ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஸர்வத:பாணிபாத³ம் தத்ஸர்வதோக்ஷிஶிரோமுக²ம்
ஸர்வத:ஶ்ருதிமல்லோகே ஸர்வமாவ்ருத்ய திஷ்ட²தி ॥ 13 ॥
ஸர்வத:பாணிபாத³ம் ஸர்வத: பாணய: பாதா³ஶ்ச அஸ்ய இதி ஸர்வத:பாணிபாத³ம் தத் ஜ்ஞேயம்ஸர்வப்ராணிகரணோபாதி⁴பி⁴: க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய அஸ்தித்வம் விபா⁴வ்யதேக்ஷேத்ரஜ்ஞஶ்ச க்ஷேத்ரோபாதி⁴த: உச்யதேக்ஷேத்ரம் பாணிபாதா³தி³பி⁴: அநேகதா⁴ பி⁴ந்நம்க்ஷேத்ரோபாதி⁴பே⁴த³க்ருதம் விஶேஷஜாதம் மித்²யைவ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய, இதி தத³பநயநேந ஜ்ஞேயத்வமுக்தம் ஸத்தந்நாஸது³ச்யதேஇதிஉபாதி⁴க்ருதம் மித்²யாரூபமபி அஸ்தித்வாதி⁴க³மாய ஜ்ஞேயத⁴ர்மவத் பரிகல்ப்ய உச்யதேஸர்வத:பாணிபாத³ம்இத்யாதி³ததா² ஹி ஸம்ப்ரதா³யவிதா³ம் வசநம்அத்⁴யாரோபாபவாதா³ப்⁴யாம் நிஷ்ப்ரபஞ்சம் ப்ரபஞ்ச்யதே’ ( ? ) இதிஸர்வத்ர ஸர்வதே³ஹாவயவத்வேந க³ம்யமாநா: பாணிபாதா³த³ய: ஜ்ஞேயஶக்திஸத்³பா⁴வநிமித்தஸ்வகார்யா: இதி ஜ்ஞேயஸத்³பா⁴வே லிங்கா³நிஜ்ஞேயஸ்யஇதி உபசாரத: உச்யந்தேததா² வ்யாக்²யேயம் அந்யத்ஸர்வத:பாணிபாத³ம் தத் ஜ்ஞேயம்ஸர்வதோக்ஷிஶிரோமுக²ம் ஸர்வத: அக்ஷீணி ஶிராம்ஸி முகா²நி யஸ்ய தத் ஸர்வதோக்ஷிஶிரோமுக²ம் ; ஸர்வத:ஶ்ருதிமத் ஶ்ருதி: ஶ்ரவணேந்த்³ரியம் , தத் யஸ்ய தத் ஶ்ருதிமத் , லோகே ப்ராணிநிகாயே, ஸர்வம் ஆவ்ருத்ய ஸம்வ்யாப்ய திஷ்ட²தி ஸ்தி²திம் லப⁴தே ॥ 13 ॥
ஸர்வத:பாணிபாத³ம் தத்ஸர்வதோக்ஷிஶிரோமுக²ம்
ஸர்வத:ஶ்ருதிமல்லோகே ஸர்வமாவ்ருத்ய திஷ்ட²தி ॥ 13 ॥
ஸர்வத:பாணிபாத³ம் ஸர்வத: பாணய: பாதா³ஶ்ச அஸ்ய இதி ஸர்வத:பாணிபாத³ம் தத் ஜ்ஞேயம்ஸர்வப்ராணிகரணோபாதி⁴பி⁴: க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய அஸ்தித்வம் விபா⁴வ்யதேக்ஷேத்ரஜ்ஞஶ்ச க்ஷேத்ரோபாதி⁴த: உச்யதேக்ஷேத்ரம் பாணிபாதா³தி³பி⁴: அநேகதா⁴ பி⁴ந்நம்க்ஷேத்ரோபாதி⁴பே⁴த³க்ருதம் விஶேஷஜாதம் மித்²யைவ க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய, இதி தத³பநயநேந ஜ்ஞேயத்வமுக்தம் ஸத்தந்நாஸது³ச்யதேஇதிஉபாதி⁴க்ருதம் மித்²யாரூபமபி அஸ்தித்வாதி⁴க³மாய ஜ்ஞேயத⁴ர்மவத் பரிகல்ப்ய உச்யதேஸர்வத:பாணிபாத³ம்இத்யாதி³ததா² ஹி ஸம்ப்ரதா³யவிதா³ம் வசநம்அத்⁴யாரோபாபவாதா³ப்⁴யாம் நிஷ்ப்ரபஞ்சம் ப்ரபஞ்ச்யதே’ ( ? ) இதிஸர்வத்ர ஸர்வதே³ஹாவயவத்வேந க³ம்யமாநா: பாணிபாதா³த³ய: ஜ்ஞேயஶக்திஸத்³பா⁴வநிமித்தஸ்வகார்யா: இதி ஜ்ஞேயஸத்³பா⁴வே லிங்கா³நிஜ்ஞேயஸ்யஇதி உபசாரத: உச்யந்தேததா² வ்யாக்²யேயம் அந்யத்ஸர்வத:பாணிபாத³ம் தத் ஜ்ஞேயம்ஸர்வதோக்ஷிஶிரோமுக²ம் ஸர்வத: அக்ஷீணி ஶிராம்ஸி முகா²நி யஸ்ய தத் ஸர்வதோக்ஷிஶிரோமுக²ம் ; ஸர்வத:ஶ்ருதிமத் ஶ்ருதி: ஶ்ரவணேந்த்³ரியம் , தத் யஸ்ய தத் ஶ்ருதிமத் , லோகே ப்ராணிநிகாயே, ஸர்வம் ஆவ்ருத்ய ஸம்வ்யாப்ய திஷ்ட²தி ஸ்தி²திம் லப⁴தே ॥ 13 ॥

உக்தப்ரவ்ருத்யா சேதநாஸ்தித்வஸித்³தா⁴வபி கத²ம் க்ஷேத்ரஜ்ஞாஸ்தித்வம் ? இத்யாஶங்க்ய, சேதநஸ்யைவ க்ஷேத்ரோபாதி⁴நா க்ஷேத்ரஜ்ஞத்வாத் சேதநாஸ்தித்வம் தத³ஸ்தித்வமேவ, இத்யாஹ -

க்ஷேத்ரஜ்ஞஶ்சேதி ।

தஸ்ய க்ஷேத்ரோபாதி⁴த்வே(அ)பி கத²ம் பாணிபாதா³க்ஷிஶிரோமுகா²தி³மத்வம் ? இத்யாஶங்க்ய ஆஹ -

க்ஷேத்ரம் சேதி ।

அதஶ்ச உபாதி⁴த: தஸ்மிந் விஶேஷோக்த:, இதி ஶேஷ: ।

கத²ம் தர்ஹி ‘ந ஸத்தந்நாஸந் ‘ இதி நிர்விஶேஷோக்தி? இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

க்ஷேத்ரேதி ।

பாணிபாதா³தி³மத்வம் ஔபாதி⁴கம் மித்²யா சேத் , ஜ்ஞேயப்ரவசநாதி⁴காரே கத²ம் தது³க்தி:? இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

உபாதீ⁴தி ।

மித்²யாரூபமபி ஜ்ஞேயவஸ்துஜ்ஞாநோபயோகி³ இத்யத்ர வ்ருத்³த⁴ஸம்மதிமாஹ -

ததா² ஹீதி ।

பாணிபாதா³தீ³நாம் அந்யக³தாநாம் ஆத்மத⁴ர்மத்வேந ஆரோப்ய வ்யபதே³ஶே கோ ஹேது:? இதி, சேத் , தத்ராஹ -

ஸர்வத்ரேதி ।

ஜ்ஞேயஸ்ய ப்³ரஹ்மண:, ஶக்தி: - ஸந்நிதி⁴மாத்ரேண ப்ரவர்தநஸாமர்த்²யம் , தத் ஸத்த்வம் நிமித்தீக்ருத்ய ஸ்வகார்யவந்தோ ப⁴வந்தி  பாண்யாத³ய: இதி க்ருத்வா, இதி யோஜநா ।

‘ஸர்வதோ(அ)க்ஷி’ (ப⁴. கீ³. 3-13) இத்யாதௌ³ உக்தமதிதி³ஶதி -

ததே²தி ।

தத் ஜ்ஞேயம் யதா² ஸர்வத: பாணிபாத³ம் இதி வ்யாக்²யாதம் ததா², இதி உக்தமேவ  ஸ்பு²டயதி -

ஸர்வத இதி ।

‘ஸர்வதோ(அ)க்ஷி’ இத்யாதே³: அக்ஷரார்த²மாஹ -

ஸர்வதோ(அ)க்ஷீதி ।

அக்ஷிஶ்ரவணவத்வம் அவஶிஷ்டஜ்ஞாநேந்த்³ரியவத்த்வஸ்ய, பாணிபாத³முக²வத்வம் ச அவிஶிஷ்டகர்மேந்த்³ரயவத்த்வஸ்ய மநோபு³த்³த்⁴யாதி³மத்த்வஸ்ய ச உபலக்ஷணம் । ஏகஸ்ய ஸர்வத்ர பாண்யாதி³மத்வம் ஸாத⁴யதி -

ஸர்வமிதி

॥ 13 ॥