ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
த்ரயோத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணாபா⁴ஸம் ஸர்வேந்த்³ரியவிவர்ஜிதம் ।
அஸக்தம் ஸர்வப்⁴ருச்சைவ நிர்கு³ணம் கு³ணபோ⁴க்த்ரு ச ॥ 14 ॥
ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணாபா⁴ஸம் ஸர்வாணி ச தாநி இந்த்³ரியாணி ஶ்ரோத்ராதீ³நி பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியகர்மேந்த்³ரியாக்²யாநி, அந்த:கரணே ச பு³த்³தி⁴மநஸீ, ஜ்ஞேயோபாதி⁴த்வஸ்ய துல்யத்வாத் , ஸர்வேந்த்³ரியக்³ரஹணேந க்³ருஹ்யந்தே । அபி ச, அந்த:கரணோபாதி⁴த்³வாரேணைவ ஶ்ரோத்ராதீ³நாமபி உபாதி⁴த்வம் இத்யத: அந்த:கரணப³ஹிஷ்கரணோபாதி⁴பூ⁴தை: ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணை: அத்⁴யவஸாயஸங்கல்பஶ்ரவணவசநாதி³பி⁴: அவபா⁴ஸதே இதி ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணாபா⁴ஸம் ஸர்வேந்த்³ரியவ்யாபாரை: வ்யாப்ருதமிவ தத் ஜ்ஞேயம் இத்யர்த²: ; ‘த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இதி ஶ்ருதே: । கஸ்மாத் புந: காரணாத் ந வ்யாப்ருதமேவேதி க்³ருஹ்யதே இத்யத: ஆஹ — ஸர்வேந்த்³ரியவிவர்ஜிதம் , ஸர்வகரணரஹிதமித்யர்த²: । அத: ந கரணவ்யாபாரை: வ்யாப்ருதம் தத் ஜ்ஞேயம் । யஸ்து அயம் மந்த்ர: — ‘அபாணிபாதோ³ ஜவநோ க்³ரஹீதா பஶ்யத்யசக்ஷு: ஸ ஶ்ருணோத்யகர்ண:’ (ஶ்வே. உ. 3 । 19) இத்யாதி³:, ஸ ஸர்வேந்த்³ரியோபாதி⁴கு³ணாநுகு³ண்யப⁴ஜநஶக்திமத் தத் ஜ்ஞேயம் இத்யேவம் ப்ரத³ர்ஶநார்த²:, ந து ஸாக்ஷாதே³வ ஜவநாதி³க்ரியாவத்த்வப்ரத³ர்ஶநார்த²: । ‘அந்தோ⁴ மணிமவிந்த³த்’ (தை. ஆ. 1 । 11) இத்யாதி³மந்த்ரார்த²வத் தஸ்ய மந்த்ரஸ்ய அர்த²: । யஸ்மாத் ஸர்வகரணவர்ஜிதம் ஜ்ஞேயம் , தஸ்மாத் அஸக்தம் ஸர்வஸம்ஶ்லேஷவர்ஜிதம் । யத்³யபி ஏவம் , ததா²பி ஸர்வப்⁴ருச்ச ஏவ । ஸதா³ஸ்பத³ம் ஹி ஸர்வம் ஸர்வத்ர ஸத்³பு³த்³த்⁴யநுக³மாத் । ந ஹி ம்ருக³த்ருஷ்ணிகாத³யோ(அ)பி நிராஸ்பதா³: ப⁴வந்தி । அத: ஸர்வப்⁴ருத் ஸர்வம் பி³ப⁴ர்தி இதி । ஸ்யாத் இத³ம் ச அந்யத் ஜ்ஞேயஸ்ய ஸத்த்வாதி⁴க³மத்³வாரம் — நிர்கு³ணம் ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி கு³ணா: தை: வர்ஜிதம் தத் ஜ்ஞேயம் , ததா²பி கு³ணபோ⁴க்த்ரு ச கு³ணாநாம் ஸத்த்வரஜஸ்தமஸாம் ஶப்³தா³தி³த்³வாரேண ஸுக²து³:க²மோஹாகாரபரிணதாநாம் போ⁴க்த்ரு ச உபலப்³த்⁴ரு ச தத் ஜ்ஞேயம் இத்யர்த²: ॥ 14 ॥
ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணாபா⁴ஸம் ஸர்வேந்த்³ரியவிவர்ஜிதம் ।
அஸக்தம் ஸர்வப்⁴ருச்சைவ நிர்கு³ணம் கு³ணபோ⁴க்த்ரு ச ॥ 14 ॥
ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணாபா⁴ஸம் ஸர்வாணி ச தாநி இந்த்³ரியாணி ஶ்ரோத்ராதீ³நி பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியகர்மேந்த்³ரியாக்²யாநி, அந்த:கரணே ச பு³த்³தி⁴மநஸீ, ஜ்ஞேயோபாதி⁴த்வஸ்ய துல்யத்வாத் , ஸர்வேந்த்³ரியக்³ரஹணேந க்³ருஹ்யந்தே । அபி ச, அந்த:கரணோபாதி⁴த்³வாரேணைவ ஶ்ரோத்ராதீ³நாமபி உபாதி⁴த்வம் இத்யத: அந்த:கரணப³ஹிஷ்கரணோபாதி⁴பூ⁴தை: ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணை: அத்⁴யவஸாயஸங்கல்பஶ்ரவணவசநாதி³பி⁴: அவபா⁴ஸதே இதி ஸர்வேந்த்³ரியகு³ணாபா⁴ஸம் ஸர்வேந்த்³ரியவ்யாபாரை: வ்யாப்ருதமிவ தத் ஜ்ஞேயம் இத்யர்த²: ; ‘த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இதி ஶ்ருதே: । கஸ்மாத் புந: காரணாத் ந வ்யாப்ருதமேவேதி க்³ருஹ்யதே இத்யத: ஆஹ — ஸர்வேந்த்³ரியவிவர்ஜிதம் , ஸர்வகரணரஹிதமித்யர்த²: । அத: ந கரணவ்யாபாரை: வ்யாப்ருதம் தத் ஜ்ஞேயம் । யஸ்து அயம் மந்த்ர: — ‘அபாணிபாதோ³ ஜவநோ க்³ரஹீதா பஶ்யத்யசக்ஷு: ஸ ஶ்ருணோத்யகர்ண:’ (ஶ்வே. உ. 3 । 19) இத்யாதி³:, ஸ ஸர்வேந்த்³ரியோபாதி⁴கு³ணாநுகு³ண்யப⁴ஜநஶக்திமத் தத் ஜ்ஞேயம் இத்யேவம் ப்ரத³ர்ஶநார்த²:, ந து ஸாக்ஷாதே³வ ஜவநாதி³க்ரியாவத்த்வப்ரத³ர்ஶநார்த²: । ‘அந்தோ⁴ மணிமவிந்த³த்’ (தை. ஆ. 1 । 11) இத்யாதி³மந்த்ரார்த²வத் தஸ்ய மந்த்ரஸ்ய அர்த²: । யஸ்மாத் ஸர்வகரணவர்ஜிதம் ஜ்ஞேயம் , தஸ்மாத் அஸக்தம் ஸர்வஸம்ஶ்லேஷவர்ஜிதம் । யத்³யபி ஏவம் , ததா²பி ஸர்வப்⁴ருச்ச ஏவ । ஸதா³ஸ்பத³ம் ஹி ஸர்வம் ஸர்வத்ர ஸத்³பு³த்³த்⁴யநுக³மாத் । ந ஹி ம்ருக³த்ருஷ்ணிகாத³யோ(அ)பி நிராஸ்பதா³: ப⁴வந்தி । அத: ஸர்வப்⁴ருத் ஸர்வம் பி³ப⁴ர்தி இதி । ஸ்யாத் இத³ம் ச அந்யத் ஜ்ஞேயஸ்ய ஸத்த்வாதி⁴க³மத்³வாரம் — நிர்கு³ணம் ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி கு³ணா: தை: வர்ஜிதம் தத் ஜ்ஞேயம் , ததா²பி கு³ணபோ⁴க்த்ரு ச கு³ணாநாம் ஸத்த்வரஜஸ்தமஸாம் ஶப்³தா³தி³த்³வாரேண ஸுக²து³:க²மோஹாகாரபரிணதாநாம் போ⁴க்த்ரு ச உபலப்³த்⁴ரு ச தத் ஜ்ஞேயம் இத்யர்த²: ॥ 14 ॥

இந்த்³ரியவிஶேஷணீபூ⁴தஸர்வஶப்³தா³த் ஜ்ஞேயோபாதி⁴த்வந்யாயாவிஶேஷாச்ச அத்ர பு³த்³த்⁴யாதே³ரபி க்³ரஹணம் , இத்யாஹ -

அந்த:கரணே சேதி ।

ஶ்ரோத்ராதீ³நாம் ஜ்ஞேயோபாதி⁴த்வஸ்ய மநோபு³த்³தி⁴த்³வாராத்வாத³பி தயோ: இஹ க்³ரஹணம் , இத்யாஹ -

அபி சேதி ।

தயோரபி இஹ உபாதா³நே ப²லிதமாஹ -

இத்யத இதி ।

அக்ஷரார்த²முக்த்வா வாக்யார்த²மாஹ -

ஸர்வேதி ।

உபாதி⁴த்³வாரா கல்பிதவ்யாபாரவத்வே மாநமாஹ-

த்⁴யாயதீதி ।

 கல்பிதமேவ அஸ்ய வ்யாபாரவத்வம் , ந வாஸ்தவம் , இத்யத்ர ப⁴க³வதோ(அ)பி ஸம்மதிம் ஆகாங்க்ஷாத்³வாரா த³ர்ஶயதி -

கஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

ஸர்வகரணராஹித்யே ப²லமாஹ -

அத இதி ।

ஸாக்ஷாதே³வ ஜ்ஞேயஸ்ய வேக³வத்³விஹரணாதி³க்ரியாவத்தாயா மாந்த்ரவர்ணிகத்வாத் , குதோ(அ)ஸ்ய கரணவ்யாபாரை: அவ்யாப்ருதத்வம் ? இத்யாஶங்க்ய, அநுவாத³பூர்வகம் மந்த்ரஸ்ய ப்ரக்ருதாநுகு³ணத்வமாஹ -

யஸ்த்விதி ।

கரணகு³ணாநுகு³ண்யப⁴ஜநமந்தரேண ஸாக்ஷாதே³வ ஜவநாதி³க்ரியாவத்த்வப்ரத³ர்ஶநபரத்வே மந்த்ரஸ்ய முக்²யார்த²த்வம் ஸ்யாத் , இத்யாஶங்க்ய, தத³ஸம்பா⁴வத் நைவம் இத்யாஹ -

அந்த⁴ இதி ।

அர்த²வாத³ஸ்ய ஶ்ருதே அர்தே² தாத்பர்யாபா⁴வாத் ந ப்ரக்ருதப்ரதிகூலதா, இத்யர்த²: ।

ஸர்வகரணராஹித்யம் ததூ³வ்யாபாரராஹித்யஸ்ய உபலக்ஷணம் , இத்யங்கீ³க்ருத்ய, உக்தமேவ ஹேதும் க்ருத்வா வஸ்துத: ஸர்வஸங்க³விவர்ஜிதத்வம் ஆஹ -

யஸ்மாதி³தி ।

வஸ்துத: ஸர்வஸங்கா³பா⁴வே(அ)பி ஸர்வாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் ஆஹ -

யத்³யபீதி ।

ஸ்வஸத்தாமாத்ரேண அதி⁴ஷ்டா²நதயா ஸர்வம் புஷ்ணாதி, இத்யேதத் உபபாத³யதி -

ஸதி³தி ।

விமதம் , ஸதி கல்பிதம் , ப்ரத்யேகம் ஸத³நுவித்³த⁴தீ⁴போ³த்⁴யத்வாத் , ப்ரத்யேகம் சந்த்³ரபே⁴தா³நுவித்³த⁴தீ⁴போ³த்⁴யசந்த்³ரபே⁴த³வத் , இத்யர்த²: ।

ஸர்வம் ஸதா³ஸ்பத³ம் , இத்யயுக்தம் , ம்ருக³த்ருஷ்ணிகாதீ³நாம் தத³பா⁴வாத் , இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

நஹீதி ।

தேஷாமபி கல்பிதத்வே நிரதி⁴ஷ்டா²நத்வாயோகா³த் நிரூப்யமாணே தத³தி⁴ஷ்டா²நம் ஸதே³வேதி, ஸர்வஸ்ய ஸதி கல்பிதத்வம் அவிருத்³த⁴ம் , இத்யர்த²: ।

ஸர்வாதி⁴ஷ்டா²நத்வேந, ஜ்ஞேயஸ்ய ப்³ரஹ்மண: அஸ்தித்வமுக்தம் உபஸம்ஹரதி -

அத இதி ।

இதஶ்ச ஜ்ஞேயம் ப்³ரஹ்மாஸ்தி, இத்யாஹ -

ஸ்யாதி³த³ம் சேதி ।

நஹி தஸ்ய உபலப்³த்⁴ருத்வம் அஸத்வே ஸித்⁴யதி, இத்யர்த²:

॥ 14 ॥