తృతీయాద్వయం సమానాధికరణమ్ , ఇతి అభ్యుపేత్య వ్యాచాష్టే -
మయేత్యాదినా ।
ప్రకృతిశబ్దార్థమ్ ఆహ -
మమేతి ।
తస్యా అపి జ్ఞానత్వం వ్యావర్తయతి-
త్రిగుణేతి ।
పరాభిప్రేతం ప్రధానం వ్యుదస్యతి -
అవిద్యేతి ।
సాక్షిత్వే ప్రమాణమ్ ఆహ -
తథా చేతి ।
మూర్తిత్రయాత్మనా భేదం వారయతి-
ఎక ఇతి ।
అఖణ్డం జా़డ్యం ప్రత్యాహ -
దేవ ఇతి ।
ఆదిత్యవత్ తాటస్థ్యం ప్రత్యాదిశతి -
సర్వభూతేష్వితి ।
కిమితి తర్హి సర్వైః నోపలభ్యతే ? తత్ర ఆహ -
గూఢ ఇతి ।
బుద్ధ్యాదివత్ పరిచ్ఛిన్నత్వం వ్యవచ్ఛినత్తి -
సర్వవ్యాపీతి ।
తర్హి నభోవత్ అనాత్మత్వమ్ ? నేత్యాహ -
సర్వభూతేతి ।
తర్హి తత్ర తత్ర కర్మతత్ఫలసమ్బన్ధిత్వం స్యాత్ , తత్ర ఆహ -
కర్మేతి ।
సర్వాధిష్ఠానత్వమ్ ఆహ -
సర్వేతి ।
సర్వేషు భూతేషు సత్తాస్ఫూ్ర్తిప్రదత్వేన సన్నిధిః వాసః అత్ర ఉచ్యతే ।
న కేవలం కర్మణామేవ అయమ్ అధ్యక్షః అపి తు తద్వతామపి, ఇత్యాహ -
సాక్షీతి ।
దర్శనకర్తృత్వశఙ్కాం శాతయతి -
చేతేతి ।
అద్వితీయత్వమ్ - కేవలత్వమ్ ।
ధర్మాధర్మాదిరాహిత్యమ్ ఆహ -
నిర్గుణ ఇతి ।
కిం బహునా ? సర్వవిశేషశూన్య ఇతి చకారార్థః ।
ఉదాసీనస్యాపి ఈశ్వరస్య సాక్షిత్వమాత్రం నిమిత్తీకృత్య జగదేతత్ పౌనఃపున్యేన సర్గసంహారౌ అనుభవతి, ఇత్యాహ -
హేతునేతి ।
కార్యవత్ కారణస్యాపి సాక్ష్యధీనా ప్రవృత్తిః, ఇతి వక్తుం వ్యక్తావ్యక్తాత్మకమ్ ఇత్యుక్తమ్ । ‘సర్వావస్థాసు’ ఇత్యనేన సృష్టిస్థితిసంహారావస్థా గృహ్యన్తే । తథాపి జగతః సర్గాదిభ్యో భిన్నా ప్రవృత్తిః స్వాభావికీ, న ఈశ్వరాయత్తా, ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -
దృశీతి ।
న హి దృశి వ్యాప్యత్వం వినా జడవర్గస్య కాపి ప్రవృత్తిః, ఇతి హిశబ్దార్థః । తామేవ ప్రవృత్తిమ్ ఉదాహరతి -
అహమిత్యాదినా ।
భోగస్య విషయోపలమ్భాభావే అసమ్భవాత్ నానావిధాం విషయోపలబ్ధిం దర్శయతి -
పశ్యామీతి ।
భోగఫలం ఇదానీం కథయతి -
సుఖమితి ।
విహితప్రతిషిద్ధాచరణనిమిత్తం సుఖన్దుఃఖం చ, ఇత్యాహ -
తదర్థమితి ।
న చ విమర్శపూర్వకం విజ్ఞానం వినా అనుష్ఠానమ్ , ఇత్యాహ -
ఇదమితి ।
ఇత్యాద్యా ప్రవృత్తిః, ఇతి సమ్బన్ధః । సా చ ప్రవృత్తిః సర్వా దృక్కర్మత్వమ్ ఉరరీకృత్యైవ ఇత్యుక్తం నిగమయతి -
అవగతీతి ।
తత్రైవ చ ప్రవృత్తేః అవసానమ్ , ఇత్యాహ -
అవగత్యవసానేతి ।
పరస్య అధ్యక్షత్వమాత్రేణ జగచ్చేష్టా, ఇత్యత్ర ప్రమాణమాహ -
యో అస్యేతి ।
అస్య - జగతః, యో అధ్యక్షః - నిర్వికారః, స పరమే - ప్రకృష్టే, హార్దే వ్యోమ్ని స్థితః, దుర్విజ్ఞేయ ఇత్యర్థః ।
ఈశ్వరస్య సాక్షిత్వమాత్రేణ స్రష్టృత్వే స్థితే ఫలితమాహ -
తతశ్చేతి ।
కిం నిమిత్తా పరస్య ఇయం సృష్టిః ? న తావత్ భోగార్థా, పరస్య పరమార్థతో భోగాసమ్బన్ధిత్వాత్ తస్య సర్వసాక్షిభూతచైతన్యమాత్రత్వాత్ । న చాన్యో భోక్తా, చేతనాన్తరాభావాత్ ఈశ్వరస్య ఎకత్వాత్ అచేతనస్య అభోక్తృత్వాత్ । న చ స్రష్టుః అపవర్గార్థా, తద్విరోధిత్వాత్ । నైవం ప్రశ్నో వా తదనురూపం ప్రతివచనం వా యుక్తమ్ , పరస్య మాయానిబన్ధనే సర్గే తస్య అనవకాశత్వాత్ , ఇత్యర్థః ।
పరస్య ఆత్మనః దుర్విజ్ఞేయత్వే శ్రుతిమ్ ఉదాహరతి -
కో అద్ధేతి ।
తస్మిన్ ప్రవక్తాపి సంసారమణ్డలే నాస్తి, ఇత్యాహ -
క ఇహేతి ।
జగతః సృష్టికర్తృత్వేన పరస్య జ్ఞేయత్వమ్ ఆశఙ్క్య కూటస్థత్వాత్ తతో న సృష్టిర్జాతా, ఇత్యాహ -
కుత ఇతి ।
నహి ఇయం వివిధా సృష్టిః అన్యస్మాదపి కస్మాచ్చిత్ ఉపపద్యతే, అన్యస్య వస్తునో అభావాత్ , ఇత్యాహ-
కుత ఇతి ।
కథం తర్హి సృష్టిః ? ఇత్యాశఙ్క్య, అజ్ఞానాధీనా, ఇత్యాహ -
దర్శితం చేతి
॥ ౧౦ ॥