శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
కవిం పురాణమనుశాసితారమణోరణీయాంసమనుస్మరేద్యః
సర్వస్య ధాతారమచిన్త్యరూపమాదిత్యవర్ణం తమసః పరస్తాత్ ॥ ౯ ॥
కవిం క్రాన్తదర్శినం సర్వజ్ఞం పురాణం చిరన్తనమ్ అనుశాసితారం సర్వస్య జగతః ప్రశాసితారమ్ అణోః సూక్ష్మాదపి అణీయాంసం సూక్ష్మతరమ్ అనుస్మరేత్ అనుచిన్తయేత్ యః కశ్చిత్ , సర్వస్య కర్మఫలజాతస్య ధాతారం విధాతారం విచిత్రతయా ప్రాణిభ్యో విభక్తారమ్ , అచిన్త్యరూపం అస్య రూపం నియతం విద్యమానమపి కేనచిత్ చిన్తయితుం శక్యతే ఇతి అచిన్త్యరూపః తమ్ , ఆదిత్యవర్ణమ్ ఆదిత్యస్యేవ నిత్యచైతన్యప్రకాశో వర్ణో యస్య తమ్ ఆదిత్యవర్ణమ్ , తమసః పరస్తాత్ అజ్ఞానలక్షణాత్ మోహాన్ధకారాత్ పరం తమ్ అనుచిన్తయన్ యాతి ఇతి పూర్వేణ సమ్బన్ధః ॥ ౯ ॥
కవిం పురాణమనుశాసితారమణోరణీయాంసమనుస్మరేద్యః
సర్వస్య ధాతారమచిన్త్యరూపమాదిత్యవర్ణం తమసః పరస్తాత్ ॥ ౯ ॥
కవిం క్రాన్తదర్శినం సర్వజ్ఞం పురాణం చిరన్తనమ్ అనుశాసితారం సర్వస్య జగతః ప్రశాసితారమ్ అణోః సూక్ష్మాదపి అణీయాంసం సూక్ష్మతరమ్ అనుస్మరేత్ అనుచిన్తయేత్ యః కశ్చిత్ , సర్వస్య కర్మఫలజాతస్య ధాతారం విధాతారం విచిత్రతయా ప్రాణిభ్యో విభక్తారమ్ , అచిన్త్యరూపం అస్య రూపం నియతం విద్యమానమపి కేనచిత్ చిన్తయితుం శక్యతే ఇతి అచిన్త్యరూపః తమ్ , ఆదిత్యవర్ణమ్ ఆదిత్యస్యేవ నిత్యచైతన్యప్రకాశో వర్ణో యస్య తమ్ ఆదిత్యవర్ణమ్ , తమసః పరస్తాత్ అజ్ఞానలక్షణాత్ మోహాన్ధకారాత్ పరం తమ్ అనుచిన్తయన్ యాతి ఇతి పూర్వేణ సమ్బన్ధః ॥ ౯ ॥

కాన్తదర్శిత్వమ్ - అతీతాదేరశేషస్య వస్తునో దర్శనశాలిత్వమ్ । తేన నిష్పన్నమ్ అర్థమ్ ఆహ -

సర్వజ్ఞమితి ।

చిరన్తనమ్ - ఆదిమతః సర్వస్య కారణత్వాత్ అనాదిమ్ , ఇత్యర్థః । సూక్ష్మమ్ ఆకాశాది, తతః సూక్ష్మతరమ్ , తదుపాదానత్వాత్ , ఇత్యర్థః । యో యథోక్తమ్ అనుచిన్తయేత్ , స తమేవ అనుచిన్తయన్ యాతి, ఇతి పూర్వేణైవ సమ్బన్ధ ఇతి యోజనా ।

నను - విశిష్టజాత్యాదిమతో  యథోక్తమ్ అనుచిన్తనం ఫలవద్భవతి, న తు అస్మదాదీనామ్ , ఇత్యాశఙ్క్य़, ఆహ -

యః కశ్చిదితి ।

‘ఫలమత ఉపపత్తేః’ (బ్ర. సూ. ౩-౨-౩౮) ఇతి న్యాయేన ఆహ -

సర్వస్యేతి ।

‘ఎతదప్రమేయం ధ్రువమ్ ‘ (బృ౦ ఉ౦ ౪ - ౪ - ౨౦) ఇతి శ్రుతిమ్ ఆశ్రిత్య ఆహ -

అచిన్త్యరూపమితి ।

న హి పరస్య కిఞ్చిదపి రూపాది వస్తుతోఽస్తి, ‘అరూపవదేవ హి ‘ (బ్ర. సూ. ౩ - ౨ - ౧౪) ఇతి న్యాయాత్ ।

కల్పితమపి న అస్మదాదిభిః శక్యతే చిన్తయితుమ్ , ఇత్యాహ -

నాస్యేతి ।

మూలకారణాత్ అజ్ఞానాత్ తత్క్రార్యచ్చ పరస్తాత్ - ఉపరిష్టాత్  వ్యవస్థితం పరమార్థతోఽజ్ఞానతత్కార్యాస్పృష్ఠమ్ ఇత్యాహ -

తమస ఇతి

॥ ౯ ॥