ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
த்ரயோத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஜ்ஞேயம் யத்தத்ப்ரவக்ஷ்யாமி யஜ்ஜ்ஞாத்வாம்ருதமஶ்நுதே ।
அநாதி³மத்பரம் ப்³ரஹ்ம ந ஸத்தந்நாஸது³ச்யதே ॥ 12 ॥
யத்து உக்தம் — விருத்³த⁴முச்யதே, ‘ஜ்ஞேயம் தத்’ ‘ந ஸத்தந்நாஸது³ச்யதே’ இதி — ந விருத்³த⁴ம் , ‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 4) இதி ஶ்ருதே: । ஶ்ருதிரபி விருத்³தா⁴ர்தா² இதி சேத் — யதா² யஜ்ஞாய ஶாலாமாரப்⁴ய ‘யத்³யமுஷ்மிம்ல்லோகே(அ)ஸ்தி வா ந வேதி’ (தை. ஸம். 6 । 1 । 1 । 1) இத்யேவமிதி சேத் , ந ; விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யத்வஶ்ருதே: அவஶ்யவிஜ்ஞேயார்த²ப்ரதிபாத³நபரத்வாத் ‘யத்³யமுஷ்மிந்’ இத்யாதி³ து விதி⁴ஶேஷ: அர்த²வாத³: । உபபத்தேஶ்ச ஸத³ஸதா³தி³ஶப்³தை³: ப்³ரஹ்ம நோச்யதே இதி । ஸர்வோ ஹி ஶப்³த³: அர்த²ப்ரகாஶநாய ப்ரயுக்த:, ஶ்ரூயமாணஶ்ச ஶ்ரோத்ருபி⁴:, ஜாதிக்ரியாகு³ணஸம்ப³ந்த⁴த்³வாரேண ஸங்கேதக்³ரஹணஸவ்யபேக்ஷ: அர்த²ம் ப்ரத்யாயயதி ; ந அந்யதா², அத்³ருஷ்டத்வாத் । தத் யதா² — ‘கௌ³:’ ‘அஶ்வ:’ இதி வா ஜாதித:, ‘பசதி’ ‘பட²தி’ இதி வா க்ரியாத:, ‘ஶுக்ல:’ ‘க்ருஷ்ண:’ இதி வா கு³ணத:, ‘த⁴நீ’ ‘கோ³மாந்’ இதி வா ஸம்ப³ந்த⁴த: । ந து ப்³ரஹ்ம ஜாதிமத் , அத: ந ஸதா³தி³ஶப்³த³வாச்யம் । நாபி கு³ணவத் , யேந கு³ணஶப்³தே³ந உச்யேத, நிர்கு³ணத்வாத் । நாபி க்ரியாஶப்³த³வாச்யம் நிஷ்க்ரியத்வாத் ‘நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம் ஶாந்தம்’ (ஶ்வே. உ. 6 । 19) இதி ஶ்ருதே: । ந ச ஸம்ப³ந்தீ⁴, ஏகத்வாத் । அத்³வயத்வாத் அவிஷயத்வாத் ஆத்மத்வாச்ச ந கேநசித் ஶப்³தே³ந உச்யதே இதி யுக்தம் ; ‘யதோ வாசோ நிவர்தந்தே’ (தை. உ. 2 । 9 । 1) இத்யாதி³ஶ்ருதிபி⁴ஶ்ச ॥ 12 ॥
ஜ்ஞேயம் யத்தத்ப்ரவக்ஷ்யாமி யஜ்ஜ்ஞாத்வாம்ருதமஶ்நுதே ।
அநாதி³மத்பரம் ப்³ரஹ்ம ந ஸத்தந்நாஸது³ச்யதே ॥ 12 ॥
யத்து உக்தம் — விருத்³த⁴முச்யதே, ‘ஜ்ஞேயம் தத்’ ‘ந ஸத்தந்நாஸது³ச்யதே’ இதி — ந விருத்³த⁴ம் , ‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴’ (கே. உ. 1 । 4) இதி ஶ்ருதே: । ஶ்ருதிரபி விருத்³தா⁴ர்தா² இதி சேத் — யதா² யஜ்ஞாய ஶாலாமாரப்⁴ய ‘யத்³யமுஷ்மிம்ல்லோகே(அ)ஸ்தி வா ந வேதி’ (தை. ஸம். 6 । 1 । 1 । 1) இத்யேவமிதி சேத் , ந ; விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யத்வஶ்ருதே: அவஶ்யவிஜ்ஞேயார்த²ப்ரதிபாத³நபரத்வாத் ‘யத்³யமுஷ்மிந்’ இத்யாதி³ து விதி⁴ஶேஷ: அர்த²வாத³: । உபபத்தேஶ்ச ஸத³ஸதா³தி³ஶப்³தை³: ப்³ரஹ்ம நோச்யதே இதி । ஸர்வோ ஹி ஶப்³த³: அர்த²ப்ரகாஶநாய ப்ரயுக்த:, ஶ்ரூயமாணஶ்ச ஶ்ரோத்ருபி⁴:, ஜாதிக்ரியாகு³ணஸம்ப³ந்த⁴த்³வாரேண ஸங்கேதக்³ரஹணஸவ்யபேக்ஷ: அர்த²ம் ப்ரத்யாயயதி ; ந அந்யதா², அத்³ருஷ்டத்வாத் । தத் யதா² — ‘கௌ³:’ ‘அஶ்வ:’ இதி வா ஜாதித:, ‘பசதி’ ‘பட²தி’ இதி வா க்ரியாத:, ‘ஶுக்ல:’ ‘க்ருஷ்ண:’ இதி வா கு³ணத:, ‘த⁴நீ’ ‘கோ³மாந்’ இதி வா ஸம்ப³ந்த⁴த: । ந து ப்³ரஹ்ம ஜாதிமத் , அத: ந ஸதா³தி³ஶப்³த³வாச்யம் । நாபி கு³ணவத் , யேந கு³ணஶப்³தே³ந உச்யேத, நிர்கு³ணத்வாத் । நாபி க்ரியாஶப்³த³வாச்யம் நிஷ்க்ரியத்வாத் ‘நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம் ஶாந்தம்’ (ஶ்வே. உ. 6 । 19) இதி ஶ்ருதே: । ந ச ஸம்ப³ந்தீ⁴, ஏகத்வாத் । அத்³வயத்வாத் அவிஷயத்வாத் ஆத்மத்வாச்ச ந கேநசித் ஶப்³தே³ந உச்யதே இதி யுக்தம் ; ‘யதோ வாசோ நிவர்தந்தே’ (தை. உ. 2 । 9 । 1) இத்யாதி³ஶ்ருதிபி⁴ஶ்ச ॥ 12 ॥

பரீக்தம் விரோத⁴ம் அநுவத³தி -

யத்த்விதி ।

ஶ்ருத்யவஷ்டம்பே⁴ந நிராசஷ்டே -

ந விருத்³த⁴மிதி ।

ஸாபி விருத்³தா⁴ர்த²த்வாத் ந மாநம் , போ³த⁴கஸ்ய அவிரோதா⁴பேக்ஷத்வாத் , இதி ஶங்கதே -

ஶ்ருதிரிதி ।

தஸ்யா விருத்³தா⁴ர்த²த்வேந அப்ராமாண்யே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

யதே²தி ।

ப்ராசீநவம்ஶம் கரோதி, இதி பாரலௌகிகப²லயஜ்ஞாநுஷ்டா²நார்த²ம் ஶாலாநிர்மாணம் ப்ரஸ்துத்ய, ‘கோ ஹி தத்³வேத³’ இத்யாத்³யா பரலோகஸத்வே ஸந்தி³ஹாநா யதா² வி்ருத்³தா⁴ர்தா² ஶ்ருதிரப்ரமாணம் , ஏவம் விதி³தாவிதி³தாந்யத்வஶ்ருதிரபி இத்யர்த²: ।

நேயம் ஶ்ருதி: விருத்³த⁴த்வேந அமாநதயா ஹாதவ்யா, ப்³ரஹ்மணி அத்³விதீயே ப்ரத்யக்தாப்ரதிபாத³நேந மாநத்வாத் , இதி உத்தரமாஹ -

ந விதி³தேதி ।

யத்து விருத்³தா⁴ர்த²த்வே ‘கோ ஹி’ இதி ிஉதா³ஹ்ருதம் ; தத³ஸத் , அர்த²வாத³ஸ்ய விதி⁴ஶேஷஸ்ய ஸ்வார்தே அதாத்பர்யாத் , இத்யாஹ -

யதீ³தி ।

யத்ர ஜாத்யாதி³மத்வம் தத்ர வாச்யத்வம் யதா² க³வாதௌ³, ந ப்³ரஹ்மணி ஜதிமத்வம் , அத: தஸ்யாவாச்யத்வாத் நிஷேதே⁴நைவ போ³த்⁴யத்வம் , இத்யாஹ-

உபபத்தேஶ்சேதி ।

நீச்யத இதி நிஷேதே⁴நைவ தஸ்ய உபதே³ஶ இதி ஶேஷ: ।

ஜாத்யாதி³மதோ(அ)ர்த²ஸ்யைவ வாச்யத்வம் தத்ரைவ ஸங்க³திக்³ரஹாத் இதி ப்ரபஞ்சயதி -

ஸர்வோ ஹீதி ।

அஶ்ருதஸ்ய, ஜாத்யாதி³த்³வாரேண அஜ்ஞாதஸங்க³தேர்வா ஶப்³த³ஸ்ய ந போ³த⁴கத்வம் , அத்³ருஷ்டே:, இத்யாஹ -

நாந்யதே²தி ।

ஜாத்யாதே³: ஸச்ச²ப்³த³விஷயத்வம் உதா³ஹரதி -

தத்³யதே²த்யாதி³நா ।

ப்³ரஹ்மணஸ்து ‘அகோ³த்ரமவர்ணம் ‘ இத்யாதி³ஶ்ருதே: ஜாத்யாதி³மத்வாம்பா⁴வாத் ந ஶப்³த³வாச்யதா, இத்யாஹ-

நத்விதி ।

‘கேவலோ நிர்கு³ணஶ்ச’ (ஶ்வே. உ. 6-11) இதி ஶ்ருதே: கு³ணத்³வாரா ப்³ரஹ்மணோ ந வாச்யதா, இத்யாஹ -

நாபீதி ।

நிஷ்க்ரியத்வே மாநமாஹ -

நிஷ்கலமிதி ।

ப்³ரஹ்மண: அத்³விதீயத்வஸ்ய அஶேஷோபநிஷத்ஸு ஸித்³த⁴த்வாத் த்³விநிஷ்ட²ஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய தஸ்மிந்நஸித்³தே⁴: ந தத்³ - த்³வாராபி தஸ்ய வாச்யதா, இத்யாஹ-

ந சேதி ।

ப்³ரஹ்மணி அபி⁴தா⁴வ்ருத்யா ஶப்³தா³ப்ரவ்ருத்தௌ ஹேத்வந்தராண்யாஹ -

அத்³வயத்வாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மணோ(அ)வாச்யத்வே ஶ்ருதிமபி ஸம்வாத³யதி-

யத இதி

॥ 12 ॥