శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
బుద్ధిర్జ్ఞానమసంమోహః క్షమా సత్యం దమః శమః
సుఖం దుఃఖం భవోఽభావో భయం చాభయమేవ ॥ ౪ ॥
బుద్ధిః అన్తఃకరణస్య సూక్ష్మాద్యర్థావబోధనసామర్థ్యమ్ , తద్వన్తం బుద్ధిమానితి హి వదన్తిజ్ఞానమ్ ఆత్మాదిపదార్థానామవబోధఃఅసంమోహః ప్రత్యుత్పన్నేషు బోద్ధవ్యేషు వివేకపూర్వికా ప్రవృత్తిఃక్షమా ఆక్రుష్టస్య తాడితస్య వా అవికృతచిత్తతాసత్యం యథాదృష్టస్య యథాశ్రుతస్య ఆత్మానుభవస్య పరబుద్ధిసఙ్క్రాన్తయే తథైవ ఉచ్చార్యమాణా వాక్ సత్యమ్ ఉచ్యతేదమః బాహ్యేన్ద్రియోపశమఃశమః అన్తఃకరణస్య ఉపశమఃసుఖమ్ ఆహ్లాదఃదుఃఖం సన్తాపఃభవః ఉద్భవఃఅభావః తద్విపర్యయఃభయం త్రాసః, అభయమేవ తద్విపరీతమ్ ॥ ౪ ॥
బుద్ధిర్జ్ఞానమసంమోహః క్షమా సత్యం దమః శమః
సుఖం దుఃఖం భవోఽభావో భయం చాభయమేవ ॥ ౪ ॥
బుద్ధిః అన్తఃకరణస్య సూక్ష్మాద్యర్థావబోధనసామర్థ్యమ్ , తద్వన్తం బుద్ధిమానితి హి వదన్తిజ్ఞానమ్ ఆత్మాదిపదార్థానామవబోధఃఅసంమోహః ప్రత్యుత్పన్నేషు బోద్ధవ్యేషు వివేకపూర్వికా ప్రవృత్తిఃక్షమా ఆక్రుష్టస్య తాడితస్య వా అవికృతచిత్తతాసత్యం యథాదృష్టస్య యథాశ్రుతస్య ఆత్మానుభవస్య పరబుద్ధిసఙ్క్రాన్తయే తథైవ ఉచ్చార్యమాణా వాక్ సత్యమ్ ఉచ్యతేదమః బాహ్యేన్ద్రియోపశమఃశమః అన్తఃకరణస్య ఉపశమఃసుఖమ్ ఆహ్లాదఃదుఃఖం సన్తాపఃభవః ఉద్భవఃఅభావః తద్విపర్యయఃభయం త్రాసః, అభయమేవ తద్విపరీతమ్ ॥ ౪ ॥

ఇతశ్చాహం ముముక్షుభిః ఆరాధ్యత్వసిద్ధయే బన్ధమోక్షసాధనం పురస్కృత్య అశేషం జగత్ప్రకృత్యధిష్ఠాతృత్వలక్షణం సోపాధికం భగవత్ప్రభావమ్ అభిధత్తే-

బుద్ధిరితి ।

సూక్ష్మాది ఇత్యాదిశబ్దేన సూక్ష్మతరః సూక్ష్మతమశ్చ అర్థో గృహ్యతే ।

ఉక్తం సామర్థ్యం బుద్ధిః, ఇత్యస్మిన్ అర్థే ప్రసిద్ధిం ప్రమాణయతి -

తద్వన్తమితి ।

ఆత్మాదీతి । తదవబోధవన్తం హి జ్ఞానినం వదన్తి । అన్తః కరణస్య ఉపశమః విషయేభ్యో వ్యావృత్తిః ఇతి శేషః

॥ ౪ ॥