నను - ప్రబోధకాలే బ్రహ్మణః, యో భూతగ్రామో భూత్వా, తస్యైవ స్వాపకాలే విలీయతే,తస్మాద్ అన్యో భూయో బ్రహ్మణో అహరాగమే భూత్వా, పునః రాత్ర్యాగమే పరవశో వినశ్యతి । తదేవం ప్రత్యవాన్తరకల్పంభూతగ్రామవిభాగో భవేత్ , ఇత్యాశఙ్క్య, అనన్తరశ్లోకతాత్పర్యమ్ ఆహ -

అకృతేతి ।

ప్రతికల్పం ప్రాణినికాయస్య భిన్నత్వే సతి అకృతాభ్యాగమాదిదోషప్రసఙ్గాత్ తత్పరిహారార్థం భూతగ్రామస్య ప్రతికల్పమ్ ఐక్యమ్ ఆస్థేయమ్ , ఇత్యర్థః ।

యది స్థావరజఙ్గమలక్షణప్రాణినికాయస్య ప్రతికల్పమ్ అన్యథాత్వమ్ , తదా ఎకస్య బన్ధమోక్షాన్వయినోఽభావాత్ కాణ్డద్వయాత్మనో బన్ధమోక్షార్థస్య శాస్త్రస్య ప్రవృత్తిః అఫలా ప్రసజ్యేత । అతః తత్సాఫల్యార్థమపి ప్రతికల్పం ప్రాణివర్గస్య నవీనత్వానుపపత్తిః, ఇత్యాహ -

బన్ధేతి ।

కథం పునః భూతసముదాయః అస్వతన్త్రః సన్ అవశో భూత్వా ప్రవిలీయతే ? తత్ర ఆహ -

అవిద్యాదీతి ।

ఆదిశబ్దేన అస్మితారాగద్వేషాభినివేశా గృహ్యన్తే । యథోక్తంక్లేశపఞ్చకం మూలం ప్రతిలభ్య ధర్మాధర్మాత్మకకర్మరాశిః ఉద్భవతి । తద్వశాదేవ అస్వతన్త్రో భూతసముదాయో జన్మవినాశౌ అనుభవతి, ఇత్యర్థః ।

ప్రాణినికాయస్య జన్మనాశాభ్యసోక్తేఃఅర్థమ్ ఆహ -

ఇత్యత ఇతి ।

సంసారే విపరివర్తమానానాం ప్రాణినామ్ అస్వాతన్త్ర్యాత్ అవశానామేవ జన్మమరణప్రబన్ధాత్ అలమ్ అనేన సంసారేణ, ఇతి వైతృష్ణ్యం తస్మిన్ ప్రదర్శనీయమ్ । తదర్థం చ ఇదం భూతానామ్అహోరాత్రమ్ ఆవృత్తివచనమ్ , ఇత్యర్థః ।