ಇಂದ್ರಿಯವಿಶೇಷಣೀಭೂತಸರ್ವಶಬ್ದಾತ್ ಜ್ಞೇಯೋಪಾಧಿತ್ವನ್ಯಾಯಾವಿಶೇಷಾಚ್ಚ ಅತ್ರ ಬುದ್ಧ್ಯಾದೇರಪಿ ಗ್ರಹಣಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -
ಅಂತಃಕರಣೇ ಚೇತಿ ।
ಶ್ರೋತ್ರಾದೀನಾಂ ಜ್ಞೇಯೋಪಾಧಿತ್ವಸ್ಯ ಮನೋಬುದ್ಧಿದ್ವಾರಾತ್ವಾದಪಿ ತಯೋಃ ಇಹ ಗ್ರಹಣಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -
ಅಪಿ ಚೇತಿ ।
ತಯೋರಪಿ ಇಹ ಉಪಾದಾನೇ ಫಲಿತಮಾಹ -
ಇತ್ಯತ ಇತಿ ।
ಅಕ್ಷರಾರ್ಥಮುಕ್ತ್ವಾ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ -
ಸರ್ವೇತಿ ।
ಉಪಾಧಿದ್ವಾರಾ ಕಲ್ಪಿತವ್ಯಾಪಾರವತ್ವೇ ಮಾನಮಾಹ-
ಧ್ಯಾಯತೀತಿ ।
ಕಲ್ಪಿತಮೇವ ಅಸ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರವತ್ವಮ್ , ನ ವಾಸ್ತವಮ್ , ಇತ್ಯತ್ರ ಭಗವತೋಽಪಿ ಸಂಮತಿಮ್ ಆಕಾಂಕ್ಷಾದ್ವಾರಾ ದರ್ಶಯತಿ -
ಕಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಸರ್ವಕರಣರಾಹಿತ್ಯೇ ಫಲಮಾಹ -
ಅತ ಇತಿ ।
ಸಾಕ್ಷಾದೇವ ಜ್ಞೇಯಸ್ಯ ವೇಗವದ್ವಿಹರಣಾದಿಕ್ರಿಯಾವತ್ತಾಯಾ ಮಾಂತ್ರವರ್ಣಿಕತ್ವಾತ್ , ಕುತೋಽಸ್ಯ ಕರಣವ್ಯಾಪಾರೈಃ ಅವ್ಯಾಪೃತತ್ವಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಅನುವಾದಪೂರ್ವಕಂ ಮಂತ್ರಸ್ಯ ಪ್ರಕೃತಾನುಗುಣತ್ವಮಾಹ -
ಯಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ಕರಣಗುಣಾನುಗುಣ್ಯಭಜನಮಂತರೇಣ ಸಾಕ್ಷಾದೇವ ಜವನಾದಿಕ್ರಿಯಾವತ್ತ್ವಪ್ರದರ್ಶನಪರತ್ವೇ ಮಂತ್ರಸ್ಯ ಮುಖ್ಯಾರ್ಥತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ತದಸಂಭಾವತ್ ನೈವಮ್ ಇತ್ಯಾಹ -
ಅಂಧ ಇತಿ ।
ಅರ್ಥವಾದಸ್ಯ ಶ್ರುತೇ ಅರ್ಥೇ ತಾತ್ಪರ್ಯಾಭಾವಾತ್ ನ ಪ್ರಕೃತಪ್ರತಿಕೂಲತಾ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಕರಣರಾಹಿತ್ಯಂ ತದೂವ್ಯಾಪಾರರಾಹಿತ್ಯಸ್ಯ ಉಪಲಕ್ಷಣಮ್ , ಇತ್ಯಂಗೀಕೃತ್ಯ, ಉಕ್ತಮೇವ ಹೇತುಂ ಕೃತ್ವಾ ವಸ್ತುತಃ ಸರ್ವಸಂಗವಿವರ್ಜಿತತ್ವಮ್ ಆಹ -
ಯಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ವಸ್ತುತಃ ಸರ್ವಸಂಗಾಭಾವೇಽಪಿ ಸರ್ವಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಮ್ ಆಹ -
ಯದ್ಯಪೀತಿ ।
ಸ್ವಸತ್ತಾಮಾತ್ರೇಣ ಅಧಿಷ್ಠಾನತಯಾ ಸರ್ವಂ ಪುಷ್ಣಾತಿ, ಇತ್ಯೇತತ್ ಉಪಪಾದಯತಿ -
ಸದಿತಿ ।
ವಿಮತಮ್ , ಸತಿ ಕಲ್ಪಿತಮ್ , ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ಸದನುವಿದ್ಧಧೀಬೋಧ್ಯತ್ವಾತ್ , ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ಚಂದ್ರಭೇದಾನುವಿದ್ಧಧೀಬೋಧ್ಯಚಂದ್ರಭೇದವತ್ , ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಂ ಸದಾಸ್ಪದಮ್ , ಇತ್ಯಯುಕ್ತಮ್ , ಮೃಗತೃಷ್ಣಿಕಾದೀನಾಂ ತದಭಾವಾತ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -
ನಹೀತಿ ।
ತೇಷಾಮಪಿ ಕಲ್ಪಿತತ್ವೇ ನಿರಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಾಯೋಗಾತ್ ನಿರೂಪ್ಯಮಾಣೇ ತದಧಿಷ್ಠಾನಂ ಸದೇವೇತಿ, ಸರ್ವಸ್ಯ ಸತಿ ಕಲ್ಪಿತತ್ವಮ್ ಅವಿರುದ್ಧಮ್ , ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವೇನ, ಜ್ಞೇಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಅಸ್ತಿತ್ವಮುಕ್ತಮ್ ಉಪಸಂಹರತಿ -
ಅತ ಇತಿ ।
ಇತಶ್ಚ ಜ್ಞೇಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -
ಸ್ಯಾದಿದಂ ಚೇತಿ ।
ನಹಿ ತಸ್ಯ ಉಪಲಬ್ಧೃತ್ವಂ ಅಸತ್ವೇ ಸಿಧ್ಯತಿ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ
॥ ೧೪ ॥