ఇచ్ఛాద్వేషౌ శీతోష్ణవత్ పరస్పరవిరుద్ధౌ సుఖదుఃఖతద్ధేతువిషయౌ యథాకాలం సర్వభూతైః సమ్బధ్యమానౌ ద్వన్ద్వశబ్దేన అభిధీయేతే । యత్ర యదా ఇచ్ఛాద్వేషౌ సుఖదుఃఖతద్ధేతుసమ్ప్రాప్త్యా లబ్ధాత్మకౌ భవతః, తదా తౌ సర్వభూతానాం ప్రజ్ఞాయాః స్వవశాపాదనద్వారేణ పరమార్థాత్మతత్త్వవిషయజ్ఞానోత్పత్తిప్రతిబన్ధకారణం మోహం జనయతః । న హి ఇచ్ఛాద్వేషదోషవశీకృతచిత్తస్య యథాభూతార్థవిషయజ్ఞానముత్పద్యతే బహిరపి ; కిము వక్తవ్యం తాభ్యామావిష్టబుద్ధేః సంమూఢస్య ప్రత్యగాత్మని బహుప్రతిబన్ధే జ్ఞానం నోత్పద్యత ఇతి । అతః తేన ఇచ్ఛాద్వేషసముత్థేన ద్వన్ద్వమోహేన, భారత భరతాన్వయజ, సర్వభూతాని సంమోహితాని సన్తి సంమోహం సంమూఢతాం సర్గే జన్మని, ఉత్పత్తికాలే ఇత్యేతత్ , యాన్తి గచ్ఛన్తి హే పరన్తప । మోహవశాన్యేవ సర్వభూతాని జాయమానాని జాయన్తే ఇత్యభిప్రాయః । యతః ఎవమ్ , అతః తేన ద్వన్ద్వమోహేన ప్రతిబద్ధప్రజ్ఞానాని సర్వభూతాని సంమోహితాని మామాత్మభూతం న జానన్తి ; అత ఎవ ఆత్మభావే మాం న భజన్తే ॥ ౨౭ ॥